CUMHURİYETİN KURULUŞUNDA İKTİDAR KAVGASI SON SÖZ, VE DEĞERLENDİRMELER., BÖLÜM 2
Demokratik bir devlet, temellerini atan, cumhuriyetçi,Mustafa Kemal Atatürk,Osmanlı İmparatorluğu,Mondros,Lozan,Sevr,İttihat ve Terakki Fırkası,
Yüzellilikler Olayı,Kazım Karabekir.Fevzi Çakmak, İsmet İnönü,Cumhuriyet Arşivi,Cumhuriyet Halk Fıkrası,
Kazım Karabekir'in tutuklanmasındaki ısrarı, buna karşılık davalar sırasında herhangi bir kanıt ortaya koymakla ilgilenmemesi nedendi?
Bu CHF'li yöneticilerin tutuklanmasındaki tek amacın, onların itibarıyla oynamak ve onları siyasi sistemin dışına sürmek olduğu - her şeyiyle başarılmış bir
amaç-ihtimalini düşünmek zorundayız.
amaç-ihtimalini düşünmek zorundayız.
Sonraki soru şudur: mahkeme, TCF yöneticilerine müşfik davranmışken, neden İTC yöneticilerine karşı amansızca davranmıştır? Komployla ilgili Ankara davalarının, İTC yöneticilerinin sesini kesmeyi amaçladığını biliyoruz. Bu, muhtemelen İzmir evresinde kararlaştırıldı. Mahkeme, davalarda Cavit Bey'i ve öteki önemli İTC üyelerini, tıpkı Kazım Karabekir ve arkadaşlarına yapıldığı gibi vatan haini olarak göstermek istedi. O halde, ikinci grup davalardan aklanırken, birinci gruptakiler neden idama mahkum oldu? Eninde sonunda mahkeme, Cavit Bey veya Kazım Karabekir'den herhangi biriyle komplo arasında geçerli bir bağ kurmada aynı derece kayıtsızdı. Öyleyse ilki idam edilirken, ikincinin beraat etmesi nedendir? Kesin cevabı bilmiyoruz, ama şu birleşimlerden herhangi biri olabilir: şahsi kan davası, intikam korkusu, caydırıcılık. İTC'nin CHF'yi istikrarsızlaştırma potansiyeli bilinmediğinden, Kemalistlerin ondan korkmak için her nedenleri vardı. Öte yandan, TCF zaten felce uğratılmış ve güç yapısı ağır bir şekilde tahrip
edilmişti. Milli hareketin kahramanlarını idam etmek belli bir risk de taşıyordu, çünkü ordu, hatta bazı CHF üyeleri onlara büyük bir saygı besliyordu.
Mustafa Kemal muhtemelen bu gruptaki İTC yöneticilerinin yola gelmiş olduğundan emin değildi; bu yüzden onların ortadan kaldırılmaları gerekiyordu.
Hükümetin (ya da içindeki radikallerin) seçtiği radikal reçetenin bir nedeni bu olabilirdi. Onlar, İTC yöneticilerini idam etmeyi seçtiler.
Hükümetin (ya da içindeki radikallerin) seçtiği radikal reçetenin bir nedeni bu olabilirdi. Onlar, İTC yöneticilerini idam etmeyi seçtiler.
Ankara hükümetinin muhalefetle uğraşırken, rumhuriyetin ilk yıllarındaki fırsatlara ve zorluklara bağlı olarak, yalnızca anlık kararlarla hareket ettiğini, belli bir güven derecesi içinde iddia etmek ve bu sonucu bütün dönem için genelleştirmek mümkündür. Eninde sonunda bu araştırmanın gayelerinden biri de, okuru, bu dönemin gelişmelerini, sarahaten ortaya konmuş bir "vizyonun" hayata geçirilmesi olarak değil de, "pragmatizm"in bir başarısı olarak yeniden düşünmeye davet etmektir. Erken cumhuriyet tarihinin akışı, sabit bir vizyonun sonucu olarak önceden belirlenmedi.
Mustafa Kemal ve arkadaşları, dönemlerinin gerçekliklerine cevap verdiler.
Bu bağlamda, Anadolu'da 1919'daki milli hareketin, laik bir cumhuriyet
yaratma amacına ulaşıncaya kadar durmayacağı şeklindeki genel kabul gören duruş, sorgulanabilir ve sorgulanmalıdır. Profesyonel tarihçiler olarak
bizler "şayet" sorusunu sormalıyız. Şayet Sultan Vahdeddin r92o'de Ankara hükümetini meşru hükümet olarak kabul etse ve ülkeden kaçmasa,
ne olurdu? Şayet Enver ve Talat Paşalar öldürülmeseler ve Türkiye'ye geri dönseler, ne olurdu? Şayet son halife II. Abdülmecit Ankara'ya daha faydalı
olsaydı, ne olurdu? Şayet meclisteki muhalefetin (TCF) daha sağlam adaleleri olsaydı, ne olurdu?
yaratma amacına ulaşıncaya kadar durmayacağı şeklindeki genel kabul gören duruş, sorgulanabilir ve sorgulanmalıdır. Profesyonel tarihçiler olarak
bizler "şayet" sorusunu sormalıyız. Şayet Sultan Vahdeddin r92o'de Ankara hükümetini meşru hükümet olarak kabul etse ve ülkeden kaçmasa,
ne olurdu? Şayet Enver ve Talat Paşalar öldürülmeseler ve Türkiye'ye geri dönseler, ne olurdu? Şayet son halife II. Abdülmecit Ankara'ya daha faydalı
olsaydı, ne olurdu? Şayet meclisteki muhalefetin (TCF) daha sağlam adaleleri olsaydı, ne olurdu?
Bu kitapta, erken cumhuriyetteki tarihi akışın, ı. Dünya Savaşı öncesinde var olan iktidar mücadelesinden ödünç aldığı şeyler olduğunu göstermeye çalıştım. Mustafa Kemal ve arkadaşlarının, yeni Türkiye'nin tabiatı konusunda bir vizyonlarının olmadığını iddia etmiyorum. iddiam, Mustafa Kemal'in vizyonunu biçimlendirenin ve bu sürekli değişen ve kendini uyarlayan vizyonun hayata geçtiği ortamı yaratanın, iktidar mücadelesi olduğu şeklinde; yeni rejimin en önemli avantajlarından biri de, onun bu kendini uyarlayabilme düzeyi olmuştur.
Beklenebileceği gibi, bu iktidar mücadelesi, bir açmazla son bulamazdı; kaybeden taraf(lar) bedeli ödemek zorundaydı. Bu araştırmanın bize gösterdiği gibi, kimi bunu hayatıyla ödedi, kimi de umutlarıyla. Mustafa Kemal'e "filmin kötü adamı" statüsünü atfederken dikkatli olmalıyız, çünkü bu iktidar mücadelesinden galip çıkan odur. Eğer Mustafa Kemal yenilen tarafta olsaydı, onun kaderi de İTC veya TCF liderlerininkinden çok farklı olmazdı, zira o zaman Refet Paşa'nın Ekim 1923'teki Mustafa Kemal "sadece, işin sevimsiz tarafının ona düşmesinden kafi derecede bedbaht ve birkaç yıl içinde tekrar tramvaya binmesi gerekebilecek bir adamdır," 4 kehaneti doğru çıkmış olurdu.
DİPNOTLAR:
1 867867.00/1737. Maynard Barnes'dan Dışişleri Bakanlığına, "Political Situation in Turkey" 15 Ekim 1923.
2 Yazar ulemayı veya din görevlilerini kastediyor olmalıdır.
3 Bu beyanname Osmanlı Meclis-i Mebusandan 2.8 Ocak 1920'de geçti. Altı maddesi vardı ve bunlar Osmanlı Devleti'nin toprak hedeflerini belirliyordu.
4 867.00/1745, Bristol'den Dışişleri Bakanlığına, 23 Ekim 1923
YAZI DİZİSİNİN GENEL KAYNAKÇALARI;
ARŞİV KAYNAKLARI (YAYINLANMAMIŞ)
Emniyet Genel Müdürlüğü Arşivi (EGMA)
12221-1/Aı'den Aı 4'e kadar.
12221-1/G11, G13.
12221-2/B1'den B7'ye kadar.
12222/1 'den 15o'ye kadar.
Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü (TİTE)
K23G64B3.
K24Gıo9B109.
K24G109B3K24G143B2.
K58G97B4.
K63G96Bı.
K67G141B2.
K67Gı42B1
Büyük Britanya Devlet Arşivi ve Kabine Tutanakları
CAB 23/20
CAB 23/35
CAB 24/129
FO 371/10826-033.
FO 371/10867, E 1360/1091/44.
FO 424/261, E 10619/32/44
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
30.ıo.o.o/ıo6.695-430.10.
o.o/106.695.21.
30.ıo.0.0/107.698.7.
30.ıo.0.0/31.175.32.
30.18. 1.1 /1ı.43.16.
30.18.ı.1/13-19· 2.
30.18. l. l /15. 54· 10.
30.18.01-26/21.
30.18.!.] /3-29.16.
KAYNAKÇA
ABD Dışişleri Bakanlığı, Türkiye'nin İç Meseleleri Hakkındaki Bakanlık Kayıtları, 1910-29,"(mikrofılm koleksiyonu).
867.00/1737.
867.00/1745.
867.00/1801.
867.00/1812.
867.00/1852.
867.00/1853.
867.00/1859.
867.00/1863.
867.00/1864.
867.00/1866.
867.00/1870.
867.00/1872.
867.00/1889.
867.ooı/K31/12.
867.ooı/K31/13.
867.ooı/K31/14.
867.ooı/K31/15.
867.ooı/K3ı/4.
867.ooı/K31/6.
867.ooı/K31/8.
867.ooı/K31/9.
BASILI ARŞİV BELGELERİ
British Documents on ForeiaAffairs: Reports and Papersfrom the Foreign Office. (Dış Meseleler Hakkındaki
İngiliz Belgeleri: İngiliz Dışişleri Bakanlığı Rapor ve Belgeleri). Confidential Print, Part il, From the
First to the Second World War, Series B, Turkey, Iran and the Middle East, 1918-1939. Cilt 31.
Frederick, Md.: University Publications of America, 1997.
British Documents on Foreign Affa irs; Reports and Papers Jrom the Foreign Office. (föş Meseleler Hakhndaki
İngiliz Belgeleri: lngiliz Dışişleri Bakanlığı Rapor ve Belgeleri). Confidential Print, Part il, Series B,
Turkey, lran and the Middle East 1918-1939. Cilt 30, Turkey, July 1923-March 1927 (Frederick,
Md.: University Publications of America, 1985.
Documents on British Foreign Policy 1919-1939. (lngiliz Dış Siyasetine İlişkin Belgeler, 1919-1939). Cilt
XV!ll. Londra: Her Majesty's Stationary Office, 1972.
içişleri Bakanlığı. Cumhuriyetin 75. Yıldönümünde Polis Arşiv Belgeleriyle Gerçekler. Ankara: Emniyet
Genel Md. Araş. Planlama ve Koordinasyon, t.b.
Ilıkan, Selma ve Ilıkan, Faruk, yay. haz. Ankara İstiklal Mahkemesi, Ankara İstiklal Mahkemesi'nde
Cereyan Eden Su-i kasd ve Taklib-i Hükumet Davası'na Ait Resmi Zabıtlar. İstanbul: Simurg, 2005.
BİRİNCİL KAYNAKLAR
Adıvar, Halide Edib. Ateşten Gömlek. İstanbul: Özgür, 2006.
--Mor Salkımlı Ev. İstanbul: Atlas, 1967.
--The Turkish Ordeal. New York: The Century Co., 1928.
--Türkiye'de Şark, Garb ve Amerikan Tesirleri. İstanbul: Doğan Kardeş, 1955.
Ahmet izzet Paşa. Feryadım. Cilt 2. İstanbul: Nehir, 1993.
Altay, Fahrettin. 10 Yıl Savaş ve Sonrası: Görüp Geçirdiklerim. İstanbul: insel, 1970.
Arar, İsmail. Halil Menteşe'nin Anıları. İstanbul: Hürriyet Vakfı, 1986.
Atatürk, Mustafa Kemal. Eskişehir-İzmit Konuşmaları, 192y İlk Kez Sansürsüz, Tam Metin. İstanbul: Kaynak, 1993.
--Mustafa Kemal'in Bütün Eserleri. Cilt 18. lstanbul: Kaynak, 2006.
--Nutuk. Cilt 2. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1984.
Atay, Falih Rıfkı. Çankaya. İstanbul: Pozitif, 2004.
--Atatürk'ün Hatıraları 1914-1919. Ankara: iş Bankası, 1965.
Başikoğlu, Munise. "Babam Rıza Tevfik." Tarih ve Toplum 57-63 (1988-89): 9-14.
Bilse!, Cemil. Lozan. Cilt 2. İstanbul: Ahmet İhsan Matbaası, 1933.
Birgen, Muhittin. İttihat ve Terakki'de On Sene: İttihat ve Terakki Neydi? Cilt 1, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2006.
Cebesoy, Ali Fuat. Siyasi Hatıralar. 2 cilt, lstanbul: Doğan Kardeş, 1960.
Çerkes Ethem. Anılarım. İstanbul: Berfin, 1998.
Demirel, Yücel ve Okur, Osman Zeki, yay. haz., CHP Grup Toplantısı Tutanakları 1923-1924. İstanbul:
Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2002.
Düstur. III. Tertib. Cilt V. Ankara: y.b. 1939.
Fergan, Eşref Edip. İstiklal Mahkemelerinde Sebilürreşad'ın Romanı. yay. haz., Fahrettin Gün Ankara: Beyan, 2002.
Grew, Joseph C. "The Peace Conference of Lausanne, 1922-1923," Proceedings of the American
Philosophical Society 98:1 (1954): ı-ıo.
İğdemir, Uluğ (yay. haz.). Sivas Kongresi Tutanakları Ankara: TTK, 1986.
lnönü, ismet. Hatıralar. Cilt il. Ankara: Bilgi, 1987.
Karabekir, Kazım. Nutuk ve Kazım Karabekir'den Cevaplar. 12 cilt. İstanbul: Emre, 1997.
--Günlükler. 2 cilt, İstanbul: Yapı Kredi, 2009.
Karay, Refik Halid. Minelbab llelmihrab: 1918 Mütarekesi Devrinde Olan Biten işlere ve Gelip Geçen
İnsanlara Dair Bildiklerim. İstanbul: lnkilap, 1992.
--Bir Ömür Boyunca. İstanbul: İletişim, 1996.
Kılıç Ali, istiklal Mahkemesi Hatıraları. İstanbul: Sel, 1955.
Malmisanıj, Cızira Botanlı Bedirhaniler ve Bedirhan Ailesi Derneğinin Tutanakları. Spanga, Sweden: APEC, 1994.
Meray, Seha L., trans. and ed. Lozan Barış Konferan,ı Tutanakları, Belgeler. ı. Takım, Cilt, kitap 2.
Ankara: Ankara Üniversitesi, 1969-73.
Mevlanzade Rıfat. İttihat Terakki İktidarı ve Türkiye inkılabının İçyüzü. İstanbul: Yedi iklim, 1993.
Noel, Edward W. C. Diary of Major Noel on Special Duty in Kurdistan. Baghdad: y.b., 1920.
KAYNAKÇA
Oranlı, Ziya, yay. haz., Atatürk'ün Şimdiye Kadar Yayınlanmamış Anılan: Anlatan Ali Metin, Atatürk'ün
Emir Çavuşu. Ankara: Alkan, 1967.
Orbay, Rauf. Cehennem Değirmeni: Siyasi Hatıralanm. Cilt 2. İstanbul: Emre, 1993.
Örgeevren, Ahmet Süreyya. Şeyh Said fsyanı ve Şark İstiklal Mahkemesi. İstanbul: Temel, 2002.
Özalp, Kazım. Atatürk'ten Anılar. Ankara: Türkiye iş Bankası Yayınları, 1992.
Rıza Nur. Dr. Rıza Nur'un Lozan Hatıra/an. İstanbul: Boğaziçi, 1999.
--Hayat ve Hatıralanm. Cilt 1-IV İstanbul: Altındağ. 1968.
--Hürriyet ve İtilaf Fırkası Nasıl Doğdu, Nasıl Öldü. İstanbul: Kitapevi, 1996.
Rıza Tevfik. Biraz da Ben Konuşayım. İstanbul: iletişim, 1993Şimşir,
Bilal, yay. haz., Lozan Telaaftan. 2 cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1990.
Soyak, Hasan Rıza. Atatürk'ten Hatıralar. lstanbul: Yapı Kredi, 1973Süleyman
Şefik. Hatıratım, Başıma Gelenler ve Gördüklerim: 31 Mart Vak'ası. İstanbul: Arma, 2004.
Topuzlu, Cemil. Operatör Cemil Paşa: Hatıra/an. İstanbul: Türkiye, 1945.
Turgut, Hulusi, yay. haz., Atatürk'ün Sffdaşı Kılıç Ali'nin Anılan. lstanbııl: İş Bankası Kültür Yayınlan, 2005.
Türkgeldi, Ali Fuat. Görüp İşittiklerim. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1987.
Yalman, Ahmet Emin. Gördüklerim ve Geçirdiklerim. Cilt 3 lstanbul: Rey, 1970.
İKİNCİL KAYNAKLAR
Adanır, Fikret. "Kemalist Authorianism and Fascist Trends in Turkey during the lnter-War Period." Fascism Outside Europe:
The European lmpulse against Domestic Conditions in the Diffusion of Global Fascism, yay. haz.,. Stein Ugelvik Larsen.
New York: Columbia University Press, 2001.
Ahmad, Feroz. The Young Turks: The Committee of Union and Progress in Turkish Politics, 1908-1914. New York: Columbia University Press, 2009.
Alakam, Rahat. Şerif Paşa: Bir Kürt Diplomatının Fırtınalı Yıllan. İstanbul: Avesta, 1998.
Anıl, Yaşar Şahin. Mahkeme Tutanaklanna Göre lzmir Suikastı Davas,. İstanbul: Kastaş, 2005.
Arar, lsmail. "Bir 15o'liğin Kitabı." Tarih ve Toplum ıo (1989): 318.
Aşan, Aziz. Şeyh Sait Ayaklanması. İstanbul: y.b., 1991.
Atay, Falih Rıfkı. Atatürkçülük Nedir? İstanbul: Ak, 1966.
Avcı, Cemal. İzmir Suikasti: Bir Suikastin Perde Arkası. İstanbul: I.Q. Kültür Sanat, 2007.
Aybars, Ergün. İstiklal Mahkemeleri 1920-1927. İzmir: 9 Eylül Üniv. Yay., 1988.
Ayhan, Bünyamin. Hakimiyet-i Milliye. İstanbul: Zaman, 1949.
--Milli Mücadele'de Basın: Olağanüstü Durumlarda Propaganda. Konya: Tablet, 2007.
Aytepe, Oğuz. "Milli Mücadelede ve Gurbette Müfrit Bir Muhalif: Ömer Fevzi Eyüpoğlu 1884-1952."
Toplumsal Tarih 53 (Mayıs 1998): 24-30.
Bağ, Yaşar. Çerkeslerin Dünü Bugünü. İstanbul: Kafkas Derneği, 2001.
Bardakçı, Murat. "Yüzellilikler Albümü." Tarih ve Toplum 70 (October 1989).
--Şahbaba. Ankara: İnkilap, 2006.
Baykal, Hülya. Türk Basın Tarihi 1831-1923= Tanzimat, Meşrutiyet, Milli Mücadele Dönemleri. lstanbul: Afa, 1990.
Belgrave, Roland, and Taglia, Stefano. "Through Ottoman Eyes" in Cornucopia 36.
http://www.cornucopia.net/aboutdrs.html (erişim 9 Ocak 2009).
Bingöl, Sedat. "Yüzellilikler Meselesi." Masbr tezi, Hacettepe Üniversitesi, 1994.
--"Ömer Fevzi Bey'in Müdafaanamesi ve Mesut Fani'nin Hoybun'a İlişkin Bilgileri: İki 15o'lik
Üzerine Notlar ve Belgeler" 62 (Şubat, 1999): 41-48.
Birinci. Ali. Hürriyet ve itilaf Arkası: II. Meşrutiyet Devrinde İttihat ve Terakki'ye Karşı Çıkanlar. İstanbul: Dergah, 1990.
Bozarslan, Hamit. "Les Revoltes Kurdes En Turquie Kemaliste (Quelques Aspects)." Gue1Tes Mondiales at Conjlits Conu:mporains 151 (1988): 121-36.
Bruinessen, Martin van. Agha, Shaikh and Stau:: The Social and Political Structures of Kurdistan. Londra ve New Jersey: Zed, 1992.
Cemal, Behçet. Şeyh Said ve iaanı. İstanbul: Sel. 1955.
Çiftçi, Ali. "Kazım Karabek.ir'in Siyasi Hayatı." Doktora tezi: Ankara Üniversitesi, 2005.
Demirel. Ahmet. Birinci Meclisu: Muhalefet: İkinci Grup. İstanbul: iletişim, 1994.
Demiryürek, Mehmet. "Kıbrıs'ta Bir 15o'lik: Sait Molla." http://www.biyotarih.com/'p=46 (erişim 6 Ocak 2009).
Doğan, Avni. Kurtuluş, Kuruluş ve Sonrası. İstanbul: Dünya, 1964.
Erdeha, Kamil. Yüzellilikler Yahut Milli Mücadelenin Muhasebesi. Ankara: Tekin, 1998.
Erman, Azmi Nihat. İzmir Suikastı ve istiklal Mahkemeleri. İstanbul: Temel. 1971.
Fanizade Mesut. Atatürk'ün Hayat Felsefesi. Antakya: y.b., 1938.
Finefrock, Michael M. "From Sultanate to Republic: Mustafa Kemal Atatürk and the Structure of
Turkish Politics 1922-1924." Doktora tezi: Princeton Üniversitesi, 1976.
Göldaş, İsmail. Takrir-i Sükun Görüşmeleri. İstanbul: Belge, 1997.
Goldstein, Erik. "British Offıcial Mind and the Lausanne Conference, 1922-1923." Power and Stability:
British ForeiaPolia, 1865-1965, yay. haz., E. Goldstein and B J C McKercher. Londra, Portland,
OR: Frank Cass, 2003.
Goloğlu, Mahmut. Devrimler ve Tepkileri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2007.
Göztepe, Tarık Mümtaz. İmam Şamil: Kajkasya'nın Büyük Harp ve ihtilal Kahramanı. İstanbul: İnkılap, 1961.
--Osmanoğul!arının Son Padişahı Vahdettin Gurbet Cehenneminde. İstanbul: Sebil. 1991.
--Osman Oğullarının Son Padişahı Sultan Vadideddin Mütareke Gayyasında. İstanbul: Sebil. 1994.
Gülmez, Nurettin. Kurtuluş Savaşı'nda Anadolu'da Yeni Gün. Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, 1999.
Güven, Zühtü. Anzavur İaanı; İstiklal Savaşı Hatıralarından Acı Bir Safaa. Ankara: iş Bankası Yayınları, 1965.
Halıcı, Şaduman. "Yüzellilikler." Mastır tezi: Anadolu Üniversitesi, 1998.
Harris, George S. "The Role of Turkish Military in Politics." Kısım ı. The Middle East journal, XIX (1965): 56-57.
İğdemir, Uluğ. Biga Ayaklanması ve Anzavur Olaylan: Günlük Anılar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1973.
Jwaideh, Wadie. The Kurdish National Movement: Its Origins and Developments. Syracuse: Syracuse
University Press, 2006.
KAYNAKÇA
Kalafat, Yaşar. Şark Meselesi Işığında Şeyh Sait Olayı, Karekıeri, Dönemindeki İç ve Dış Olaylar. Ankara:
Boğaziçi, 1992.
Kalyoncu, Cemal. "Atatürk İle Paşaların Arasını Açmak istediler." Aksiyon (12 Eylül 2005).
http://www.aksiyon.com.tr/detay.php?id=22484 (erişim 3 Aralık 2008).
Kandemir, Feridun. Atatürk'e İzmir Sukastinden Ayn ıı Suikast. İstanbul: Ekincil, 1955.
--Hatıralan ve Söyleyemedikleri ile Rauf Orbay. İstanbul: Sinan, 1965.
--Siyasi Dargınlıklar. Cilt 3. İstanbul: Ekicigil. 1955.
--Sultan Vahdettin'in Son Günleri. İstanbul: Yağmur, 2008.
Karaca, Emin. 15o'likler. İstanbul: Altın, 2007.
Karaer, Nihat. Tam Bir Muhalif: Refik Halid Karay, Yüzellilikler Meselesi. İstanbul: Temel, 1998.
Kibar, Nizamettin. "Muhalefetten Sesler ve Nizamettin Kibar." Birikim 35 (1992), 87-88.
Kılıç, Sümer. İstiklal Mahkemeleri Adil miydi: İzmir Suikastı. İstanbul: Emre, 1994.
Kocahanoğlu, Osman Selim. Atatürk'e Kurulan Pusu. İstanbul: Temel, 2005.
Kutay, Cemal. 150'/ikler Faciası. İstanbul: Sıralar, 1955.
--Çerkes Ethem Dosyası. İstanbul: Boğaziçi, 1973
--Yüzellikler Faciası. İstanbul: np. 1955.
Martı, Metin, yay.haz., Mevlanzade Rıfat'ın Anılan. lstanbul:Arma, 1992.
Mazıcı, Nurşen. Atatürk Döneminde Muhalefet. İstanbul: Dilmen, 1984.
McDowell, David. A Modem History of the Kurds. Londra, New York: !. B. Tauris, 1996.
Mert, Timuçin. Atatürk'ün Yanındaki Mehdi. İstanbul: Karakutu, 2006.
Mumcu, Uğur. Gazi Paşa'ya Suikast. İstanbul: Tekin, 1992.
Okday, İsmail Tevfik. Adana Vilayeti Matbuatı. Ankara: Hariciye Vekaleti Matbaası, 1932.
Öksüz, Hikmet. Batı Trakya Türkleri. Çorum: Karam, 2006.
Olson, Robert. The Emergence of Kurdish.Nationalism. Austin: Texas Üniversitesi, 1991.
Önal. Sami, yay. haz., Hüsrev Gerede'nin Anılan: Kurtuluş Savaşı, Atatürk ve Devrimler. İstanbul: Literatür, 2002.
Özkaya, Yücel. Milli Mücadele'de Basın 1919-1921. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
Özkök, Rüknü. Milli Mücadele Başlarken, Düzce-Bolu !syanlan. İstanbul: Karacan, 1970.
Özoğlu, Hakan. Kurdish Notables and the Ottoman State: Evolving ldentities,Competing Loyalties and
Shifting Boundries. Albany: SUNY Press, 2004.
--"Sultan Vahdettin'in ABD Başkanı Coolidge'e Gönderdiği Bir Mektup." Toplumsal Tarih 142
(Ekim, 2005): ıoo-106.
Özsoy, Osman. Gazetecinin İnfazı. İstanbul: Timaş, 1997.
Rıza Nur, Grew, Joseph. Lozan Banş Anlaşmasının Perde Arkası. İstanbul: Örgün, 2003.
Sedat Bingöl "Ömer Fevzi Bey'in Müdafaanamesi ve Mesut Fani'nin Hoybun'a İlişkin Bilgileri: iki
15o'lik Üzerine Notlar ve Belgeler." Toplumsal Tarih 62 (Şubat, 1999): 41-48.
Sertoğlu. Mithat. "Amasya Protokolünün Tam ve Gerçek Metni." Belgelerle Türk Tarihi Dergisi 3 (Aralık
1967): 9-14.
Sevim, Ali, Tura!. Akif .. Öztoprak, İzzet. Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri. 3 cilt, Ankara: Türk Tarih
Kurumu Basımevi, 1959.
Shaw, Stanford. From Empire to Republic. Cilt 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu. Soysal. lihami. 150'/ikler. İstanbul: Gür, 1985.
Stoddard, Philip H. "The Onoman Government and the Arabs, 19n to 1918" Doktora tezi, Princeton Üniversitesi, 1963.
Tahir, Kemal. Kurt Kanunu. Ankara: Bilgi, 1969.
Tevetoğlu, Fethi. Milli Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar. Ankara: TTK, 1988.
Toker, Metin. İsmet Paşa'yla On Yıl. 4 cilt, Ankara: Akis-Burçak, 1966-69.
--Şeyh Sait ve isyanı. Ankara: Akis, 1968.
Toker, Yalçın. 150'/iklerden Portreler. İstanbul: Toker, 2006.
Tunaşar, Seyhun. Gizemli Bir Devrimci lsmail Canpolat. İstanbul: Piramit, 2004.
Tunaya, Tarık Zafer. İslamcılık Akımı. İstanbul: Simavi, 1991.
--Türkiyede Siyasi Partiler. 3 cilt, İstanbul: iletişim, 1999.
--Türkiye'de Siyasi Partiler. İstanbul: Doğan Kardeş, 1952.
Tunçay, Mete. "Zincire Vurulmuş Cumhuriyet." Toplumsal Tarih 91 (Temmuz 1991): 6.
--Türkiye Cumhuriyeti'nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
Türker, Hasan. "Basın Özgürlüğü Tartışmaları: Cumhuriyet'in ilk Yıllarında Ankara-İstanbul
Çatışması." Toplumsal Tarih 53 (Mayıs 1998): 15-23.
Uğurlu, Nurer. Kürt Milliyetçiliği: Kürtler ve Şeyh Said lsyanı. İstanbul: Örgün, 2006.
Villalta, Jorge Blanco. Atatürk. Çev. William Chambell. Ankara: TTK, 1979.
Wasti, Syed Tanvir. "Feylosaf Rıza." Middle Eastem Studies 38 (2002): 83-100.
Wright, Quincy. "The Mosul Dispute." The American Journal of lnternational Law, 20: 3 (1926): 453-64.
Yalçın, Durmuş. "Milli Mücadele'de idareciler, Günümüzün ve Geleceğin idareciliği" Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt VII, 21 (1991), elektronik sürüm
http://www.atam.gov.tr/index.php?Page=Dergilcerik&IcerikN0=602, (3 Aralık 2008'de alındı).
Yalçın, Tülün. Osmanlı'da Bir lngiliz Gelin. İstanbul: Can, 2004.
Yeşil. Ahmet. Türkiye Cumhuriyeti'nde İlk Teşkilatlı Muhalefet Hareketi: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası. Ankara: Cedid. 2002.
Zürcher, Erik )an, "Türkiye'de Kürt Milliyetçiliği: Zımni Sözleşmeden Ayaklanmaya, 1919-1925," İmparatorluktan Cumhuriyete Türkiye'de Etnik Çatışma içinde. İstanbul: iletişim, 2005.
--. yay. haz., Political Opposition in the Early Turkish Republic: The Progressive Republican Party 19251925. Leiden: E.J.Brill, 1991.
--The Unionist Factor: The Role of the Committee of Union and Progress in the Turkish National Movement 1905-1926. Leiden: E. ). Brill, 1984.
GAZETELER
Adalet
Akşam
Alemdar
Anadolu
Anadolu'da Yeni Gün
KAYNAKÇA
Cumhuriyet
Dünya
Hakimiyet-i Milliye
İkaz
ikdam
istikbal
Kahkaha
Milliyet
New York Times
Presse du Soir
Resmi Ceride
Sada-yı Hak
Son Telgraf
Tevhid-i Efkar
The Times
Yeni Türkiye
CUMHURİYETİN KURULUŞUNDA İKTİDAR KAVGASI
Adalet
Akşam
Alemdar
Anadolu
Anadolu'da Yeni Gün
KAYNAKÇA
Cumhuriyet
Dünya
Hakimiyet-i Milliye
İkaz
ikdam
istikbal
Kahkaha
Milliyet
New York Times
Presse du Soir
Resmi Ceride
Sada-yı Hak
Son Telgraf
Tevhid-i Efkar
The Times
Yeni Türkiye
CUMHURİYETİN KURULUŞUNDA İKTİDAR KAVGASI
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder