1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 23

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 23

3.1.2. 1947 YILI KONGRELERİ 

VII. Kurultayı 

CHP’nin Aydın kongrelerine geçmeden önce önemli sonuçları olan ve CHP’de 
degisime yol açacak olan CHP VII. Kurultay’ı hakkında kısaca bilgi vermek 
gerekmektedir. “Kurultay 17 Kasım 1947 tarihinde toplanmıs ve on dokuz gün 
sürmüstür. Burada oldukça önemli kararlar alınmıstır. Kurultayda Genel Baskanlık Divanı kaldırılarak yerine kurultayca seçilen 40 üyeli "Parti Divanı" getirilmistir. 12 kisilik Genel İdare Kurulu'nun, Parti Divanı arasından seçilmesi esas olarak belirlenmistir. Cumhurbaskanlıgı ile CHP Genel Baskanlıgı'nın aynı kiside birlesmesi uygulamasına yeni bir biçim verilmis; parti genel baskanı Cumhurbaskanı kaldıgı sürece, baskan olarak bütün yetkileri kurultay tarafından seçilen genel baskan vekiline devretmesi hükmü tüzüge konulmustur. Böylece Genel Baskan Vekilligi parti içinde çok önemli bir konuma gelmistir. Yapılan baskan vekilligi seçimde nönü'nün adayı Hilmi Uran 646 delegeden 328'inin oyunu almıstır. Recep Peker ise 159 oy alabilmistir. Kurultayda ayrıca, yıllarca uygulanan merkezden atama yönteminden vazgeçilerek tüm parti örgütlerinin seçimle isbasına gelmesi ilkesi benimsenmistir. Partinin milletvekili adaylarının yüzde 70'inin yerel örgütlerce belirlenmesi ilkesi getirilmistir. Partiye girme 
yası 22'den 18'e indirilmistir. Kurultayda, Altı Ok yeniden ele alınmıs ve Devletçilik ilkesi yeniden tanımlanırken, özel girisime önem veren bir anlayıs benimsenmistir. Bu kurultayda nönü ilk kez "oybirligi" olmaksızın genel baskan seçilmistir. nönü, 645 delegeden 595'inin oyunu almıstır. Seçimde, resmen aday olmamasına ragmen Recep Peker'e 25 oy çıkmıstır. 40 kisilik Parti Divanı seçimleri gizli oy usulüyle yapılmıstır.” 

Seçimlere 18 liste ile gidilmistir. Belirlenen Parti Divanı, CHP Genel Sekreterligi’ne Tevfik Fikret Sılay'ı getirmistir. Gazeteci-Yazar Hikmet Bila'ya göre; CHP VII. Kurultayı'nda, yeni tüzügüyle ‘demokratiklesmis’, yeni programıyla ‘demokrat’lasmıstır.738 

Ortaklar ve Baglı Köy Kongreleri 

1 Ekim 1947’de toplanan Ortaklar Kongresi’nde üreticiyi koruyan 7 Eylül 
kararlarının alınmasından duyulan memnuniyet ifade edilmistir. Kongre’nin dilekler ve temenniler bölümünde su konular dile getirilmistir: 
- Nebati yaglardan alınan muamele vergisi kaldırılmalıdır. 
- Köy ögretmenlerinin ücretleri iyilestirilmeli ve terfi isleri düzenlenmelidir. 
- Köy ögretmenleri ve saglık memurları için köy ortak mallarından yapılan istimlâk bedelleri ödenmelidir. 
Kongrede dare Kurulu üyeliklerine: İsmail Girantay, Hasan Karan, Osman Demiral seçilmislerdir. 739 

Aydın Merkez Köy Kongreleri 

1947 yılı Ekim ayının ilk haftası yapılan Aydın CHP köy ocak kongrelerine 
CHP’li milletvekilleri de katılmıstır. Aydın Merkez mahalle kongreleri ise CHP Bölge Müfettisi, Bursa Milletvekili Dr. Talat Simer ve diger milletvekillerinin ve de Belediye baskanlarının istirakiyle yapılmıstır. Kongrelerde İsmet İnönü’yü baglılık ifade eden sloganlar atılmıstır.740 

Nazilli Kongresi 

28 Aralık 1947 tarihinde binlerce kisinin katılımıyla Nazilli CHP lçe Kongresi 
yapılmıstır. Yeni seçilen CHP dare Kurulu, 31 Aralık 1947 tarihinde toplanarak kendi arasında isbölümünü gerçeklestirmistir. Nazilli CHP Kongresi’nde parti delegelerinden Mustafa Dövez imzasıyla bir takım dilek ve talepler sunulmustur. Kongrede bu talepler üzerinde görüsmeler ve konusmalar olmustur: 

“ Hukuk işleri,

En basit davanın aylarca hatta yıllarca devam etmesi adaletin tam manasıyla 
tecellisini engellemektedir. Dava uzadıkça taraflar yeni delil ya da sahitlerle davanın konusunu ya da seyrini degistirmektedir. Bu durum yargıçlarımızın isabetli karar vermesini engellemektedir. Haklının hakkını adalet yoluyla alabilmesi böyle uzun ve külfetli olunca bilhassa ihtiyacını günlük kazancıyla temine mecbur olan köylü ve fakir vatandaslar günlerce mahkeme kapılarında bekleyip is güçlerinden kalmaktansa davayı yarıda terk edip, mahkemeye gitmeyi bırakmaktadır. 

Orman ve Kereste isleri, 

Yüzyıllardan beri harp içinde bulunmamızdan harap bir memleket miras aldık. 
Yunan isgalinde pek çok sehir ve köyümüz yanmıstır. Bu yüzden yurdumuzun her yerinde bina buhranı vardır. Yine mübadeleyle baska ülkelerden gelen insanlarımızla birlikte bina ihtiyacı gittikçe artmaktadır. Ancak milletimiz bugünkü Orman Kanunu ve ifade edilen güçlükler nedeniyle kereste fiyatları çok yüksektir. Bu durum ülkemizde imar çabalarını sekteye ugratmaktadır. Özellikle fakir köy halkı bu nedenle ev yapmamakta, magaraya benzer izbelerde yasamaya mecbur kalmaktadır. Devlet kereste fiyatlarını bu denli artırarak ormanları korumak istiyorsa, ormandan evvel insanı korumalıdır. 

Kimsesiz Çocuklar, 

Annesiz babasız ya da sokaga terkedilmis çocukların bakılması, barındırılması, 
egitimlerin saglanması, ihtiyaç duydukları sefkat ve sevginin gösterilmesi devletin görevidir. Buna benzer çocuklar için evvelce açılmıs daha sonra kapatılmıs olan yatılı ve sanat kısmı da bulunan Darüleytamlar yani yetim mektepleri yeniden her vilayette açılmalı ve bu çocuklar devletin himayesine alınarak tahsil ve terbiye görmüs, sanat sahibi insanlar olarak yetistirilmelidir. 

Tıbbi İlaç Temininde Yasanan Sorunlar, 

İlaçlar çok pahalıdır. Tedavisi uzun süren ve devamlı ilaç kullanmak zorunda 
kalan fakir vatandaslar ilaç parası temin etmek için ev esyalarını satmaga mecbur kalmaktadır. Yine ilaçlar eczanelerde kolayca bulunamamaktadır. thal yoluyla gelen ilaçlar adaletli ve dengeli sekilde ülke içine dagıtılamadıgından kimi yerlerde ciddi ilaç sıkıntısı yasanmaktadır. Yine ilaç temininde karaborsacılık yapan eczaneler hakkında gerekli kanuni yaptırımlar uygulanmalıdır.”741 

Kongrede yapılan seçimlerle CHP Nazilli İlçe İdare Kurulu su üyelerden 
oluşmustur: Avukat Hulusi Çogullu (Baskan), Âlim Mumcu (Muhasip-Kooperatif 
Müdürü), Nedim Yıldırım (Sekreter-Tüccar), Rıfat Tuncer (Murakıp-Belediye Baskanı), Sevki Yıldız (Murakıp-Operatör Dr.), Futuhat Toker (Üye- Nazilli Basma Fabrikası Müdürü’nün esi), Cengiz Özkavruk (Üye- Doktor), Nuri Sarıkahya (Üye-Tüccar), Haydar Bilgin (Üye-Tüccar). 

Kadınların 1930’lu yılların baslarında almıs oldukları seçme ve seçilme haklarını 
kullanma konusundaki ürkekligi 1947 yılından itibaren üzerlerinden atmaya 
basladıklarını görmekteyiz. Nitekim Nazilli’de ilk defa idare kuruluna bir bayan 
seçilmistir. Bu bayan, Nazilli Yardım Sevenler Dernegi ve Sümer Kızılay Subesi İdare Kurulu üyesi olan Fütuhat Toker hanımdır.742 

Aydın Merkez İlçe Kongresi 

Kongre, Atatürk’ün manevi huzurunda yapılan saygı durusuyla açılmıstır. 
Kongre Baskanlıgı’na Ekrem Çiftçi seçilmistir. Kongrede İdare Kurulu’nun faaliyet raporu okunmus ve kabul edilmistir. Kongre dilek ve temenniler kısmında su baslıklar altında konusmalar yapılmıstır: 

- İktisadi sura derhal toplanmalıdır. 
- Orman Kanunu yenilenmelidir. 
- Zeytinyagı isleri yeniden düzenlenmelidir. 
- Aydın’da bir lise açılmalıdır. 
- Kız Enstitüsü binası yapılmalıdır. 

Kongrede dare Kurulu’na: Cihan Orhan Çiftçi, Naim Türköz, Kazım Aydınel, 
Rüstü Baskoru, Mahmut Oral, Mahmut Posacı, Mahmut Sökeli seçilmislerdir. 
CHP Genel Kurultayı’na Aydın CHP namına katılan delegeler, kurultaydaki 
havayı kongrede yapmıs oldukları konusmalarla aktarmıslardır. Kongreden sonra bir heyet, kongre adına yasamını yitiren Milletvekili Emin Arkayın’ın ailesine taziyelerini sunmustur.743 

Kuşadası Kongresi 

CHP Kusadası Kongresi, 09 Ocak 1948 tarihinde ögleden sonra toplanmıstır. 
Kongereye büyük bir halk kitlesi ile Kusadası Kaymakamı, CHP Divan Üyesi Mehmet Orhon, CHP zmir İl İdare Kurulu Baskanı Av. Nazif Çagatay, İzmir İl İdare Kurulu üyelerinden General Fevzi Akarçay, Safa Kasapoglu, Av. Necdet Öktem de katılmıstır. 
Kongre baskanlıgına Mehmet Orhon seçilmistir. Kongrede faaliyet raporu okunmus ve kabul edilmistir. Geçmis dönemin hesapları incelenerek onaylanmıstır. Kongre’de dilek ve temenniler bölümünde de su konular konusulmustur: 

—Tütüncülerden kesilen % 5’lik paralarla tütüncülerin menfaatlerini koruyacak 
müessesler tesis edilmelidir. 
—Kusadası’nda içme suyu sorunu bir an önce çözülmelidir. 
—Tütün ekimine izin verilecek tarlalar biran evvel tespit edilmelidir. 
—Tohumluk temininde çiftçiye yardımcı olunmalıdır. 
—Kusadası-Selçuk arası sose yol bakılmalıdır ve bu yoldaki köprüler acilen tamir 
edilmelidir. 
—Kusadası’nda yeni bir Halkevi binası yapılmalıdır. 
—Hükümet dairelerinde islerin hızla görülmesi saglanmalıdır. 
İlçe Kaymakamı dile getirilen sorunlar üzerine bir konusma yapmıstır. 
Kongre’den sonra CHP Genel Sekreterligi ve Cumhurbaskanı’na baglılık telgrafı 
çekilmistir. 

Kongre sonunda İdare Kurulu asil üyeliklerine: Ali Denizel, Sükrü Aksoy, Sükrü 
Ok, Hasmet Akdogan, Mustafa Berberoglu, Ali Sarıoglu, Mustafa Duyar; 
İdare Kurulu yedek üyeliklerine: Esat Ekmekçi, Ahmet Güntürkün, Hüseyin Bilgin, Yusuf Gökse, İbrahim Onur, Musa Demir, Ali Soysal, Azmi Güvenç, Hasan Kaptanoglu;

İl Kongresi asil delegeliklerine: Ali Denizel, Hasmet Akdogan, Rıfat Baran, Sükrü 
Aksoy, Naci Akdogan, Ahmet Sabri, Ali Sarıoglu, Mustafa Berberoglu; 

Yedek delegeliklere de: Faruk Alp, Sükrü Ok, Hüseyin Bilgin, Asım Öner, Hasan 
İzmirli, Ali Sosyal, Sıtkı Özgür, Ali Taskıncay seçilmislerdir.744 

Koçarlı Kongresi 

12 Ocak 1948 tarihinde toplanan CHP Koçarlı Kongresi’ne 77 delegenin tamamı 
istirak etmistir. Aydın ve çevreden gelen onlarca misafir de kongreyi izlemistir. 
Kongrede Atatürk’ün manevi huzurunda saygı durusu yapılmıs, smet nönü’ye baglılık dile getirilmistir. DP tarafından yapılan “Memleketin % 90’ı Demokrattır.” açıklamaları yalanlanmıstır. Durumun bunun tersi oldugu ifade edilmistir. Kongre’de “köylerin okul, köprü, yol ihtiyaçlarının giderilmesi için köylülerin üzerine haddinden fazla salma salındıgı ifade edilmis, salmaların makul çizgiye çekilmesi ifade edilmistir. Kongre baskanlıgına Ekrem Çiftçi yapmıs ve kongre’de yaptıgı konusmada CHP’nin ekonomi politikaları ve Halkçılık düsüncesi üzerinde durmustur. 

Kongre sonunda İlçe İdare Kurulu’na: Zeki Yunus, Hamit Pehlivan, Halil Sahin, Hakkı Urgan, Arif Sahinci, Vecihi Zer, Galip Sahinci, Mustafa Cihanoglu, Mehmet Çoban seçilmislerdir.745 

Çine Kongresi 

15 Ocak 1948 tarihinde baslayan Çine CHP Kongre baskanlıgına Ekrem Çiftçi 
seçilmistir. Kongreye CHP Merkez lçe Baskanı Hüsnü Cihan, CHP Müfettisi Cemal Karamugla, Aydın Halkevi Baskanı Ziya Eren ve çevre köylerden gelen yüzlerce kisi katılmıs ve kongrede 40 delege hazır bulunmustur. 

Kongre dilek ve temenniler bölümünde yapılan konusmalarda; gazyagı satısının 
serbest bırakılması, köy salma ve koruma paralarının uygun seviyeye çekilmesi, köylü üzerinden yol, köprü, okul insa etme yükümlülüklerinin kaldırılması istenmistir.” Ziya Evren Kongre’de yaptıgı konusmada CHP’nin Çine’de zayıfladıgı iddiaların reddetmis, bu iddialar karsısında CHP’lilerin daha çok çalısması gerektigini belirtmistir. 

Kongre’de yeni seçilen İlçe İdare Kurulu: Nuri Güngör, Osman Balaban, Kamil 
Uzun, Ahmet Gedikoglu, Ekrem Eroglu, Hüseyin Kenar, Hidayet Yavasoglu, ismail Çelik, Osman Gültekin, Mustafa Ambarcı isimlerinden olusmustur.746 

Germencik Kongresi 

CHP Germencik Kongresi, 6 Mart 1948 tarihinde İl İdare Kurulu müsahitleri 
Av. Süleyman Eraydın ve Mustafa Güven huzurunda toplanmıstır. Kongrede yapılan konusmalarda halkın bayındır bir yurt, müreffeh bir millet istedigi; bunu, millete istiklal kazandıran ve ülkeye demokrasi ve cumhuriyet getiren CHP’nin getirebilecegi vurgulanmıs ve 25 yıllık maziye sahip CHP’nin milletin ümit kaynagı oldugu ifade edilmistir. Kongre’de ilçeye alınacak elektrik motorları için hükümetçe dövizle is yapma müsaadesinin verildiginin açıklanması ilçede büyük sevinçle karsılanmıstır. 

Kongre’de İlçe İdare Kurulu’na: 
Ahmet Özaydın, Neset Zincirci, Nuri Zincirci, İsmail Pekcan, Hilmi Özkan, Mehmet Peynirci, Yasar Adalı, Hamdi Kızılcık, Ahmet Oguz seçilmislerdir.747 

Aydın İl Kongresi 

3 Nisan 1948 tarihinde yapılan Aydın CHP l Kongresi’ne, CHP Genel Baskan 
Vekili Hilmi Uran da davet edilmistir.748 Ancak Hilmi Uran kongreye istirak 
edememistir. Kongre 74 delegenin tam istirakiyle toplanmıstır. Kongreye Aydın 
milletvekilleri ile CHP Mugla teskilatından bir heyet istirak etmistir. Kongrenin 
yapılacagı gün 1000 kisilik toplantı salonu tamamen dolmustu. Kongre, okunan İstiklal Marsı’nın ardından CHP l dare Kurulu üyesi Ekrem Çiftçi’nin konusmasıyla açılmıstır. Kongre baskanlıgı’na Bursa Milletvekili Talat Seçer, ikinci baskanlıga Hulusi Çogullu, kâtipliklere Adil Azbazdar ve Rıza Ugur seçilmistir. Okunan çalısma raporunda geçen son yılda CHP’ye 3.160 yeni üye kaydı yapıldıgı; 1948 yılı Nisan ayı itibariyle Aydın CHP’ye 43.083 üyenin kayıtlı oldugu belirtilmistir. Kongre üyeleri tarafından daha sonra sehitler abidesine çelenk konulmus, delegeler serefine kongrenin yapıldıgı aksam sehir gazinosunda 300 kisilik ziyafet verilmistir. 

Kongre’de Parti’den 

- Aydın ilinde mutlaka bir lise açılmalısı, 
- Aydın ilinde yeni bir parti binası yapılması, 
- Toprak Kanunu’nun biran önce uygulanması, 
- Orman ve Evkaf islerinin düzene konması, 
- Zeytinyagı ihracatının serbest bırakılması,749 
- Halkın saglıgıyla ilgili olarak sabun fiyatlarının ucuzlaması için kostik temini ve bunun satısın en azından zeytin bölgesi olan Aydın ilinde serbest bırakılması gibi talepler bulunulmustur.750 

Kongre Baskanı Seçer: “İktidar partisi olarak iktidarı bırakmamak için çok 
çalısmalıyız. Demokrat Partili arkadaslarımızın tahriki bizi daha çok çalısmaya sevk etmistir. Onların bizlerden iktidarı almak için çalısması haklarıdır. Bizim de vermemek vazifemizdir.” seklinde konusmustur. Bu sözler salonda bulunan DP’lilerce de alkıslanmıstır. Kongrede davetli olarak bulunan DP İl İdare Kurulu Baskanı Etem Menderes, Dr. Seçer’i konusmasından sonra elini sıkarak tebrik etmistir.751 Kongrede seçilen Yeni idare Kurulu su isimlerden olusmustur: Ekrem Çiftçi, Abdurrahman Akkor, Dr. Sabri Akın, Avukat Osman Akçasu, Av. ihsan Uzman, Ziya Evren, Mustafa Gören, Bayan kbal Germen, Nuri Arıkan, Rıza Öztürk.752 CHP Aydın l dare Kurulu kendi arasında yaptıgı is bölümü sonrası: Ekrem Çiftçi baskanlıga, Abdurahman Akkum saymanlıga, Mustafa Güven kâtip lige, Ziya Evren Aydın Halkevi baskanlıgına getirilmistir.753 

BU BÖLÜM DİPNOTLARI;


738 Bila, H. CHP (1919-1999), s.128. 
739 Anadolu, 1 Ekim 1947. 
740 Anadolu, 5 Ekim 1947. 
741 Anadolu, 9 Ocak 1948. 
742 Anadolu, 4 Ocak 1948. 
743 Anadolu, 6 Ocak 1948. 
744 Anadolu, 11 Ocak 1948. 
745 Anadolu, 14 Ocak 1948. 
746 Anadolu, 17 Ocak 1948. 
747 Anadolu, 8 Mart 1948. 
748 Anadolu, 24 Mart 1948. 
749 Anadolu, 5 Nisan 1948. 
750 CHP Aydın il Kongresi(3.04.1948), ilçe Kongrelerinden Gelen Dileklerin Özeti, s.4. 
751 Anadolu, 5 Nisan 1948. 
752 Anadolu, 4 Nisan 1948. 
753 Anadolu, 11 Nisan 1948. 

24 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***