1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 26
3.2. DEMOKRAT PARTİ KONGRELERİ
3.2.1. 1946 YILI KONGRELERİ
Tüzük geregi Demokrat Parti kongreleri ocak teskilatlarından baslamak üzere
yılda bir kez yapılmıstır. Partinin ocak kongrelerinde seçilen delegeler, bucak
kongresini; bucak kongrelerinde seçilen delegeler ilçe kongresini; ilçe kongrelerinde seçilen delegeler, il kongresini, il kongrelerinde seçilen delegeler ise partinin büyük kurultayını olusturmuslardır. 1946 yılı Eylül ayından itibaren DP’nin ilk kongreleri yapılmaya baslanmıstır. Yine söz konusu kongrelerde mütesebbis heyetleri lagv edilerek, idare heyetleri seçilmistir.
Bucak Kongreleri ( Nahiye )
Germencik Kongresi
DP Germencik Kongresi 11 Kasım 1946 tarihinde toplanmıs ve kongreye on
dokuz ocaktan gelen delegelerin tamamı katılmıstır. Kongreyi 300 kadar kisi izlemistir.
Kongrede geçmis dönemin hesapları incelenmis ve onaylanmıstır. Yeni dönem bütçesi yapılmıstır. Kongrede Etem Menderes ‘Yurttaslık hak ve hürriyetleriyle’ ilgili bir konusma yapmıstır. Kongre dilek ve temennilerinde mahalli isteklerin yanında “Seçim, Matbuat, Polis Vazife ve Salahiyet, Orman kanunlarının yeniden düzenlenmesi gibi talepler dile getirilmistir.
Kongrede mütesebbis heyeti lagv edilerek yeni idare heyeti gizli oyla seçilmistir.
İdare Heyeti’ne: Tahir Arslan (Bsk), Halil Bahadır, Mustafa Mercimek
Yedek üyeliklere: Ahmet Ünal, Kemal Sobcalı, Kamil Sözer seçilmistir.781
Dalama Kongresi Dalama DP Kongresi 16 Aralık 1946’da toplanmıstır. Kongre dilek ve temenniler kısmında partililer su taleplerde bulunmuslardır:
- Bucagın içinden geçen Bozdogan-Koçarlı yolunun ıslah edilmesi saglanmalıdır.
- Menderes Nehri’nden tarlalara su temin edecek sulama tesisatının dösenmesi
saglanmalıdır.
- Çiftçiye ıslah edilmis tohum verilmelidir.
- Tütün tohumu ihtiyacı, zamanında ve yeter miktarda giderilmedir.
- Akaryakıt isleri serbestlestirilmelidir.
- Tapulandırma, orman ve evkaf islerinin bucakta biran evvel bitirilmesi saglanmalıdır.
- Matbuat, polis yetki ve salahiyet, seçim kanunları yeniden düzenlenmelidir.
Kongrede dare Heyeti’ne su isimler seçilmislerdir: Cevdet Balcı, Mustafa
Erkul, Cemal Sentürk, Sükrü Ünal, Kemal Yagcı.782
İncirliova Kongresi
DP ncirliova Kongresi 8 Aralık 1946 tarihinde Eyüp Sahin’e ait bir binada
yapılmıstır. Kongrede konusma yapan Etem Menderes: “Türk milletinin çıkarları ve ileri milletleri geçme meselesi bütün parti mülahazaların üstündedir. Vatandaslık hak ve hürriyetleri, seref ve haysiyeti hiçbir ayırım gözetmeksizin korunmalıdır.” demistir.
Kongrede seçilen İdare Kurulu su isimlerden olusmustur: Nevzat Sarı, Yakup
Çetiner, Musa Günday, İsmail Kuzgun, Elmas Çetin.783
Yenipazar Kongresi
Yenipazar DP Kongresi 23 Aralık 1946 tarihinde toplanmıstır. Partililer kongre
dilek ve temenniler kısmında su taleplerde bulunmuslardır:
- Yenipazar Bucagı tam teskilatlı nahiye haline getirilmeli ve Aydın iline baglanmalıdır.
- Sümerbank mamullerinin saglam, ucuz, bol miktarda, her muhitte bulunabilecek
sekilde zamanında imal edilmesi ve satısa çıkarılması saglanmalıdır.
- Gayrimenkulleri tapulama isleri biran evvel bitirilmelidir.
- Sultanhisar’a giden yolda Menderes Nehri’nin üzerine köprü yaptırılmalıdır.
- Hayat pahalılıgı önlenmelidir.
- Bozdogan’a giden sosenin derhal ıslah edilmesi saglanmalıdır.
- Köylü kadınların üzerinden imece mükellefiyeti kaldırılmalıdır.
- Matbuat ve Seçim Kanunu yeniden düzenlenmelidir.
Kongrede dare Kurulu’na su isimler seçilmislerdir: Ahmet Savuranoglu, Faruk
Yürük, Ali Kolcu, Ahmet Pehlivan, Fehmi çel, brahim Üre.784
İlçe Kongreleri
Nazilli Kongresi
DP Nazilli Kongresi 8 Aralık 1946’da Nazilli Belediye binası yakınındaki büyük
bir kereste dükkânında toplanmıstır. Kongreye DP l Baskanı Etem Menderes, l
Mütesebbis Heyeti’nden Dr. Mükerrem Sarol ve Fabrikatör Eyüp Sahin de katılmıstır.
Kongre baskanlıgına Etem Menderes, baskan vekilligine Dr. Mükerrem Sarol,
kâtipliklere Ali Bilgin ve Tahir Çelik seçilmistir. Kongrede yapılan konusmalarda özet olarak;
Hüseyin Özsosyal (Pirlibey Delegesi): “Menderes sol sahil sulama kanalları
biran evvel açılmalıdır. Kanallar yapılmadıgı için yüzlerce dönüm arazi
sulanamamaktadır.”
Ali Aksoy (Dumlupınar Delegesi): Seçim Kanunu derhal tadil edilmelidir.”
Kemal Gencer (Hukuk Fakültesi Ögrencisi): “Demokrasi mücadelesi galip
gelecektir. DP’nin seçimlere su anda katılmaması daha dogru olacaktır.”
Kemal Beyman: “Sultanhisar Belediye bütçesinden CHP’ye 100 lira ayrılmıstır.
Bu dogru degildir. Yine Sultanhisar CHP binası evkafa aittir. Evkaf malı bir siyasi
partiye kullandırılamaz.”
Dr. Mükerrem Sarol: “Hükümet ve belediyelerden hiçbir partiye tahsisat
ayrılmaması gerekir. DP kuruldugundan beri CHP, 30 milyon lira para harcamıstır.
Bunun kaynagı nedir? Bu para CHP’nin çiftliklerinden, tesislerinden gelmedi.
Vatandasın ödedigi vergiler bu sekilde harcanmaktadır.”
Dr. Hakkı Sevkay: “Antidemokratik yasalardan kurtulmamız gerekir.
Polis Salahiyet Kanununu, mahkeme kararı olmadan hak ve hürriyetleri sınırlandırıyor. Bu kanuna dayanarak seçimlerde Arpaz DP baskanı fuzuli hapsedilmistir.” demislerdir.
Kongrede dare Heyeti’ne: Dr. Hakkı Sevkay, Sabri Becerik, Dr. Fuat Köseoglu,
Fahri Sevim;
İdare Heyeti yedek üyeliklerine: Ahmet Pulak, Emin Ünal, Dr. Ali Vehbi Apaydın,
Cevdet Köskdereli;
İl Kongresi delegeligine: Fahri Sevim, Sevki Hasırcı, Hakkı Sevkay, Sabri Becerik, Sevket Üstünsoy, Fuat Köseoglu, Semsi Bilgenoglu, Mustafa Aksoy, Emin Ünal, Sükrü Demirayak, Kemal Beyman, Mehmet Bilgin, Ahmet Pulak, Ali Baysal, Adil Giray, Sabri Aydınefe, Nuri Önsay seçilmislerdir.785
Çine Kongresi
23 Aralık 1946’da toplanan DP Çine Kongresi’ne DP Aydın l dare
Kurulu’ndan Etem Menderes, Dr. Mükerrem Sarol, Eyüp Sahin, Ekrem Torunlu
katılmıstır.
Kongrede partililer su dilek ve temennilerde bulunmuslardır:
- İki yıldır bitirilemeyen Çaltı Köprüsü biran evvel bitirilmelidir.
- Çine Çayı’ndan ziraat sulaması için yararlanılması saglanmalıdır.
- Köy salmaları yumusatılmalıdır.
- Tapu kadastro isleri biran evvel bitirilmelidir.
- Seçim Kanunu yeniden düzenlenmelidir.
Kongrede İdare Kurulu’na su isimler seçilmislerdir: Dr. Hüsnü Gök, Nihat
Tüzmen, Etem Yaman, Hüsnü Erol, Ali Sen, Ali Dinçer, Ömer Gürdeniz, Mehmet
Sahin, Necip Güney.786
Aydın Merkez İlçe Kongresi
24 Aralık 1946’da baslayan Aydın DP Merkez lçe Kongresi’nde Meclisteki
bütçe görüsmeleri sırasında Basbakan Recep Peker tarafından kendisine psikopat denilen Adnan Menderes’e kongreden yanındayız mesajı içeren bir telgraf çekilmistir.
Kongreye 500 kisi katılmıstır. Kongre baskanlıgına Etem Menderes, ikinci baskanlıga ise Av. Sahap Gürsel seçilmistir.
Aydın Merkez İlçe Kongresi’nde İdare Heyeti’ne seçilenler su isimlerden
olusmustur: Mehmet Nuray, Nizamettin Akçasu, Sabri Erlaçin, Rıza Gökdag, Ragıp Ege.787
Aydın İl Kongresi
DP Merkez İlçe Kongresi’nin hemen ardından yapılan DP Aydın İl Kongresi 26
Aralık 1946’da baslamıstır. Kötü hava kosullarından dolayı birçok kisi ve Yenipazar, Dalama örgütleri kongreye katılamamıstır. Kongrede 63 delegenin 48’i hazır bulunabilmistir. DP, uygun yer bulamayınca kongre bir depoda yapılmıstır. Kötü hava kosullarından dolayı elektrikler sıkça kesilmistir. Bunun üzerine Dr. Mükerrem Sarol, “Tabiat, bugün CHP’yle isbirligi yapıyor.” demistir. Kongreyi Milli Egitim Müdürü, Ziraat ve Sıhhat müdürleri, Aydın Bölgesi Zooteknik Mütehassı ve Aydın Belediye Baskanı Orhan Çiftçi de takip etmistir. Kongreye, zmir Demokratları adına Mustafa Haydar Nazlı, Osman Kapani, Pertev Arat, Dr. Hüsamettin Petek, ve Macit Us katılmıstır. kongre Baskanlıgına Mustafa Haydar Nazlı, baskan vekilligine Dr. Fuat Köseoglu seçilmistir. Aydın DP İl Kongresi’nde konusma yapan Osman Kapani: “Aydınlı Demokratlar idari makamların çıkardıgı pek çok müskülat ve engelle karsılasmaktadır. Bu engellemelere ragmen kanuna sadakatle yollarında yürümeye devam ediyorlar. Aydın’da bir tek demokrata yapılan zulüm tüm demokratları rencide eder. Tenkit herkesin hakkıdır. Biz de bu memlekette can ve mal vergisi veren insanız. Binaenaleyh idari makamlardan verdigimiz paraların hesabını sorma hakkımız vardır. Buna mukabil bir basbakan, bir partiye karsı uluorta konusma hakkını hiçbir kimse ya da kanun vermemistir. Tenkide tahammül edemeyecek kimseler, basvekil degil devlet adamı dahi olamazlar. CHP sahıslara ve seflere baglıdır. Biz ise ideal ve prensiplere baglıyız. Zira bir parti sefle degil, prensiplerle yasar. Demokrasi mücadelemiz bir gün muzaffer olacak ve memleketin semasında günes gibi parlayacaktır…”
Etem Menderes: “Aydın’da DP’nin yayılmaması için kaymakamlar, nahiye
müdürleri ve vali siddetli baskı uygulamaktadır. Tahsildarlar, kooperatif müdürleri, jandarma bu hususta onlara yardım etmektedir. Biz her seye tahammül gösterdik. 11 aylık parti hayatımız çetin mücadeleyle geçti. Seçilmesek dahi davamızı el birligi ile yürütmeye çalısacagız.”
Mehmet Böcekli: “Mütesebbis heyeti fedakârca çalısmıstır. Kimi köylere yaya
gitmistir. Üzerlerimizde baskı ve tazyik vardı. CHP’nin Genel Baskanı’nın bir
Cumhurbaskanı oldugunu unutmayalım.” Mehmet Emin Apaydın: “İlk zamanlar partiye yazılmak cesaretini gösterenler, kelleyi koltuga almıs demektir.”
Av. Pertev Arat: “Kaymakamlara diyoruz ki yüksek idare makamlarının
baskısıyla milleti çignemek hareketini tevessül etmeyiniz. Gerektiginde Akçakoca Kaymakamı gibi istifanızı basınız ve bir lokma ekmegi milletin arasında arayınız.
İcabında sogan ekmek yiyiniz ama vicdanınız rahat olsun. Bizleri sadece hürriyet ve demokrasi üzerinde konusmak ve diger meseleleri konusmamakla itham ediyorlar.Oysa ki diger meselelerin çözümü davamızın tahakkukuna baglıdır… Biz her seyden evvel milletin söz sahibi olmasını istiyoruz. Bir milleti anormal (Recep Peker) bir insan idare edemez. Biz yeryüzünde dolasan tanrılar istemiyoruz. Bizim biricik varlıgımız mukaddes Türk milletidir.”
Dr. Mükerrem Sarol : “CHP’nin kölesi olan idare mekanizması CHP’nin serefli
mazisini hiçe sayarak bu partiyi inhilale götürüyorlar. DP bir yandan kendini takviye ederken diger taraftan da murakabe cihazından mahrum kalmamak için Halk Partisi’ni ayakta tutmaya çalısmaktadır.” mesajlarını partililerle paylasmıslardır. Kongreden Basbakan Recep Peker’e ‘İstifa et ya da tarziye ver’ diye telgraf çekilmistir.788 Recep Peker’in Adnan Menderes’e Meclis’te sert hitabından sonra ülke genelinde de DP’liler Peker’i istifaya davet etmistir. Ulus gazetesi bunun tüm DP’lilerce paylasılmadıgına dair bir haber yapmıstır. DP Aydın İl Kongresi, bununla ilgili Ulus gazetesine bir tekzip telgrafı göndermistir.
Kongrede kimi guruplar mütesebbis heyetinin çalısmalarını överken, baska bir
gurup muhalefet etmistir. Aydın DP l Kongresi’nde dilek ve temenniler bölümünde istekler su baslıklar altında dile getirilmistir:
- Aç isçilerin sol cereyanlara kolaylıkla kapılabileceginden isçi sınıfının durumunun düzeltilmesi gerekmektedir.
- Çiftçi Mallarını Koruma ve Seçim Kanunu yeniden düzenlenmelidir.
- Köy salmaları köylülere ıstırap verecek düzeydedir. Bununla ilgili gerekli düzenlenme hızla yapılmalıdır.
- Halkevlerinin mahalli kültür evleri olması saglanmalıdır.
- Evkaf malları belediyelere devredilmelidir.
Mütesebbis Heyeti yerine seçilen İdare Heyeti su isimlerden olusmustur: Etem
Menderes, Dr. Mükerrem Sarol, Eyüp Sahin, Ekrem Torunlu, Mithat Levent, Kemal Yagcı, Av. Sahap Gürsel, Yedek seçilen İdare Heyeti üyeleri: Asım Köprülü, Mehmet Böcekli, Ragıp Ege, İrfan Uslu, Mehmet Miray, Zeki Basar isimlerinden oluşmuştur.789
BU BÖLÜM DİPNOTLARI;
781 Demokrat İzmir, 13 Kasım 1946.
782 Demokrat İzmir, 18 Aralık 1946.
783 Demokrat İzmir, 12 Aralık 1946.
784 Demokrat İzmir, 25 Aralık 1946.
785 Demokrat İzmir, 10 Aralık 1946.
786 Demokrat İzmir, 25 Aralık 1946.
787 Demokrat İzmir, 25 Aralık 1946.
788 DP Aydın İl Kongresi’nde yapılan konusmaların tam metinleri için bkz; Demokrat İzmir, 28 Aralık 1946.
789 Demokrat İzmir, 29 Aralık 1946.
27 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder