1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 27

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 27

3.2.2. 1947 YILI KONGRELERİ

Ocak ve Bucak Kongreleri 

1947 yılı DP ocak kongreleri Kasım ayından itibaren baslamıstır. 2 Kasım 1947 
tarihinde toplanan Germencik Hıdırbeyli Köyü DP Kongresi’ne Adnan Menderes, Av. Refik Gürel, Av. Sahap Gürsel, Av. Cevat Ülkü de katılmıstır. Bu heyet Turanlar, Üzümlü, ve Aslan Köy(*) kongrelerinde de bulunmustur. 
(*)Bu köylerde son muhtarlık seçimlerinin baskı ve siddet altında yapıldıgı iddia edilmistir. 

  Adnan Menderes kongre konusmasında: 

“Temin ederim ki yakın bir gelecekte vicdanınızın emriyle DP’ye 
girmenizden dolayı kimse sizi gizli veya açık tazyik edemeyecektir. Oylarınızı istediginiz sekilde kullandıgınızdan dolayı kimse sizi baskı ve takibe maruz bırakamayacaktır. Artık kimse bu memlekette muhalefeti maksatlarından süphe olunan, gizli veya açık takibi lüzum görülen ve mevcudiyeti bela kabul edilen bir varlık olarak göremeyecektir. Kimse muhalefetin varlıgını adeta yarı mesru görme cesaretini gösteremeyecektir. Muhalefetin hükümet kadar mesru oldugu, milletin en esaslı haklarından birisi oldugu telakkisine varılmıs olması fikrimce inkılâpların en ilerisi ve en mühimi olacaktır.” demistir.790 

10 Kasım 1947 tarihinde Etem Menderes, Kütahya Milletvekili Adnan Menderes 
ve beraberindekiler parti kongresi için Germencik Reis Köy’e gitmistir. Anadolu 
gazetesi’ne göre kongrenin yapılacagı salon dısarıdan gelenlerle ancak 
doldurulabilmistir. Kongrede DP’lilerle köy halkı arasında karsılıklı söz düelloları da yasanmıstır. Adnan Menderes’in: “Siz DP’li arkadaslar yasayınız. Biz Halk Partisi gibi İl Özel İdare bütçesinden tahsisat alarak köyleri bedavadan dolasmıyoruz, biz kendi paramızla geziyoruz. Biz millet mebusuyuz, hükümetin mebusu degil.” seklinde konusmasına Salih Karaoglan isimli Reis köylü bir vatandas “Affedersiniz Adnan Bey, 5 yıl önce siz de CHP’nin en kıymetli mebusu degil miydiniz? Bize millet mebusu ile hükümet mebusu arasındaki farkın ne oldugunu açıklayabilir misiz? Siz Halk Partisi mebusu oldugunuzda köyleri dolasmıyorken simdi hangi sebeple dolasıyorsunuz?” seklinde cevap vermistir. Adnan Menderes de: “Ben o zaman köyleri dolasıp sizlerin haklarını aramıs olsaydım beni asarlardı. Siz bunu Cumhurbaskanı’na söyleyin.” tarzında karsılıkta bulunmustur. DP Germencik Ocak Baskanı Kamil Sözer bagırarak: 

“Bu adam sarhostur. Sözünü dinlemeyin.” diyerek münakasayı kesmistir. Kongre sonrası DP’liler ‘Yasasın DP’liler’ diye bagırmıs ve silah atmıslardır. Köyün huzuru bozuldugu için DP aleyhine gerekli makamlara sikâyetler yapılmıstır.”791 Anadolu gazetesi DP’lilerin daha sonra tekrar bu köye gelerek halkı rahatsız  ettigini iddia etmistir. Etem Menderes, 50–60 kisilik bir grupla Reis Köy’e gelerek bir binanın kapısını kırıp, sahibinin izni olmadan burayı parti ocak binası yapmak istemistir. Yine “CHP’liler jurnalcidir, komitacıdır, zavallıdır. Biz onların bu kalesini yıkmaya geldik. Halk Partisi sizin verdiginiz paralarla yeni meclis binası ile kendi ocak binalarını yaptırıyor. Menderes Nehri’nin üzerinde köprü yok buna bakmazlar.” diyerek CHP’yi hedef almıstır. Köyde yapılan taskın eylemlerin ardından Cemiyet Kanunu’na muhalefetten ve CHP’ye hakaret etmekten, halkı birbirine, hükümete, demokrasiye ve CHP’ye karsı kıskırtmak suçlamasıyla DP’liler hakkında hazırlanan tutanaklar resmi makamlara ulastırılmıstır.792 
Aydın Germencik Turanlar Köyü DP Kongresi Eczacı Mithat Levent 
baskanlıgında yapılmıstır. Kongreye köy halkı ve Germencik’ten otobüs ve 
otomobillerle gelen DP’liler de katılmıstır. Etem Menderes kongrede yapmıs oldugu konusmada, “CHP’nin israf zihniyetine sahip oldugunu, Halkevine ayrılan 25.000 liranın CHP’ye aktarılmasının dogru olmadıgını” belirtmistir. Aynı gün içinde Aydın’ın diger köylerinden İmamköy ve Pınarderesi kongreleri de yapılmıstır.793 

Ortaklar Kongresi., 

DP Ortaklar Kongresi, 06 Aralık 1947 tarihinde yapılmıstır. Kongreye Aydın, 
Söke ve Germencik’ten gelen pek çok demokrat katılmıstır. Kongre baskanlıgına Dr. Baki Öktem seçilmistir. Ortaklar DP Baskanı Recep Süzen partinin bir yıllık faaliyet raporunu okumustur. Rapor üzerinde faydalı tenkitler yapılmıstır. Hesap tetkikleri yapılmıs ve hesaplar onaylanmıstır. Kongrede dare Kurulu’nun 1948 yılı bütçe tasarısı tartısılmıs, bir takım degisiklikle onaylanmıstır. 
Kongre dilek ve temennilerinde su konular dile getirilmistir: 
- Orman isleri ıslah edilmelidir. 
- Anayasa’nın tam tatbiki saglanmalıdır. 
- DP’nin radyodan yararlanması saglanmalıdır. 
- Seçim Kanunu yeniden düzenlemelidir. 
- Tapu ve nüfus isleri çabuklastırılmalıdır. 
- Vakıf hizmetlerindeki sorunlar giderilmelidir. 
- Hürriyet Misakı tam olarak tahakkuk etmedigi taktirde DP milletvekilleri sine-i millete dönmelidir. 
- Ortaklar, kaza merkezi yapılmalıdır. 

Kongre’de DP Aydın Merkez lçe Baskanı Rıza Gökdag, Dr. Baki Öktem ve 
Ortaklar DP Bucak Baskanı Recep Süzen birer konusma yapmıslardır. Dr. Baki Öktem konusmasında halka Hürriyet Misakı’nın önemini anlatmıstır. 
Recep Süzen: “Bize Ortaklar’ın çelik bir kaleye benzedigini ve burada DP 
teskilatının asla kurulamayacagını söylediler. Fakat bugün her sey asikârdır. Sizlerin partinize baglılıgınız ve cesaretiniz sayesinde Ortaklarda DP kurulmus ve bugünkü muazzam ve nurlu durum hâsıl olmustur.” 
Rıza Gökdag: “Bu memlekette bir hak ve hürriyet davası vardır. Fakat bu millet, 
bu haklı davayı mutlaka kazanacak ve milli iradeyi tecelli ettirecektir. Bundan kimsenin süphesi olmasın.” seklinde konusmuslardır. 

Kongre’de İdare Kurulu’na: Recep Süzen, A. Rıza Alsan, Hüsnü Çelik, Mustafa 
Yılmaz, Mehmet Akkan, Hursit n, Mustafa Atan; 
İlçe Kongresi Delegeligine ise: Recep Süzen, Emin Girgin, Abdullah Yıldırım, Mustafa Yılmaz seçilmislerdir.794 

Söke Sazlıköy Kongresi 

Kongre, 09 Kasım 1947 tarihinde Dr. Baki Öktem’in konusmasıyla açılmıstır. 
Kongre baskanlıgına Abdullah Gören, baskan vekilligine Süleyman Çankaya, kongre kâtipligine Sıtkı Özyıldırım seçilmistir. Kongre dilek ve temenniler bölümünde su konular dile getirilmistir: 

- Toprak Kanununun tatbiki hızlandırılmalıdır. 
- Seçim Kanunu degistirilmelidir. 
- İsçilere refah temin edilmelidir. 
- DP’nin devlet radyosundan yararlanması saglanmalıdır. 
- Hayat pahallılıgı önlenmelidir. 

Kongre’de İdare Heyeti’ne: Mehmet Kale, İsmail Kıran, Arif Efe, Nuri Tuzova, 
Ali Kahveci, M. Ali Tekin, M. Ali Zincirkıran, 

İdare Kurulu yedek üyeliklerine: Mehmet Varan, Hasan Deniz, Sadık Aras, Mahmut Ova, Süleyman Demir, Rahim Genegeç, Ali Gün 

İlçe Kongre delegeliklerine ise : Ahmet Koyuncu, smail Kıran, Hüseyin Yavuzer, Nuri Tuzova seçilmislerdir.795 

Bagarası Kongresi 

21 Kasım 1947 tarihinde toplanan DP Bagarası Bucak Kongresi’ne Aydın DP l 
Baskanı Etem Menderes, Söke lçe Baskanı Dr. Baki Öktem de katılmıstır. Kongre baskanlıgına Dr. Baki Öktem, baskan vekilligine brahim Yurtçu, kâtipligine Kemal Özcan seçilmistir. Kongrede Dr. Baki Öktem’in tesekkür konusmasından sonra ölen Eski Bucak dare Heyeti Baskanı Mehmet Yurtçu için 2 dakikalık saygı durusu yapılmıstır. Daha sonra geçmis dönemin faaliyet raporu ve hesapları okunmus ve bunlar üzerinde tartısmalar yapılmıstır. Yeni yıl bütçesi, bazı düzeltmelerle kabul edilmistir. 

Kongre’nin dilek ve temenniler bölümünde partililer su taleplerde 
bulunmuslardır: 

- Seçim Kanunu ve diger antidemokratik kanunların degistirilmesi saglanmalıdır. 
- Hayat pahalılıgı önlenmelidir. 
- Köylü ve çiftçiye ziraat aleti ve tohumluk temin edilmelidir. 
- Toprak Kanunu’nun tatbiki hızlandırılmalıdır. 
- Menderes nehri ıslah edilmelidir. 
- Söke-Bagarası yolu yapılmalıdır. 
- Memur Kadınlardan da yol vergisi alınmalıdır. 
- Bagarası Bucagı’nda belediye teskilatı kurulmalıdır. 
- Atatürk’ün Anıtkabir’i geciktirilmeden yaptırılmalıdır. 

Kongre’de bir konusma yapan ve CHP’de uzun yıllar görev yapan Etem Menderes eski partisine karsı agır suçlamalarda bulunmustur: “CHP müfettisleri, hükümeti yanlıs yola sevk ediyorlar ve kendi partilerine zarar veriyorlar. 
Geçen seneden beri önemli gelismeler olmustur. Korka sine toplanan bizler simdi sinmeden toplanıyoruz. Bu siyaset mektebi milletimizi olgunlastırmıstır. Karakol, baskı, dayak, kırbaç bizlere korkusuzlugu ögretmistir. Bu millet kıyama kalkmıstır ve davasını halletmeden de oturmayacaktır.” 

Kongrede seçimlerin açık oylamayla yapılmasına karar verilmistir. Yapılan 
seçimlerin ardından; 
İdare Heyeti’ne: Sabri Özkan, Servet Uysal, Kasım Güler, İbrahim Yurtçu, Mehmet Sevim, Kamil Kınacı, Kemal Özcan; 
İdare Heyeti yedek üyeliklerine: Nuri Güney, Mustafa Söyler, Mehmet Selçuk, 
Süleyman Yılmaz, Ahmet Karabas, Ali Çandır, Muhittin Özdemir; 
İlçe Kongresi delegeligine: Sabri Özkan, Süleyman Seyfun, Kamil Serbest, Hüseyin Cengiz, M. Ali Tanyılı, Servet Uysal, Hasan Özcan, Mehmet Sevim, İbrahim İnegöl, Kasım Güler seçilmislerdir.796 

Sultanhisar Kongresi 

3 Aralık 1947’de toplanan DP Sultanhisar Kongresi’ne Nazilli DP dare 
Heyeti’nden pek çok kisi katılmıstır. Sevki Hasırcı kongre açılısında yapmıs oldugu konusmada: “DP’nin kurulusundan beri bugüne kadar yapılan tazyik, demokratları asla yıldırmayıp bizi çeliklestirmistir. Allah bizimle beraberdir. Azimle çalısacagız.” demistir. Kongre baskanlıgına Cevat İnci, 2. baskanlıga Muzaffer Akçora, yazmanlıga Cevdet Köskdereli seçilmislerdir. DP Sultanhisar Baskanı Süleyman Kayaalp tarafından kongreye sunulan dare Heyeti’nin çalısma raporu ve hesapları kongrece onaylanmıstır. 

Daha sonra ,dare Heyeti’nin 1948 bütçesi incelendikten sonra kabul edilmistir. Seçimler açık oylamayla yapılmıs, yapılan seçimler sonucunda; 
İdare Kurulu’na: Muzaffer Akçora, Haydar Tekeli, Cevdet İnci, Hulusi Güngör, 
Süleyman Kayaalp, Nuri Yanık, Mehmet Atak; 
İdare Kurulu yedek üyeliklerine: Hüseyin Akın, Mustafa Özdemir, Esat Ege, Hidayet Erdogan, Hasan Güzeban, İbrahim Urungu, Mustafa Kiraz; 
İlçe Kongre delegeligine: Hüseyin Akın, Muammer Keskin, Hidayet Erdogan, Rıza Uysal, Muzaffer Akçora, Haydar Tekeli seçilmislerdir.797 

İlçe Kongreleri 

Bozdogan Kongresi 

Bozdogan DP lçe Kongresi 11 Aralık 1947 tarihinde toplanmıstır. Kongre 
dilekler ve temenniler kısmında yapılan konusmalarda partililer, Seçim Kanunu ile Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu’nun degistirilmesi üzerinde durmustur. Kongre seçimleri gizli oy esasına göre yapılmıstır.

Yeni seçilen İdare Kurulu su isimlerden olusmustur: Hüdaverdi Çakır (Baskan), 
Kemal Senyılmaz (Baskan Vekili), Nuri Pirim (Muhasip), Kazım Yıldırım (Üye), 
Ahmet Peker (Üye).798 

Germencik Kongresi 

11 Aralık 1947 tarihinde yapılan DP Germencik Kongresi’ne Aydın, Söke ve 
Ortaklar’dan gelen pek çok demokrat ve Aydın DP İl Baskanı Etem Menderes ile 
Merkez lçe Baskanı Rıza Gökdag da katılmıstır. Delege yoklaması sonucu ekseriyetin saglandıgı görülünce kongre baslatılmıstır. Kongre baskanlıgına Rıza Gökdag seçilmistir. Kongrede Etem Menderes ve Germencik DP Baskanı Kamil Sözer birer konusma yapmıslardır. Kongrede yapılan konuşmalarda; 

Etem Menderes: “Celal Bayar Germencik’e geldigi gün –karsımızdaki en büyük 
düsman sefalettir- demistir. Bir vatandas da bu konusma yapılırken –memlekette saltanat yok, cumhuriyet var.- seklinde bagırmıstır. Recep Peker’in İçisleri Bakanı Sükrü Sökmensüer, bir gezi esnasında Germencik’e gelerek Celal Bayar’a bagıran bu kisiyi yanına çagırarak sırtını sıvazlamıstır. Bu hareket tarzı komitacılıktır. DP, böyle hareketlere tevessül etmez. DP’nin mücadelesi daima hak, adalet ve kanun dairesinde olacaktır. Vatandasın hak ve hürriyetleri kesin saglandıktan sonra DP daha müspet çalısma fırsatı elde edecektir. O zaman her sey daha iyi olacaktır. DP safında yer almakla bu memlekete hizmet etmis oluyorsunuz.” 

Kamil Sözer: “Belediyenin kamyonundan CHP her zaman yaralandıgı halde; 
kongre yapmak için köylere gitmek gerektiginde parasını ödemek kosuluyla dahi DP’liler bu kamyondan yararlanamamaktadır. Fakat buna ragmen partinin isleri hiçbir zaman aksamıs degildir.” diyerek CHP’ye sert elestiriler yöneltmislerdir. 
1946 yılı faaliyet raporu ve hesapları Germencik DP baskanı tarafından 
kongreye sunulmus ve bunlar kongrede kabul edilmistir. İdare Kurulu’nun 1948 yılının bütçe tasarısı kongrede siddetli tenkide ugramıstır. Kongre’nin dilek ve temenniler kısmında partililer su konuları dile getirmişlerdir: 

- Seçim ve Polis Vazife Kanunu değiştirilmelidir. 
- Memurin Kanunu ıslahı edilmelidir. 
- Halkevleri CHP’den ayrılmalıdır. 
- DP’nin radyodan yaralanması saglanmalıdır. 
- Çok partili yasama geçildikten sonra yapılan tüm seçimler yenilenmelidir. 
- Gayrimesru karı-koca yasayısı(Nikahsız birlikte yasamak) önlenmelidir. 
- Vergiler sahısların maddi gücüne göre tespit edilmelidir. 
- Köy salmaları herkesin gelirine göre ayarlanmalıdır. 

Kongre’de yapılan seçimler sonucunda; İlçe İdare Kurulu’na : Kamil Sözer, 
Mehmet Aksoy, Hüseyin Akgün, Kemal Salıncalı, A. Sükrü Albayrak, Halil Bahadır, Kadri Biber, 
İdare Kurulu yedek üyeliklerine: Mehmet Kalkancı, İsmail Özsoy, Ruhi Özenç, Mustafa Mercimek, İrfan Semerci, Ahmet Okyar, M. Ali Dagarcı, 

İl Kongresi Delegeligine: Kamil Sözer, Mehmet Aksoy, Mehmet Kalkancı, H. Fevzi Akgün, Recep Ulus, Refik Gürel seçilmislerdir.799 

Kuşadası Kongresi 

28 Kasım 1947 tarihinde yapılan Kusadası DP Kongresi’ne zmir DP dare 
Heyeti’nden Haydar Dündar, Ragıp Sirmen Ok ve Kusadası Kaymakamı da katılmıstır. 

Çok sık rastlanan bir durum olmadıgı için Kaymakam’ın DP kongresine katılması bazı kimseler tarafından takdirle karsılanmıstır. Kaymakam Cezmi Özısık, kongrenin dilek ve temenniler bölümünde dile getirilen sorunların çözümü hakkında kongrede söz alıp konusmustur.800 

Çine Kongresi 

DP’nin ilk ilçe örgütü Çine’de kurulmustur. Bu açıdan Çine Kongresi oldukça 
önemlidir. Kongre, 24 Aralık 1947 tarihinde toplanmıstır. Yagan yagmurlar nedeniyle Çaltı Köprüsü’nün yıkılmasından dolayısıyla pek çok delege bu kongreye katılamamıstır. Kongre baskanlıgına Cevat Ülkü seçilmis ve kongreye 15 gün önce göreve baslayan yeni Çine kaymakamı da katılmıstır. 

Kongrede yaptıgı konusmada Cevat Ülkü: “Çok partili sistem asrın icabıdır. 
Millet kendi yurdunda insan hak ve hürriyetlerini arzu ettiginden DP meydana 
gelmistir. DP’nin anlayısında Anayasal teminat altına alınmıs hak ve hürriyetleri 
gerçeklestirme esası hâkimdir. Bizim birtakım hak ve vazifelerimiz vardır. Bunların basında hürriyetimiz gelir. Hürriyet en tabii hakkımızdır. Türk hür dogar, hür yasar. Her seyden önce hürriyet hakkımızın bize teslimini istiyoruz. Söz ve düsünce hürriyetinin gerçeklesmesini istiyoruz. Hürriyet her seyimizin üzerindedir. Kanunlar karsısında kimseye imtiyaz tanınamaz. Bu kongrede mesut ve müreffeh bir yolun yolcuları olarak istediginizi söyleyin.” diyerek çok partili yasamın ve anayasal düzenin gerekliligini savunmustur. 

Kongrede faaliyet raporu ve yeni dönem bütçesi, üzerinde tartısıldıktan sonra 
kabul edilmistir. Bazı delegeler “Belediye bütçelerinden DP’ye de pay ayrılsın” 
demistir.

Cevat Ülkü bunun üzerine “DP’nin, amme hizmeti için ayrılan paralara hiçbir 
zaman el uzatmayacagını” belirtmistir. Bu sözler üzerine kimi delegeler “CHP’nin de amme paralarından yararlanması engellensin.” demislerdir. 

Etem Yaman Kongre’de yaptıgı konusmada: “Çine’de geçen yıl 1.500 ton tütün 
üretildi. Bunun 200 tonu kesildi. Hükümet, -bu kesintiyle size bankalar açacagım, krediler temin edecegim, müdahil sıfatıyla piyasa istikrarını saglayacagım.- dedi. Aradan 1 yıl geçti, bu paralar hala Ziraat Bankası kasalarında atıl durmaktadır. 
Bundan birkaç gün önce mümessiller Ankara’ya çagrıldı ve bir toplantı yapıldı. Ben de toplantıdaydım. Toplantıda %5’lik kesintinin devamına karar verildi. Biz bu memleket için her seyimizi hatta canımızı bile veririz. Ancak biz bu paraların memleketin hayrına sarf edilmesini istiyoruz.” diyerek Çine’yi yakından ilgilendiren tütüncülük sektöründe yasanan sıkıntılara dikkati çekmistir. 

Kongre’nin dilek ve temenniler bölümünde yapılan konusmalarda partililer, 
“Her sene tahribat yapan Çine Çayı’nın ıslah edilmesi, imece yükünün köylü kadınların sırtından alınması, Seçim Kanunu ile anti demokratik kanunların degistirilmesi, yol vergisinin adil bir sekle sokulması, Çaltı Köprüsü’nün tamir edilmesi” gibi taleplerde bulunmuslardır. Dilek ve temennilerde dile getirilen sorunlar için Çine Belediye Baskanı ve Kaymakamı kongrede söz alarak sorunların çözümüyle ilgili açıklamalar yapmıslardır. Kongre seçimleri sonrasında; dare Kurulu üyeliklerine: Necip Güney, Hüsamettin Çoskun, Hasan Tatlıbas, Etem Yaman, Ali Sen, Dr. Hüsnü Gökpınar, Ali Dinçer; 

İdare Kurulu yedek üyeliklerine: Hüsnü Erol, Ömer Gürdeniz, Necip Çoskun, Halis Kabadayı, Tahsin Eroglu, Lütfi Türksoy, Osman Kagnıcı 
İl Kongresi delegeligine: Etem Yaman, Ali Sen, Hüsamettin Çoskun, Hüsnü Gökpınar, Hasan Tatlıbas, Ali Dinçer, Necip Güney seçilmislerdir.801 


BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

790 Demokrat İzmir, 4 Kasım 1947. Hıdırbeyli Köyü’nde 21 Temmuz 1947’de yapılan muhtarlık seçimlerini bu köyde DP adayı kazanmıştır. Ancak seçim kaymakam tarafından iptal edilmiş ve bir başka kisi muhtar olarak atanmıştır. 
791 Anadolu, 12 Kasım 1947. 
792 Açılan soruşturmanın akıbetiyle ilgili herhangi bir bilgiye ulaşamadık. Anadolu, 21 Kasım 1947. 
793 Demokrat İzmir, 5 Kasım 1947. 
794 Demokrat İzmir, 10 Aralık 1947. 
795 Demokrat İzmir, 13 Kasım 1947. 
796 Demokrat İzmir, 25 Kasım 1947. 
797 Demokrat İzmir, 5 Aralık 1947. 
798 Demokrat İzmir, 13 Aralık 1947. 
799 Demokrat İzmir, 14 Aralık 1947. 
800 Demokrat İzmir, 2 Aralık 1947. 
801 Demokrat İzmir, 26 Aralık 1947. 


28 CU BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 26

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 26

3.2. DEMOKRAT PARTİ KONGRELERİ 

3.2.1. 1946 YILI KONGRELERİ 

Tüzük geregi Demokrat Parti kongreleri ocak teskilatlarından baslamak üzere 
yılda bir kez yapılmıstır. Partinin ocak kongrelerinde seçilen delegeler, bucak 
kongresini; bucak kongrelerinde seçilen delegeler ilçe kongresini; ilçe kongrelerinde seçilen delegeler, il kongresini, il kongrelerinde seçilen delegeler ise partinin büyük kurultayını olusturmuslardır. 1946 yılı Eylül ayından itibaren DP’nin ilk kongreleri yapılmaya baslanmıstır. Yine söz konusu kongrelerde mütesebbis heyetleri lagv edilerek, idare heyetleri seçilmistir. 

Bucak Kongreleri ( Nahiye )

Germencik Kongresi 

DP Germencik Kongresi 11 Kasım 1946 tarihinde toplanmıs ve kongreye on 
dokuz ocaktan gelen delegelerin tamamı katılmıstır. Kongreyi 300 kadar kisi izlemistir. 

Kongrede geçmis dönemin hesapları incelenmis ve onaylanmıstır. Yeni dönem bütçesi yapılmıstır. Kongrede Etem Menderes ‘Yurttaslık hak ve hürriyetleriyle’ ilgili bir konusma yapmıstır. Kongre dilek ve temennilerinde mahalli isteklerin yanında “Seçim, Matbuat, Polis Vazife ve Salahiyet, Orman kanunlarının yeniden düzenlenmesi gibi talepler dile getirilmistir. 
Kongrede mütesebbis heyeti lagv edilerek yeni idare heyeti gizli oyla seçilmistir. 
İdare Heyeti’ne: Tahir Arslan (Bsk), Halil Bahadır, Mustafa Mercimek 
Yedek üyeliklere: Ahmet Ünal, Kemal Sobcalı, Kamil Sözer seçilmistir.781 
Dalama Kongresi Dalama DP Kongresi 16 Aralık 1946’da toplanmıstır. Kongre dilek ve temenniler kısmında partililer su taleplerde bulunmuslardır: 
- Bucagın içinden geçen Bozdogan-Koçarlı yolunun ıslah edilmesi saglanmalıdır. 
- Menderes Nehri’nden tarlalara su temin edecek sulama tesisatının dösenmesi 
saglanmalıdır. 
- Çiftçiye ıslah edilmis tohum verilmelidir. 
- Tütün tohumu ihtiyacı, zamanında ve yeter miktarda giderilmedir. 
- Akaryakıt isleri serbestlestirilmelidir. 
- Tapulandırma, orman ve evkaf islerinin bucakta biran evvel bitirilmesi saglanmalıdır. 
- Matbuat, polis yetki ve salahiyet, seçim kanunları yeniden düzenlenmelidir. 
Kongrede dare Heyeti’ne su isimler seçilmislerdir: Cevdet Balcı, Mustafa 
Erkul, Cemal Sentürk, Sükrü Ünal, Kemal Yagcı.782 
İncirliova Kongresi 
DP ncirliova Kongresi 8 Aralık 1946 tarihinde Eyüp Sahin’e ait bir binada 
yapılmıstır. Kongrede konusma yapan Etem Menderes: “Türk milletinin çıkarları ve ileri milletleri geçme meselesi bütün parti mülahazaların üstündedir. Vatandaslık hak ve hürriyetleri, seref ve haysiyeti hiçbir ayırım gözetmeksizin korunmalıdır.” demistir. 

Kongrede seçilen İdare Kurulu su isimlerden olusmustur: Nevzat Sarı, Yakup 
Çetiner, Musa Günday, İsmail Kuzgun, Elmas Çetin.783 
Yenipazar Kongresi 
Yenipazar DP Kongresi 23 Aralık 1946 tarihinde toplanmıstır. Partililer kongre 
dilek ve temenniler kısmında su taleplerde bulunmuslardır: 
- Yenipazar Bucagı tam teskilatlı nahiye haline getirilmeli ve Aydın iline baglanmalıdır. 
- Sümerbank mamullerinin saglam, ucuz, bol miktarda, her muhitte bulunabilecek 
sekilde zamanında imal edilmesi ve satısa çıkarılması saglanmalıdır. 
- Gayrimenkulleri tapulama isleri biran evvel bitirilmelidir. 
- Sultanhisar’a giden yolda Menderes Nehri’nin üzerine köprü yaptırılmalıdır. 
- Hayat pahalılıgı önlenmelidir. 
- Bozdogan’a giden sosenin derhal ıslah edilmesi saglanmalıdır. 
- Köylü kadınların üzerinden imece mükellefiyeti kaldırılmalıdır. 
- Matbuat ve Seçim Kanunu yeniden düzenlenmelidir. 
Kongrede dare Kurulu’na su isimler seçilmislerdir: Ahmet Savuranoglu, Faruk 
Yürük, Ali Kolcu, Ahmet Pehlivan, Fehmi çel, brahim Üre.784 

İlçe Kongreleri 

Nazilli Kongresi 

DP Nazilli Kongresi 8 Aralık 1946’da Nazilli Belediye binası yakınındaki büyük 
bir kereste dükkânında toplanmıstır. Kongreye DP l Baskanı Etem Menderes, l 
Mütesebbis Heyeti’nden Dr. Mükerrem Sarol ve Fabrikatör Eyüp Sahin de katılmıstır. 
Kongre baskanlıgına Etem Menderes, baskan vekilligine Dr. Mükerrem Sarol, 
kâtipliklere Ali Bilgin ve Tahir Çelik seçilmistir. Kongrede yapılan konusmalarda özet olarak; 
Hüseyin Özsosyal (Pirlibey Delegesi): “Menderes sol sahil sulama kanalları 
biran evvel açılmalıdır. Kanallar yapılmadıgı için yüzlerce dönüm arazi 
sulanamamaktadır.” 
Ali Aksoy (Dumlupınar Delegesi): Seçim Kanunu derhal tadil edilmelidir.” 

Kemal Gencer (Hukuk Fakültesi Ögrencisi): “Demokrasi mücadelesi galip 
gelecektir. DP’nin seçimlere su anda katılmaması daha dogru olacaktır.” 
Kemal Beyman: “Sultanhisar Belediye bütçesinden CHP’ye 100 lira ayrılmıstır. 
Bu dogru degildir. Yine Sultanhisar CHP binası evkafa aittir. Evkaf malı bir siyasi 
partiye kullandırılamaz.” 
Dr. Mükerrem Sarol: “Hükümet ve belediyelerden hiçbir partiye tahsisat 
ayrılmaması gerekir. DP kuruldugundan beri CHP, 30 milyon lira para harcamıstır. 
Bunun kaynagı nedir? Bu para CHP’nin çiftliklerinden, tesislerinden gelmedi. 
Vatandasın ödedigi vergiler bu sekilde harcanmaktadır.” 
Dr. Hakkı Sevkay: “Antidemokratik yasalardan kurtulmamız gerekir. 
Polis Salahiyet Kanununu, mahkeme kararı olmadan hak ve hürriyetleri sınırlandırıyor. Bu kanuna dayanarak seçimlerde Arpaz DP baskanı fuzuli hapsedilmistir.” demislerdir. 
Kongrede dare Heyeti’ne: Dr. Hakkı Sevkay, Sabri Becerik, Dr. Fuat Köseoglu, 
Fahri Sevim; 
İdare Heyeti yedek üyeliklerine: Ahmet Pulak, Emin Ünal, Dr. Ali Vehbi Apaydın, 
Cevdet Köskdereli; 
İl Kongresi delegeligine: Fahri Sevim, Sevki Hasırcı, Hakkı Sevkay, Sabri Becerik, Sevket Üstünsoy, Fuat Köseoglu, Semsi Bilgenoglu, Mustafa Aksoy, Emin Ünal, Sükrü Demirayak, Kemal Beyman, Mehmet Bilgin, Ahmet Pulak, Ali Baysal, Adil Giray, Sabri Aydınefe, Nuri Önsay seçilmislerdir.785 

Çine Kongresi 

23 Aralık 1946’da toplanan DP Çine Kongresi’ne DP Aydın l dare 
Kurulu’ndan Etem Menderes, Dr. Mükerrem Sarol, Eyüp Sahin, Ekrem Torunlu 
katılmıstır. 
Kongrede partililer su dilek ve temennilerde bulunmuslardır: 
- İki yıldır bitirilemeyen Çaltı Köprüsü biran evvel bitirilmelidir. 
- Çine Çayı’ndan ziraat sulaması için yararlanılması saglanmalıdır. 
- Köy salmaları yumusatılmalıdır. 
- Tapu kadastro isleri biran evvel bitirilmelidir. 
- Seçim Kanunu yeniden düzenlenmelidir. 

Kongrede İdare Kurulu’na su isimler seçilmislerdir: Dr. Hüsnü Gök, Nihat 
Tüzmen, Etem Yaman, Hüsnü Erol, Ali Sen, Ali Dinçer, Ömer Gürdeniz, Mehmet 
Sahin, Necip Güney.786 

Aydın Merkez İlçe Kongresi 

24 Aralık 1946’da baslayan Aydın DP Merkez lçe Kongresi’nde Meclisteki 
bütçe görüsmeleri sırasında Basbakan Recep Peker tarafından kendisine psikopat denilen Adnan Menderes’e kongreden yanındayız mesajı içeren bir telgraf çekilmistir. 
Kongreye 500 kisi katılmıstır. Kongre baskanlıgına Etem Menderes, ikinci baskanlıga ise Av. Sahap Gürsel seçilmistir. 
Aydın Merkez İlçe Kongresi’nde İdare Heyeti’ne seçilenler su isimlerden 
olusmustur: Mehmet Nuray, Nizamettin Akçasu, Sabri Erlaçin, Rıza Gökdag, Ragıp Ege.787 

Aydın İl Kongresi 

DP Merkez İlçe Kongresi’nin hemen ardından yapılan DP Aydın İl Kongresi 26 
Aralık 1946’da baslamıstır. Kötü hava kosullarından dolayı birçok kisi ve Yenipazar, Dalama örgütleri kongreye katılamamıstır. Kongrede 63 delegenin 48’i hazır bulunabilmistir. DP, uygun yer bulamayınca kongre bir depoda yapılmıstır. Kötü hava kosullarından dolayı elektrikler sıkça kesilmistir. Bunun üzerine Dr. Mükerrem Sarol, “Tabiat, bugün CHP’yle isbirligi yapıyor.” demistir. Kongreyi Milli Egitim Müdürü, Ziraat ve Sıhhat müdürleri, Aydın Bölgesi Zooteknik Mütehassı ve Aydın Belediye Baskanı Orhan Çiftçi de takip etmistir. Kongreye, zmir Demokratları adına Mustafa Haydar Nazlı, Osman Kapani, Pertev Arat, Dr. Hüsamettin Petek, ve Macit Us katılmıstır. kongre Baskanlıgına Mustafa Haydar Nazlı, baskan vekilligine Dr. Fuat Köseoglu seçilmistir. Aydın DP İl Kongresi’nde konusma yapan Osman Kapani: “Aydınlı Demokratlar idari makamların çıkardıgı pek çok müskülat ve engelle karsılasmaktadır. Bu engellemelere ragmen kanuna sadakatle yollarında yürümeye devam ediyorlar. Aydın’da bir tek demokrata yapılan zulüm tüm demokratları rencide eder. Tenkit herkesin hakkıdır. Biz de bu memlekette can ve mal vergisi veren insanız. Binaenaleyh idari makamlardan verdigimiz paraların hesabını sorma hakkımız vardır. Buna mukabil bir basbakan, bir partiye karsı uluorta konusma hakkını hiçbir kimse ya da kanun vermemistir. Tenkide tahammül edemeyecek kimseler, basvekil degil devlet adamı dahi olamazlar. CHP sahıslara ve seflere baglıdır. Biz ise ideal ve prensiplere baglıyız. Zira bir parti sefle degil, prensiplerle yasar. Demokrasi mücadelemiz bir gün muzaffer olacak ve memleketin semasında günes gibi parlayacaktır…” 

Etem Menderes: “Aydın’da DP’nin yayılmaması için kaymakamlar, nahiye 
müdürleri ve vali siddetli baskı uygulamaktadır. Tahsildarlar, kooperatif müdürleri, jandarma bu hususta onlara yardım etmektedir. Biz her seye tahammül gösterdik. 11 aylık parti hayatımız çetin mücadeleyle geçti. Seçilmesek dahi davamızı el birligi ile yürütmeye çalısacagız.” 
Mehmet Böcekli: “Mütesebbis heyeti fedakârca çalısmıstır. Kimi köylere yaya 
gitmistir. Üzerlerimizde baskı ve tazyik vardı. CHP’nin Genel Baskanı’nın bir 
Cumhurbaskanı oldugunu unutmayalım.” Mehmet Emin Apaydın: “İlk zamanlar partiye yazılmak cesaretini gösterenler, kelleyi koltuga almıs demektir.” 
Av. Pertev Arat: “Kaymakamlara diyoruz ki yüksek idare makamlarının 
baskısıyla milleti çignemek hareketini tevessül etmeyiniz. Gerektiginde Akçakoca Kaymakamı gibi istifanızı basınız ve bir lokma ekmegi milletin arasında arayınız. 
İcabında sogan ekmek yiyiniz ama vicdanınız rahat olsun. Bizleri sadece hürriyet ve demokrasi üzerinde konusmak ve diger meseleleri konusmamakla itham ediyorlar.Oysa ki diger meselelerin çözümü davamızın tahakkukuna baglıdır… Biz her seyden evvel milletin söz sahibi olmasını istiyoruz. Bir milleti anormal (Recep Peker) bir insan idare edemez. Biz yeryüzünde dolasan tanrılar istemiyoruz. Bizim biricik varlıgımız mukaddes Türk milletidir.” 
Dr. Mükerrem Sarol : “CHP’nin kölesi olan idare mekanizması CHP’nin serefli 
mazisini hiçe sayarak bu partiyi inhilale götürüyorlar. DP bir yandan kendini takviye ederken diger taraftan da murakabe cihazından mahrum kalmamak için Halk Partisi’ni ayakta tutmaya çalısmaktadır.” mesajlarını partililerle paylasmıslardır. Kongreden Basbakan Recep Peker’e ‘İstifa et ya da tarziye ver’ diye telgraf çekilmistir.788 Recep Peker’in Adnan Menderes’e Meclis’te sert hitabından sonra ülke genelinde de DP’liler Peker’i istifaya davet etmistir. Ulus gazetesi bunun tüm DP’lilerce paylasılmadıgına dair bir haber yapmıstır. DP Aydın İl Kongresi, bununla ilgili Ulus gazetesine bir tekzip telgrafı göndermistir. 
Kongrede kimi guruplar mütesebbis heyetinin çalısmalarını överken, baska bir 
gurup muhalefet etmistir. Aydın DP l Kongresi’nde dilek ve temenniler bölümünde istekler su baslıklar altında dile getirilmistir: 
- Aç isçilerin sol cereyanlara kolaylıkla kapılabileceginden isçi sınıfının durumunun düzeltilmesi gerekmektedir. 
- Çiftçi Mallarını Koruma ve Seçim Kanunu yeniden düzenlenmelidir. 
- Köy salmaları köylülere ıstırap verecek düzeydedir. Bununla ilgili gerekli düzenlenme hızla yapılmalıdır. 
- Halkevlerinin mahalli kültür evleri olması saglanmalıdır. 
- Evkaf malları belediyelere devredilmelidir. 
Mütesebbis Heyeti yerine seçilen İdare Heyeti su isimlerden olusmustur: Etem 
Menderes, Dr. Mükerrem Sarol, Eyüp Sahin, Ekrem Torunlu, Mithat Levent, Kemal Yagcı, Av. Sahap Gürsel, Yedek seçilen İdare Heyeti üyeleri: Asım Köprülü, Mehmet Böcekli, Ragıp Ege, İrfan Uslu, Mehmet Miray, Zeki Basar isimlerinden oluşmuştur.789 

BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

781 Demokrat İzmir, 13 Kasım 1946. 
782 Demokrat İzmir, 18 Aralık 1946. 
783 Demokrat İzmir, 12 Aralık 1946. 
784 Demokrat İzmir, 25 Aralık 1946. 
785 Demokrat İzmir, 10 Aralık 1946. 
786 Demokrat İzmir, 25 Aralık 1946. 
787 Demokrat İzmir, 25 Aralık 1946. 
788 DP Aydın İl Kongresi’nde yapılan konusmaların tam metinleri için bkz; Demokrat İzmir, 28 Aralık 1946. 
789 Demokrat İzmir, 29 Aralık 1946. 

27 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 25

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 25

3.1.4. 1949 YILI KONGRELERİ

Çestepe Kongresi 

5 Ekim 1949’da toplanan CHP Çestepe Kongresi’nde CHP Merkez İlçe Baskanı 
Dr. Hulusi Eralp, Belediye Baskanı İrfan Saylam, Belediye Meclis üyelerinden İbrahim Uzun, Halit Tezer hazır bulunmustur. Kongre baskanlıgına Dr. Hulusi Çogullu seçilmistir. 
Kongre sonunda Ocak İdare Kurulu’na: Süleyman Gülcan, Aziz Sıkal, Sadık 
Kubanlı, Davut Etingün, Sabri Etingün; 
Bucak Kongre delegeligine de: Serif Demirkapı, Davut Etingün, Süleyman Gülcan, Aziz Sıkal seçilmislerdir.768 

Ortaklar Köy Kongreleri 

CHP Ortaklar köy kongrelerinin tamamı 1949 yılı Kasım ayının ilk haftasında, 
Ortaklar CHP Bucak dare Kurulu üyelerinin himaye ve gözetiminde bitirilmistir. 
Kongrelerde yapılan konusmalarda kurban derilerinin DP’ye asla verilmemesi 
konusunda vatandaslar uyarılmıstır. 
Kongrelerin ardından İdare Kurulu üyeliklerine; 
Naipli Köyü’nde : Hasan Erkmen, Rasit Gölten, Mehmet Özcan, Mustafa Yorulmaz, İsmail Demir, Mehmet Öztoprak, 
Dereköy’de: Neset Germen, Mehmet Pasalıoglu, Ahmet Yesilkaya, Ahmet Akın, 
Durmus Ali Özen, Mehmet Kavas, Mahmut Karacaoglu, 

Gümüsyeni Köyü’de: Hasan Kılcı, Mehmet Ak, Mehmet Ali Sarı, Yusuf Sarıoglu, 
Balatçık Köyü’nde: Ali Dogan, İsmail Hakkı Öztürk, Alâeddin Yılmaz, Abdil 
Küçükkaya, Durmus Arayan, Hasan Acar, Kamil Efe, Nesetiye’de : İsmail Peker, H. İbrahim Katırcı, Ahmet Gülsen, Mehmet Akkas, Ömer Önaldı, H. İbrahim Lop, Hakkı Üstün, Selahattin Köyü’de: Mehmet Bozdag, İbrahim Türkmen, İlyas Çıtak, Süleyman Ekici, Hasan Günden seçilmislerdir.769 

Nazilli Sümer Ocagı Kongresi 

19 Ekim 1949 tarihinde toplanan CHP Nazilli Sümer Ocagı Kongresi’ne MP, 
DP’li ve partili olmayan vatandaslar da katılmıstır. Kongreden önce bu ocaga ait yeni binanın açılısı yapılmıstır. 
Kongrede dilek ve temenniler bölümünde partililer: 
- Nazilli Basma Fabrikası civarına haftanın muayyen günlerinde pazar kurulması, 
- Nazilli’de asagı mahallelere bir ebe tayin edilmesi, burada umumi bir helânın 
yaptırılması, 
- Sümer/Çapahasan mahalleleri arasındaki yolun bir an önce yapılması gibi talepleri dile getirmislerdir. Kongre sonunda İdare Kurulu üyeliklerine: Süleyman Öçal, Mehmet Adas, Behçet Savasçı, Ali Kamalı, Rıza Sim, Mustafa Onur, Hulusi Ulucan seçilmislerdir.770 

Nazilli Kongresi 

CHP Nazilli Kongre’si 27 Kasım 1949 tarihinde İlçe’de bulunan Yeni Sinema 
Salonu’nda yapılmıstır. Kongre’nin yapıldıgı 1200 kisilik salon kongreye gelenler 
tarafından tamamen dolrulmus oldugundan pek çok kisi kongreyi dısarıdan takip etmek zorunda kalmıstır. Kongreye Aydın milletvekilleri, Denizli, Aydın ve çevresinden pek çok CHP’li yönetici ve yurttas katılmıstır. Kongrede yapılan konusmalarda DP’nin yalan ve iftiraya dayalı siyaset yaptıgı vurgulanmıstır. 

Kongrede yapılan seçimler sonucunda dare Kurulu: Hulusi Çogullu, Halim 
Mumcu, Rıfat Tuncer, Nedim Yıldırım, Futuhat Toker, Zeki Dikmen, Ragıp Tapucu, Halil Çetiner, Dr. Kamil Alptuna isimlerinden olusmustur.771 

Söke Kongresi 

CHP Söke Kongresi, 26 Kasım 1949 tarihinde Aydın CHP l Baskanı Ekrem 
Çiftçi baskanlıgında toplanmıstır. Kongrede lçe dare Kurulu’nun çalısma raporu Söke CHP Baskanı Adil Azbazdar tarafından okunmus ve bu raporda son bir yıl içerisinde Söke’de 500 kisinin CHP’ye yeni kayıt yaptırdıgı belirtilmistir. 
Kongre’de partililer; 
- Orman ile Toprak Kanunu’nun acilen yeniden düzenlenmesi, 
- Menderes Nehri’nin ıslah edilmesi, 
- Söke’de yapılacak haradan dolayı çiftçinin zarar görmemesi, 
- Antik eserlerle dolu Söke’de turizm faaliyetlerinin baslatılması gibi taleplerde 
bulunmuslardır. 

İdare Kurulu’na: Pertev Börteçene, Adil Azbazdar, Mehmet Atay, Adil Alpay, 
Ulvi Sarayköylü, Kazım Göktepe, Mehmet Rebis, Hilmi Postacı, Mehmet Toyran 
seçilmislerdir.772 

Germencik Kongresi 

CHP Germencik Kongresi 28 Kasım 1949 tarihinde Halkevi salonunda yapılmıs, 
Kongreye CHP Bölge Müfettisi Hulki Cura, İl İdare Kurulu’ndan Ekrem Çiftçi, İkbal Germen, Av. hsan Uzman, Merkez İlçe’den İbrahim Uzunç da katılmıslardır. Kongrede 54 delege hazır bulunmustur. Kongre baskanlıgına Ekrem Çiftçi, ikinci baskanlıga Av. İhsan Uzman, kâtipliklere Osman Becerik ve Refik Ünlü seçilmislerdir. Kongrede yapılan konusmalarda Ortaklar Belediyesi’nin yaptıgı partizanca muameleler üzerinde durulmustur. Muhalefetin gülünç bir propaganda yapma durumuna düstügü ve kurban derilerine el uzatacak kadar acizlik içerisinde bulundugu ifade edilmistir. Hızla düsen zeytin fiyatlarının makul derece tekrar yukarıya çekilmesi istenmistir. Ekrem Çiftçi ise Türkiye’deki zeytin fiyatlarının dünyada verilen en yüksek fiyat oldugunu belirtmistir. 

Kongre’de İdare Kurulu’na: Neset Zincirci, Ahmet Özaydın, Refik Ünlü, 
Mehmet Peynirci, smail Pekcan, Hilmi Özkan, Yasar Adalı, Hamdi Kızılırmak, Sahap Ural; 
İl Kongresi delegeligine ise: Refik Ünlü, Hamdi Öztürk, Hilmi Özkan, Neset Zincirci, Ahmet Özaydın, Orhan Taslı, Mansur Geyik, Durmus Ali Moralı seçilmislerdir.773 

Bozdogan Kongresi 

30 Kasım 1949 tarihinde toplanan CHP Bozdogan İlçe Kongresi’ne Aydın 
Milletvekili Sabri Akın da istirak etmistir. Kongre baskanlıgına Dr. Sabri Akın, 2. 
baskanlıga İkbal Germen seçilmistir. Kongre’de partililer zeytinyagı fiyatlarının asırı düsmesinden sikayet etmislerdir. 

Kongre’de dare Kurulu’na: smail Tarhan, Mustafa Akarçay, Sükrü Salcı, 
Ahmet Sahin, Hasan Özdemir, Kemal Tugrul, Mehmet Öztürk, Mustafa Silvan, Fehmi Orhan; 

İl Kongresi delegeligine de: Mustafa Silvan, Ahmet Sahin, Mehmet Taskireç, Kemal Tugrul, İsmail Tarhan, Ali Çakar getirilmistir. 

Koçarlı Kongresi 

27 Kasım 1949 tarihinde gerçeklesen CHP Koçarlı Kongresi’ne Hulki Cura, 
milletvekilleri Mithat Aydın, Dr. Sabri Akın, CHP l Baskanı Ekrem Çiftçi de 
katılmıstır. Kongre baskanlıgına Ekrem Çiftçi, ikinci baskanlıga Kamil Akgül, 
kâtipliklere Hakkı Ungan, Hakkı Arıkan seçilmislerdir. Kongre’de, partililer köylerde pek çok gelir getiren arazisi olmasına ragmen Vakıflar daresi’nin yıkılmaya yüz tutmus köy camilerini onarmaması ve köy sularıyla ilgili hiçbir sey yapmaması gibi konularda sikayetçi olmuslar ve ncirliova-Koçarlı arasındaki Menderes Köprüsü’nün yetersiz oldugunu, köylüye salınan koruma vergilerinin dogru harcanmadıgı iddia etmislerdir. Kongrede söz alan milletvekilleri tarafından Menderes Nehri’nin ıslahı ve sulama sorununun halledilebilmesi için Marshall yardımının önemine deginilmistir. 

Kongre’de İdare Kuruluna: Zeki Yunus, Vecihi Özer, Halil Sahin, Vecihi 
Özdemirhan, Kemal Çetiner, Ahmet Pazarçeviren, Orhan Cihanoglu, Mehmet Kırdak, Fahri Özcan; 

İl Kongresi delegeligine de: Mehmet Yunus, Zeki Yunus, Mustafa Cihanoglu, Vecihi Özer, Kemal Çetiner, lam Arslan, Salih Gül gibi isimler seçilmislerdir.774 

Kuşadası Kongresi 

Kusadası CHP Kongresi, 3 Aralık 1949 tarihinde Kent Sineması Salonu’nda 
yapılmıstır. İzmir CHP İl İdare Kurulu’ndan General Fevzi Akarçay, Av. Necdet 
Öktem, Yüksek Mimar Arif Kınay müsahit olarak kongrede hazır bulunmuslardır. 
Kongre baskanlıgına CHP Selçuk dare Kurulu Baskanı Arif Ertuna seçilmistir. 
Kongre’de Devlet Baskanı smet nönü ve daha önce Kusadası’nın fahri hemserisi ilan edilen Bayındırlık Bakanı Sevket Adalan’a baglılıkların bildirilmesi kararı alınmıs ve söz konusu kisilere baglılık telgrafları çekilmistir. CHP ile DP kongreleri aynı güne tesadüf etmistir. Kongrenin dilek ve temenniler kısmında konusan Arif Ertug’un sözleri ayakta alkıslanmıstır. Ertug konusmasında su temennilerde bulunmustur:

- Memleketimizin en önemli sorunu Köy Kanunu yeniden düzenlenmelidir. 
- Tütün ekim alanları artırılmalıdır. 
- Ülkemizde ilkokul sorunu devam etmekte ve pek çok köyde okul bulunmamaktadır. 

Okul olan yerlerde de ögrencilerin okula devamı saglanamamaktadır. Egitim davamıza gereken önem verilmelidir. 
Kongre sonunda Yeni İdare Kurulu’na: Ali Denizel, Mustafa Berberoglu, 
Hasmet Akdogan, Ahmet Sarıoglu, Faruk Özsürücü, Hüseyin Bilgin, Naci Akdogan, Mithat Baysal, Azmi Güvenç 
İl Kongresi delegeligine de: Ali Denizel, Mustafa Berberoglu, Arif Ertug, smail 
Karahan, Hasmet Akdogan, Faruk Alp, Mithat Baysal, Mustafa Tabak seçilmişlerdir. 775 

Karacasu Kongresi 

5 Aralık 1949 tarihinde toplanan CHP Karacasu Kongresi’ne Hulki Cura, Ekrem 
Çiftçi, Dr. Sabri Akın, ve Fuat Dürük de katılmıstır. Kongre baskanlıgına Vehbi Tuncer, ikinci baskanlıga ise Kemal Köylü, kâtipliklere Mehmet Sayar ile Ali Özen seçilmislerdir. Hulki Cura Kongre’de yaptıgı konusmada Geyre Köyü’nün sorunlarına deginerek sunları söylemistir: “Geyre Köyü’nde ciddi bir sıtma sorunu vardır. Yine Köy Afrodisias antik kenti içerisinde bulundugu için hiçbir köylü evlerinde tamir ve onarım isi yapamamaktadır. Bu nedenle köyün yerinin degistirilmesi için hükümetten talepte bulunduk.” 

Kongre’de partililer köy okul insaatlarının bir an evvel tamamlanması, köylerde 
yasanan ögretmen sıkıntısının giderilmesi gibi taleplerde bulunmuslardır. 
Kongre sonunda Yeni dare Kurulu’na: Rıza Ugur, Ali Vehbi Tuncer, Ali Galip 
Yolcu, Mehmet Emin Sayar, Ahmet Altıntas, Mustafa Konuk, Abdullah Ener, Serif Özne, Mehmet Ali Tuncer, 
İl Kongresi delegeligine de: Rıza Ugur, Ali Vehbi Tunçer, Abdullah Yener, Mehmet Ali Tuncer, Mehmet Ali Sayar gibi isimler seçilmislerdir.776 

Çine Kongresi 

CHP Çine Kongresi 23 Aralık 1949 tarihinde Çine Halkevi’nde yapılmıstır. 
Kongre’ye CHP İl İdare Kurulu’ndan Ekrem Çiftçi, Abdurrahman Akkum, İhsan 
Uzman, Mustafa Güven, İkbal Germen, Ali Rıza Özkavruk; Aydın Merkez İlçe İdare Kurulu’ndan brahim Uzunç, Hakkı Darcan müsahit olarak katılmıslardır. Kongre baskanlıgına Abdurrahman Akkum, ikinci baskanlıga İkbal Germen, kâtipliklere Muharrem Akın ile Mehmet Tarhan getirilmistir. 
Kongre’de partililer su dilek ve temenniler bulunmuslardır: 

- Çine Çayı ıslah edilmeli ve Çaltı Köprüsü yaptırılmalıdır. 
- Toprak Kanunu’nun tam anlamıyla tatbiki saglanmalıdır. 
- Salma vergileri ıslah edilmelidir. 
- Yarım kalan köy okulları tamamlanmalıdır. 
- Damarası Köyü’nde (*) bir kredi kooperatifi açılmalıdır 
(*) Bu köyün adı müstehcen sekilde alay konusu olunca daha sonra köylülerin talebiyle Altınova olarak degistirilmistir. 

Kongre sonunda yeni İdare Kurulu’na: Hidayet Yavasoglu, Nuri Güngör, Ahmet 
Gögüsoglu, Kazım Akın, Rıfat Türkay, Saadettin Karali, Hasan Akbas, Nuri Senkaya, Mehmet Dinçer seçilmislerdir.777 

Aydın Merkez İlçe Kongresi 

12 Aralık 1949 tarihinde toplanan CHP Aydın Merkez lçe Kongresi’ne Hulki 
Cura, Milletvekilleri Dr. Sabri Akın, Mithat Aydın eski milletvekillerinden Hamza 
Osman Erkan, Mehmet Somer de katılmıslardır. Kongre baskanlıgına Ekrem Çiftçi seçilmistir. Faaliyet raporunda son bir yılda Aydın merkezde 740 kisinin daha CHP’ye yeni kayıt yaptırdıgı, bu kisilerin çogunlugunun da DP ve MP’den istifa edip CHP’ye geçtigi belirtilmistir. Milletvekili Mithat Aydın kongrede yapmıs oldugu konusmada Menderes Nehri’nden yararlanarak yapılacak olan sulama sistemi tamamlanıncaya kadar Marshall yardımından Aydın’a pay aktarılacagını ve aktarılan bu parayla büyük su motorları alınıp Menderes Ovası’nın kısmen sulamasının saglanacagını söylemistir. Aydın’a telefon tesisi kurulmak üzere oldugunun müjdesini vermistir. Kongre adına Cumhurbaskanı ve parti erkânına baglılık telgrafları çekilmistir. Kongre sonunda CHP Merkez İlçe İdare Kurulu’na su isimler seçilmistir: Dr. Hulusi Eralp, Av. Mithat Eraydın, Av. Nedim Müren, İbrahim Uzunç, Hakkı Darcan, Kazım Aydınel, Hamdi Yar, Salih Dinç, Sırrı Gürsel.778

Aydın İl Kongresi 

CHP Aydın İl Kongresi 30 Aralık 1949 tarihinde, Vali Etem Yetkiner, Aydın 
milletvekilleri ve Hüseyin Cura’nın istirakiyle yapılmıstır. Kongreye sunulan İl İdare Kurulu faaliyet raporunda söyle denmistir: “1945’ten beri baslayan Demokratik unsurları tamamlama hamlelerimiz birçok güçlükler ve zorluklarla karsılasmıstır. Bu devrede vatandaslar arasında fikir ayrılıgı olmasını, partiler arası mücadeleleri pek tabii görmek icap eder. Ancak bunun husumet ve düsmanlık derecesine, memleket iç düzeninin ve dıs emniyetinin en büyük garantisi olan kanunlara hürmetsizlige ve varlıgımıza inkâra kadar götürülmesi, kanun hudutları içinde dikkatle kalmasını bilen cemiyete huzur ve emniyet veren demokratik rejimle asla bagdasmaz. Oysaki bütün dehseti ile sınırlarımızı tehdit eden II. Dünya Savası’ndan cennet vatanımızı koruyan, milletimizi galiplerin de maglupların da henüz içlerinden kurtulamadıkları sefaletten masun tutan milli birlik ve bütünlügümüzü muhafazaya bugün her zamandan daha ziyade ihtimama mecburuz… Dünya ufkunu kaplayan kara bulutlar henüz dagılmadıgı 
gibi özellikle güzel yurdumuza karsı ihtiraslarını saklamayan ve memleketimizin dimdik ayakta durmasını çekemeyen, bizi içimizden çökertmek için türlü ve belirli faaliyetlerde bulunan asırlık düsmanlarımız karsısında daima uyanık bulunmamız ve birligimizi korumamız lazımdır. Süphe yoktur ki bir devletin itibarı hiçbir zaman kitle hacmine dayanmaz, is kuvvete ve bunu yaratan millet birligine istinat eder. 

Ölümsüz Atatürk ‘Cumhuriyet Halk Partisi’nin esas düsünce ve dilegi 
vatandasları her türlü ayrılıktan korumak; onları kendileri ve Türk ulusu için faydalı kılmaktır.’ demistir. Buna ragmen ona baglılıklarını tekrarlayan ona basbakanlık yapmakla ögünenler (Celal Bayar kastedilmistir) millet fertleri arasında düsmanlık yaratmaktan çekinmemislerdir. Atatürk’e taçsız sultan (Saltanata öykünen anlamında kullanılmıstır) diyen bahtsızları alkıslamaktan geri durmamıslardır. Muhaliflerimiz fikir mücadelesi yerine iftira ve tecavüzü mubah görmüsler, memleket ve millet davalarına sokak politikasını, meydan nümayislerini tercih etmislerdir. Ana parti olmamız ve bu memlekette demokrasiyi gelistirmeyi temel prensip edinmemiz neticesi olarak 
gösterdigimiz müsamahayı zaafımıza hamletmisler, sabrımızı suiistimal etmekten çekinmemislerdir… 

Devletimizin büyük bası İsmet İnönü’nün Agustos ayında bölgelerimizde 
yaptıkları gezilerinde, parti farkı gözetmeksizin halkımızın gösterdigi candan alaka ve yürekten tezahürler, Büyük Türk Milleti’nin dogruyu ve iyiyi candan takdirde emsalsiz hasletinin bir kere daha ve bütün sasaasıyla ortaya çıkmasına vesile olmustur. Partimizin Halkçılık prensibi, Cumhuriyet Halk Partisi hükümetlerinin çalısmalarına ‘halk içinde halk için; halkla beraber’ düsturu ile temel olmustur. Bunun içindir ki hükümet erkânı sık sık memleket gezisine çıkar, halkla temas eder, dilek ve sikâyetlerini kendilerinden dinler ve bunu karar ve icraatlarında temel yaparlar. 

Bu geziler aynı zamanda halkın iç ve dıs siyaseti üzerinde de aydınlanmasını saglar. Bu yönden Cumhurbaskanımızdan baska Basbakanımız, Basbakan yardımcımız, Milli Egitim, Tarım, Ticaret Bakanları sehrimizi ve ilçelerimizi ziyaret etmislerdir… Egitim islerinde Cumhuriyet Halk Partisi hükümetleri devrim yapmıstır. 1923 yılında ilimizde 113 olan ilkokul sayısı 1948’de 237’ye yükselmistir. 26 yılda ögrenci sayısı 7.651’den 35 bine; mezun sayısı 865’ten 3.129’a çıkmıstır. Partimizin çalısmaları ile bu sene basında Aydın Lisesi’ni açmaya muaffak olduk. Bu yıl lisede sadece 1. sınıflar egitim görmektedir. Önümüzdeki yıl hem 2. sınıfı hem 3. sınıfı beraber açacagız.”779 

Kongre’de yeni seçilen dare Kurulu daha sonra en yaslı üye olan Av. Süleyman 
Eraydın’ın baskanlıgında toplanarak is bölümü ve görev dagılımı yapmıstır. Buna göre; Ekrem Çiftçi baskanlık, Abdurrahman Akkum muhasip üyelik, Mustafa Güven katip üyelik ve Raif Günaydın, Halim Aysın, Hamit Altıparmak, İkbal Germen, Av. Süleyman Eraydın, Hüsnü Cihan, İrfan Saylam, Dr. Hasan Tokaydın isimleri de üyelik görevlerine getirilmislerdir.780 

BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

768 Anadolu,7 Ekim 1949. 
769 Anadolu, 4 Kasım 1949. 
770 Anadolu, 21 Ekim 1949. 
771 Anadolu, 29 Kasım 1949. 
772 Anadolu, 28 Kasım 1949. 
773 Anadolu, 30 Kasım 1949. 
774 Anadolu, 2 Aralık 1949. 
775 Anadolu, 5 Aralık 1949. 
776 Anadolu, 7 Aralık 1949  
777 Anadolu, 25 Aralık 1949. 
778 Anadolu, 14 Aralık 1949. 
779 CHP Aydın İl Kongresi(30.12.1949), İl İdare Kurulu Çalısma Raporu, s.27. 
780 Anadolu, 3 Ocak 1950. 

26 CI BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 24

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 24

3.1.3. 1948 YILI KONGRELER,

Kösk Bucak Kongresi: 

CHP Kösk Bucak Kongresi 19 Aralık 1948 tarihinde Aydın CHP il idare Kurulu’ndan Bayan ikbal Germen’in baskanlıgında toplanmıstır. 

Yeni seçilen İdare Kurulu su isimlerden olusmustur: Yusuf Sökeli (Baskan), 
Fuat Çimen, İsmail Tekeli, Alim Agaç, Mahir Vural, Ahmet Yüksel, Hamit Evgin, Halit Sezer, Hamza Toker.754 

Ortaklar Kongreleri 

Ortaklar CHP köy kongreleri Kasım sonu itibariyle bitirilmistir. Kongrede 
ortaya konan dilekler sunlardır: 
- Camii ve suyollarına ait vakıf gelirlerinin köy idarelerine bırakılması saglanmalıdır. 
- Baska köy sınırlarında arazisi bulunanlardan yalnızca koruma vergisi alınmalıdır. 
- Germencik-Ortaklar yolu üzerindeki tahta köprüler ıslah edilmeli ya da yeniden insa edilmelidir. 
- Germencik’e Ziraat Bankası’nın bir subesi açılmalıdır. 
- Moralı-Germencik arasında kalan demiryolu sarampollerinin demiryolu idaresince temizletilmesi saglanmalıdır. 
- Bölgenin merkezi olan Ortaklar’da bölge köyleri istirak ettirilerek bir telefon santrali merkezinin kurulması saglanmalıdır. 
- Köy salmalarının adaletli olması, fakir olandan az; zengin olandan çok alınması 
istenmistir. Kongrelerde yapılan seçimler sonucunda idare kurullarına su isimlerden olusmustur: 

Dereköy: Adem Özen, Durmus Ali Özgen, Ali Yesilkaya, Kerim Sarı, Mehmet 
Pasalıoglu, Salih Özer, Ahmet Arıkan. 
Balatçık Köyü: Abdül Küçükkaya, Ali Dogan, Hasan Arıkan, Ali Acar, Alettin Yılmaz, Ali Yıldırım, Kamil Efe. 
Kızılcapınar Köyü: Mehmet Dursun, brahim Serin, Ahmet Metin, Sükrü Kırbas. 
Abdurrahmanlar Köyü: Ahmet Sahan, smail Sarı, Arif Bircan.755 
Gümüsköy: Durmus Kurnaz, Mehmet Bas, Yusuf Aktas. 

Gümüsyeniköy: Hasan Kılcı, Mustafa Ali Püsküllü, Sabri Çakal. 
Tekin Köyü: Emin Balyan, Emin Yılmaz, Zülfikar Eser.756 

Nesetiye Köyü Kongresi 

Kongre Dilekleri: 

- Köy camisinin her üç yılda bir Vakıflar daresince bakımının yapılması, ya da bunun için Vakıf daresi’nin köy içindeki gelirlerinin köy idaresine devredilmesi 
saglanmalıdır. 

- Köydeki çesmelerin ve çürük boruların degistirilmesi için boru temin edilmeli ve bunun bedeli köylülerce karsılanmalıdır. 
- Topraksız çiftçilere yakın bölgelerden toprak verilmelidir. 
- Oliver tipi B8 yarım demirli pulluklarının yedek parçaları ve uç demirleri satıs 
kooperatiflerince fazlaca bulundurulmalıdır. 
- Orman ve Tapulama kanunları köylü yararına tadil edilmelidir. 
- Ortaklar-Germencik sosesi Nesetiye duragından geçirilmelidir. 
- Nesetiye duragına yagmurlu günlerde tren bekleyen yolcuların sıgınacagı bir bekleme salonu yaptırılmalıdır. 
- Yirmi gündür halkı kibritsiz bırakan nhisar daresi piyasaya daha fazla kibrit 
sürmelidir. Kongrede İdare Kurulu’na: Hakkı Üstün, Ahmet Akkas, Halil Coskun, Adem Çırpan, Mehmet Yavuz, Mehmet Çetindag, Halil brahim Katırcı seçilmislerdir.757 
Ortaklar Bucak Kongresi 
15 Kasım 1948 tarihinde Ortaklar CHP Kongresi toplanmıstır. Kongre 
baskanlıgı’na A. Hamdi Öztürk, ikinci baskanlıga Hasan Arıkan, kâtipliklere Hüseyin Safak ve smail Giratay seçilmistir. Kongre dilek ve temenniler bölümünde partililer; Orman Koruma ve Köy kanunlarında halk yararına degisiklik yapılması, imar ve ihya edilmek üzere halka dagıtılan delicelik (Yabani ya da asılanmamıs zeytin) sahalarının açma müddetlerinin asgari bes yıla çıkarılması, Ortaklar Köy Enstitüsü içerisinde kalan henüz bina insa edilmemis incir bahçelerinin istimlâk edilmesinden kaçınılıp sahiplerine iade edilmesi, Köy Enstitüsü’nün elindeki fazla arazinin köylüye dagıtılması, köylüye motor ve yedek parça, ziraat aletleri temininin hızlandırılması,Ortaklar-Çamlık, 
Ortaklar-Aydın arasındaki mesafeyi aza indirecek yol çalısmalarının öne alınması, köy içerisinde yer alan cami gibi tasınmazların Vakıflar daresince onarılması ya da köy sınırları içerisinde bulunan vakıf mülk gelirlerinin bu isler için köy idarelerine bırakılması, Germencik’te Ziraat Bankası’nın bir subesi açılması, köy islerinin belli bir plan ve bütçeye baglı olarak yürütülmesi gibi taleplerde bulunmuslardır. Gizli oylama sonucu yapılan yeni dare Kurulu su isimlerden olusmustur: Orhan Taslı, Muharrem Pazarkuran, Ali Küçükkaya, Ahmet Kertmen, İsmail Demir, Ali Rıza Karabudak, Nazmi Tugrul.758 

Bozdogan İnebolu Kongresi 

22 Aralık 1948’de toplanan CHP İnebolu Kongresi’nde gizli oyla seçilen yeni 
İdare Kurulu su isimlerden meydana gelmistir: İskender Danyal, Baki Özkan, Hamdi Güner, Mehmet Eltimur, Fehmi Orhan, Süleyman Özdemir.759 
İncirliova Bucak Kongresi 

25 Nisan 1949’da yapılan CHP İncirliova Bucak Kongresi’ne Aydın Milletvekili 
Dr. Sabri Akın da katılmıstır. Kongre baskanlıgına Ekrem Çiftçi seçilmistir. 
Kongrede yeni seçilen İdare Kurulu’nda: Mahmut Oral, İzzet Ergün, Ali 
Akdogan, Abdül Kurt, Fevzi Çetin, Rıfat Balkan, Zülfikar Gündüz isimli kisiler yer 
almıslardır.760 

Umurlu Bucagı Kongresi 

CHP Umurlu Bucagı Kongresi, 4 Ocak 1949 tarihinde toplanmıstır. İdare 
Kurulu’na su isimler seçilmislerdir: Mustafa Solak, Mehmet Yalçın, Mehmet Coskun, Mahmut Posacı, Ahmet Gündogan, Rasit Çokasar, Hasan Tors, Halit Yagcı.761 

Koçarlı CHP Kongresi 

CHP Kongresi 11 Ocak 1949 tarihinde Koçarlı Halkevi’nde yapılmıstır. 
Kongrede Kaymakam, Belediye baskanı, DP Baskanı, Nüfus Müdürü, Ziraat ve Pamuk Memuru, Bıyıklı okulu ögretmenleri hazır bulunmuslardır. Kongreye Aydın’dan gelen Ekrem Çiftçi, Hüsnü Cihanoglu, Av. Osman Akçasu da katılmıstır. Kongrede dare Heyeti’nin çalısma raporu okunmustur. Hüsnü Cihanoglu konusmasında CHP’yi Atatürk’ün kurmus olduguna vurgu yapmıstır. İdare Heyeti seçiminden sonra kongre samimi bir hava içinde dagılmıstır.762 İdare Heyeti’ne kimlerin seçildigine dair herhangi bir bilgiye rastlanılmamıstır. 

Nazilli CHP Kongreleri 

Nazilli CHP mahalle kongreleri lçe dare Kurulu üyelerinin katılımıyla 
yapılmıstır. Karaçay Mahalle Kongresi 3 Aralık 1948 aksamı toplanmıstır. Kongre’nin açılısında bir konusma yapan CHP Nazilli lçe Baskanı Hulusi Çogullu sunları vurgulamıstır: “Partimizin sahdamarı ocaklarımızdır. Ocaklar çalısırsa partimiz ebediyen payidar olur. Biz, kudret ve kuvveti önce Ata’mızın yüksek manevi varlıgından sonra da ocaklarımızın çalısmalarından alırız. Bunu temin içinde ocak idare kurullarına seçilecek arkadaslarımızın çok çalısması lazımdır. Bugün iktidardayız ama karsımızda 18 tane muhalefet partisi var. Bunların kimilerinin de iddialı olduklarını göz önünde bulundurarak idare kurullarına seçilecek arkadaslarımızın manen ve madden çalısmayı ülkü edinecek insanlar olmasını istiyoruz. Sizler ne kadar çalısırsanız ve ne kadar muvaffak olursanız bizler de kendimizi o kadar muvaffak olmus sayacagız. 
Bize Atatürk’ten armagan olan bu eser ebediyen var olacak ve hiçbir tesebbüs ona gölge bile olamayacaktır. Kesinlikle olumsuz etkilere kapılmadan feragatle çalısmalıyız ve idealimizin muhafazası ugrunda gecenin ve gündüzün bizce farkı yoktur. Biz daima çalısacagız. Yasasın Cumhuriyet Halk Partisi…” 

Anadolu gazetesi kongrelerin bayram havası içerisinde geçtigi ifade etmistir.763 
Nazilli CHP Sümer Ocagı, Basma Fabrikası’nın varlıgı nedeniyle oldukça 
önemli idi. Bu ocagın kongresine Manisa, Aydın, Mugla, Denizli, İzmir’den gelen pek çok kisi katılmıstır. Kongre baskanlıgı’na Nazilli Belediye Baskanı Rıfat Tuncer, ikinci baskanlıga Ahmet Dikmen seçilmistir. Kongre Yeni Sinema Salonu’nda toplanmıstır. 
Daha önce yapılan DP Sümer Ocagı kongresinde CHP aleyhinde ileri sürülen 
suçlamalara kongrede cevap verilmistir.764 

Bozdoğan İlçe Kongresi 

Bozdogan CHP İlçe Kongresi 5 Ocak 1949 tarihinde toplanmıstır. Bozdogan’ın 
köylerinden, Aydın ve Nazilli’den gelenlerle 1000’e yakın vatandas kongreye istirak etmistir. Kongre baskanlıgına CHP Bölge Müfettisi Dr. Hulki Cura, ikinci baskanlıgı da Ekrem Çiftçi, kâtipliklere Nazilli CHP Baskanı Hulusi Çogullu ve Yenipazar CHP Baskanı Remzi Gürsoy seçilmistir. Kongreye sunulan CHP lçe İdare Kurulu faaliyet raporunda; 1947 yılında Bozdogan’da CHP’ye toplam 439 yeni üye kaydoldugu söylenmistir. Bir hafta önce Bozdogan’da yapılan DP lçe Kongresi’nde CHP’ye karsı söylenen agır sözlere karsı CHP İlçe Kongresi’nde su bildirinin yayımlanmasına karar verilmistir: “Haysiyet kırıcı ve kindar hareketlerden uzaklasarak millet ve memleket yararına yapılacak her türlü muhalefeti takdirle karısılacagımızdan asla süphe edilmemelidir.” 

Bozdogan DP Kongresi’nde CHP’ye karsı yapılan agır ithamlara verdigi yanıtta 
Hulki Cura: “Geçen hafta yapılan Bozdogan DP kongresinde memlekete ve CHP 
üyelerine karsı ithamda bulunulmustur. Bunu hiçbir vakit milli olgunluk ve siyasi 
terbiyemizle yorumlayamıyoruz. Biz CHP’liler memleket islerinde hiçbir vakit, hiçbir kimseyi kendimizden ayrı görmedik. Bu sebeple bu konusulanları, konusanların kendi siarlarının tebarüzü sayıyoruz. Böyle konusan arkadaslarımız kendilerini iktidar sevdasına kaptırmıstır. Böyle kötü sözler söyleyerek, toplantılar yaparak iktidara ulasamazlar. Eminim ki Türk milletin suuru ve izanı vardır. Çok agır sartlar altında memleketi canıyla, kanıyla kurtarmıs olan bu millet sırası geldiginde yine o dava ugrunda kanını akıtmaktan, canını vermekten çekinmeyecektir. Bu memlekete demokrasiyi getiren partimiz milletin itimadına mazhar oldukça yeni hizmetler yapmaya devam edecektir. Su nokta iyi bilinmelidir ki Türkiye Cumhuriyeti anarsi ocagı degildir. 
Burada canla, kanla iktidar alınmaz.”765 demistir. 

Demokrat İzmir gazetesi Bozdogan İlçe CHP Kongresi’nde 23 kisi bulundugunu 
söylemistir. Yine Bozdogan CHP İdare Kurulu’nun seçimle degil atamayla is basına geldigini iddia etmistir.766 

Yapılan seçimler sonunda: Mustafa Agaoglu, Ahmet Sahin, Nurettin Karakas, 
Tevfik Toker, Nazmi Aysan, Mustafa Karaçay, Hasan Özdemir, Mehmet Özbay, Cemal Taygan yeni İdare Kurulunu oluşturmuştur.”767 

BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

754 Anadolu, 21Aralık 1948. 
755 Anadolu, 24 Kasım 1948. 
756 Anadolu, 15 Aralık 1948. 
757 Anadolu 17 Kasım 1948. 
758 Anadolu 7 Ocak 1949. 
759 Anadolu 24 Aralık 1948. 
760 Anadolu 27 Nisan 1949. 
761 Anadolu 06 Ocak 1949. 
762 Demokrat İzmir, 13 Ocak 1948. 
763 Anadolu, 8 Aralık 1948. 
764 Anadolu, 17 Ocak 1949.
765 Anadolu, 10 Ocak 1949. 
766 Demokrat İzmir, 7 Ocak 1949. 
767 Anadolu, 10 Ocak 1949. 

25 CI BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 23

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 23

3.1.2. 1947 YILI KONGRELERİ 

VII. Kurultayı 

CHP’nin Aydın kongrelerine geçmeden önce önemli sonuçları olan ve CHP’de 
degisime yol açacak olan CHP VII. Kurultay’ı hakkında kısaca bilgi vermek 
gerekmektedir. “Kurultay 17 Kasım 1947 tarihinde toplanmıs ve on dokuz gün 
sürmüstür. Burada oldukça önemli kararlar alınmıstır. Kurultayda Genel Baskanlık Divanı kaldırılarak yerine kurultayca seçilen 40 üyeli "Parti Divanı" getirilmistir. 12 kisilik Genel İdare Kurulu'nun, Parti Divanı arasından seçilmesi esas olarak belirlenmistir. Cumhurbaskanlıgı ile CHP Genel Baskanlıgı'nın aynı kiside birlesmesi uygulamasına yeni bir biçim verilmis; parti genel baskanı Cumhurbaskanı kaldıgı sürece, baskan olarak bütün yetkileri kurultay tarafından seçilen genel baskan vekiline devretmesi hükmü tüzüge konulmustur. Böylece Genel Baskan Vekilligi parti içinde çok önemli bir konuma gelmistir. Yapılan baskan vekilligi seçimde nönü'nün adayı Hilmi Uran 646 delegeden 328'inin oyunu almıstır. Recep Peker ise 159 oy alabilmistir. Kurultayda ayrıca, yıllarca uygulanan merkezden atama yönteminden vazgeçilerek tüm parti örgütlerinin seçimle isbasına gelmesi ilkesi benimsenmistir. Partinin milletvekili adaylarının yüzde 70'inin yerel örgütlerce belirlenmesi ilkesi getirilmistir. Partiye girme 
yası 22'den 18'e indirilmistir. Kurultayda, Altı Ok yeniden ele alınmıs ve Devletçilik ilkesi yeniden tanımlanırken, özel girisime önem veren bir anlayıs benimsenmistir. Bu kurultayda nönü ilk kez "oybirligi" olmaksızın genel baskan seçilmistir. nönü, 645 delegeden 595'inin oyunu almıstır. Seçimde, resmen aday olmamasına ragmen Recep Peker'e 25 oy çıkmıstır. 40 kisilik Parti Divanı seçimleri gizli oy usulüyle yapılmıstır.” 

Seçimlere 18 liste ile gidilmistir. Belirlenen Parti Divanı, CHP Genel Sekreterligi’ne Tevfik Fikret Sılay'ı getirmistir. Gazeteci-Yazar Hikmet Bila'ya göre; CHP VII. Kurultayı'nda, yeni tüzügüyle ‘demokratiklesmis’, yeni programıyla ‘demokrat’lasmıstır.738 

Ortaklar ve Baglı Köy Kongreleri 

1 Ekim 1947’de toplanan Ortaklar Kongresi’nde üreticiyi koruyan 7 Eylül 
kararlarının alınmasından duyulan memnuniyet ifade edilmistir. Kongre’nin dilekler ve temenniler bölümünde su konular dile getirilmistir: 
- Nebati yaglardan alınan muamele vergisi kaldırılmalıdır. 
- Köy ögretmenlerinin ücretleri iyilestirilmeli ve terfi isleri düzenlenmelidir. 
- Köy ögretmenleri ve saglık memurları için köy ortak mallarından yapılan istimlâk bedelleri ödenmelidir. 
Kongrede dare Kurulu üyeliklerine: İsmail Girantay, Hasan Karan, Osman Demiral seçilmislerdir. 739 

Aydın Merkez Köy Kongreleri 

1947 yılı Ekim ayının ilk haftası yapılan Aydın CHP köy ocak kongrelerine 
CHP’li milletvekilleri de katılmıstır. Aydın Merkez mahalle kongreleri ise CHP Bölge Müfettisi, Bursa Milletvekili Dr. Talat Simer ve diger milletvekillerinin ve de Belediye baskanlarının istirakiyle yapılmıstır. Kongrelerde İsmet İnönü’yü baglılık ifade eden sloganlar atılmıstır.740 

Nazilli Kongresi 

28 Aralık 1947 tarihinde binlerce kisinin katılımıyla Nazilli CHP lçe Kongresi 
yapılmıstır. Yeni seçilen CHP dare Kurulu, 31 Aralık 1947 tarihinde toplanarak kendi arasında isbölümünü gerçeklestirmistir. Nazilli CHP Kongresi’nde parti delegelerinden Mustafa Dövez imzasıyla bir takım dilek ve talepler sunulmustur. Kongrede bu talepler üzerinde görüsmeler ve konusmalar olmustur: 

“ Hukuk işleri,

En basit davanın aylarca hatta yıllarca devam etmesi adaletin tam manasıyla 
tecellisini engellemektedir. Dava uzadıkça taraflar yeni delil ya da sahitlerle davanın konusunu ya da seyrini degistirmektedir. Bu durum yargıçlarımızın isabetli karar vermesini engellemektedir. Haklının hakkını adalet yoluyla alabilmesi böyle uzun ve külfetli olunca bilhassa ihtiyacını günlük kazancıyla temine mecbur olan köylü ve fakir vatandaslar günlerce mahkeme kapılarında bekleyip is güçlerinden kalmaktansa davayı yarıda terk edip, mahkemeye gitmeyi bırakmaktadır. 

Orman ve Kereste isleri, 

Yüzyıllardan beri harp içinde bulunmamızdan harap bir memleket miras aldık. 
Yunan isgalinde pek çok sehir ve köyümüz yanmıstır. Bu yüzden yurdumuzun her yerinde bina buhranı vardır. Yine mübadeleyle baska ülkelerden gelen insanlarımızla birlikte bina ihtiyacı gittikçe artmaktadır. Ancak milletimiz bugünkü Orman Kanunu ve ifade edilen güçlükler nedeniyle kereste fiyatları çok yüksektir. Bu durum ülkemizde imar çabalarını sekteye ugratmaktadır. Özellikle fakir köy halkı bu nedenle ev yapmamakta, magaraya benzer izbelerde yasamaya mecbur kalmaktadır. Devlet kereste fiyatlarını bu denli artırarak ormanları korumak istiyorsa, ormandan evvel insanı korumalıdır. 

Kimsesiz Çocuklar, 

Annesiz babasız ya da sokaga terkedilmis çocukların bakılması, barındırılması, 
egitimlerin saglanması, ihtiyaç duydukları sefkat ve sevginin gösterilmesi devletin görevidir. Buna benzer çocuklar için evvelce açılmıs daha sonra kapatılmıs olan yatılı ve sanat kısmı da bulunan Darüleytamlar yani yetim mektepleri yeniden her vilayette açılmalı ve bu çocuklar devletin himayesine alınarak tahsil ve terbiye görmüs, sanat sahibi insanlar olarak yetistirilmelidir. 

Tıbbi İlaç Temininde Yasanan Sorunlar, 

İlaçlar çok pahalıdır. Tedavisi uzun süren ve devamlı ilaç kullanmak zorunda 
kalan fakir vatandaslar ilaç parası temin etmek için ev esyalarını satmaga mecbur kalmaktadır. Yine ilaçlar eczanelerde kolayca bulunamamaktadır. thal yoluyla gelen ilaçlar adaletli ve dengeli sekilde ülke içine dagıtılamadıgından kimi yerlerde ciddi ilaç sıkıntısı yasanmaktadır. Yine ilaç temininde karaborsacılık yapan eczaneler hakkında gerekli kanuni yaptırımlar uygulanmalıdır.”741 

Kongrede yapılan seçimlerle CHP Nazilli İlçe İdare Kurulu su üyelerden 
oluşmustur: Avukat Hulusi Çogullu (Baskan), Âlim Mumcu (Muhasip-Kooperatif 
Müdürü), Nedim Yıldırım (Sekreter-Tüccar), Rıfat Tuncer (Murakıp-Belediye Baskanı), Sevki Yıldız (Murakıp-Operatör Dr.), Futuhat Toker (Üye- Nazilli Basma Fabrikası Müdürü’nün esi), Cengiz Özkavruk (Üye- Doktor), Nuri Sarıkahya (Üye-Tüccar), Haydar Bilgin (Üye-Tüccar). 

Kadınların 1930’lu yılların baslarında almıs oldukları seçme ve seçilme haklarını 
kullanma konusundaki ürkekligi 1947 yılından itibaren üzerlerinden atmaya 
basladıklarını görmekteyiz. Nitekim Nazilli’de ilk defa idare kuruluna bir bayan 
seçilmistir. Bu bayan, Nazilli Yardım Sevenler Dernegi ve Sümer Kızılay Subesi İdare Kurulu üyesi olan Fütuhat Toker hanımdır.742 

Aydın Merkez İlçe Kongresi 

Kongre, Atatürk’ün manevi huzurunda yapılan saygı durusuyla açılmıstır. 
Kongre Baskanlıgı’na Ekrem Çiftçi seçilmistir. Kongrede İdare Kurulu’nun faaliyet raporu okunmus ve kabul edilmistir. Kongre dilek ve temenniler kısmında su baslıklar altında konusmalar yapılmıstır: 

- İktisadi sura derhal toplanmalıdır. 
- Orman Kanunu yenilenmelidir. 
- Zeytinyagı isleri yeniden düzenlenmelidir. 
- Aydın’da bir lise açılmalıdır. 
- Kız Enstitüsü binası yapılmalıdır. 

Kongrede dare Kurulu’na: Cihan Orhan Çiftçi, Naim Türköz, Kazım Aydınel, 
Rüstü Baskoru, Mahmut Oral, Mahmut Posacı, Mahmut Sökeli seçilmislerdir. 
CHP Genel Kurultayı’na Aydın CHP namına katılan delegeler, kurultaydaki 
havayı kongrede yapmıs oldukları konusmalarla aktarmıslardır. Kongreden sonra bir heyet, kongre adına yasamını yitiren Milletvekili Emin Arkayın’ın ailesine taziyelerini sunmustur.743 

Kuşadası Kongresi 

CHP Kusadası Kongresi, 09 Ocak 1948 tarihinde ögleden sonra toplanmıstır. 
Kongereye büyük bir halk kitlesi ile Kusadası Kaymakamı, CHP Divan Üyesi Mehmet Orhon, CHP zmir İl İdare Kurulu Baskanı Av. Nazif Çagatay, İzmir İl İdare Kurulu üyelerinden General Fevzi Akarçay, Safa Kasapoglu, Av. Necdet Öktem de katılmıstır. 
Kongre baskanlıgına Mehmet Orhon seçilmistir. Kongrede faaliyet raporu okunmus ve kabul edilmistir. Geçmis dönemin hesapları incelenerek onaylanmıstır. Kongre’de dilek ve temenniler bölümünde de su konular konusulmustur: 

—Tütüncülerden kesilen % 5’lik paralarla tütüncülerin menfaatlerini koruyacak 
müessesler tesis edilmelidir. 
—Kusadası’nda içme suyu sorunu bir an önce çözülmelidir. 
—Tütün ekimine izin verilecek tarlalar biran evvel tespit edilmelidir. 
—Tohumluk temininde çiftçiye yardımcı olunmalıdır. 
—Kusadası-Selçuk arası sose yol bakılmalıdır ve bu yoldaki köprüler acilen tamir 
edilmelidir. 
—Kusadası’nda yeni bir Halkevi binası yapılmalıdır. 
—Hükümet dairelerinde islerin hızla görülmesi saglanmalıdır. 
İlçe Kaymakamı dile getirilen sorunlar üzerine bir konusma yapmıstır. 
Kongre’den sonra CHP Genel Sekreterligi ve Cumhurbaskanı’na baglılık telgrafı 
çekilmistir. 

Kongre sonunda İdare Kurulu asil üyeliklerine: Ali Denizel, Sükrü Aksoy, Sükrü 
Ok, Hasmet Akdogan, Mustafa Berberoglu, Ali Sarıoglu, Mustafa Duyar; 
İdare Kurulu yedek üyeliklerine: Esat Ekmekçi, Ahmet Güntürkün, Hüseyin Bilgin, Yusuf Gökse, İbrahim Onur, Musa Demir, Ali Soysal, Azmi Güvenç, Hasan Kaptanoglu;

İl Kongresi asil delegeliklerine: Ali Denizel, Hasmet Akdogan, Rıfat Baran, Sükrü 
Aksoy, Naci Akdogan, Ahmet Sabri, Ali Sarıoglu, Mustafa Berberoglu; 

Yedek delegeliklere de: Faruk Alp, Sükrü Ok, Hüseyin Bilgin, Asım Öner, Hasan 
İzmirli, Ali Sosyal, Sıtkı Özgür, Ali Taskıncay seçilmislerdir.744 

Koçarlı Kongresi 

12 Ocak 1948 tarihinde toplanan CHP Koçarlı Kongresi’ne 77 delegenin tamamı 
istirak etmistir. Aydın ve çevreden gelen onlarca misafir de kongreyi izlemistir. 
Kongrede Atatürk’ün manevi huzurunda saygı durusu yapılmıs, smet nönü’ye baglılık dile getirilmistir. DP tarafından yapılan “Memleketin % 90’ı Demokrattır.” açıklamaları yalanlanmıstır. Durumun bunun tersi oldugu ifade edilmistir. Kongre’de “köylerin okul, köprü, yol ihtiyaçlarının giderilmesi için köylülerin üzerine haddinden fazla salma salındıgı ifade edilmis, salmaların makul çizgiye çekilmesi ifade edilmistir. Kongre baskanlıgına Ekrem Çiftçi yapmıs ve kongre’de yaptıgı konusmada CHP’nin ekonomi politikaları ve Halkçılık düsüncesi üzerinde durmustur. 

Kongre sonunda İlçe İdare Kurulu’na: Zeki Yunus, Hamit Pehlivan, Halil Sahin, Hakkı Urgan, Arif Sahinci, Vecihi Zer, Galip Sahinci, Mustafa Cihanoglu, Mehmet Çoban seçilmislerdir.745 

Çine Kongresi 

15 Ocak 1948 tarihinde baslayan Çine CHP Kongre baskanlıgına Ekrem Çiftçi 
seçilmistir. Kongreye CHP Merkez lçe Baskanı Hüsnü Cihan, CHP Müfettisi Cemal Karamugla, Aydın Halkevi Baskanı Ziya Eren ve çevre köylerden gelen yüzlerce kisi katılmıs ve kongrede 40 delege hazır bulunmustur. 

Kongre dilek ve temenniler bölümünde yapılan konusmalarda; gazyagı satısının 
serbest bırakılması, köy salma ve koruma paralarının uygun seviyeye çekilmesi, köylü üzerinden yol, köprü, okul insa etme yükümlülüklerinin kaldırılması istenmistir.” Ziya Evren Kongre’de yaptıgı konusmada CHP’nin Çine’de zayıfladıgı iddiaların reddetmis, bu iddialar karsısında CHP’lilerin daha çok çalısması gerektigini belirtmistir. 

Kongre’de yeni seçilen İlçe İdare Kurulu: Nuri Güngör, Osman Balaban, Kamil 
Uzun, Ahmet Gedikoglu, Ekrem Eroglu, Hüseyin Kenar, Hidayet Yavasoglu, ismail Çelik, Osman Gültekin, Mustafa Ambarcı isimlerinden olusmustur.746 

Germencik Kongresi 

CHP Germencik Kongresi, 6 Mart 1948 tarihinde İl İdare Kurulu müsahitleri 
Av. Süleyman Eraydın ve Mustafa Güven huzurunda toplanmıstır. Kongrede yapılan konusmalarda halkın bayındır bir yurt, müreffeh bir millet istedigi; bunu, millete istiklal kazandıran ve ülkeye demokrasi ve cumhuriyet getiren CHP’nin getirebilecegi vurgulanmıs ve 25 yıllık maziye sahip CHP’nin milletin ümit kaynagı oldugu ifade edilmistir. Kongre’de ilçeye alınacak elektrik motorları için hükümetçe dövizle is yapma müsaadesinin verildiginin açıklanması ilçede büyük sevinçle karsılanmıstır. 

Kongre’de İlçe İdare Kurulu’na: 
Ahmet Özaydın, Neset Zincirci, Nuri Zincirci, İsmail Pekcan, Hilmi Özkan, Mehmet Peynirci, Yasar Adalı, Hamdi Kızılcık, Ahmet Oguz seçilmislerdir.747 

Aydın İl Kongresi 

3 Nisan 1948 tarihinde yapılan Aydın CHP l Kongresi’ne, CHP Genel Baskan 
Vekili Hilmi Uran da davet edilmistir.748 Ancak Hilmi Uran kongreye istirak 
edememistir. Kongre 74 delegenin tam istirakiyle toplanmıstır. Kongreye Aydın 
milletvekilleri ile CHP Mugla teskilatından bir heyet istirak etmistir. Kongrenin 
yapılacagı gün 1000 kisilik toplantı salonu tamamen dolmustu. Kongre, okunan İstiklal Marsı’nın ardından CHP l dare Kurulu üyesi Ekrem Çiftçi’nin konusmasıyla açılmıstır. Kongre baskanlıgı’na Bursa Milletvekili Talat Seçer, ikinci baskanlıga Hulusi Çogullu, kâtipliklere Adil Azbazdar ve Rıza Ugur seçilmistir. Okunan çalısma raporunda geçen son yılda CHP’ye 3.160 yeni üye kaydı yapıldıgı; 1948 yılı Nisan ayı itibariyle Aydın CHP’ye 43.083 üyenin kayıtlı oldugu belirtilmistir. Kongre üyeleri tarafından daha sonra sehitler abidesine çelenk konulmus, delegeler serefine kongrenin yapıldıgı aksam sehir gazinosunda 300 kisilik ziyafet verilmistir. 

Kongre’de Parti’den 

- Aydın ilinde mutlaka bir lise açılmalısı, 
- Aydın ilinde yeni bir parti binası yapılması, 
- Toprak Kanunu’nun biran önce uygulanması, 
- Orman ve Evkaf islerinin düzene konması, 
- Zeytinyagı ihracatının serbest bırakılması,749 
- Halkın saglıgıyla ilgili olarak sabun fiyatlarının ucuzlaması için kostik temini ve bunun satısın en azından zeytin bölgesi olan Aydın ilinde serbest bırakılması gibi talepler bulunulmustur.750 

Kongre Baskanı Seçer: “İktidar partisi olarak iktidarı bırakmamak için çok 
çalısmalıyız. Demokrat Partili arkadaslarımızın tahriki bizi daha çok çalısmaya sevk etmistir. Onların bizlerden iktidarı almak için çalısması haklarıdır. Bizim de vermemek vazifemizdir.” seklinde konusmustur. Bu sözler salonda bulunan DP’lilerce de alkıslanmıstır. Kongrede davetli olarak bulunan DP İl İdare Kurulu Baskanı Etem Menderes, Dr. Seçer’i konusmasından sonra elini sıkarak tebrik etmistir.751 Kongrede seçilen Yeni idare Kurulu su isimlerden olusmustur: Ekrem Çiftçi, Abdurrahman Akkor, Dr. Sabri Akın, Avukat Osman Akçasu, Av. ihsan Uzman, Ziya Evren, Mustafa Gören, Bayan kbal Germen, Nuri Arıkan, Rıza Öztürk.752 CHP Aydın l dare Kurulu kendi arasında yaptıgı is bölümü sonrası: Ekrem Çiftçi baskanlıga, Abdurahman Akkum saymanlıga, Mustafa Güven kâtip lige, Ziya Evren Aydın Halkevi baskanlıgına getirilmistir.753 

BU BÖLÜM DİPNOTLARI;


738 Bila, H. CHP (1919-1999), s.128. 
739 Anadolu, 1 Ekim 1947. 
740 Anadolu, 5 Ekim 1947. 
741 Anadolu, 9 Ocak 1948. 
742 Anadolu, 4 Ocak 1948. 
743 Anadolu, 6 Ocak 1948. 
744 Anadolu, 11 Ocak 1948. 
745 Anadolu, 14 Ocak 1948. 
746 Anadolu, 17 Ocak 1948. 
747 Anadolu, 8 Mart 1948. 
748 Anadolu, 24 Mart 1948. 
749 Anadolu, 5 Nisan 1948. 
750 CHP Aydın il Kongresi(3.04.1948), ilçe Kongrelerinden Gelen Dileklerin Özeti, s.4. 
751 Anadolu, 5 Nisan 1948. 
752 Anadolu, 4 Nisan 1948. 
753 Anadolu, 11 Nisan 1948. 

24 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 22

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 22

III. BÖLÜM: ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SİYASİ PARTİLERİN AYDIN İL ve İLÇE KONGRELERİ 

3.1. CHP KONGRELERİ

3.1.1. 1946 YILI KONGRELERİ 

CHP il kongrelerini iki yılda yapmıstır. Aydın’da CHP çok partili yasama 1944 
yılı kongrelerinde olusmus kadrolarıyla girmistir. Çok partili yasama geçisle birlikte CHP Aydın il teskilatı ilk kongrelerini 1946 yılında yapmıstır. 1948 senesinden itibaren kongreler çok partili yasama geçisin etkisiyle her yıl yapılmaya baslanmıstır. Ocak kongrelerinden seçilen delegeler bucak kongresini, bucak kongrelerinden seçilen delegeler ilçe kongresini, ilçe kongrelerinden seçilen delegeler il kongresini, il kongrelerinden seçilen delegeler, parti büyük kongresini olusturmuslardır. Çok Partili yasama geçis sürecinde CHP, 1946 yılı büyük kongresini, il kongrelerinin yapılmasını beklemeden gerçeklestirmistir. Bu kongre, CHP’nin II. Olaganüstü Kurultayını olusturmus ve 10 Mayıs 1946 tarihinde toplanmıstır. Parti Genel Baskanı ve Cumhurbaskanı İsmet İnönü, kurultay konusmasında, yeni seçim kanununun yasalasmasından sonra seçimlere gidilecegini açıklamıs ve “serbest seçim hedefimizdir” demistir. Olaganüstü kurultayda, tüzük degisikligine gidilmistir. ‘Degismez genel baskan’ ifadesi, ‘genel baskan’ olarak yeniden düzenlenmis; genel baskanın dört yıl süre için parti milletvekilleri arasından seçilme ilkesi getirilmistir. Bu çerçevede yapılan genel baskanlık seçiminde, İnönü, 708 oy alarak tekrar genel baskan 
olmustur. CHP’nin V. Kurultay’ında olusturulan ‘Müstakil Grup’ da çok partili 
yasamda birlikte islevini yitirdigi gerekçesiyle kaldırılmıstır. 

Ocak Kongreleri 

CHP’nin mahalle ve köy teskilatları ocakları olusturmustur. Bu teskilatların 
kongreleri güz ayları içerisinde yapılıp bitirilmistir. CHP kongrelerinde, vatandaslara serbestçe ve her konuda konusabilme imkânı tanınmıstır. Bu yönüyle kongrelerin oldukça demokratik bir ortamda gerçeklestigi söylenebilir. Kongre seçimleri yine aynı serbestlik içerisinde yapılmıstır. Partinin 1946 yılı köy kongrelerinde kürsüye gelen köylüler su isteklerde bulunmustur: 

- Köy İhtiyar Kurulları tarafından köylüden alınan fazla salmalar makul seviyeye çekilmelidir. 
- Orman Kanunu’nda düzeltme yapılmalı; ormana yakın köylerin de yakacak temin etme amaçlı ormandan yararlanması saglanmalıdır. 
- Tapusuz arazi ve mülklerin tapulandırılması için gerekli çalısmalar hızlandırılmalıdır. 
- Vakıflar İdaresi’nin sorumlulugundaki cami, köprü ve suyollarını onarması saglanmalıdır. 
- Köy okullarına yapılan tahsisat artırılmalıdır. 
- Çay taskınlarının ekim ve yerlesim alanlarına verdigi zararlar önlenmelidir. 
- Sıtma ile savas memurları yavas çalısmakta ve sıtmalı hastaların tedavisine hemen baslanmamaktadır. 

Baslanan tedavilerde ise önemsenmeyerek agır yapılmaktadır. 
Bu hususta gerekli tedbirler alınmalıdır.723 

Aydın Merkez lçe mahalle ocak kongrelerine, CHP Bölge Müfettisi, il ve ilçe 
CHP idare kurulları ve Belediye Baskanı da istirak etmistir. Kongrelerde devrimci Halk Partisi’ne, Milli Sef’e ve Cumhuriyet hükümetine baglılık ifade edilmistir. Anadolu gazetesi 1946 yılı ocak kongrelerinin diger yıllara göre daha çok kalabalık geçtigini belirtmistir. Bu kongrelerde genelde Aydın kent merkeziyle çogunlugu egitim sorunlarıyla ilgili dilekler ön plana çıkmıstır: 
- Aydın’da lise açılmalıdır. 
- Kız Sanat Enstitüsü’nün binası biran önce yapılmalıdır. 
- Kent merkezindeki ilkokul sorunu çözülmedir.724 
Nazilli CHP’nin kimi mahalle kongrelerine, Aydın Milletvekili Emin Bilgen, 
İlçe Kaymakamı, Askerlik Subesi Baskanı, neredeyse mülki erkânının tamamına yakını ve Demokrat Parti İlçe Mütesebbis Heyeti de katılmıstır.725 Kasım sonu itibariyle Nazilli bucak ve köy CHP kongreleri bitirilmistir.726 

İlçe Kongreleri,

 Karacasu Kongresi 

CHP Karacasu kongresi Aydın Bölge Müfettisi ve İzmir Milletvekili Hulki Cura 
baskanlıgında, Milletvekili Emin Bilgen ve Aydın CHP İl İdare Kurulu ve Karacasu 
Kaymakamı’nın katılımıyla 1 Aralık 1946 tarihinde toplanmıstır. Anadolu gazetesinin anlatımına göre ilçenin 25 köy ocagından gelen delegelerden baska misafirlerle kongrenin yapıldıgı salon dolmus, kalabalık dısarı tasmıstır. Kongreye katılanlar, CHP’ye baglılıklarını dile getirmistir.727 

Bozdogan Kongresi 

Kongre, Hüseyin Hulki Cura, Emin Bilgen ve CHP Aydın il idare kurulu üyesi 
Mustafa Güven’in nezaretinde 4 Aralık 1946’da toplanmıstır. Kongre Atatürk aziz ruhu için yapılan saygı durusuyla baslamıstır. Kongrede ilçe idare kurulunun çalısma raporu okunmus ve kabul edilmistir. Hesaplar tetkik edilerek kabul edilmistir. Köylünün mahsulünün para etmesi ve yavas yavas borçtan kurtulmaya baslamasından dolayı kongrede Recep Peker hükümetine tesekkür edilmistir.(*) 
(*) Bu hükümet, döneminde Akçay üzerine setler yapılmak suretiyle bu derenin taskın zamanlarında tarım alanlarına zarar vermesi önlenmistir. 

Kongreden Milli Sef’e baglılık telgrafı çekilmistir. İlçe İdare Kurulu’na seçilenler sunlardır: İsmail Hakkı Tarhan, Kazım Selçuk, Ahmet Purin, Nurettin Karatas, Tevfik Sener, Kemal Tugrul, Halil Çetinkaya.728 

Çine Kongresi 

Çine Kongresi, CHP Bölge Müfettisi Dr. Hüseyin Hulki Cura’nın baskanlıgında 
5 Aralık 1946 tarihinde toplanmıstır. Kongre, Ebedi Sef’in huzurunda saygı durusuyla açılmıstır. Kongrede CHP lehinde sık sık tezahüratta bulunulmus ve Milli Sef’e baglılık sloganları atılmıstır. Katılımcılar, zeytinyagından alınan muamele vergisinin derhal kaldırılması istenmistir.729 Kongrede seçilen yeni idare heyeti su isimlerden olusmustur: Av. Sadık Karacaoglu, Osman Balaban, Nuri Güngör, Hidayet Yavasoglu, Kazım Akın, Hüseyin Kenar, Süleyman Yılmaz.730 

Nazilli Kongresi

CHP Nazilli Kongresi, Hüseyin Hulki Cura baskanlıgında 6 Aralık 1946’da 
toplanmıstır. Kongreye Aydın Milletvekili Emin Bilgen, CHP l dare Kurulu Baskanı Abdurrahman Akkum ve dare Kurulu üyelerinden Ekrem Çiftçi ile ilçe kaymakamı da katılmıstır. Dilekler kısmında kongrede atesli tartısmalar olmustur. CHP Horsunlu Delegesi Kemal Arsenal’in yaptıgı konusma takdir toplamıstır. Kongrede, çiftçileri borçtan kurtaran 7 Eylül kararlarından dolayı Milli Sef ve Basbakan Recep Peker’e tesekkür telgrafı çekilmesine karar verilmistir.731 lçe dare Kurulu’na seçilenler söyledir: Haydar Bilgen, Rıfat Tuncer, Nedim Yıldırım, Âlim Mumcu, Ragıp Tapucu, Dr. Ragıp Alptuna, Ahmet Sosyal.732 

Söke Kongresi 

Söke CHP Kongresi, Kazım Göktepe’nin baskanlıgında 6 Aralık 1946’da 
toplanmıstır. Kongreye Hüseyin Hulki Cura, Aydın Milletvekili Nuri Göktepe, CHP İl İdare Kurulu üyeleri, lçe Kaymakamı ve daire müdürleri de katılmıstır. Kongrede Ebedi Sef için saygı durusunda bulunulmus, Milli Sef’e baglılık tezahüratları yapılmıstır. Söke Halkevi Baskanı Pertev Börtçene Halkevi’nin 1 yıllık faaliyetlerini anlatmıs ve Söke’ye derhal bir halkevi binası yapılması gerektigini söylemistir. Kongrede kimi köylü çocuklar beklenti ve hayalleriyle ilgili konusmalar yapmıstır. 

Seçimler sonrasında dare Kurulu su sekilde olusmustur: Eyüp Özbas, Kazım Göktepe, Adil Azbazdar, Osman Düle, Hilmi Pastacı, Hilmi Altındag, Hilmi Fırat.733 

Aydın Merkez İlçe Kongresi 

CHP Aydın Merkez İlçe Kongresi 10 Aralık 1946 tarihinde toplanmıs ve samimi 
bir hava içerisinde geçmistir. Dr Sabri Akın, kongrede yaptıgı konusmada zeytinliklerin Orman Kanunu’ndan ayrı hükme baglanması gerektigini vurgulamıs ve bu yapıldıgı ve köylüye kredi saglandıgı takdirde yıllık 7–8 bin ton olan zeytinyagı üretiminin 20–25 bin tona çıkabilecegi belirtmistir. Kongrede 7 Eylül kararlarının alınmasından dolayı olusan memnuniyet dile getirilmistir.734 

Aydın İl Kongresi 

CHP Aydın İl Kongresi, 27 Aralık 1946 tarihinde toplanmıs ve kongreye 
Hüseyin Hulki Cura, Aydın Milletvekili Avukat Neset Akkor, ilin daire amirleri ve ilin degisik yerlerinden gelen partililer katılmıstır. Kongreyi CHP l Baskanı Abdurrahman Akkum açmıs ve kongre Atatürk’ün aziz hatırası için saygı durusuyla baslamıstır. Kongre baskanlıgına Dr. Sabri Akın, ikinci baskanlıga Fuat Duruk, kâtipliklere Ali Rıza ve Kemal Tugrul seçilmistir. İl İdare Kurulu faaliyet raporunda: “CHP’yi milletin en ümitsiz günlerinde Atatürk kurmustur. nönü ise inkılâpçıdır ve bu partimizi dipdiri ayakta tutmustur. Partimize karsı duydukları vefa ve kadirsinaslıgı Aydınlılar son üç seçimde belli etmistir. Kuruldugu günden bu yana memlekette demokrasi hareketlerinin gelisme ve ilerlemesi için çabalayan partimizin samimiyetine Milli Sef’imizin yakın geçmiste vermis oldugu Hatay nutku belig bir örnektir.” denmistir.735 Yine raporda II. Dünya Savası’nın altı yıl sürmesi, savas bittikten sonra kimi yerlerde çatısma risklerinin 
devam etmesi ve mahallî çatısmaların baslaması ve ülkemiz toprakları üzerinde kimi yersiz isteklerin dile getirilmesine ragmen ülkemizde sükûnet ve emniyetin devam ettigi belirtilmistir. Raporda devamla “Dünyada her gün bir baska türlüsü tecelli eden ve artan ihtiras selleri önünde, varlıgımızı korumak için en büyük güven kaynagımız olan his ve karar birligine inanıyor, milli istiklal ve toprak bütünlügümüzün bekçisi olan kahraman Türk orduna güveniyoruz.” denmistir. CHP’nin Anadolu ve Rumeli Müdafaa-ı Hukuk Cemiyetine dayandıgı, vatanın kurtulusunda görev aldıgı, inkılâpların banisi oldugu raporda belirtilen diger bir noktaydı. “CHP sadece geçmisiyle övünen parti degildir. Yurdu en ücra köylerine kadar, dünyanın en mamur ve medeni memleketleri seviyesine çıkarmak azmindedir.” Faaliyet raporunda CHP’den istifa edip DP’ye geçtigi söylenen kisilerin çogunun, CHP’de kaydının olmadıgı ve DP’nin kurulmasına ragmen CHP üye kayıtlarının artarak devam ettigi vurgulanmıstır.736 

Kongrede Milli Sef’e, TBMM’ye ve CHP hükümetine ve parti büyüklerine baglılık ve güven arz edilmistir. 7 Eylül kararlarının köylüye ve müstahsile ferahlık getirdigi bildirilmistir. 

Kongrede parti temsilcilerinin dilekleri su baslıklar altında toplanmıştır: 

- Aydın’a bir lise sarttır. 1947 senesine kadar bu lise açılmalıdır. 
- Köy salmaları arazi nispetine göre alınmalıdır.
- Toprak Kanunu bir an önce uygulanmalıdır. 
Kongre sonunda İl İdare Kurulu’na seçilenler su isimlerden olusmustur: 
Abdurrahman Akkum, Mustafa Gürsel, Hikmet Sölen, Ekrem Çiftçi, Süleyman Eraydın, Halim Aysun, Dr. Sabri Akın, Raif Günaydın, Hilmi Özerdem.737 

BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

723 Anadolu, 23 Ekim 1946. 
724 Anadolu, 20 Kasım 1946. 
725 Anadolu, 21 Kasım 1946. 
726 Anadolu, 1 Aralık 1946. 
727 Anadolu, 3 Aralık 1946. 
728 Anadolu, 6 Aralık 1946. 
729 Anadolu, 7 Aralık 1946. 
730 Anadolu, 11 Aralık 1946. 
731 Anadolu, 8 Aralık 1946. 
732 Anadolu, 11 Aralık 1946. 
733 Anadolu, 8 Aralık 1946. 
734 Anadolu, 10 Aralık 1946. 
735 Anadolu, 29 Aralık 1946 
736 BCA, 490.01/233.918.2 
737 Anadolu, 29 Aralık 1946.

23 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***