1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 40

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 40

4.8.6. Milletvekili Adayları 

Sekizinci Dönem TBMM dagılmadan önce son toplantısını 24 Mart 1950 
tarihinde gerçeklestirmis ve aynı gün seçimlerin 14 Mayıs 1950 tarihinde yapılmasına karar vermistir. Nisan ayının sonuna dogru partiler kesin milletvekili adaylarını açıklamıstır. İktidar ve muhalefet de bu asamadan sonra kendi adaylarını tanıtma çabasına girmistir. Gazeteler günlerce milletvekilleri aday listeleri ile kısa özgeçmislerini yayımlamıstır.1028 DP 24 Nisan 1950’de aday listesini yayımlamıstır. 
Buna göre Adnan Menderes hem Aydın’dan hem İstanbul’dan; Fevzi Lütfü 
Karaosmanoglu ise hem Manisa’dan hem Aydın’dan adaylıgını koymustur. 

Yürürlükteki Seçim Kanunu’na göre adayların aynı anda iki seçim çevresinden aday olması mümkündü. 

CHP Aydın Milletvekili Adayları:

- Dr. Sabri Akın (8. Dönem Aydın Milletvekili) 
- Mithat Aydın (8. Dönem Aydın Milletvekili) 
- Dr. Hulki Cura (8. Dönem İzmir milletvekili) 
- Dr. Mazhar Germen (8. Dönem Aydın Milletvekili) 
- Yusuf Saim Atasagun ( Ziraat Bankası Bas Müsaviri) 
- Ekrem Çiftçi (Tüccar, CHP Aydın İl İdare Kurulu Baskanı) 
- Agah Sırrı Levent (İnönü Ansiklopedisi Genel Sekreteri)1029 

Aydın DP Milletvekili Adayları: 

- Adnan Menderes (Milletvekili, DP Genel Kurul Üyesi) 
- Fevzi Lütfi Karaosmanoglu (Çiftçi, DP Genel İdare Kurulu Üyesi) 
- Etem Menderes (Avukat, DP İl Baskanı) 
- Namık Gedik (Doktor) 
- Sevki Hasırcı (Çiftçi) 
- Baki Öktem (Doktor) 
- Lütfü Ülküman.1030 

4.8.7. Seçimlere Giderken 

DP’nin seçim beyannamesi Mayıs ayının ilk haftası yayımlanmıstır1031 CHP 
1950 seçim propaganda çalısmalarında ülkenin dıs siyaset açısından tehlikeli bir 
merhaleden geçtigini böyle bir ortamda ülkenin tecrübesiz ellere bırakılmayacagını iddia etmistir. Halkı buna inandırmaya çalısmıstır.1032 Demokrat Parti ise seçim çalısmalarında halka daha cazip gelecek pratik konulara yönelmistir. II. Dünya Savası’nın getirdigi sıkıntılar nedeniyle yag sıkılan tekneler mühürlenmis, köylü memur gözetiminde yagını sıktıktan ve devlete yükümlü oldugu yagı verdikten sonra tekne mühürlenmisti. DP’liler, Aydın’da mühürlü yag tenekelerini miting meydanlarına getirip ‘teknelerdeki mührü devlet kesmese biz kesecegiz’ seklinde propaganda yapmıslardır.1033 

Partiler seçimlere giderken Aydın ilinde son mitinglerini yapmıslardır. 
Kusadası’nda İzmir CHP milletvekili adaylarının da katıldıgı bir miting düzenlenmistir. 
CHP, bu mitingle adaylarını tanıtmak, partiye oy saglamayı amaçlamıstır. Miting 
Cumhuriyet Meydanı’nda yapılmıstır.1034 Bazen DP’yle, CHP arasındaki mitingler aynı yerde aynı güne denk gelmistir. Bunlardan en ilginç olan ncirliova mitingidir. Sabah saatlerinde Adnan Menderes’in de istirak ettigi DP mitinginden hemen sonra aynı meydanda CHP de miting tertip etmistir. Sabah DP’nin Nazilli’de miting yaptıgı meydanda ögleden sonra CHP de bir toplantı yapmıstır. Mitingler Sümer Mahallesi’ndeki genis meydanda yapılmıstır. Mitinglere çevre ilçe, köy ve illerden vasıtalarla gelen binlerce insan katılmıstır. CHP mitinginde iki tane bandonun çaldıgı marslarla topluluk costurulmustur. Mitinge Mazhar Germen, Sabri Akın, Emin Bilgen, Agâh Sırrı Levent, Yusuf Saim Atasagun, Âlim Mumcu, Haydar Bilgen, Mehmet Ali Akdeniz, Sevket Arsel gibi partinin önemli isimleri de katılmıslardır.1035 

CHP, 05 Mayıs 1950 tarihinde Karacasu’da bir açık hava toplantısı yapmıs, 
mitinge Mazhar Germen, Agâh Sırrı Levent, Ekrem Çiftçi de katılmıstır. Miting de sürekli “Varolsun nönü” sloganı atılmıstır. Aynı tarihte aksam saatlerinde Umurlu Bayramyeri’nde de bir kahve toplantısı yapmıstır. Toplantıya CHP Aydın milletvekili adayları da katılmıstır. Karacasu toplantısında Yusuf Atasagun ve Dr. Hulusi Eralp birer konusma yapmıslardır. CHP Aydın Merkez lçe Baskanı Dr. Hulusi Eralp: “Muhalifler CHP’ye karsı nankörlük etmektedir. Onların muhalefet anlayısı yalan ve iftiraya dayanmaktadır. Ancak memleketin mukadderatını seçmen belirleyecektir. CHP zaferinden emindir.” seklinde konusmustur.1036 

Seçimlerden önce seçimlerin kaderini etkileyecek önemli gelismeler yasanmıstır. 
Mart ayının basında Millet Partisi Kurucusu Prof. Kenan Öner vefat etmis,1037 bu olayın ardından Eski Basbakan Recep Peker’in 1 Nisan 1950'de stanbul'da öldügü haberi gelmistir.1038 Bu ölüm haberinden hemen sonra kamuoyunu derinden etkiyen Fevzi Çakmak’ın 12 Nisan 1950 tarihinde stanbul’da öldügü haberi kamuoyuna duyurulmustur. Seçim arifesinde Maresal Fevzi Çakmak’ın ölüm haberi üzerine devlet radyolarının normal yayın akısına devam etmesi, CHP için oldukça talihsiz bir gelisme olmustur. ktidar bunu kasten böyle yapmamıs olsa bile muhalefet bu olayı çok iyi bir sekilde iktidar aleyhinde kullanmıstır. CHP, stanbul’da üniversite ögrencilerinin yapmıs oldugu gösterilerle protesto edilmistir.1039 Sadece stanbul’da degil zmir’de de Yüksek Talebe Birligi Fevzi Çakmak’ın anısına bir yürüyüs tertip etmistir.1040 Ancak bu yürüyüste CHP protesto edilmemistir. Fevzi Çakmak için stanbul’da düzenlenen cenaze törenine 100 binin üzerinde kisi katılmıstır. Beyazıt Cami’nde kılınan cenaze 
namazından sonra cenaze omuzlara alınmıs, kalabalıktan dolayı planlanan devlet töreni yapılamamıstır.1041 Maresal Fevzi Çakmak’ın ölüm haberini Anadolu gazetesi ‘yatacagı topraklar nur olsun!’ seklinde büyük bir baslıkla duyurmustur.1042 Gazete günlerce Fevzi Çakmak’ın en güzel fotograflarını basmıs ve hizmetleriyle ilgili yazılar yayımlamıstır. 

4.8.8. Seçimler 

Seçimler daha önce ilan edilen tarih olan 14 Mayıs 1950’de yapılmıstır. Anadolu 
Gazetesi seçim günü su baslıgı atmıstır: “BUGÜN MİLLETVEKİLLERİMİZİ 
SEÇECEGİZ. Temennimiz Sudur: Allah Türk Milletinin Muini olsun! Bugünkü dünya sartları içerisinde bir milletin kuvvetli bir idareye sahip olması, bugününü ve yarınını kudret ve kifayet sahibi ellere tevdi etmesi büyük bir bahtiyarlıktır. Bu seçimle 9. Dönem Milletvekilleri belirlenecektir.”1043 

Seçimlerde Aydın il genelinde 154.371 seçmenden 140.244’ü oy kullanmıstır. 
Seçime istirak oranı % 90,84 olarak gerçeklesmistir. Bu oran oldukça yüksek ve 
Türkiye ortalamasının üstündedir. Seçimde CHP 60.860, DP 76.896, MP 2.820 oy almıstır.1044 Kasaba ve köylere de dâhil olmak üzere Nazilli’de kayıtlı 37.658 seçmen 132 sandıga taksim edilmistir. Kasaba ve köylerden seçim sonuçları geç ulasmıstır.1045 

Seçimler genelde sakin bir sekilde geçmistir. Ancak CHP’liler seçimleri gözeten 
yargıcı, seçimde DP lehine hareket ettigi iddiasıyla Yüksek Seçim Kurulu’na sikâyet etmistir. Ortaklar, Söke, Aydın merkez ilçede de DP seçimi önde bitirmis oldugu Demokrat zmir gazetesi tarafından sütunlarına tasınmıstır. Seçimden iki gün sonra kesin sonuçlar ilan edilmistir. Ülke genelinde oldugu gibi Aydın ilinde de seçimin galibi DP olmustur. Zafer üzerine DP yanlısı gazeteler su baslıgı atmıstır: “Bütün Memleket, DP’nin zafer sarkılarını terennüm ediyor.” Seçimde Aydın ilinin 7 milletvekili kontenjanının tamamını DP kazanmıstır. CHP’nin Aydın’da aldıgı oy miktarı azımsanmayacak kadar çok oldugu halde seçimde uygulanan oy çoklugu ilkesinden dolayı CHP Aydın’dan hiçbir milletvekili çıkaramamıstır. Aydın ilinde CHP’nin bilenen simaları Dr. Mazhar Germen, 
Neset Akkor gibi isimler seçimi kaybetmistir.1046 

Bunların içerisinden Dr. Mazhar Germen, I. Meclis’ten baslayarak 1950 seçimlerine kadar kesintisiz 8 dönem Aydın milletvekilligi yapmıstır. Seçim sonuçlarının kesinlesmesiyle birlikte 16 Mayıs 1950 tarihinde milletvekili seçilen kisilerin mazbatalarını l Seçim Kurulu hemen düzenleyip ilgili kisilere vermis,1047 mazbatalarını alan milletvekilleri 17 Mayıs 1950 tarihinde Ankara’ya gitmek üzere yola çıkmıslardır. Kimi DP’liler bu seçimleri ‘Kansız htilal’ olarak nitelemistir.1048 

Aydın’dan Milletvekilligini Kazanan Adayların Aldıkları Oylar Söyledir: 

Adnan Menderes: 77.138 oy, 
Fevzi Lütfü Karaosmanoglu: 77.108 oy, 
Namık Gedik: 76.630 oy, 
Sevki Hasırcı: 76.784 oy, 
Etem Menderes: 76.625 oy, 
Baki Öktem: 76.588 oy, 
Lütfü Ülküman: 50.988 oy. 

Fevzi Lütfü Karaosmanoglu Manisa’dan da seçimleri kazanmıstır. 
Karaosmanoglu TBMM’ye verdigi dilekçeyle Manisa milletvekilligini tercih ettigini 
belirtmistir. TBMM’ce bu istek onaylanmıstır.1049 Seçimlere stanbul ve Aydın DP listelerinden giren Adnan Menderes her iki ilde de seçimleri kazanmıstır. Adnan Menderes TBMM Baskanlıgı’na stanbul milletvekilligini tercih ettigini bildirmistir. Bu istek TBMM Genel Kurulu’nun 15 Aralık 1950 tarihli 19. Birlesiminde onaylanmıstır.1050 Bu nedenle TBMM’de Aydın ilini temsil eden iki milletvekilligi sandalyesi bos kalmıstır. 1951 yılında bu sandalyeler için Aydın ilinde yapılan ara seçimi DP’den Avukat Namık Gedik ve Belediye Baskanı Cevat Ülkü kazanarak Aydın’ı TBMM’de temsil hakkını elde etmislerdi. 

1945 yılından sonra CHP iktidarında ülkede pek çok olumlu gelismeye imza 
atılmıstır. Bunlar CHP için iyi bir not olmalıydı. Ancak 1950 senesine gelindiginde ülkede hala issizlik, kıtlık ciddi bir sorun olmustur. Söz konusu dönemde her sene 40 bine yakın insan veremden yasamını yitiriyordu. Halk II. Dünya Savası sırasında ülkede yasanan sıkıntıları bir türlü unutamamıstır… CHP bunları göz ardı edip ve seçim teknigi olarak çogunluk ilkesini benimsemis ve bunu DP’ye kabul ettirmistir. Seçim Kanunu bu sekilde çıkmıstır. CHP, kendisinin öncülük yaptıgı bu prensibin kurbanı olmus ve seçimi kaybetmistir. Bazı seçim bölgelerinde CHP oyları DP’nin oylarına oldukça yakın olmasına ragmen CHP o bölgede çogunlugu saglayamadıgı için hiçbir milletvekili çıkaramamıstır. Ülke genelinde DP oyların % 52,68’ini alarak 487 üyeli Meclis’e 408 milletvekili ile girerken, oyların % 39,45’ini alan CHP ise meclise ancak 69 milletvekili yollayabilmistir. Oyların % 3,11’ini alan MP Meclis’te 1 milletvekili 
(Osman Bölükbası) ile temsil edilebilmistir.1051 Bagımsız adaylar ise seçimlerde % 4,76 oranında oy almıslardı.1052 CHP’nin kırsal bölgelerde oy çoklugunu sagladıgı görülmüstür. Büyük sehirler ve kentlerde ise çogunluk DP’den yana oy kullanmıstır. 

Ege, İç Anadolu Bölgelerinin hiçbir kentinde CHP oy çoklugunu saglayamamıstır. 
Akdeniz Bölgesi’nde sadece Hatay’da, Marmara Bölgesi’nde ise sadece Bilecik’te 
DP’den fazla oy elde edebilmistir. Karadeniz’de kimi yerlerde CHP, kimi yerlerde de DP çogunlugu saglamıstır. CHP’nin oy çoklugunu sagladıgı iller genelde Dogu Anadolu Bölgesi’nde yogunlasmıstır. CHP’nin seçimi önde bitirdigi iller Bilecik, Bingöl, Bitlis, Erzincan, Hakkâri, Hatay, Kars, Malatya, Sinop, Trabzon, Van olmustur. 

İsmet İnönü ve arkadasları Malatya’dan seçimi kazanmıstır. Seçim sonuçlarını 
duyan nönü’nün saglıgının bozuldugu seklinde haberler ortalıgı sarmıstır. İnönü’nün saglıgıyla ilgili haberler yalanlanmıs, nönü’nün partisinin basında yoluna devam edecegi açıklanmıstır. Basbakan Günaltay’ın kabinesinde ise Günaltay’ın kendisi hariç hiçbir bakan seçimi kazanamamıstır. Basbakan Semsettin Günaltay seçimlerin ardından yaptıgı açıklamada kendisinin ve kabinesinin bir an evvel görevlerini DP’ye devretmek istediklerini ifade etmistir. DP Baskanı Celal Bayar’ın yeni hükümetin kurulması için acele eden Günaltay’dan TBMM’nin toplanmasına kadar beklemesini istemistir.1053 
Meclis çok partili seçimler sonrası 22 Mayıs 1950 tarihinde ilk kez toplanmıstır. 
Cumhurbaskanlıgı’na Celal Bayar, TBMM Baskanlıgı’na Refik Koraltan seçilmistir.1054 

CHP milletvekilleri TBMM genel kurul toplantısı öncesi bir araya gelmis, CHP meclis gurubu baskan vekilliklerine Erzincan Milletvekili Semsettin Günaltay ve Trabzon Milletvekili Faik Ahmet Barutçu’yu seçmislerdir. 

Celal Bayar’ın Cumhurbaskanı seçilmesiyle nönü CHP’nin basına geçmistir. İnönü, CHP Genel Baskanı olarak yayımladıgı ilk mesajında milli birlik ve bütünlügün önemine isaret ederek “Vatanda dirlik, düzenligin muhafazası, vatanımızın bütünlügünün korunması her mülahazanın üstündedir” demistir.1055 CHP iktidarı kaybetmis olsa da ülkenin pek çok yerinden nönü’ye baglılık telgrafları çekilmistir.1056 CHP nönü’nün etrafında sıkıca kenetlenerek hakiki bir muhalefet olusturacagını duyurmustur Amerika Birlesik Devletleri yayımlanan seçim sonuçlarından memnunluk duymustur. ABD yayımladıgı bildirgede seçimleri övmüs, 600 yıl saltanatla yönetilmis bir ülkede Atatürk tarafından kurulmus demokratik sistemde 26 yıl içerisinde çok partili 
sisteme geçilmesi ve de bir seçimle iktidarın degistirilmesi takdirle karsılanmıstır denilmistir.1057 

Seçimlerde Demokratlar “Egemenlik milletindir” ilkesini bizzat halkın içinde 
savunmustur. Bu cesur propaganda sayesinde Türkiye’de bir büyük demokratik adım atılmıstır. Yüzyıllardan beri Türkiye halkı, kendi arzusu ile idarecilerini ilk kez degistirmistir. O zamana kadar Mesrutiyet’ten Cumhuriyet’e uzanan bütün demokratik reformlar hep tepeden inme yapılmıstır. İlk defadır ki 1950 seçimleriyle asagıdan yukarıya bir reform yapılmıstır. Halk, hükümet adamlarını kendisinin tayin edebilecegini görmüs, halkın kendisine olan güveni artmıstır. İkincisi, oyunu almak için siyasetçilerin ayagına gelislerini seyretmis, böylece hem gücünü kavramaya baslamıs hem de siyasetin erisilmez bir varlık olmadıgını görmüstür.1058 

14 Mayıs 1950 genel seçimlerinden sonra aynı yıl içinde yapılan 3 Eylül 1950 
tarihli belediye seçimlerinde 600 civarında belediyenin 560’ını DP kazanmıstır. Bundan sonra 15 Ekim 1950 l Genel meclisi seçimleri yapılmıs, bu seçimleri de yine Demokratlar kazanmıstır”1059 

Bu süreçte DP iktidarını iyice saglamlastırmıstır. Adnan Menderes 3 Eylül 1950 seçimlerinden sonra kazanılan zaferle birlikte “Türk milleti 14 Mayıs’ta CHP’yi iktidardan tasfiye etmisti. 

3 Eylül’de de muhalefetten tasfiye etmistir”1060 demistir. 

Adnan Menderes Aydınlı olmasına ve Basbakanlıgı süresince Aydın’daki çiftlik ve mal varlıgını sürdürmesine ragmen stanbul milletvekili olarak TBMM’de bulunmustur. Aydın milletvekili İbrahim Etem Menderes, Namık Gedik Menderes Hükümetlerinde bakan olarak bulunan isimlerdendir. 

SONUÇ 

1950 yılı Türk demokrasisi için önemli bir dönüm noktasıdır. Gelinen bu nokta 
1876 tarihli Kanun-ı Esasi’den bu yana parlamenter seçim tecrübelerinin, 1908-1913 (II. 
Mesrutiyet), 1923-1925 yılları arasındaki ve 1930 yılındaki çok partili yasama geçis çabalarının bir sonucuydu. Söz edilen süreçlerde demokrasi kültürü toplumda henüz özümsenmemis, kolayca sınırlandırılıp engellenmistir. Bütün bunlara ragmen 1945 senesine gelindiginde demokrasi en basından insa edilmek zorunda degildi. Bu nedenle Tanzimat sonrası genel siyasi gelismelerin kısaca ele alınması 1945 yılında Türkiye’de çok partili yasama geçis sürecinin ve demokratiklesme olayının anlasılmasında bizlere yardımcı olacaktır. 

İnceledigimiz konu, siyasi tarihimizde önemli bir fonksiyon üslenmis Aydın ve çok partili yasama geçis sürecinde Aydın’da siyasal yasam ise bu ilin siyasi geçmisine mutlaka bakılmalıdır. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası deneyiminden 1946 yılına kadar ilin siyasi tarihinin özetlenmesi 1946-1950 yılları arasında Aydın’da meydana gelen siyasi gelismeleri somut, etkili, anlasılır bir sekilde  ortaya konması açısından önemlidir. 

1945 yılında Türkiye’de çok partili yasama geçisin alt yapısında yatan en önemli 
faktör II. Dünya Savası’nın ülke içi ve dısında dogurmus oldugu sonuçlardır. Savas öncesi Türkiye’nin tehdit algılaması Güney Akdeniz ve Batı Avrupa iken savas sonrasında bu algılama Dogu Avrupa’yla yer degistirmistir. Gerçekte II. Dünya Savası’nın iki tane galibi vardı: ABD ve SSCB. ngiltere ve Fransa gibi Batı Avrupa ülkeleri savasın galipleri arasında yer alsalar da II. Dünya Savası’ndan kendilerine harabeye dönmüs birer ülke kaldı. Savas sonrası ABD ve SSCB arasında adına soguk savas denen bir egemenlik mücadelesi baslamıstır. SSCB, Litvanya, Estonya, Letonya, Polonya gibi ülkeler üzerinden Baltık Denizi yoluyla Batı Avrupa üzerinde baskı kurarken Bogazlar ve Dogu Anadolu Bölgesi etkisi altına almak suretiyle Akdeniz ve Ortadogu’yu denetlemek istemistir. SSCB tehdidine karsı ABD ve Batı Avrupa ülkelerinin desteginin alınmasını kendisi açısından zorunlu gören Türkiye, rejimini bu ülkelerin siyasi yapısına benzetmek zorundaydı. 1945 yılında Birlesmis Milletler Anayasası’nı imzalarken Dısisleri Bakanı Hasan Saka, Reuters Haber Ajansı’na yaptıgı açıklamada Türkiye’nin demokrasi yolunda ilerleyecegini belirtmesi; bundan birkaç gün 
sonra Cumhurbaskanı İsmet İnönü’nün 19 Mayıs kutlamaları münasebetiyle yaptıgı konusmada Türkiye’nin demokratiklesecegini ima eden açıklaması, 12 Temmuz 1947’de Amerikan-Türk Yardım Anlasması imzalandıgı gün, Cumhurbaskanı İsmet İnönü tarafından muhalefetle iktidar arasındaki gerginligin giderilmesini amaçlayan 12 Temmuz Beyannamesi’nin yayımlanması Türkiye’de çok partili yasama geçis üzerinde dıs dünyada meydana gelen gelismelerin ne denli etkili oldugunun delilleridir. 

II. Dünya Savası’nın ülke içerisinde dogurmus oldugu sıkıntılar daha çok 1950 
senesinde iktidarın el degistirmesinde etkili olmustur. Tarımda teskilatlanma eksigi, ilkellik, verimsizlik, ulastırma konusundaki birçok yetersizlikler; ülkenin sıkıntılarını hafifletecek milli stokların ve stoklama yapılabilecek depolama tesislerinin olmaması gibi nedenlerle savas yıllarında ülkemizde açlık, kıtlık ve sefalet çok kısa bir sürede yaygın ve etkili sekilde kendisini hissettirmistir. Nüfusunun büyük bir kısmının tarımla ilgilendigi ülkemizde savas nedeniyle askere alınan insan sayısı en üst düzeye ulasmıs, bu durum üretici kesimleri tüketici duruma getirmis, üretimin düsmesine baglı olarak ülkede ekmek sıkıntısı bas göstermistir. Temel ihtiyaç maddelerini tedarik etmede zorluk çeken halk büyük bir ordunun ihtiyaçlarını karsılamak isteyen hükümetin getirmis oldugu ekonomik yükümlülükleri de sırtlanmak durumundaydı. Savas nedeniyle olusan her türlü darlık ve sıkıntının faturasını genis halk kesimleri öderken, belli bir kesim karaborsa, ihtikar ve vurgunculuk yaparak savas zengini durumuna 
geçmistir. 

Tek parti iktidarı CHP tarafından yapılan Türkiye’de çok partili yasama 
geçilecegini ima eden açıklamaların ardından 18 Temmuz 1945’te Nuri Demirag 
önderliginde Milli Kalkınma Partisi kurulmustur. Bu partinin kurulmasından kısa bir sürede çok fazla sayıda parti faaliyete geçmistir. Çok partili yasama geçis sürecinde kurulan ilk muhalefet partisi olma özelligine sahip Milli Kalkınma Partisi, CHP içindeki muhalefetin harekete geçmesi ve Demokrat Parti’nin kurulmasını dolaylı bir katkı yapmıstır. 

1945 yılı bütçe görüsmeleri ve Meclis’e görüsülmek üzere sevk edilen Toprak 
Reformu Yasa Tasarısı muhalefetin öncülerini ortaya çıkarmıstır. Muhaliflerden Adnan Menderes, Refik Koraltan, Celal Bayar ve Fuat Köprülü, CHP Meclis Grup 
Baskanlıgı’na ‘Dörtlü Takrir’ adıyla bilinen bir önerge sunmuslardır. Halkın, anayasa ile teminat altına alınmıs demokratik hak ve özgürlüklerini kullanmasının önündeki engellerin kaldırılması istenen bu önerge, CHP’nin ilgili kurulu tarafından ret edilmistir. 

Dörtlü Takrir’i verenlerden önce Adnan Menderes ve Fuat Köprülü, ardından Refik Koraltan CHP’den ihraç edilmistir. Bu süreçten çok az bir zaman sonra Celal Bayar 28 Eylül 1945 tarihinde önce milletvekilliginden, 2 Aralık 1945’te ise CHP üyeliginden istifa etmistir. Celal Bayar baskanlıgı’nda bir araya gelen bu gurup 2 Ocak 1946 tarihinde DP’yi kurduklarını açıklamıslardır. DP kurucuların kamuoyu tarafından biliniyor olması ve II. Dünya Savası’nın getirmis oldugu sıkıntılardan dolayı CHP iktidarına karsı halkta meydana gelmis sıkıntıdan dolayı bu parti kısa sürede teskilatlanarak güçlü bir muhalefet partisi haline gelmistir. DP’lilerin siyaseti halkın ayagına götürdükleri; felsefi tartısmalardan daha çok pratik öneri ve söylemlerle siyaset yaptıkları, bu nedenle genis halk kesimlerine rahatlıkla ulasabildikleri bilinen bir durumdur. 

DP’nin güçlü bir muhalefet partisi olarak ortaya çıkısı Türkiye tarihinde önemli 
bir yere sahip CHP’yi hem düsünce hem yapı açısından degisiklige ugratmıstır. DP’nin kurulması üzerine il, ilçe, ocak teskilatlarından istifalar yasanan ve pek çok yer idare kurullarında çözülme görülen CHP yeni idare kurulları tesekkül ettirmis; pek çok yerde yeni ocaklar açmıstır. Çok partili yasama geçis sürecinde CHP’den istifaların artmasına ragmen CHP’nin toplam üye sayısında ciddi bir düsüs yasanmamıstır. Çünkü CHP yeni üye kayıtlarıyla teskilatlarında olusmus boslukları hemen doldurmaya çabalamıstır. 
Tek parti döneminde politikadan uzak pek çok kisi gerek CHP gerekse DP eliyle siyasi mücadeleye katılmıstır. Çok partili yasama geçis asamasında CHP’nin inkılapçı zihniyetinden uzaklastıgı; pek çok söylem ve eyleminden vazgeçtigi görülmüstür. 

Demokratiklesme adına çok partili yasama geçis sürecine gelindiginde Aydın 
ilinin çok zengin bir siyasi alt yapısı vardı. Konumu, sosyal ve ekonomik yapısıyla Aydın her zaman siyasi gelismelerde öncü bir rol üstlenmistir. Osmanlı’nın son döneminde Avrupa’nın sömürü kollarının Anadolu’da ilk girdikleri yerlerden bir tanesi Aydın idi. Geç Osmanlı döneminde Aydın ve çevresinde sosyal adalet bozulurken, Avrupa’nın sömürgeci kollarıyla temasa geçen bölge insanı aynı zamanda özgürlükçü akımları ögrendiler. II. Mesrutiyet döneminde Aydın ilinde çok canlı bir siyasi yasamın oldugu bilinmektedir. 

Bu dönemde yasanan partiler arasındaki rekabet Aydın halkının 
demokratik bilincinin gelismesine katkı saglamıstır. 

Bu bilinçle Kurtulus Savası sırasında Nazilli Kongreleri toplanabilmis, bagımsızlık adına ortak kararlar alınabilmis ve Aydın toprakları isgal altında olmasına ragmen Son Osmanlı Mebusan Meclisi ve I. TBMM seçimleri Aydın’da saglıklı bir biçimde yapılabilmisti. Cumhuriyet döneminde ise Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası tecrübelerinin en canlı yasandıgı yerlerden birisi de Aydın olmustu. Bu denli zengin bir alt yapıya sahip Aydın çok partili yasama geçiste elbette önemli bir yere sahip olacaktı. Ulusal gazetelerin bile günü gününe Aydın’da meydana gelen her türlü siyasi gelismeleri hiçbir 
ayrıntısını atlamadan okuyucularına aktarmaya çaba göstermesi, çok partili yasama geçis sürecinde Aydın ilinin üslenmis oldugu fonksiyonu açıkça ortaya koymaktadır. 
Aydın il nüfusu Cumhuriyet’in ilk yıllarından 1940’a kadar sürekli artmıstır. II. 
Dünya Savası yıllarında Aydın’da neredeyse durma noktasına gelen nüfus artıs hızı, çok partili yasama geçis sürecinde tekrar çok hızlı bir artıs sürecine girmis, buna baglı olarak Aydın ilinde seçmen sayısı ve niteliginde degisiklik meydana gelmistir. Savas yıllarında pek çok sıkıntı yasanan Aydın ilinde 1946 yılından sonra tekrar ekonomik bir canlanma, idari yapıda degisiklik, tarım ve hayvancılıkta verimlilik, saglık, belediye, egitim, imar-bayındırlık ve ulastırma hizmetlerinde iyilesme görülmüstür. 1946-1950 arasında Aydın ilinde görülen yeniden kalkınma, halkın sorunlarını hızla çözme hamlesi 1950 seçimlerinin sonucunu etkilemistir. 1950 genel seçimlerinde DP ile CHP’nin aldıkları oy sayısında ciddi bir farkın olmaması çok partili yasama geçis sürecinde 
Aydın ilinde II. Dünya Savası yıllarında yasanan sıkıntıların büyük bir hızla ortadan kaldırılmasının sonucudur. 

Avrupa’nın sömürü kolları demiryolu ve telgraf aglarıyla Batı Anadolu içlerine 
dogru girdikçe özgürlükçü akımlardan etkilenen bölge insanı, sosyal adaletin 
bozulmasına baglı olarak muhalif bir durus sergilemeye baslamıstır. Geç Osmanlı’dan çok partili yasama geçis sürecine kadar Aydın’ın sosyal dokusunda da muhalif bir durus egemen olmustur. 19 yüzyıl sonu, 20 yüzyıl baslarında Aydın ve çevresinde görülen zeybeklik ve eskıyalık olayları; Cumhuriyet döneminde Aydın ilinde yasanan SCF deneyimi savımızı desteklemektedir. Etem Menderes, Adnan Menderes Serbest Cumhuriyet Fırkası dönemi muhaliflerinden di. Serbest Fırka’nın kapatılmasıyla adı geçen kisiler CHP’ye geçip bu parti içerisinde önemli görev ve fonksiyonlar üslenmislerdir. Serbest Cumhuriyet Fırkası deneyiminden sonra siyasi yasamda bir sessizlik dönemine girilmistir. Ancak CHP içerisinde açıga çıkmak uygun zaman ve zemin bekleyen bir muhalefet vardı. Bu muhalifler pek çogu eski Serbest Fırkalılar idi. 

II. Dünya Savası sonrası Adnan Menderes DP parti kurucuları arasında yer alırken Etem Menderes, bu partinin Aydın teskilatlanmasında önemli bir görev üslenmistir. Aydın, Ankara’dan hemen sonra DP’nin il teskilatının kuruldugu ikinci vilayet idi. CHP Aydın il idare kurullarında görev alan pek çok kimse bu görevlerinden istifa ederek DP mütesebbis heyetlerinde yer almıslardır. CHP Aydın il teskilatı neredeyse çözüle safhasına gelen idare kurullarını 1946 kongrelerinde yenilemistir. DP ise önce mütesebbis heyetleri olusturarak Aydın ilçe, belde, köy ve mahallelerinde teskilatlanmıstır. 1946 kongrelerinde mütesebbis heyetleri kaldırılarak yerlerine idare heyetleri olusturulmustur. Basta Adnan Menderes olmak üzere DP kurucu ve üst düzey yöneticilere Aydın’a her fırsatta yaptıkları ziyaretle ilde partinin teskilatlanma çalısmalarını refakat etmislerdir. Söz konusu ziyaretler partilileri çalısmalarında sevk verirken, halkın DP’ye olan ilgisini artırmıstır. DP’nin kurulma asamasındaki olumlu hava kısa sürede sona ererek, yerini CHP ve DP arasındaki gerginlige bırakmıstır. DP, kendisine baskı yapıldıgını her fırsatta iddia ederek genis halk kitlelerini arkasında toplayabilmistir. 

DP’nin Aydın’da hızla teskilatlanması karsısında CHP, örgütlerini tekrar gözden 
geçirmis ve yeniden yapılandırmıstır. CHP’nin tek parti oldugu dönemlerde ocak 
kurmayı düsünmedigi pek çok yerde parti teskilatı kurdugu görülmüstür. Demokrat Parti’nin hayat pahalılıgını sona erdirecekleri; özgürlükleri genisleteceklerine dair yaptıkları propaganda çalısmalarına CHP’liler kendilerinin vatanı kurtaran, Cumhuriyet’i kuran, inkılapların banisi olan bir parti olduklarına dair söylemlerle cevap vermislerdir. Ancak söylem ve yöntem açısından propaganda konusunda DP’nin daha basarılı oldugu söylenebilir. 

Aydın ilinde CHP ve DP arasında, Halkevlerinden yararlanma, CHP’nin kamu 
kaynaklarından yararlanması, CHP’ye il özel idare ve belediye bütçelerinden kaynak aktarılması, CHP’li baskanların devlet protokolünde yer alması gibi konularda ciddi tartısmalar çıkmıstır. Tartısmalarda getirilen elestiriler, saygı sınırını asınca taraflar birbirleri aleyhinde yüzlerce dava açmıstır. Açılan davalarda onlarca kisi degisik cezalara mahkum edilmistir. DP’lilerin siddetli itirazlarına ragmen 1950 genel seçimleri sonuna kadar CHP’ye kamu kaynaklarından pay aktarılmasına devam etmistir. Ancak aynı kaynaklardan yararlanamayan DP kendisine deve güresleri düzenlemekten esya piyangolarına varıncaya kadar çok farklı gelir kaynakları yaratmıstır. Halkevleri ise çok 
partili yasama geçis sürecinde yapılan tartısmalar nedeniyle eski canlılıgını 
kaybetmistir. DP iktidarı döneminde Halkevlerinin kapatılmasının alt yapısını 
olusturacak pek çok olay Aydın ilinde yasanmıstır. 

Tek parti döneminde devlet ve parti esdeger anlam tasımıstır. Bu nedenle devlet memurları birer CHP’liydi. Demokrat Parti’nin kurulmasıyla birlikte devlet memurları ve bürokratlar önceleri nasıl davranacakları konusunda sasırmıslardır. Parti-devlet bütünlesmesinin getirmis oldugu anlayıstan hemen kopmak mümkün degildi. Devlet memurlarının pek çogu çok partili yasama geçis süreci baslarında tarafsız kalamadılar ve DP’ye karsı açıkça tavır aldılar. Hatta 21 Temmuz 1946 seçimlerinde Aydın ilinde pek çok bürokrat ve memurun CHP lehinde çalısma yaptıgı CHP müfettis raporlarına yansıyan bir durum idi. Demokrat Parti’nin güçlenmesine baglı olarak bazı bürokrat ve memurların saf degistirip DP propagandası yapmaya baslamıstır. Bunun üzerine önceleri kendisi lehine çalısma yapıldıgında bunu öven, tesvik eden CHP iktidarı aynı 
devlet memurlarını tarafsızlılarını kaybettikleri gerekçesiyle cezalandırma yoluna 
gitmistir. Gelinen noktada devlet memurları DP ve CHP yanlısı olarak ikiye 
bölünmüstür. Bu durum vatandasların islerini ve devlet hizmetlerinin görülmesini aksatmıstır. Ülkemizde çok partili yasama geçis sürecinde ismen varolan kamu personeli kavramının demokratiklesmemis toplumlarda sindirilmesi için zamana gereksinim duyulmustur. 

Aydın ilinde DP ile CHP arasında tam bir propaganda savası yasanmıstır. 
Yapılan psikolojik harpte partiler kendilerine baglı gazeteler aracıgıyla birbirlerini yıpratmak, kendi taraftarlarına sevk vermek için her türlü propaganda silahını kullanmıslardır. Gazetelerde her gün partilere katılım ya da partilerden istifa haberleri yayımlanmıstır. Partiler bandolar olusturarak eglenceler tertip etmisler ve sıkça mitingler yapmıslardır. Ufak bir köyde dahi yapılan mitinge binlerce kisi katılmıstır. 

Partiler için bu propaganda aracı çok önemli oldugundan baska yerlesim yerlerinden yüzlerce kisi bu miting alanlarına tasınmıstır. Rekabet Ticaret Odaları idare kurulu seçimlerinden kooperatiflere varıncaya kadar her alana yayılmıstır. Öyle ki partilerin gençlere ulasmak için spor klüpleri kurdukları görülmüstür. Gelinen noktada resmi bayram kutlamaları bile partiler tarafından tam bir gövde gösterisine dönüstürülmüstür. 
Partiler resmi bayram kutlamalarını olusturdukları ayrı ayrı kortejlerle katılmıslardır. 

Taraftar sayısını fazla göstermek isteyen partiler en ücra köylerden dahi insan getirerek bu kortejlere katılımını saglamıslardır. Keskin rekabet nedeniyle partiler arası iliskiler kimi zaman gerginlesmis, vatandaslar arasında kavgalar çıkmıstır. Yasanan olaylar cinayetle sonuçlanacak boyuta ulasmıstır. Bunlardan en önemlisi 21 Temmuz 1946 genel seçimlerinden 48 saat önce islenen Çakırbeyli Cinayeti’dir. 

21 Temmuz 1946 genel seçimlerini Aydın’da CHP kazanmıstır. Ancak 
toplumdaki genel atmosferi okumakta gecikmeyen CHP Aydın’da büyük bir çalısma baslatmıs, seçim galibi olmasına ragmen teskilatlarını kuvvetlendirme çabası içerisine girmistir. Pek çok bakan bu asamada Aydın’ı ziyaret etmistir. CHP iktidarı tarafından Aydın iline yapılan yatırımlar artırılmıs, çiftçi ve esnaf II. Dünya Savası yıllarından kalma pek çok mükellefiyetten kurtarılmıstır. Bölge için oldukça önemli olan zeytin ve zeytin yagından alınan muamele vergisi kaldırılmıs, bunun yanında bölge için yardım ve kredi muslukları sonuna kadar açılmıstır. Amerikan Marshall yardımından yararlandırılan pek çok çiftçi bu dönemde traktör sahibi yapılmıstır. Buna karsılık ise Demokrat Parti ortamı sürekli gergin tutmaya çabalamıs, sürekli II. Dünya Savası yıllarında yasanan sıkıntıları vurgu yapmıs, bundan CHP iktidarını sorumlu tutmustur. 
Partiler arası iliskiler önüne geçilmez sekilde gerginlesince Demokrat Parti, 
Hürriyet Misakı adlı bir bildirge yayımlayarak sine-i millete dönme tehdidinde 
bulunmustur. Bunun üzerinde Cumhurbaskanı nönü devreye girerek partiler arasındaki bu gerginligi bitirmek istemistir. smet nönü, 12 Temmuz 1947 yılında yayımlamıs oldugu beyannamede partiler arasında esitlik ilkesinin gözetilecegini ifade etmistir. Gelinen noktada sertlik yanlısı Basbakan Recep Peker görevinden istifa etmistir. DP, içerinden bir gurup ise DP genel idare kurulunu CHP’yle anlasma yapmakla suçlayıp bu partiden istifa etmislerdir. Demokrat Parti parçalanma sürecine girmistir. Millet Partisi bu süreçte dogmustur. Demokrat Parti yöneticileri izledikleri ince taktikle yasanan 
sarsıntıyı atlatmayı basarmıslardır. DP Aydın il teskilatı yasanan bu sarsıntının 
atlatılmasında önemli bir fonksiyon üslenmistir. Yeni kurulan Millet Partisi, DP Aydın teskilatına büyük bir darbe vurmak için çok çabalamıs ancak bunda basarılı olamamıstır. 

Recep Peker hükümeti döneminde CHP iktidarı, DP’ye karsı çok sert bir tutum 
takınmıstır. Adı geçen basbakanın görevinden istifa etmesinden sonra CHP iktidarı DP’ye karsı daha anlayıslı davranmaya baslamıstır. 

Ancak gergin siyasi atmosferin kendisine fayda getirecegini gören DP, Aydın ilinde yapılan 1948 yılı ara seçimlerini boykot etmistir. 1948 yılı genel kongresinden sonra ise Milli Husumet Andı adı verilen bir bildirge yayımlamıstır. Bu bildirge nedeniyle takındıgı olumlu tutum karsısında CHP oldukça sasırmıs ve buna bir anlam verememistir. 1950 seçimleri yaklastıkça Aydın ilinin önemi bir kez daha ortaya çıkmıs, DP ve CHP’den pek çok yönetici Aydın’ı daha çok ziyaret etmistir. Bu dönemde Aydın’a en üst düzeyde ziyaret Cumhurbaskanı İsmet 
İnönü tarafından gerçeklestirilmistir. DP’liler ise CHP’nin bu ataklarına cevap vermekte gecikmemislerdir. DP’liler, CHP’nin gerçekte bir halk partisi olmadıgını iddia etmislerdir. Bu iddialarını ispatlamak için Kerim Cevdet ncedayı’nın Aydın’ı ziyareti sırasında belki iyi niyetle söylemis oldugu bir sözü 1950 genel seçimlerine kadar yaklasık bir yıl CHP aleyhine propaganda aracı haline getirmislerdir. Cumhurbaskanı İsmet İnönü’yü ise Aydın’ı ziyaretleri sırasında tarafsız kalmayıp CHP propagandası yapmakla suçlamıslardır. 

Çok partili yasama geçis sürecinde partilerin Aydın ilindeki 1946-1950 yılları 
arasındaki kongreleri oldukça heyecanlı gerçeklesmistir. Dönemin gazeteleri bu 
kongreleri özel muhabirleriyle takip etmisler ve tüm ayrıntılarıyla okuyucularına 
iletmislerdir. Kongrelerde hemen hemen her partiliye konusma hakkı tanınmıs ve kongreler tam bir demokratik çerçevede yapılmıstır. Kongrelerde yapılan konusmalar dönemin siyasi atmosferini anlamamıza yardımcı olacak niteliktedir. Kongrelerde dile getirilen istek ve temenniler Aydın ilinin çok partili yasama geçis sürecindeki sosyal, ekonomik, kültürel dokusu ya da sorunlarıyla ilgili önemli ip uçları vermektedir. 

1946-1950 yılları arasında Aydın’da Koçarlı belediye seçimi, belediye seçimleri, 
21 Temmuz 1946 genel seçimleri, l Meclisi genel seçimi, muhtarlık seçimleri, 1948 yılı ara seçimleri, Ortaklar belediye seçimi, 14 Mayıs 1950 genel seçimi gibi seçimler yapılmıstır. Koçarlı belediye seçimi ve belediye seçimlerine DP katılmamıstır. 21 Temmuz genel seçimlerine katılan DP seçimlere itiraz etmis ve seçimlere hile karıstırıldıgını iddia etmistir. Aydın’daki seçimleri düzenledikleri mitinglerle protesto eden DP’liler bu itirazlarını TBMM’ye tasımıslardır. tirazları degerlendiren TBMM seçimleri geçerli saymıstır. Muhtarlık seçimlerinde de DP’liler yine seçimlerin baskı altına yapıldıgını iddia etmislerdir. Uygun bir seçim kanunu çıkartmak isteyen DP’liler 1948 yılında yapılan ara seçimleri boykot etmislerdir. Bunun üzerine seçim kanununda ilgili degisikliklerin bir kısmı CHP tarafından gerçeklesince DP Ortaklar Belediye seçimine katılmıstır. Seçimi DP kazanmıstır. CHP, bunun üzerine uzun süre Ortaklar Belediyesi’ni gözetim altında tutmus, bu belediyenin her türlü aksaklıgını kamuoyuna aktarmıstır. 1950 genel seçimlerine giderken DP seçim kanunda ilgili düzenlemelerin 
tam anlamıyla yapılmaması durumunda bir kez daha seçimleri boykot edecegini 
duyurmustur. Bunun üzerine iktidar ve muhalefet yeni bir seçim kanunu konusunda anlasmıslar ve Türkiye yeni bir seçim kanunuyla 1950 seçimlerini gerçeklestirmistir. 

“Açık Oy Gizli Tasnif” seklinde yapılan 21 Temmuz 1946 Milletvekili 
seçimlerindeki olaylar Demokrat Parti’ye olan ilgiyi artırmıstır. Demokratlar Adnan Menderes’in bu muhitten seçilememesine içlerine sindirememislerdir. Buna karsılık varlıgının bekası için CHP var gücüyle çalısmıstır. Bu durum Aydın sathını iktidar ile muhalefet arasında sert bir rekabet alanına çevirmistir. Aydın’da meydana gelen pek çok gelisme genel siyasi gidise yön verecek nitelige kavusmustur.


BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

1028 Anadolu, 2 Mart 1950. 
1029 Anadolu, 23 Nisan 1950. 
1030 Demokrat İzmir, 25 Nisan 1950. 
1031Demokrat İzmir, 9 Mayıs 1950. 
1032 Burçak, age., s.204. 
1033 Yılmaz, Mustafa K. ve Demirayak, S.Görüme tarihi ve yeri: 15 Mayıs 2007; Aydın. 
1034 Anadolu, 6 Mayıs 1950. 
1035 Anadolu, 10 Mayıs 1950. 
1036 Anadolu, 8 Mayıs 1950. 
1037 Demokrat İzmir, 9 Mart 1949. 
1038 Anadolu, 3 Nisan 1950. 
1039 Burçak, a.g.e. s.219. 
1040 Anadolu, 14 Nisan 1950. 
1041 Anadolu, 13 Nisan 1950. 
1042 Anadolu, 12 Nisan 1950. 
1043 Anadolu, 14 Mayıs 1950. 
1044 Milletvekillerine mahsus Sicil Defterleri, zarf No:6 TBMM. 
1045 Demokrat İzmir, 15 Mayıs 1950. 
1046 Demokrat İzmir, 16 Mayıs 1950. 
1047 Milletvekillerine mahsus Sicil Defterleri, zarf No: 6. 
1048 Demokrat İzmir, 7 Mayıs 1950. 
1049 TBMM Üyelerine Mahsus Sicil Defterleri, zarf NO:6, Defter NO:103. 
1050 TBMM Üyelerine Mahsus Sicil Defterleri, zarf NO:6, Defter NO:105. 
1051 Burçak, a.g.e, 219. 
1052 www.tbmm.gov.tr. 
1053 Anadolu, 17 Mayıs 1950. 
1054 Anadolu, 22 Mayıs 1950. 
1055 Anadolu, 24 Mayıs 1950. 
1056 Telgraflar için bkz; Anadolu, 22 Mayıs 1950. 
1057 Anadolu, 18 Mayıs 1950. 
1058 Erogul, C. age., s.202. 
1059 Erogul, C. age., s.70. 
1060 Cumhuriyet, 5 Eylül 1950. 1950–1960 Yılları arasında Adnan Menderes baskanlıgında, 19, 20, 21, 22, 23. hükümetler kurulmustur. 
Bu hükümetler, 1, 2, 3, 4, 5. Menderes hükümetleri seklinde anılır. 


41 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 39

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 39

4.8.3. 1950 Genel Seçimlerinde Yasanan Rekabet 

İktidar yanlısı Anadolu gazetesi, DP’ye karsı saldırılarında sınır tanımaz bir hale 
gelmis ve Demokrat Parti içerisindeki kavga ve bu partiden istifa haberlerini sütunlarına tasımayı sürdürmüstür. Söke Atburgazı köyünde 12 Kasım 1948 tarihinde DP kongresinde azalık yüzünden tartısma ve kavga çıkmıstır. Bu anlasmazlık daha sonraki günlerde de sürmüs, bunun üzerine DP’den bir kısım köylüler istifa etmistir. Vatandasların gönderdikler istifa mektuplarından birisi söyledir: 
“Bizler Atburgazı Köyü DP ocagında kayıtlı bulunuyoruz. Bu partiye girmekteki 
maksadımız millet ve memleket islerinin hakikat üzere görüsülecegi ve güttügümüz davaların zannı idi. Hâlbuki bu da bizlerin ümidine göre çıkmadı. Herkes bir sandalye kapması ve kus tüyünden birer koltuga oturmak maksat ve gayesi ile kosuyormus. İspat isterseniz izah etmekten çekinmeyecegiz. Küçük bir köyde böyle sahsi sandalye davası olduktan sonra daha üstlerde kim bilir sahsi hırs ugruna neler oluyor? Yapılan mitinglerde sahıs yok millet var diye bar bar bagırıyoruz. Bunda bizlerin avutuldugunun farkına vardık. Bu yüzden DP’den çekilmeye karar verdik.”1008 

Demokrat İzmir gazetesi bu haberlere karsılık asıl CHP’den istifaların arttıgını 
iddia etmistir.1009 Demokrat İzmir gazetesi CHP’yi devletin idari teskilatıyla isbirligi yaparak demokratlara baskı yapmakla suçlamıstır. Seçimler yaklastıkça bu iddialar sıklasmıstır. Nesetiye Köyü’ne zaman zaman Türk Hava Kurumu tahsildarı gelip CHP propagandası yapmıstır. DP’liler, tahsildarın propaganda yapmasını bırakın, içkili gelip köylüyü rahatsız ettigini iddia etmistir. Gazetenin iddialarına göre köy baskıyla CHP’nin kalesi haline getirilmek istenmistir.1010 Söke Balat köyü DP ocagı açılısında yapılan eglenceyi Akköy Bucak müdürü engel olmaya çalısmıstır.1011 Halk Partililer tarafından kimi vatandaslar ve DP’liler devlete, CHP’ye, devlet büyüklerine hakaret ettigi gerekçesiyle sikâyet sonucu mahkemeye gönderilmistir. Bu durumun seçimler yaklasırken halk üzerinde baskı olusturdugu Demokrat zmir gazetesi tarafından iddia 
edilmistir. Söke’de 23 Subat 1949’da bu sekilde açılan davaların üçü beraatla 
sonuçlanmıstır. Mahkemeye verilenlerden birisi Bagarası DP Bucak Baskanı idi.1012 
İdarecilerin uygulamalarından rahatsız olan bazı kisiler gazetelere mektup yazmıs, bunların duyurulmasını istemistir. Yusuf Nural adlı vatandas kendisinin DP’li oldugu gerekçesiyle Ortaklar Moralı köy muhtarının nakil kâgıdını imzalamadıgını iddia etmistir.1013 Nazilli’de DP kongresi sırasında DP Afyon milletvekili Kemal Özçoban’ın konusmasını nesreden Demokrat Parti Nazilli lçe idare Kurulu Baskanı Sevki Hasırcı, yazı isleri müdürü Ahmet Türker’in TBMM’nin mesruiyetine süphe düsürecek sekilde yayın yaptıkları iddiasıyla mahkemeye verilmisler ve açılan davada mahkûm olmuslardır.1014 

DP ve CHP birbiriyle seçim sathi mahallinde köylere varıncaya kadar her yerde 
teskilatlanma konusunda rekabete tutusmuslardır. Ortaklar Bucagı’nın Nesetiye 
Köyü’nde DP’nin sube açmasından sonra Dr. Sabri Akın bir heyetle buraya gelerek 45- 50 kisilik bir gurubun katıldıgı törenle sube açılısını gerçeklestirmis tir.1015 İki parti arasındaki tartısma ve rekabet kooperatif birliklerinin kongrelerinde de devam etmistir. 
25 Subat 1949 tarihli Kusadası Tarım Kredi Kooperatifi Genel Kurul Kurulu, yeni idare heyeti seçimlerini CHP’liler, DP’lilere karsı 70 oya karsılık 287 oyla kazanmıstır. CHP bu tip tesekküllerde siyaset yapmayı prensip olarak karsı olduklarını kamuoyuna duyurmustur. Kongre baskanlıgına Hasmet Akdogan, Kâtipliklere Naci Akdogan ve Faruk Alp seçilmistir. Kongrede yeni seçilen İdare Heyeti; Hasmet Akdogan, Sıtkı Özgür, Mustafa Kurtulus isimlerinden olusmustur. Bu seçimle DP’nin Kusadası’nda yok olmanın esigine geldigi yorumları yapılmıstır.1016 Çok partili yasama geçis sürecinde CHP’nin kamu olanaklarından ciddi olarak yararlandıgı elestirisi muhalefet tarafından sıkça dile getirilmisti. Bu çerçevede Sultanhisar’da CHP’nin belediyeye ait bir binada herhangi bir kira ödemeden faaliyet göstermesi elestiri konusu yapılmıstır. 
Demokratların iddialarına göre CHP’liler bu gayri menkulün CHP üzerine geçirilmesi içinde faaliyette bulunmustur.1017 Oysa Demokrat Partililer aynı imkânlardan DP’nin yararlanmadıgını, bunun da haksız rekabete neden oldugunu belirtmislerdir. Demokrat İzmir gazetesi, Aydın eski belediye binasının DP tarafından sube açılmak üzere kiralandıgı, ancak Belediye kira sözlesmesini bu binanın kütüphane yapılacagı gerekçesiyle feshettigi, bunun üzerine DP’nin duruma itiraz ettigini ve İçisleri Bakanlıgı’na sikâyette bulundugunu ifade etmistir. çisleri Bakanlıgı durumu Devlet Surasına havale etmis, ancak Devlet Surası ise DP’yi haksız bulmustur.1018 
DP’liler 1950 bütçesine seçim isleri için 3,5 milyon lira ve kösk giderleri için 
yüksek ödenekler ayrılmasını, bunun yanında Anıtkabir’in yapılması için bütçeye bir ödenek konmamasını siddetle elestirmislerdir.1019 Demokratların CHP’nin genel politikalarını böylesi elestiriler yöneltirken, yerel ölçekte de CHP idaresindeki belediyelere sert elestiriler getirmislerdir. Germencik Belediye Baskanı vakıflara ait çarsı meydanındaki camiyi tamir ettirmis, DP buna “ s Vakıflar daresi’nin isidir” diye karsı çıkmıstır. DP’lilere göre halka sirin görünmek isteyen Belediye Baskanı, asıl görevlerini yerine getirmemistir.1020 

Partiler arası yapılan tartısmalarda partilerin birbirini yıpratma amacı ön planda 
olmustur. Bu amaçla kendilerine yandas gazeteler ve onların imkanlarından sonuna kadar yararlanma yoluna gitmislerdir. 

4.8.4. Yeni Bir Seçim Kanunu 

Demokrat Parti ile iktidar arasında en sert mücadelelerin Seçim Kanunu’nun 
düzeltilmesi konusunda yasandıgını tezimizin basından beri belirtmistik. 1950 yılının basında iktidar ve muhalefet bir seçim kanunu çıkartmak için masaya oturmustur. Masada çok sert tartısmalar olmustur. Sonuçta 7 Subat 1950 tarihinde mecliste görüsülmeye baslanan Seçim Kanunu tasarısı 16 Subat 1950 tarihinde uzlasmayla kabul edilmistir. Oylamada 341 evet oyu, 10 ret oyu kullanılmıstır. Ret oyu verenler Millet Partisi milletvekilleri olmustur.1021 

Yeni Seçim Kanunu’nda seçimlerde gizli oy açık tasnif ilkesiyle yapılması 
benimsenmisti. Seçim bölgelerinde sandık alanları halkın denetimini saglayacak sekilde daraltılmıstır. Bu kanunla sandık kurullarında partiler esit miktarda üye; aynı zamanda partilere sandık baslarında gözcü (müsahit) bulundurabilme hakkı da tanınmıstır. Yine bu kanun sandık kurulu baskanları ve üyelerinin tarafsızlık andı içip görevlerine bu sekilde baslamalarını öngörmüstür. Kanun, güvenlik memurlarının (polis ve jandarma) çagrılmadıgı sürece sandık baslarına yaklasmasını yasaklamıstır. Kanun, seçime her itirazın derhal tutanak defterlerine yazılmasını, sayım sonrası hazırlanan tutanaklardan birisinin o mahalle halkını sandıklardan çıkan seçim sonucuyla ilgili bilgilendirmek amacıyla sandık basına asmayı emretmistir. Kanun seçimleri adli teminat altına almıstır. 
Kanun bütün il ve ilçelerde seçimlerin hâkimlerin gözetiminde yapılmasını emretmistir. 

Kanun, seçim aksaklıklarını Yüksek Seçim Kurulu’nun TBMM’ye rapor etmesini 
hükme baglamıstır. Kanun oy kullanabilme yasını alt sınır olarak 22 yas kabul etmistir. 
Kanuna göre kapalı yer parti toplantılarına sadece o mahallede bulunan seçmenler katılabilecektir. Seçimlerde çogunluk ilkesi uygulanacaktır. Yani bir seçim bölgesinde hangi parti çogunlugu saglamıssa o bölge milletvekili kontenjanının tamamını o parti kazanmıs olacaktır. Seçim tekniginin kanunda böyle yer almasını özellikle seçimler konusunda kendisine oldukça güvenen CHP istemistir. Seçim Kanunu’nun kabulü ülkede büyük bir rahatlık saglamıs ve olumlu bir hava içinde ülke 1950 seçimlerine girmistir.1022 

4.8.5. Seçim Hazırlıkları 

Demokrat Parti, 21 Temmuz 1946 genel seçimlerindeki olumsuzlukları bir daha 
yasamamak için seçimler sırasında bir koalisyon hükümeti kurulmasını CHP’ye teklif etmistir. Bu teklif CHP tarafından reddedilmistir.1023 Ancak Demokrat Parti’nin çekincelerinin hiçbiri gerçeklesmedi. Seçim sürecinde ülke’de parti mitingleri ve diger çalısmaların verdigi cosku ve gerilimin dısında herhangi bir sorun yasanmadı. 
Aydın’da seçmen kütüklerinin hazırlıkları Subat ayı sonunda bitirilerek askıya 
çıkarılmıstır. Mahalle ve köy muhtarları ile DP ve CHP temsilcileri vatandaslara 
seçmen listeleri konusunda yardımcı olmustur. Ancak MP seçmen listeleri basında gelen vatandasa yardımcı olmak amacıyla temsilci bulunduramamıs tır.1024 Aydın Umurlu’da DP Bucak Baskanı Mehmet Derici ve stasyon Mahallesi Ocak Baskanı Hasan Çavusoglu, Üye Muammer Serdar, stasyon Mahallesi muhtarına bazı kimselerin seçim kütüklerine kaydedilmedigi gerekçesiyle fiziksel saldırı da bulunmuslardır.1025 

Seçmen listeleri yukarıdaki olay hariç herhangi bir ciddi aksaklık görülmeden askıdan zamanında indirilmistir. 

Kanuna göre seçim kurulları basında hâkimler bulunmustur. Seçmen kütükleri 
hâkimlerin gözetiminde düzenlenmistir. 1950 senesi Mart ayının basından itibaren Aydın ilinde seçimlere baskanlık edecek hâkimler görevlendirilmistir. Nazilli’de Seçim Kurulu Baskanlıgı’na Hâkim Hüsnü Vidinoglu atanmıstır.1026 Germencik’te Seçim Kurulu Baskanlıgı’na Asliye Yargıcı Mustafa Rasim Baykal atanmıs, hâkim göreve basladıktan sonra CHP, DP Germencik ilçe ve Ortaklar bucak baskanlarıyla bir toplantı yapmıstır. Toplantıda seçim kurulu olusturmak için kura çekilmis, çekilen kura sonucunda; lçe Seçim Kurulu su isimlerden olusmustur: Mustafa Rasim Baykal (Hâkim, baskan), Neset Zincirci (Üye, CHP’den), Durmus Ali Moralı (Üye, CHP’den), İhsan Sayar (Üye, DP’den), Kamil Sözer (Üye, DP’den), Nuri Zincirci (Üye, Belediye namına), Faik Avutmen (Üye, Belediye namına) 
Yedek üyeliklere ise: İsmail Ergen (CHP’den), Sabahattin Rençber (DP’den), Hasan Tırtıl (Belediye’den) isimleri seçilmislerdir.1027 

Aydın İl Seçim Kurulu baskanlıgına Hâkim Hamdi İyigün atanmıstır. 
İlçe Seçim Kurullarından gelen seçim sonuçlarını bu kurul degerlendirmis ve il genelinde adayların aldıkları oyları hesaplayarak sonuçları açıklamıs ve seçimleri kazanan adayların mazbatalarını imzalamıstır. Hâkim baskanlıgında yapılan oylama sonucu teklif edilen kisiler arasından CHP ve DP üyelerin de bulundugu İl Seçim Kurulu söyle olusmustur: 
Hamdi İyigün (Baskan), Abdurrahman Akkum (Üye), Süleyman Eraydın (Üye), Cevat Ülkü (Üye), Mithat Levent (Üye), Fahri Emnalar (Üye), Muzaffer Kırımlı (Üye), Mahmut Oral (Üye), Nuri Kösklü (Üye), Mehmet Ali Denker (Üye). 

BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

1008 Anadolu, 12 Ocak 1949. 
1009 Demokrat İzmir, 3 Mart 1949. 
1010 Demokrat İzmir, 28 Nisan 1949. 
1011 Demokrat İzmir, 3 Eylül 1948. 
1012 Demokrat İzmir, 3 Mart 1949. 
1013 Demokrat İzmir, 20 Nisan 1950. 
1014 Anadolu, 15 Haziran 1949. 
1015 Demokrat İzmir, 28 Nisan 1949. 
1016 Anadolu, 7 Mart 1949. 
1017 Demokrat İzmir, 15 Mart 1949. 
1018 Anadolu, 31 Mart 1950. 
1019 Demokrat İzmir, 3 Aralık 1949. 
1020 Demokrat İzmir, 5 Mayıs 1949. Belediye’nin yerine getirmedigi asli görevleri sunlardır: - Germencik susuzluktan sikâyetçidir. Germencik Güzellestirme Dernegi tarafından 40.000 lira harcanarak üç yıl önce  
Hıdırbeyli köyünden istasyon basına kadar getirilen su uzun zaman bosuna akmıstır. 
        Bir yıl önce bu dernek feshedilmistir. Dernege ait 10.000 lira belediyeye devredilmis tir. 
        Hal böyleyken bes dakikalık mesafedeki ilçe merkezine su getirilmemistir.
        - CHP baskanının evinde su anda kaymakam ikamet etmektedir. Bu eve su getirilmistir. Bunun masraflarının nasıl karsılandıgını millet bilmek istemistir. 
        - Denizli’den gelen tüccarlar 750 gr beyaz ekmegi 30 kurustan satısa sunduklarında bu engellenmistir. 
        Bunun yanında İzmir ofisinden getirilen kalitesi bozuk, esmer unla yapılan 650 gramlık ekmek 25  kurustan satılmıstır. Bunun kime hizmet ettigi anlasılamamıstır. 
        - Belediye, kendisine ait gayrimenkulları satarak büyük gelirler elde etmistir. Bunun yanında elektrik üretim santralinde ciddi sorunlar vardır. Bu santral asıl islevi dısında kullanılmaktadır. En önemlisi bu santral, garaj, tamirhane fonksiyonuyla birkaç zümreye tahsis edilmistir. 
       - Elektrik motorlarından sorumlu kisi, belediyenin kasasından maas aldıgı halde sürekli görevinin basında bulunmamaktadır. 
1021 Burçak Rıfkı Salim, age., s.192. 
1022 Cem Erogul, age., s. 43-44. 
1023 Cumhuriyet, 20 Mart 1950. 
1024 Anadolu, 28 Subat 1950. 
1025 Anadolu, 9 Mart 1950. 
1026 Anadolu, 5 Mart 1950. 
1027 Anadolu, 8 Mayıs 1950. 

40 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 38

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 38



4.8. 14 MAYIS 1950 MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİ 

4.8.1. 1950 Seçimlerinin Genel Özellikleri 


14 Mayıs 1950 genel seçimleri Türk Demokrasi tarihinin en önemli 
seçimlerinden birisidir. Avrupa’da özgürlükler ve demokrasi kanlı ihtilaller sonucunda elde edilmisti. Ancak “Türkiye’de 1946 yılında tek parti iktidarından çok partili yasama barısçı yollarla geçilebilmis, iktidar ise dört yıl sonra yine aynı barısçı yolla devredilmistir”.988 

CHP, dürüst ve saibesiz yapılacak 1950 genel seçimlerinde halkın 
oylarıyla iktidarda kalmayı istemisti. Bu nedenle 1950 genel seçimleri öncekilerine oranla çok farklı geçmistir. Bu seçim digerlerinden ayıran iki önemli özelligi olmustur. 

Bu seçime iktidar ve muhalefetin uzlasarak çıkardıgı güvenilir bir seçim kanunuyla gidilmistir. Bu Türk demokrasi tarihinde ilktir. İktidarı da muhalefeti de 1950 seçimleri öncesinde ilk kez seçim çalısmalarını kapalı salonlardan çıkarmıslar ve alanlara tasımıslardır. Ömürlerinde hiç milletvekilli görmemis köylüler bu kisilerin köylerine kadar gelip kendileriyle temasa geçtiklerine sahit olmuslardır. Bu konuyla ilgili görüslerine basvurdugumuz, Saadettin Demirayak, Mustafa Kemal Yılmaz ve Ünal Uyguç; 1950 genel seçimlerinde Aydın Milletvekili Adayı Fevzi Lütfü Karaosmanoglu’nun sıska ve kambur bir fizige sahip oldugunu; bu nedenle parti çalısması için gittigi yerlerde ‘milletvekili olacak adam buymus mu!?’ seklinde özellikle zihinlerinde çok farklı bir vekil imajı olan köylüler tarafından hayret edildigini; ancak Lütfü Karaosmanoglu’nun yaptıgı konusmalarla insanları kendisine hayran bıraktıgını, sasırttıgını söylemislerdir.989 

4.8.2. Seçim Sathı Mahalli ve Parti Faaliyetleri 

Demokrat Parti Faaliyetleri 

Demokrat Parti köy gezilerine ülke seçim sathı mahalline girerken çok büyük bir 
önem vermistir. Yapılan miting ve toplantılar sıklastırmıstır. Yeni parti ocakları açmıs, var olan teskilatlar için açılıs yıl dönümü kutlamaları yapmıstır. 

Horsunlu Mitingi 

Nazilli’ye baglı Horsunlu köyünde DP yapılan DP mitinginde Nazilli’ye baglı 
köy bucaklardan ve Nazilli ve Aydın merkezden gelen pek çok kafile katılmıstır. 
Mitingde Burhaniye DP Baskanı Avni Sarıoglu, Sultanhisar DP Baskanı Süleyman 
Kaya, Sultanhisar’dan Hasan Erdogan, Nazilli DP Baskanı Sevki Hasırcı, Nail Geveci, Resat Özer birer konusma yapmıstır. 

Nail Geveci konusmasında: “ (Baslayan yagmuru isaretle) Görüyorsunuz ki DP’nin girdigi yerde yagmur duasına ihtiyaç hissedilmiyor. Cevdet Kerim İncedayı koltugunda oturup vatandasları hakir görmekte; hasso, memo ve hamal olarak nitelendirmektedir. 

Biz hamalız. Çünkü bugüne kadar açlık, sefalet ve haksızlıkların yükünü tasıdık. 
CHP’liler görecek ki seçim sandıklarından Cevdet Kerim ncedayı degil ama Ahmedi, Hassoyu, Memoyu çıkaracagız.” derken, Nazilli dare Kurulu kinci Baskanı Resat Özer de: “Atatürk’ün mezarı hala yapılmamıstır. Peygamberlere layık bir hürmetle anılması gereken Atatürk’ün resimleri mahzenlere kaldırılmıstır.” 990 diyerek iktidar partisi CHP’ye inanılmaz agır saldırılarda bulunmuslardır. 

Nazilli Mitingi 

19 Mayıs 1949 günü Nazilli’de Cumhuriyet Meydanı’nda DP çok büyük bir 
miting düzenlemistir. Mitingi özel muhabiriyle takip eden Demokrat İzmir gazetesi, mitinge binlerce vatandasın katıldıgını söylemistir. Mitinge Aydın DP İdare Kurulları’nın tamamı katılmıs, eglenceli geçen mitingde davul zurnalar çalınmıstır. 
Mitingde DP’de önemli konuma sahip pek çok kimse konusma yapmıstır. Günün en önemli konusmasını DP Genel İdare Kurulu Üyesi Muammer Alakat yapmıstır. Alakat konusması’nda “ Bugün Nazilli’de iki bayramı birden kutluyoruz. Bu iki bayramın bir güne denk gelmesi, bu iki davanın birbiriyle olan yakınlıgını pek güzel anlatmaktadır. 
Bunlardan birisi İstiklal davasıdır, digeri hürriyet davasıdır. Anayasa hukukunu, insan haklarını her Türk’ün kullanacagı sekilde hâkim kılmak bir demokrasi meselesidir. Bu mesele hala hal edilmemistir. stiklal Mücadelesinde saltanatı isteyenler, bu mücadeleyi baltalamak için ugrastılar ama basarılı olamadılar. Bugünde bu tip insanlar karsımıza çıkmaktadır. Fakat bu mankafalar milletin azmi karsısında mutlaka yıkılacaklardır. 

CHP milletin dertlerine çare bulamadıgı ve demokrasiyi benimseyemedikleri için 
tutunamadı. 3 yıldır güç kaybediyor. Bundan 4 ay evvel Semsettin Günaltay Kabinesi kuruldu. Bu kabine kurulurken milletin dertlerine çare bulacaklarına esasen inanmıstık. Bu kabine programına vatandaslara esit muamele etmek, demokratik prensipleri geregi gibi tatbik etmek, seçim kanununu meclise sevk etmek gibi pek çok konuyu almıstı. Aradan bunca zaman geçti vaatlerin hiçbiri yerine gelmedi. Ümitlerimiz bosa çıktı. Simdi bu kanun 1950’de çıkar diyorlar. Dün ile bugünkü zihniyet aynıdır. Sadece ifadeler degismistir. Seçim Kanunu istenirse 1 ayda çıkarılabilir. Basbakan seçimlerde adli teminatının saglanması ilkesini kabul ettirecegini söylüyor. Bunu yerine getirmek bir borçtur. Vadesi gelmis borçları ödemeyenler milletin itimadını kaybeder. DP, dıs politikada CHP’yle birliktedir. Dıs politikamızın esası, yurtta sulh cihanda sulh ve 
kolektif emniyet sistemi içinde, Dünya demokrasilerinin safında sanlı bir demokrat olarak yer almaktır. Birkaç seneden CHP dıs politika konusunda basarısızlık göstermektedir. Bu konuda hükümeti tenkitten dıs dünyaya zayıf görünmemek adına çekiniyorduk. Bu meseleler dünya ve Türk matbuatında yer aldıktan sonra yarın ülke mukadderatını ele almaya aday bir parti olarak görüslerimizi açıklamak bir borç olmustur. Dısisleri Bakanı Necmettin Sadak Amerika’dan eli bos dönmüstür. Meclis’e bununla ilgili ciddi bir açıklama yapmadı. Biz yine bazı hassasiyetleri düsünerek sükût ettik. Dıs siyasette iktidarın beceriksizligi, 1945 yılında düsünülen Marshall planında kendisini göstermistir. Amerika, Türkiye ve Avrupa’ya yapılacak yardımlar konusunda 
planlarınızı hazırlayınız dedi. Ancak 1946’da Paris’te yapılan 16’lar toplantısına esaslı plan ve programlar göndermediler. Onun için bize 10 para bile Marshall yardımı yapmadılar. 2 yıl sonra faiziyle ödünç olarak 42 milyon lira verildi. Bir zaman düsman safında bulunan talya dahil bütün Avrupa bu yardımlardan yararlanmıstı. Bugün dıs dünyada tecrit edilmis durumdayız. Bunun sebebi iktisadi planlarımızı hazırlamamız ve iç siyasetimizdeki aksaklık ve bozukluktur. Hala Demokrasi meselesi memlekette halledilmemistir. Dünya iki bölüme ayrılmıstır. Bir tarafta demir perde, diger yanda demokrasi âlemidir. Biz demokratik âlemde yer almak istiyoruz. Davamızı halletmedikçe demokratik milletler camiasında hak ettigimiz itibarı görmememiz mukadder bir akıbettir. 1950 senesinin bir pazar günü milletimiz için tarihi bir gün olacaktır. 18 milyon, millet iradesinin tecellisi için sandık basına gidecektir. Bunu engellemeye çalısmak beyhude harekettir. Bunu bir gün iktidar partisi de anlayacaktır. 
O zaman her vatandas demokrasinin bahsettigi meyveleri görecektir.”991 diyerek özellikle DP’nin iktidara gelmesi durumunda nasıl bir dıs politika ortaya koyacagını açıklamıstır. 

Cumhuriyet Halk Partisi Faaliyetleri 

1946 seçimleri kadar kolay bir zafer kazanamayacagını düsünen CHP 1950 yılı 
seçimlerini oldukça önemsemis, seçim çalısmalarına çok erken bir tarihte baslamıstır. 
CHP Aydın ilinde mitingler yapmıs, yeni parti ocakları açmıstır. Aydın 
milletvekillerinin tamamını Aydın’a göndermistir. Bu milletvekilleri köy köy, bucak bucak dolasıp halkla temaslarda bulunmustur. CHP Aydın vilayetinde ‘Türk Kadınlar Birligi’ gibi yeni örgütlenmelerin subesini açmıstır. Devlet kurumlarındaki ya da kooperatiflerdeki etkinligini devam ettirmek istemistir. 

Kusadası’nda bes yeni mahallenin parti ocak binalarının açılısı adeta siyasi 
gövde gösterisine dönüstürülmüstür. Kusadası’nda CHP Kaleiçi Mahallesi, Dag 
Mahallesi, Alaca Mescit Mahallesi, Cami Kebir Mahallesi, Hacı Feyzullah Mahallesi ocak açılısına CHP İzmir İl Baskanı Nazif Çagatay, İl İdare Kurulu’ndan Av. Baha Nasuh Yörük, Av. Hulusi Selek, Av. Kerim Bese de katılmıslardır. Katılımcı CHP İzmir İdare Kurulu üyeleri ve Kusadası Belediye Baskanı Hasmet Akdogan açılıslarda birer konusma yapmıslardır. Hasmet Akdogan konusmasında: “ CHP tarih çapında milletine hizmet etmistir. Demokrasimiz degisik safhalardan geçmistir. Fakat su anki muhalefette zararlı ve fena bir mücadele sistemi vardır. Demokrat Parti’nin milli hâkimiyet davalarına ragmen bu parti kendi bünyesinde bir tahakküm zihniyeti ve buna muvazi olan ihtiras hâkimdir. 
DP Genel Merkezi Fuat Köprülü diktatörlügünü parti içinde  saglayabilmek için kendi elemanlarıyla kavga etmeye göze aldı. Bu da DP’nin parçalanmasına yol açmıstır. Bu DP’nin memleket meselelerinde ne kadar verimsiz, bilgisiz ve kof bir muhalefet seviyesine düstügünü bize göstermektedir.”992 diyerek DP’nin söylemlerinin aksine milli egemenligi içine sindiremedigini belirtmistir. 
CHP öncülügünde Kusadası’nda Kıbrıs konusu’nda da büyük bir miting 
düzenlemistir. Miting de yapılan konusmalarda ‘Ön Asya’da Komünizme karsı 
koyabilecek tek devletin güçlü bir Türkiye oldugu vurgulanmıstır. Bunun için Kıbrıs’ın Türkiye’ye terk edilmesi gerektigi söylenmistir. Türk hükümeti tarafından Türkiye’nin güvenligi için Kıbrıs’ın Türkiye’ye katılması üzerinde durulmustur. Bununla ilgili olarak TBMM Baskanlıgı’na bir telgraf çekilmistir.993 
Kusadası Çocuk Esirgeme Kurumu’nun yıllık kongresi yapılmıstır. Yeni yapılan 
idare kurulu seçimini DP Baskanı Hulusi Buyral kaybetmistir. Yeni seçilen dare 
Kurulu’nun çogunlugu CHP’li üyelerden olusmustur. Yeni dare Kurulu Süleyman 
Kaplan, Dogan Tanyeri, Naci Akdogan, Hüseyin Bilgin, Kamil Turan, Mustafa 

Berberoglu isimlerinden olusmustur. Anadolu gazetesi Hulusi Buyral döneminde Çocuk Esirgeme Kurumu’nun çok kötü idare edildigini iddia etmistir.994 Aynı gazetenin haberine göre; Kusadası’nda devlete teslim edilen çocukların yüzleri yeni seçilen idare kuruluyla yeniden gülmeye baslamıstır. Çocuklara yemek takviyesi ve giysi takviyesi yapılmıstır.995 Yönetim degisikligine giden Kusadası Çocuk Esirgeme Kurumu İlçede ilkokulda okuyan fakir çocuklara ögle yemegi saglamaya ve giyecek temin etmeye baslamıstır. Bu okullar Mahmut Esat Bozkurt Okulu’yla, Yedi Eylül ilkokullarıdır. Bu harcamaların giderleri ada sakinlerinden Mehmet Erdem, Mustafa Adalı, Kazım Adalı, İbrahim Ünüvar, Hüseyin Bilgin, Naci Akdogan gibi kisiler ayni ve nakdi olarak karsılamakta dır.996 Yapılan bütün bu çalısmalar Anadolu gazetesine göre; CHP’nin halk 
nezdinde itibarını artırmıstır. Bu çalısmalarla Halk CHP ile DP yönetimi karsılastırma imkânı bulmustur. 

CHP, seçim sathı mahallinde Aydın vilayetindeki yatırımlara hız vermistir. Bu 
yatırımlarda halkın beklentileri dikkate alınarak sekillendirilmistir. Aydın Nazilli 
arasına yapılan sose yol Sultanhisarlıların yolun portakal bahçelerinden geçmesine itiraz etmeleri üzerine durdurulmus, planlar yeniden gözden geçirilmisti.997 Bu dönemde Aydın ilinde Ortaokulu olan ilçe sayısı hızla artırılmıstır.998 

Aydın Milletvekilleri Dr. Mazhar Germen, Av. Neset Akkor, Mithat Aydın, Nuri 
Göktepe, General Refet Alpman Aydın’da mahallelerde kahve toplantıları yapıp halkla temasta bulunmuslardır. Milletvekilleri Aydın’a baglı bucakları da ziyaret etmislerdi.999 

1950 yılına girilirken CHP’nin tüm Aydın milletvekilleri Aydın vilayetinde 
neredeyse gidilmedik köy bırakmamıstır. Milletvekilleri Aydın Merkez’e baglı 
Baltaköy, Gölhisar ve Merkez Dalama bucagı, Kösk bucak merkezi ve buraya baglı Basçayır, Çiftekahveler, Salavatlı, Yavuz köylerde temaslarda bulunmuslardır. Milletvekillerine merkez İlçe CHP idare kurulu üyelerinden İbrahim Uzunç, Kazım Aydınel, Hakkı Darcan, Halit Tezer de istirak etmistir. Milletvekillerinin gezilerde halkın istek ve sikâyetlerini tek tek not aldıgı gözlemlenmistir. Köylüler milletvekilleriyle yapılan toplantılarda su dileklerde bulunmustur: 
- Menderes Nehri ıslah edilmelidir. 
- Ziraat makine ve aletlerinin dagıtımı hızlandırılmalı ve daha genis alanlarca 
kullanılması saglanmalıdır. 
- Komünistlere verilen cezalar artırılmalıdır. 
- Hayvan hırsızlarına verilen cezalar agırlastırılmalıdır. 
- Hayvan tasıyan vagonların merkez istasyonlarda çok bekletilmemesi saglanmalıdır. 
- Veremle savas hızlandırılmalıdır. 
- Vakıf isleri düzene konmalıdır (Kimi köylerde vakıflara ait çok büyük zeytinlikler olmasına 
   ragmen Vakıflar İdaresi’nin söz konusu köylere hiçbir yatırımda 
   bulunmaması, camileri ve suyollarını tamir ettirmemesi elestiri konusu               olmustur.) 
- Kimi yollar devlet yolları kapsamına alınıp gerekli tamirat yapılmalıdır. 

Milletvekilleri istek ve dileklerin takibi için kendi aralarında isbölümü 
yapmıslardır.Yol islerine Mithat Aydın, hukuk islerine Nese Akkor, Zirai ve iktisadi meselelere Nuri Göktepe ve Dr. Sabri Akın, Toprak Kanunu uygulamasıyla ilgili sorunlara Refet Alpman, vakıf islerine Dr Mazhar Germen bakmıslardır. Milletvekilleri vakıflarla ilgili köylü sikâyetlerini haklı bulmuslar ve konunun takipçisi olacaklarını söylemislerdir. Ancak milletvekilleri o günlerde kullanılan büyük tarihi eserlere ait vakıf mülklerinin pek çogunun Aydın vilayeti sınırları dısında kaldıgını, bunun üzerine bölgedeki vakıf gelirlerinin bu eserlerin yasatılması için transfer edildigini, köylü bundan magdur oluyorsa buna bir çözüm bulunacagını söylemistir. Yine milletvekilleri vaatte bulunmanın devleti idare etmekten daha kolay oldugunu, muhalefetin de sadece laf ürettigini ancak kendilerinin devleti idare etme sorumlulugunda olduklarını söylemislerdir. Ülkemizde yasanan kuraklıgı dahi hükümet için kusur sayacak bir 
muhalefet anlayısı olmaması gerektigini vurgulamıslardır.1000 Aydın milletvekilleri Söke ve buraya baglı bucakları da ziyaret etmislerdir. Yapılan toplantıda vatandaslar su dileklerde bulunmustur: 

- İhtiyaca cevap vermeyen Çiftçi Mallarını Koruma Kanunu esaslı bir sekilde yeniden düzenlenmelidir. 
- Zaman zaman meydana gelen av malzemeleri buhranı önlenmeli ve bu malzemeler 
  birer karaborsa metaı olmaktan kurtarılmalıdır. 
- Söke ortaokulu insaatına baslanmalı ve okul biran önce bitirilmelidir. 
- İnsası süren köy okullarının tamamlanması için acilen yardım yapılmalıdır. 
- Köylerin mera sorunları çözümlenmelidir. 
- Ziraatın makinelesmesi sonucunda eski ortakçılık sistemi bittiginden köylerde issizlik ortaya çıkmıstır. Bunun çözümü olarak Toprak Kanunu’nun uygulaması 
   hızlandırılmalıdır. 
- İl, ilçe, bucaklar arası yolların yapımı hızlandırılmalıdır. 
- Didim, Milet ve Priene gibi yerler biran evvel turizme kazandırılmalıdır. 
- Akköy Bucagındaki liman tekrar ithalat ve ihracata açılmalıdır.1001 

Aydın milletvekillerinin tamamı Çine, Karpuzlu, Akçova, Çaltı ve Karakullar’ı 
ziyaret ederek halkla temasta bulunmuslardır.1002 Aydın Milletvekilleri Karacasu ve tekrar Nazilli’yi ziyaret etmistir. Nazilli’de Aydın milletvekillerine CHP’nin kadın milletvekillerinden Ankara Milletvekili Av. Mebrure Aksoley, Seyhan Milletvekili Dr. Makbule Dıblan da katılmıstır. Bu heyet Salâvatlı CHP köy ocagı kongresine katılmıstır. Bu milletvekilleri konusmalarında II. Dünya Savası’nın çok büyük bir yıkıma yol açtıgını söylemislerdir. Hollanda’da bile bir müddet ekmek ve diger temel iase maddelerinin karneyle dagıtıldıgını, bunlara bakarak benzer sıkıntıların Türkiye’de de yasanmıs olmasının normal oldugunu, ancak simdi her seyin normale döndügünü ve Türkiye’nin CHP ile kalkınabilecegini belirtmislerdir.1003 Adı geçen CHP’nin iki kadın milletvekili Türkiye Kadınlar Birligi’nin kurucu üyelerindendir.1004 
Anlasılan o ki kadınlar 1950 genel seçimlerinde listelerde fazla yer almasa da partilerin seçim çalısmalarında ön plana çıkmaya baslamıslardır. 

Halkevi üyeleri CHP politikaları çerçevesinde tercih kullanmak istemistir. Bu 
nedenle Halkevleri CHP tarafından yapılan etkinliklere ev sahipligi yapmıs, yaklasan genel seçimlerle ilgili konusmaların gerçeklestigi mekanlardan birisi olmustur. Germencik Halkevi’nde nönü zaferleri’nin yıl dönümü bir etkinlikle kutlanmıstır. Ancak bu kutlama daha çok CHP lideri olarak nönü’nün yüceltildigi bir toplantı olmustur.1005 

Seçimlere aylar kala CHP’nin düzenledigi etkinliklerde ciddi bir artıs 
görülmüstür. Nazilli’de CHP Sümer Ocagı 19 Mart 1950 günü aksamı çay toplantısı yapmıs, toplantıya CHP İl ve İlçe idare kurulu üyelerinin tamamı katılmıstır. İsçiler de bu toplantıya istirak etmislerdir. Toplantıda yapılan konusmalarda muhalefetin elestirilerine cevap verilmis ve yaklasmakta olan milletvekili seçimlerinde CHP’nin her zaman oldugu gibi birlik ve beraberlikle Türk tarihindeki bu muazzam sınavı serefle verecegi ifade edilmistir.1006 İncirliova’da CHP’liler tarafından çok büyük bir toplantı tertip edilmistir. Germencik’e baglı Mursallı Köyü’nde, Germencik, Ortaklar, Üzümlü, 
Reis, Karaagaçlı köylerinden gelen kalabalıkla CHP ocagı levha asma töreni bando esliginde yapılmıstır. Törende önemli konusmalar gerçeklestirilmis tir.1007 

BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

988 Zürcher, E. J. Age., s. 317. 
989 Mustafa Kemal Yılmaz, Sadettin Demirayak, Ünal Uyguç ile 15 Mayıs 2007 tarihinde görüsülmüstür. 
990 Demokrat İzmir, 15 Mayıs 1949. Demokrat İzmir, 16 Mayıs 1949. 
991 Demokrat İzmir, 20 Mayıs 1949. 
992 Anadolu, 22 Ocak 1949. 
993 Telgraf metni için bkz; Anadolu, 29 Ocak 1949. 
994 Anadolu, 11 Subat 1949. 
995 Anadolu, 16 Subat 1949. 
996 Anadolu, 25 Subat 1949. Çalısmamızda bu bilgileri teyit edebilecek baska bulgulara rastlanmamıstır. 
997 Anadolu, 6 Temmuz 1949. 
998 Anadolu, 11 Temmuz 1949. 
999 Anadolu, 24 Eylül 1949. 
1000 Anadolu, 28 Eylül 1949. 
1001 Anadolu, 7 Ekim 1949. 
1002 Anadolu, 12 Ekim 1949. 
1003 Anadolu, 16 Ekim 1949. 
1004 Anadolu, 19 Ekim 1949. Bu iki kadın milletvekili Aydın’ı ziyaretleri sırasında bu birligin Aydın teskilatını kurmuslardır. Yine bu teskilatın ilk kongresine katılmıslardır. Teskilatın İl İdare Heyeti su kisiler olusmustur: Fikret Yetkiner, Hümeyra Çiftçi, İkbal Germen, Mesküre Turhan, Dr. Dürdane 
Taylan, Melahat Bibioglu, Saffet Alpan, Nevzat Çiftçi, Piraye Levent, Meliha Özgirgin, Nilüfer Arıkan, Meliha Özgirgin, Nilüfer Erkan, Meliha Tokay, Mebrure Yatagan, Tevhide Yar, Ayten Koçak, Yasar Aksan, Sıdıka Besan, Nefise Arınç, Mürüvvet Kutbay, Necmiye Erkan, Razan Orhun, Nadire Darcan, Feyziye Mutlu, Fatma Gürel. 
1005 Anadolu, 15 Ocak 1950. 
1006 Anadolu, 19 Mart 1950. 
1007 Konusmaların tamamı için bkz.; Anadolu, 20 Nisan 1950. 


39 CU BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,


***

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 37

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 37

4.7. TEK PARTİ DÖNEMİNİN SON BELEDİYE SEÇİMİ ORTAKLAR SEÇİMİ 

Çok partili yasama geçis sürecinde Germencik bucak iken 1948 yılında ilçe 
haline getirilmis, Germencik’e baglı Ortaklar ise bir yıl sonra bucak yapılmıstır. 
Germencik’in ilçe yapılmasıyla birlikte Ortaklar’ın çok kısa zaman içerisinde bucak haline getirilecegini düsünen Demokrat Partililer dogal olarak Ortaklar’da bir belediye seçiminin olasılıgını hesaplamaktan geri kalmamıs, bunun için ciddi hazırlıklar yapmıslardır. Ortaklar’da DP tarafından 1948 ara seçimleri öncesinde kent merkezlerini aratacak sekilde büyük bir miting tertip edilmistir. Çünkü Ortaklar’ın bucak haline getirilmesiyle burada yapılacak belediye seçimlerini DP’nin kazanması durumunda resmi olarak ilk kez Aydın ilinde bir belediye seçimini DP kazanmıs olacaktı. 1950 yılı genel seçimlerine çok az bir zaman kala gerçeklesecek bu tablo elbette DP için önemli sonuçlar doguracaktı. 

4.7.1. Demokrat Parti’nin Ortaklar’da Düzenlemis Oldugu Miting 

DP tarafından Ortaklar DP teskilatının kurulusunun ikinci yıldönümü 
münasebetiyle Ortaklar’da 4 Temmuz pazar günü bir kutlama töreni yapılması 
kararlastırılmıs, durum Bucak Müdürlügü’ne bildirilmistir. Bucak müdürlügü bu talep karsısında önce isteksiz davranmıs, ardından mitingin yapılmasına izin vermistir.(*) 
(*) Bucak müdürü kutlama komitesinden törende çocuklara siyasi nutuk ve siir okutulmamasını istemistir. 

Tören esnasında DP teskilatı tarafından fakir çocukların sünnet dügünü yaptırılması planlanmıs, miting sosyal içerikli gövde gösterisine dönüstürülmüstür.964 Tören sabahı yirmi kadar fakir çocuk giydirilip sünnet ettirilmistir. Bu, muhitte iyi bir tesir bırakmıstır. Saat 14:00’te Tire bandosunun çaldıgı İstiklal Marsı ile tören Cumhuriyet meydanında baslamıstır. Törene zmir, Aydın, Nazilli, Söke, Germencik, Bafa, Tire ve civar yerlesimlerden gelen misafir DP’li vatandaslar istirak etmistir. Törende açılıs konusmasını DP Bucak Baskanı Recep Süzer yapmıstır. Törende Hulusi Buyral (Kusadası-DP Bsk.), Küçük Gülderen (Selçuk’tan), Nezahat Sivri (Hıdırbeyli’den), İrfan Karasulu (Germencik’ten), Remzi Tuntas (Söke’den), Dr. Baki Öktem (Söke DP Bsk.), Ahmet Ferahlı (Selçuk’tan) birer konusma yapmıstır. Av. Cevat Ülkü (Aydın’dan), Eyüp Menderes (Söke’den), Mehmet Becerik ( ncirliova’dan), Hamdi Sözer, Av. Ahmet Güçvar (Söke’den), Av. Osman Kapani (İzmir’den), Etem Menderes (Aydın l DP Bsk.), Sevki Hasırcı (Nazilli DP İlçe Bsk.), Ali Rıza İncealemdaroglu da (CHP’den istifa eden Zonguldak milletvekili) birer konusma yapmıslardır. Burada yapılan konusmalarda ‘tek parti iktidarının sonuna gelindigini ve 
bunun CHP’nin lütfu ile degil, Türk halkının demokrasi talepleri sonunda gerçeklestigi’ vurgusu yapılmıstır. Av. Osman Kapani konusmasında: “Ortakların kahraman evlatları, ulvi bir vecde içinde, ne istedigini bilen insanlar olarak hak ve hürriyetlerimizi vaktiyle elimizden alanlardan onları geri almak ve onlardan hesap sormak için toplandık. Türkiye’de simdiye kadar devam ede gelen tek parti sisteminin artık bundan sonra devam edemeyecegi asikârdır. Memlekette esen demokrasi rüzgârı CHP’nin bir lütfü degildir. CHP demokrasiyi gönülden degil onun memlekette gelismesine karsı gösterilen bir tezahürden dolayı kabul etmistir. Onlar 25 sene evvel yurtta açılan hürriyet bayragı ve onun etrafında toplanan, kalpleri vatan askıyla çarpan bizleri karsılarında görünce anladılar ki bu selin önüne geçmek için hile ve fesada sapmak lazımdır. 21 Temmuz seçimlerinde yapılan rezaletler, kepazelikler hepimizin vicdanını hala sızlatmakta dır. Onlar bundan sonraki seçimde de buna devam edebileceklerini zannediyorlar (Malaka yok sesleri…). Bundan önceki seçime müsamaha göstermissek bu yurttas kanının akmasını istemeyisimizdendir. Biz onları, seçim rezaletini yaratanları, teshir etmekle yetindik. Önümüzdeki kısmı seçimlerde yine 
o iktidar mensupları böyle bir rezalet yaratmak azmiyle sandık basına gelirlerse 
vasiyetnamelerini de beraberinde getirsinler (Yasa, varol, sesleri..). Daha dün CHP’li biz korkmuyoruz, biz yılmıyoruz diyor. Arkadaslar, biz tehdit etmiyoruz. Sadece hileli seçimlerde çıkacak olan hadiseleri onlara haykırmakla vatan borcumuzu yapıyoruz. O milletvekili kendisine güveniyorsa gelip seçim sandıgı basında hile ve fesat karıstırsın, seçim sandıgının nasıl basına geçirildigini görecektir (Gelsin de gösteririz, sesleri). 

Arkadaslar, Hürriyet de vatan gibi bir bütündür, parçalanamaz. Hürriyet ya tamdır veyahut da hiç yoktur. Milletin kanını bir kene gibi emerek saltanatlarını devam ettirenler, artık bu saltanatlarını devam ettiremeyeceklerdir. Milletin haklarını engelleyen bu ejderhanın kollarını ve kanatların kopartacagız. Yıllardan beri iktidarda kalan o zümrede biraz millet sevgisi olsaydı milleti tatmin edecek bir seçim kanunu çıkartırdı. Bu yurtta herkes esit muamele görmelidir. Reisicumhurdan dagdaki çobana kadar herkes birdir. Biz bu memlekette tek adam, tek parti sistemini bir daha hortlamamak üzere tarihe gömüyoruz. Bundan sonrada tek adam sistemini yasatmayacagız (Yasatmayacagız, sesleri..). Millet davasında daima yürüyecegiz. Bu kafayı bu bedenden ayırmadıkça bu davaya karsı gelmek, balıkların sarkı söylemesi; leyleklerin saz çalması kadar abes olur, arkadaslar!..” seklinde konusarak mitingin en sert konusmasını yapmıstır. Bu üslup CHP tarafından tehditkar, tahrik edici olarak 
bulunmustur. Sevki Hasırcı da Osman Kapani’nin kullandıgı sert üslubu konusmasında devam ettirerek, “Seçim sandıklarında vazife alan ve hileye sapacak olanların kafaları çok saglam olmalıdır. Çünkü seçim sandıkları baslarında parçalanacaktır” demis, Etem Menderes ise DP’nin Ortaklar’daki teskilat olusumundan söz ederek “Demokrat Parti’nin Ortaklar’da kurulması tam 6 ay sürdü. Bu, kurucu arkadasların ihmallerinden degil, iktidar partisinin baskı ve zulümlerinden meydana geldi. Demokrat Parti’ye uygulananları facia dedirtecek pek çok uygulama vardır. Bozköy muhtarımız jandarma 
dipçikleri altında inledi. Yine bugün bir serserinin yapmıs oldugu ölçüsüz hareketi esefle karsılıyoruz. Artık baskı azalmıstır ve suursuz birkaç bucak müdürünün yapmıs oldugu baskıdan baska baskı kalmamıstır. En büyük inkılâbı millet yaptı: Kurtulus İnkılâbı. İkinci büyük inkılâbı DP yaptı: Hürriyet ve Demokrasi inkılâbı…” seklinde konusmustur. 

Törene son verilmeden önce DP Bucak Baskanı Recep Süzer gelen telgrafları 
okumustur.965 

4.7.2. Seçim Hazırlıkları 

Seçim hazırlıkları devam ederken, Seçmen listeleri de askıya çıkarılmıstır. 
Demokrat zmir gazetesi, seçmen listelerinde isimlerini göremeyen vatandasların isimlerinin listelere eklenmesi taleplerinin resmi makamlarca bir bahane bulunarak geri çevrildigi iddialarında bulunmustur. Aynı gazetenin bir baska haberinde bucakta meyhane sahibi Arap Süleyman, gece yarısı silahlı bir sekilde bazı DP’lilerin evlerinin önüne gelip siyasi gayzla tehditler savurmus tur.966 
Seçimlerden önce CHP Genel Sekreterligi Aydın mülki idareye yazdıgı bir yazıda Ortaklar seçiminin tam bir bagımsızlık, tarafsızlık ve emniyet içerisinde yapılmasını istemistir. Bunun saglanması için yıldırım telgrafıyla CHP Bölge Müfettisi’nin olayı gözetlemesi emrini vermistir. Seçim yolsuzluklarını önlemek için seçmenler, direk Basbakanlıgı telefonla arayabileceklerine dair uyarılmıstır.

Ortaklar belediye seçimi DP’nin katılacagı ilk belediye seçimlerinden birisiydi. 
DP daha önce Türkiye genelinde yapılan belediye seçimlerine katılmamıstı. DP’nin seçime katılacagını açıklamasının ardından Ortaklar’da yapılacak belediye seçimi üst düzeyde bir rekabetin yasanacagı bir seçim olmustur. Ekrem Çiftçi 26 Ocak 1949 tarihinde CHP Genel Sekreterligi’ne göndermis oldugu yazıda Aydın ilinde tüm CHP idare kurullarının Ortaklar belediye seçim hazırlıklarını baslattıgını duyurmustur. Yine 14 Ocak 1950 tarihinde CHP l dare Kurulu tarafından Ortaklar ve Germencik CHP teskilatları Ortaklar seçimine ciddi hazırlık yapılması konusunda uyarılmıstır. CHP seçime yakın bir tarihte Ortaklar’da bir miting düzenlemistir. Aynı gün DP’liler de Ortaklarda bir miting yapmıstır. DP’nin Ortaklar’da düzenlemek istedigi mitingden Aydın Valiligi’nin haberi olmadıgı ortaya çıkınca ortalık birden bire karısmıs, jandarma mitinge müdahale etmek istemistir. Valiligin yaptırdıgı kovusturma sonrası mitingden Germencik Kaymakamlıgı’nın haberdar oldugu ancak bunun valilige bildirilmedigi 
ortaya çıkmıstır.967 Yukarıdaki nedenden dolayı buradaki seçim sürecinde esine pek rastlanmayan bir olay olmus, ilk kez CHP’liler ile kendi atadıkları bir ilçe kaymakamı arasında sürtüsme yasanmıstır. Kavga çıkmaması için DP’liler kaymakamın uyarılarına dikkate alarak sakin olmuslardır. CHP’liler çektikleri telgrafla kaymakamı Ankara’ya sikâyet ederlerken, buna karsılık DP’liler karsı telgraflarla kaymakamın davranısını savunmuslardır. 
Ortaklar mitinginde DP Aydın İl Baskanı Etem Menderes, Av. Refik Gürel, 
Aydın DP Merkez İlçe Baskanı Rıza Gökdag, Koçarlı DP İlçe Baskanı Sabri 
Çobanoglu, Germencik DP İlçe Baskanı Kamil Sezer hazır bulunmuslardır.968 

4.7.3. CHP Mitingi 

CHP seçim öncesi partide önemli konuma sahip kisilerden olusan gurupla 
Ortaklar’a adeta bir çıkarma yapmıstır. Anadolu gazetesi CHP tarafından yapılan 
mitinge binlerce kisi katıldıgını iddia etmistir. Mitingde CHP Divan Üyesi Lebit 
Yurdoglu, İzmir CHP’den Rauf Sarıtepe, CHP Bölge Müfettisi Hüseyin Hulki Cura, 
Aydın milletvekillerinden Mazhar Germen, Mithat Aydın, Dr. Sabri Akın, Aydın CHP ve Nazilli CHP idare kurulu üyeleri de hazır bulunmustur. CHP Ortaklar mitinginde Dr. Lebit Yurdoglu, Dr. Mazhar Germen, Yüksek Mimar Arif Kınay birer konusma yapmıslardır. 

Mitingde Dr. Lebit Yurdoglu: “Birkaç gün önce bir kısım muhalifler, 
bucagınızda köylülerin yalın ayak oldugundan söz etmistir. Geldigimden beri söz 
ediyorum. Hiç birinizi yalın ayak görmedim. Kimseye minnet etmeden alnının terine güvenerek çalısan ve kazanan Türk köylüsü, Türk elinden çıkma deri ayakkabılar, kumastan elbiseler giymeye baslamıstır. Asil Türk köylüsüne daha güzel günler, süslü yarınlar beklemektedir. Yarın bir seçime gireceksiniz ve oy kullanacaksınız. Bir oyun bile çok kıymeti vardır. Nasıl bazen cephedeki Mehmetçigin bir mermisi memleketin mukadderatını degistirebilirse vatandasın da iyi veya fena kullanılan oyu yurdu saadete veya gerilige götürebilir. O halde bu mühim vazifeyi yaparken vicdanınızın sesini dinleyiniz. Karsınızdaki partileri tetkik ve tahlil etmelisiniz. Sunu unutmayınız seçim ve parti mücadeleleri katiyen kardes bogazlasması haline getirilmemelidir. Aramızdaki siyasi çarpısmalar tam bir kardeslik ve karsılıklı sevgi içerisinde yapıp hudutlarımız ın dısında düsmanlara karsı tek bir cephe halinde ayakta kalmalıyız, kalacagız da. Eger bu birligi sarsmak, yurttaslar arasında kin ekme yoluna sapanlar olursa kanun kuvvetli yumrugu baslarında bulacaklardır. 

Memlekette pek çok hizmetin yerine getirilmedigi konusunda bizi 
elestirmektedirler. Yapılan hizmetleri anlayabilmek için bu memleketin bizler tarafından nasıl teslim alındıgına bakmak gerekmektedir. Bu memleket yüzlerce sene bakımsız kalmıstır, ihmal edilmistir ve bin macera pesinde harcanmıstır. Yıllarca baska memleketlere saadet getiren su, bu memlekette sadece sellerle felaketin adı olmustur. 
Yüzlerce sene ana ve çocukların gözlerinden yas kamıs, gögüslerinden hıçkırma eksik olmamıstır. İste bu rejimin memleketi teslim aldıgı zaman manzara buydu. O günlerden bugünlere fark yok mudur? Elbette vardır. Ve bir siyasi tesekkül olarak bu farktan dolayı övünmeye hakkımız vardır. Elbette kusurlarımız da olmustur. Nasıl biz kusurlarımızı kabul ediyorsak onların da hizmetlerimizi inkâr etmemesini istemekteyiz. Bunları inkâra devam edenlerin alnını tarih ebedi olarak nankör damgasıyla damgalayacaktır.

Demokratlar seçim beyannamesinde halkın hizmetinde olduklarını söylemisler. 
Bu hizmetler nelerdir acaba? Beceremedikleri meshur piyangolarını, ya da İzmir’de sık sık tekrarladıkları balolar mı? Namzet gösterip seçtirdikleri milletvekillerini birkaç sene sonra yerin dibine geçirecek hale gelen bir siyasi tesekkül henüz olgunlasmamıstır. Onlar halktan oy isteyebilmeleri için kongrelerinde olgunlasmaları ve programları üzerinde daha da çalısmak zorundadır. Tenkit kolay, yapmak zordur. Sadece tenkit etmek bir meziyet olamaz. Çalıssınlar, varlıklarını bir fikir ve ülkü halinde olgun bir hüviyetle ortaya koysunlar. O zaman belki biz kendilerine hak veririz. Demokrasi bir silaha benzer. Bu silahın dikkat ve bilgiyle kullanılması gerekir. Böyle kullananın elinde 
pek müessir olan bu silah beceriksiz olanların elinde de zararlı olur. Demokrasiye geçerken bu milletin bunu kullanmayacagı yaygarasını koparanlar, parlayıp sönen bir alev gibi ortadan kayboldu. Türk milleti demokratik sistemi tam bir kudret ve kabiliyetle kullanmaktadır ve kullanacaktır. Simdi sinsi propaganda ve gizli iftiralarla Cumhuriyet Halk Partisi’nde vazife alan her kıymeti yıpratmaya çalısmaktadırlar. Surası iyi bilinmelidir ki, bu kıymetler yıpransa bile demokratik sistem elden ele teslim edilecek ve eser mutlaka muvaffak ve muzaffer olacaktır. 

Kurtulus Savası yıllarında bu bölgede savasan mülazım Aziz adında bir 
kahraman vardır. Bu kahraman kendisine baglı küçük bir grupla düsmana karsı 
direnirken vurulur. Bu arada müfrezesinden de sadece iki kisi kalmıstır. Düsmanın iyice yaklastıgı bir anda Aziz, bu iki ere müfrezesindeki makineli tüfegi alıp götürmelerini ister. Erler çok agır sekilde yararlanan Mülazım Aziz’i götürmek isteyince, siz beni bırakın ordumuzun bu silaha ihtiyacı var der. Erler makineli tüfek yerine kendisini götürmeleri konusunda ısrar edince, Aziz çok sert bir sekilde erlerini vurmakla tehdit eder. Erler makineli tüfegi götürürken son kalan kursunlarını düsmana sıkmaya baslar ve erlere zaman kazandırır. Bu kahraman vatan evladı da yigitçe çarpısarak düsman süngüleriyle sahadet mertebesine ulasır. Demokrasi davasında hepimiz birer mülazım Aziz olacagız. Belki tek tek yıpratılacagız, feda edilecegiz ama ne olursa olsun demokrasi bu yurda iyilik ve saadetler getire getire elden elde teslim edilecektir.” 
seklinde konusmustur.”969 

4.7.4. Seçim 

Ortaklar Belediye seçimi 06 Mart 1949 tarihinde yapılmıstır. Seçimler % 83 ile 
büyük bir oranda katılımla gerçeklesmistir. Her seçimde oldugu gibi spekülatif 
haberlerin önü alınamamıstır. Demokrat zmir gazetesi CHP’nin seçim için 30 bin lira para harcadıgını iddia etmistir. Bu iddialara CHP Aydın l Baskanı Ekrem Çiftçi verdigi yanıtta oy pusulasının hazırlanması için 15 lira’nın dısında CHP seçimde hiçbir para harcamamıstır diyerek Demokrat İzmir gazetesinde çıkan haberi tekzip etmistir. Ancak gazete bu iddialar konusunda ısrarcıdır ve bu konuyla ilgili olarak tekrar haber yapmıstır.970 DP Milletvekili Hakkı Gedik, İzmir DP İl İdare Kurulu’ndan Adnan Düvenci, Pertev Arat seçimin gidisatını yerinde izlemek amacıyla Ortaklar’a gelmislerdi. Yine onlarca kisi DP adına seçim müsahitligi için trenle Ortaklar’a geldiler. Ortaklar Köy Enstitüsü ögrencileri de bu seçimde oy kullanmıslardır. Ancak seçimden bir gün önce CHP müfettisinin okulu ziyaret etmesi DP’lilerin tepkisine neden olmustur. Sandık baslarında Enstitü ögrencilerinin ögretmenlerinin gözü önünde alenen oy kullanması durumu ortaya çıkınca DP’liler buna ögrenciler etki altında kalabilirler 
iddiasıyla engel olmustur. DP’li heyetlerle CHP’li heyetler arasında zaman zaman 
sertlesen tartısmalar yasanmıstır. Özellikle CHP İl Baskanı Ekrem Çiftçi ile DP’li 
Pertev Arat arasında sert tartısmalar ortaya çıkmıstır. Gerginlesen hava nedeniyle jandarma kimi zaman önlem almak zorunda kalmıstır. Demokrat İzmir gazetesine göre idare amirleri bu seçimde tarafsız davranmıstır. Germencik Kaymakamı Resat Aksemsettinoglu, Nahiye Müdürü Hüseyin Seçkingil, Mahalli İdare’den Bahri Özer ile Germencik Jandarma Komutanı ve Aydın Emniyet Müdürü’nün tarafsız tutumları halk tarafından taktirle karsılanmıstır. Oy sayımı gazyagı lambaları altında gece yarılarına kadar devam etmis ve sakin geçmistir. Tasnif sonucunda 1.533 seçmenden 1.272 seçmenin seçime istirak ettigi ortaya çıkmıs, bazı sandıklarda 2-3 oy fazla, bazılarından az çıktıgı tespit edilmistir. Bu durum seçime katılan çevrelerce sikâyet konusu yapılmamıstır. Anadolu gazetesi seçim sonuçlarını 655 oy DP; 574 oy CHP, 54 oy bagımsız aday kazanmıstır seklinde açıklamıstır.971 Demokrat zmir gazetesine göre DP seçimde 700 oy almıstır. CHP’ye 433 civarında oy çıkmıstır. DP’liler, CHP’yi üç-bes saksakçısı kalmıs yenik bir pehlivana benzetmistir.972 Ortaklar DP Bucak dare Kurulu, 
Aydın l CHP dare Heyeti’ne ve Günaltay Hükümeti’ne Ortaklar’daki seçimlerde 
gösterdikleri tarafsız tutuma karsı bir tesekkür mektubu nesretmistir.973 DP’nin 14 Mayıs 1950’de elde edecegi büyük zafer öncesi Ortaklar belediye seçimi onlar için ciddi hazırlık olmustur. 

Tablo 4.19: Seçimde Kullanılan Oy Dökümleri 

 Tablo 4.20: Belediye Meclisi Seçimlerinde Adaylar 

Seçimlerle ilgili CHP Genel Sekreterligi’ne gönderilen müfettis raporunda 
seçimin kaybedilmesi su ifadelerle anlatılmıstı: “CHP’li arkadaslar arasındaki ihtilaf ve anlasmazlık; Demokratların kanun ve nizam tanımayan tecavüz, baskı ve yolsuzlukları; idarenin pasife denilebilecek kadar lakayt kalması ve ilçe kaymakamının muhaliflerimizi alenen iltizam, hatta tesvik etmesi gibi nedenlerle seçimi CHP kaybetmistir”. 

CHP’nin seçim raporu, seçimin sonucunun neredeyse kendilerinin dısında 
gelisen olumsuzluklar üzerine kurulan senaryolarla doluydu. Seçim pusuluları 
mühürlenmis zarflarla önceden DP’lilerce vatandasa dagıtılmıstı. Zarfların kimisi Seçim Kurulu’ndan çalınmıstır. Sandık basında bulunan Etem Menderes, Hakkı Gedik ve Pertev Arat seçmenleri etkilemeye çalısmıs, Halk Partililer ise olaya müdahale etmislerdi. Oyların tasnifi dürüstlük içerisinde Halk Partililerin gözetiminde yapıldı. 
Kaymakam, seçimler esnasında Vali’nin telefonla ısrarla aramasına ragmen karsısına çıkmamıs ve seçimden sonra DP’lilere, seçimi kazanmalarını saglamak için elinden geleni yaptıgını söylemistir. Seçim Komisyonu söz konusu seçim yolsuzluklarıyla ilgili tutanak tutmustur. Bazı seçmenler de Valilige ve çisleri Bakanlıgı’na sikâyetlerini mektupla bildirmistir.974 Seçimlerde olup bitenlerin ayrıntıları ise hem Anadolu hem de Demokrat zmir gazetelerinde yer almıstır. Seçim baslarındaki heyetler yarı CHP’den yarı DP’den olusturulmustur. Sabahtan sandık baslarında izdiham yasanmıstır. Bu durum oy puslularının mühürlü zarflara vatandaslara DP’liler tarafından dısarıda da koyabilecekleri telkini ve uygulamasıyla ortaya çıkmıstır. Bu karısıklık ögleden sonra önlenebilmistir. Ögleden sonra atılan zarfların tutanakla atılması saglanmıstır. Seçimi 
kaybeden CHP’lilerin seçime itirazları olmustur. Seçim günü propaganda yasagı 
olmasına ragmen 1. numaralı sandık basında Etem Menderes’in Köy Enstitüsü 
ögrencilerine alenen propaganda yaptıgı görülmüstür.975 

Seçimlerden sonra yapılan meclis toplantısında Ortaklar Belediye Meclis 
üyeleri, DP’li Ali Kunlar’ı belediye baskanı seçmislerdir. Anadolu gazetesi bu seçimi ve toplantıyı kanunsuz ilan etmistir. Neden olarak Belediye Meclisi’nin ilk toplantısını Vali’nin davetiyle yapmamasını göstermistir. Oysa ilgili yasa bunu hükmetmekteydi.976 Ortaklar Belediye Baskanı Ali Kunlar, kendisinin usulsüz seçildigiyle ilgili böyle bir haber yayımlanınca, Anadolu gazetesine haberle ilgili bir tekzip göndermistir. Anadolu gazetesi haberin dogru oldugunu söyleyerek tekzibi yayımlamamıstır.977 Sonuç olarak büyük tartısmalara neden olan Ortaklar seçimi, Danıstay Genel Kurulu’nun 25 Ekim 1948 günlü 48–196/171 sayılı kararı 1580 sayılı Belediye Kanunu’nun 7. maddesine göre tevfikan onaylanmıstır.978 

4.7.5. Ortaklar Belediye Seçiminin Ardından Yasananlar 

Ortaklar Belediye baskanlıgı seçimlerinden sonra Mahalle muhtarlıkları 
seçimleri de yapılmıstır. İki mahallesi bulunan Ortaklar’da DP, Belediye baskanlıgı seçimlerinden sonra muhtarlık seçimlerinde iki muhtarlıgı da kazanmıstır.979 
CHP Ortaklar’da belediye ve muhtarlık seçimlerini kaybedince ortalarda 
sorumlu aramaya baslamıs ve fatura Germencik Kaymakamı’na kesilmistir. 1949 yılı Haziran ayında Germencik kaymakamı Resat Aksemsettinoglu hakkında tarafsızlıgı kaybettigi gerekçesiyle islem yapılmıstır. Germencik’e baglı Ortaklar belde haline getirildikten sonra Aydın Valilik makamından izin alınmadan burada mahalleler olusturulmus ve Ortaklar Bucak Müdürü ile Germencik Kaymakamı’nın isbirligiyle ansızın muhtarlık seçimleri yapılmıstır. CHP bu ansızın yapılan seçime son anda katılmıs ve ilgili makamlardan bu seçimin bozulmasını; İlçe Kaymakamı ve Bucak Müdürü hakkında islem yapılmasını istemistir. 19Mayıs 1949 tarihinde durum bir yazıyla CHP Genel Sekreterligi’ne bildirilmistir. Aydın İl CHP dare Kurulu tarafından gönderilen yazıda Kaymakam’ın Germencik’teki CHP’li köy muhtarlarını zorla görevinden istifa ettirip seçimleri yenilettigi iddia edilmistir. Germencik Belediye Baskanı Neset Zincirci saglık durumunu gerekçe göstererek görevinden istifa etmistir. 

CHP İl İdare Kurulu CHP Genel Sekreterligi’ne gönderdigi 14 Ocak 1949 tarihli bir yazıda Neset Bey’in Kaymakam’ın tazyikleri nedeniyle görevinden istifa etmis oldugu belirtilmistir.980 

Resmi ihale ilanlarının genelde Anadolu gazetesine verildigi görülmüstür. Ancak 
Ortaklar belediye baskanlıgının DP’ye geçmesinden sonra Demokrat İzmir gazetesi de ilk kez resmi ihale ilanları yayımlamaya baslamıstır. İlanlar Ortaklar Belediyesi tarafından verilmisti.981 Bu ilanlardan bir tanesinde Ortaklar Belediyesi’ne ait mührün kayboldugu bu mührün geçersiz oldugu söylenmis, Ardından verilen ikinci ilanda mührün kaybolmadıgı duyurulmustur. Görünen o ki DP kamu kaynaklarının kendi çıkarları dogrultusunda kullanılması konusunda çok acemice davranmıstır. CHP’liler belediyenin mührünü kaybetmesi olayı CHP’liler tarafından uzun süre alay konusu olmustur.982 

Ortaklar Belediye Baskanlıgını DP’nin kazanmasından sonra CHP bu belediyeyi 
mercek altına almıstır. Belediyenin kusurlu davranıslarını DP idaresinin bir örnegi olarak görmüs ve konuyu ileride muhtemel DP iktidarının nasıl olabilecegiyle ilgili örnek olarak kamuoyuna sunmustur. Örnegin Anadolu gazetesinin verdigi habere göre DP idaresi nedeniyle 7 Eylül’de Ortaklar’da Kurtulus Günü etkinlikleri yapılamamıstır. DP İl Baskanı buradaki Demokrat Partilileri Aydın’daki Kurtulus Günü etkinliklerinde kortej olmaya çagırınca Ortaklar’daki kutlamalar sekteye ugramıstır. Ortaklar CHP teskilatı, söz konusu hareketi Ortaklar’ın Milli Kurtulus Bayramı’na yapılan sabotaj olarak yorumlamıstır. Aydın Kurtulus Günü etkinliklerine Milli Mücadele’de yararlılık 
göstermis Kuva-yı Milliye mensubu efeler ve bu mücadeleye katkı saglamıs kadın mücahitlerden Dudu Eren, Fatma Isık, Ayse Sahbaz gibi kadınlarda törenlere ve resmi geçide katılmıslardır. DP’liler milli bayram ve Kurtulus bayramlarını bile gösteri ve propaganda yapma aracı haline getirmislerdir. Bayram günü kürsüden konusmalar yapılırken, DP’lilerin bando çaldırmaları halk tarafından hos karsılanmamıstır.983 

Ortaklar’da belediye seçimleri sonrasında en büyük sorun fırıncılarla belediye 
arasında yasanmıstır. Narh konusunda fırıncılarla belediye anlasmazlıga düsmüs, fırınlar is bırakınca Ortaklar’da halk ekmeksiz kalmıstır. Ekmek ihtiyacı bir süre için Germencik’ten karsılanmıstır. Bu ulasım imkânlarının kısıtlılıgı nedeniyle güç 
olmustur. Sorun Nahiye Müdürü’nün araya girmesiyle düzeltilebilmistir. Olup bitenler Anadolu gazetesi tarafından DP idaresinin beceriksizligi olarak gösterilmistir.984 

CHP Genel Sekreterligi Germencik eski belediye baskanı Neset Zincirci’ye 
yapmıs oldugu hizmetlerden dolayı 2 Mart 1949 tarihli tesekkür mektubu göndermistir. Yeni baskan, belediye meclis üyelerinin kendi arasında yaptıgı seçimle belirlenmis, Neset Zincirci’nin yerine CHP’li bir üye olan Hilmi Özkan seçilmistir. 

Tek parti iktidarının kamu imkânlarından sonuna kadar yararlandıgını biliyoruz. 
Ancak çok partili yasama geçis sürecinde Demokrat Parti bu duruma karsı ciddi bir muhalefet sergilemisti. Ortaklar belediye seçimlerini DP’nin kazanmasıyla beraber kamu kaynaklarının kullanımıyla ilgili DP ile CHP arasında sert tartısmalar yeniden alevlendi. Belediye, kendisine ait ve CHP tarafından kullanılan dükkânların önce kirasını artırmıs, daha sonra CHP’nin bu dükkânları tahliye etmesini saglamak dükkânların çatılarında sorun oldugunu ileri sürerek çatıları açtırmıstır. Bu uygulamayı Germencik Kaymakamı müdahale ederek durdurmustur. Bunun üzerine belediye kararında diretmis ve uygulamanın dogru oldugunu göstermek için zmir’den bir yüksek mimar getirerek dükkanların tadilata ihtiyacı olduguna dair rapor hazırlatmıstır. CHP belediye tarafından yapılan bu islerin tamamını keyfilik olarak nitelendirmis ve bu keyfiligin hesabının sorulacagını belirtmistir. Gelisen olaylar üzerine mülki idare 
sorusturma açmıstır. Bayındırlık Müdürlügü’nün düzenlemis oldugu raporda ise 
binaların saglam oldugunu, açılan çatıların hemen kapatılması gerektigini belirtmistir. 

Bu durum karsısında valilik makamı bir müfettisi (kontrolör), Ortaklar’a göndermistir. 

Belediye baskanı ve kimi belediye memurları hakkında görevi kötüye kullanma ve belediyeyi zarara ugratma suçlamasıyla sorusturma açılmıstır.985 
Ortaklar DP teskilatı, Ortaklar belediyesi hakkında yapılan nesriyat üzerine 
Anadolu gazetesine bir tekzip göndermistir. Tekzipte “DP idaresinde olan belediyede çalısanların tamamının vazifelerini daima memleket hisleriyle ve tarafsızlıkla yapmayı ilke edindikleri” ifade edilmistir. Demokrat Parti’ye göre kendilerini parti ihtiraslarından kurtaramayanlar, belediyenin müspet icraatlarını mümkün oldugu kadar kötüleme gayreti içerisindedir. Onlar bu tutumlarıyla idari makamlarını belediyeye karsı tahrik etme amacındadır. Yine tekzipte gazetede yayımlanan iddiaların tamamının bir yalandan ibaret oldugu söylenmistir. “Dükkân kiraları Ortaklar belde olmadan önce köy statüsündeyken muhtarlıkla dükkân kiracıları arasında yapılan kontrat sonucunda artırılmıstır. Ortaklar belde olduktan sonra muhtarlıktaki tüm sözlesme ve evraklar belediyeye devredilmis tir. Kiracılar uzun süre söz konusu artırılmıs kiralarını muhtarlıga ödemelerine ragmen, belediye seçimlerine DP’nin kazanması üzerine kiracılar bazı çevrelerin tahriki sonucunda DP idaresindeki belediyeye zarara ugratmak için kiralarını ödemek hususunda isteksiz davranmıslardır. Belediye burada sadece kamu alacagının pesindedir. Dükkânların ise gerçekten tamire ihtiyacı vardır. 
Bunun yapılabilmesi için dükkânların geçici olarak bosaltılması konusunda kiracılara teblig de bulunulmustur. Germencik kaymakamı ise bu tamirat olayını durdurmamıstır, sadece tamirat sonunda daha önce yapılan kira kontratları geregi dükkânların tekrar eski kiracılara verilmesini söylemistir. Su anda beldemizde bir mülkiye müfettisi vardır. Bu müfettisin arastırmaları sonucunda ve Türk adaletinin(mahkemelerinin) önünde hakikatin ortaya çıkacagını umuyoruz.” 

Recep Süzen/Ortaklar Belediye Baskanı.986 

Belediye ile kiracılar arasındaki basit bir sorun taraflarca büyütülerek tam bir 
siyasi krize dönüstürülmüstür. Ortaklar’dan belediyenin kiracısı oldugu söylenen bazı kimseler Anadolu gazetesine gönderdikleri mektuplarla, Ortaklar Belediye Baskanı’nın Anadolu gazetesinde yayımlanan tekzip mektubunu ve Demokrat İzmir gazetesinde çıkan Ortaklar Belediyesi lehindeki haberleri yalanlamıslardır. Gönderilen mektupta bu kisiler kira artısı yüzünden belediyenin kendilerini mahkemeye verdigini ve mahkeme sonucunu beklemeden dükkânların tahliye edilmesi için tebligatta bulunuldugunu söylemislerdir. Daha sonra dükkânların içerisinde birkaç tahtanın çürümesi bahane edilerek dükkânların tamirat edilmesi kararı alınmıstır. Dükkânların çatıları açılmıs ve kiracıların esyaları yagmur altında bırakılmıstır. Yine DP üyesi kimi kiracıların dükkânları dokunulmamıstır. Belediye taraflı davranmıstır. CHP üyelerine karsı hasımca davranan belediye asli görevlerini yapmamıstır. Örnegin beldede açık alanlarda saglıksız kosullarda hayvan kesilip et satısı yapıldıgı halde bununla ilgili tedbir almamıstır. Sahipleri DP üyesi diye saglıksız kosullarda hizmet veren hanlar haklarında herhangi bir islem yapmamıs olanları görmezden gelmistir.987 

Ortaklar Belediye seçimleri sırasında yasananlar ve seçim sonuçları, iktidarın 
degismesiyle nelerin ortaya çıkabileceginin habercisi olmustur. 

BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

964 Demokrat Parti, 3 Temmuz 1948. 
965 Demokrat İzmir, 7 Temmuz 1948. 
966 Demokrat İzmir, 2 Mart 1949. 
967 BCA, 490.01/245.974.1. 
968 Demokrat İzmir, 3 Mart 1949. 
969 Mitingde yapılan tüm konusmaların metinleri aynı bkz, Demokrat İzmir, 6 Mart 1949. 
970 Demokrat İzmir, 12 Mart 1949. 
971 Anadolu, 8 Mart 1949. 
972 Demokrat İzmir, 7 Mart 1949. 
973 Demokrat zmir, 20 Mart 1949. 
974 BCA, 490.01/245.974.1. 
975 Anadolu, 8 Mart 1949. 
976 Anadolu, 15 Mart 1949. 
977 Anadolu, 23 Mart 1949. 
978 BCA, 490.01/245.974.1. 
979 Demokrat İzmir, 19 Mayıs 1949. 
980 BCA, 490.01/245.974.1. 
981 Demokrat İzmir, 9 Aralık 1949. 
982 Anadolu, 18 Mart 1949. 
983 Anadolu, 9 Eylül 1949. 
984 Anadolu, 18 Eylül 1949. 
985 Anadolu, 21 Kasım 1949. 
986 Anadolu, 23 Kasım 1949. 
987 Anadolu, 7 Aralık 1949. 


38 CU BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***