1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 33

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 33

4.2.8. Seçim İtirazlarının Meclis’e Tasınması 

Adnan Menderes, Aydın’da yapılan seçim yolsuzluklarını hazırlanan 
tutanaklarla birlikte seçimlerden sonra toplanan VIII. Dönem Meclis’inde gündeme getirmistir. Ancak diger DP milletvekillerinin gündeme getirdigi seçim usulsüzlükleri iddialarıyla birlikte bu iddialar da meclis tarafından kabul görmemistir.891 Ancak bu seçim yolsuzlukları, DP’nin bundan sonraki hareket tarzını belirlemistir.892 Adnan Menderes Meclis görüsmeler sırasında sunları söylemistir: “21 Temmuz tarihinde yapılan milletvekili seçimlerinde birçok yolsuzluklar ve kanunsuzluklar oldugu hakkında oldugu hakkında teessüs eden kanaat umumidir. TBMM’ce Aydın’dan seçilen milletvekillerinin mazbataları onaylanmamalı ve kisilere iade edilmelidir. Bu kanaatin bütün vicdanlarda yer etmesine sebep kanunu tatbike memur makamlar ve vazifeliler tarafından her türlü kanunsuz hareket ve muamelelerin, her çesitten tazyik ve tehditlerin 
zor ve siddet kullanma hadiselerinin her yerde açıktan açıga yapılmıs olmasıdır. Ve hiç kimseden çekinmeden islenen bu kanunsuzluklarının sehir, kasaba ve köylerde yıgın yıgın vatandasların maruz kalmıs bulunmasıdır.” 

Adnan Menderes, sözlerinin devamında yapılan usulsüzlükler nedeniyle 
seçimlerin milletin iradesini yansıtmadıgını ileri sürmüstür. Meclis Seçim Tutanaklarını İnceleme Komisyonu’nun seçimleri bozmak söyle dursun, yapılan sikâyetler için hiçbir tahkikat yapmamasını, bununla ilgili tüm serzenisleri kulaklarını tıkamasını teessürle karsıladıgını söylemistir. Ona göre CHP tek parti olma anlayısından henüz uzaklasamamıstır. Bu yüzden kendisine karsı gelisen tüm partilere karsı, hile ve siddete basvurmaktadır. İktidar partisi aynı anlayıstan dolayı kendisi dısındaki partilerin yayılıp gelismesine meydan vermeden seçimleri öne almıstır. Yine seçimlere hile karıstırmak suretiyle dört yıl daha iktidarda kalmayı garanti altına almıstır. Böylece Türk milletinin 

vatandaslık haklarına kavusma arzusu bir kez daha ertelenmistir. Millet fertlerini vatandas olma bilincine yükselten seçme hürriyetine müdahale edilmistir. Seçim Kanunu ise millet iradesini yansıtmak gayretinden daha ziyade CHP’nin sadece seçimleri kazanabilmesi amacıyla yapılmıstır. Yine ktidar Partisi, yapılan usulsüzlüklerin kamuoyunca duyulmasını engellemek için matbuat kanunuyla basını baskı altına alarak 21 Temmuz seçimlerinin üzerine bir perde çekmek amacındadır. Adnan Menderes’e göre Aydın’daki seçimlere gölge düsüren olaylar söyle gelismistir: 

1) Nazilli’de 3 numaralı sandıkta komisyon baskanı olan Ortaokul Müdürü Arif 
Gönendik içlerinde CHP aday listeleriyle dolu zarfları sandıga atarken yakalanmıstır. Bunu tespit için yapılan tutanakta CHP müsahitlerinin de imzası vardır. Seçmen listesinde 402 imza sayıldıgı halde, sandıktan 380 oy pusulası çıkmıstır. Çünkü Arif Gönendik diger oy pusulularını sandıga atamadan yakalanmıstır. 
2) Aydın merkezde Halk Partisi aday listeleri kapalı ve mühürlü zarflar içerisinde 
dısarıda muhtarlarca halka dagıtılmıstır. 
3) Söke kaymakamı Çalıslı muhtarını yanına çagırarak ona 700 lira vermis ve muhtardan bu paranın CHP’ye oy saglanması için dagıtmasını istemistir. Reisköy muhtarı ise aynı köyün DP baskanına seçimlerle ilgilenmemesi karsılıgında 100 lira verecegini söylemistir. 
4) Bozdogan’da hayatta olan pek çok Demokrat Partili vatandasın adları seçim 
kütüklerine yazılmamıstır. Bunun yerine ölü pek çok kisinin adları yazılarak onlar adına CHP’ye oy atılmıstır. Bazı sandıklarda yazılı olan seçmenlerin yerine oy kullanılmıstır. Olaylar, asıl seçmenler sandık basına gelince ortaya çıkmıstır. Söke’de 35 numaralı sandıkta ve Çine’ye baglı Cumalı köyündeki sandıkta bu tür usullükler yapıldıgına dair tutanaklar tutulmustur. 
5) Koçarlı, Söke kaymakamları ile Yenipazar, İncirliova, Akköy bucak müdürleri ve Aydın merkez polis komiserinin adam hapsedip dövdürdüklerine dair sikâyetler gelmistir. Pek çok köyde de köy odasına çekilen köylüler tazyik edilmistir. 
6)Nazilli’de sekiz sandıkta, Söke’nin Güllübahçe, Çine’nin Kayıklı ve Kuguk 
köylerinde DP’nin fazla oy aldıgını gösterir seçim tutanakları düzmece tutanaklarla degistirilmistir. 
7)Sandık baslarında görevli 356 DP temsilcisinden 105’i sandık baslarından 
uzaklastırılmıstır. 
Adnan Menderes’in Aydın seçimleriyle ilgili konusmasından sonra Aydın’dan 
CHP milletvekili seçilen Neset Akkor meclis kürsüsünde Adnan Menderes’e su yanıtı vermistir:“Adnan Menderes’in iddiaları sadece Ankara’ya çekilen telgraflara dayanmaktadır. Üstelik bu telgraflar seçimlerin bitmesinden 10–12 gün sonra toplu halde çekilmistir. Hiç süphesiz ki bu telgraflar bir merkezden verilen bir direktifle bildirilmis ve hiçbir kıymet tasımayan sözlerden baska bir sey degildir… Seçim Komisyonlarının CHP’lilerden olustugunu iddia edenler, noterlerle var olan seçim yolsuzluklarını tespit edebilirdi. Bu da mümkün degilse delil tespiti için mahkeme kararı alabilirlerdi. Bunları yapmayanlar, çekilen telgraflarla, yazılmıs birkaç tutanakla seçimlerin uygunsuz yapıldıgı söylemektedir. Ancak mevzuat itibariyle bu iddialar hiçbir kıymet ifade etmez”.893 

Karsılıklı suçlamalar sonrasında 21 Temmuz seçimlerinde Aydın’dan 
milletvekili seçilen Neset Akkor, General Refet Alpman, Ahmet Emin Arkayın, Mithat Aydın, Emin Bilgen, Mahzar Germen, Nuri Göztepe’nin TBMM’de 26.08.1946 yapılan genel kurul toplantısında mazbataları onaylanarak milletvekillikleri kesinlesmistir. 1946 seçimleri, tek parti döneminde belirlenen meclisin son kez yenilenmesini saglamıstır. Demokrat Parti tarafından ileri sürülen seçimlerdeki yolsuzluk iddiaları, yenilenmeyen seçim kanunu, idari amirlerin muhalefet üzerindeki baskısı, bu seçimlere gölge düsürmüstür. Meclis yenilenmistir fakat seçim, Demokrat Parti’nin tutumu nedeniyle TBMM’nin ihtiyaç duydugu güvenirliligi ve mesruiyeti kendisine saglayamamıstır. 1946 seçimleri öncesinde DP 16 ilde örgütlenememistir. Örgütlendigi illerde ise henüz tam güçlenememistir. Dolayısıyla DP’nin seçimleri kaybetmesi dogal bir sonuçtur. Toker, seçimlerde usulsüzlük yapıldıgı tezini savunurken,894 Gologlu 
seçimlerdeki usulsüzlük iddialarını kısmen kabullenmekle birlikte durumun DP’liler tarafından abartıldıgını söylemistir.895 Demokrat Parti’nin 21 Temmuz seçimlerinin sonuçlarına itiraz için giristigi bütün çabalar sonuçsuz kalmıstır. 1950 seçimlerine kadar DP bu konuyu devamlı sıcak tutmaya çalısmıstır. Ortaya koydugu seçimlerdeki yolsuzluk iddialarıyla halkın DP’ye olan teveccühünü daha da artırmayı amaçlamıstır. 

DP, 21 Temmuz’dan tarihinden sonra yeni seçim kanununun biran evvel çıkmasını saglamak için büyük bir çalısma baslatmıstır.896 Süphesiz ki DP mazlum ve magdur bir parti kimligiyle Türk insanının duygusal, ezilenlerin yanında olan yapısından yararlanma fırsatı yakalamıstır. 

4.3. ÇAKIRBEYLİ CİNAYETİ

Türkiye’de çok partili yasama geçis sürecinde yapılan siyasi tartısmalar 
cinayetle sonuçlanacak boyutlara ulasmıstır. Bu tip olaylardan birisi de Aydın’da 
gerçeklesmistir. 21 Temmuz genel seçimleri öncesi Adnan Menderes’in de çiftliginin bulundugu Çakırbeyli Köyü’nde islenen cinayet bütün Türkiye’de yankı bulmustur. Cinayet seçimlerinden 48 saat önce Aydın’da DP Çakırbeyli ocak baskanı ve Adnan Menderes’in çiftlik kâhyasının öldürülmesiyle gerçeklesmistir.897 Anadolu gazetesinin verdigi habere göre, olay gece yarısı 01:30 sularında meydana gelmistir. Katil ya da katiller DP Çakırbeyli köyü Ocak baskanı Mehmet Budaklı’yı hedef almıstır. Olayda Adnan Menderes’in çiftlik kâhyası ölmüs, köyün ögretmeni de agır yaralanmıstır. İlk bulgular katil ya da katillerin pusu kurarak ve planlı bir sekilde cinayeti isledigini ortaya koymustur. Olaydan sonra on kadar kisi gözaltına alınmıstır. Cinayetin olus zamanı ve 
cinayete kurban gidenlerin kimlikleri, döneminde cinayeti çok tartısmalı hale 
getirmistir. Demokrat Parti, olayın baslarında cinayetin siyasi oldugunu iddia etmistir. 
Aydın Valisi ilk açıklamasında ‘Öldürülen Mehmet Budaklı, düsmanı çok olan eski bir sabıkalıdır. Bazı kadınları da tecavüz ettigi iddiaları ortada dolasmaktadır.’ diyerek cinayetin siyasi olamayacagını belirtmistir.898 Olayın duyulmasının ardından basın da ayrıntıları okuyucularına aktarmaya baslamıstır. Demokrat İzmir gazetesi olayı su sekilde nakletmistir: Mehmet Budaklı ve Menderes’in kâhyası Kadri Çelik, köy egitmeni Mehmet Ali Eroglu köy kahvesinde otururken birden meçhul sekilde kendilerine yaylım atesi açılmıstır. Mehmet Budaklı ve Kadri Çelik saldırı sonrasında ölürken, egitmen agır sekilde yaralanmıstır. Olay yerinde 16 mermi kapsülü bulunmustur. Bunlar 9 mm.dir. Cinayette kullanılan silahın sarjörü 20 mermiliktir. Bu silah normal kosullarda bulunabilen bir silah degildir. Demokrat zmir gazetesine göre bu is organizedir. Etem Menderes bu nedenle teessürlerini bildirmistir. Aydın Valisi ise olayın basit bir zabıta vakası oldugunu tekrarlamıstır. 899 Valinin beyanatına ragmen  Demokratlar iddialarını tekrarlayınca “İçisleri Bakanlıgı konuyla ilgili bir teblig yayımlamıstır.900 Gerek bakanlık gerekse valilik tarafından yapılan beyanatlarda cinayetin siyasi olmadıgı vurgulansa da katilin uzun süre yakalanamamıs ve kimliginin tespit edilememis olması cinayet üzerindeki tartısmaları alevlendirmistir. 

Kamuoyunu oldukça mesgul eden Çakırbeyli cinayetinin sorumlusu olaydan 
yaklasık üç ay sonra yakalanabilmistir. Mehmet Bardakçı adındaki bu kisi ilk ifadesinde cinayeti maktulle aralarındaki kırgınlıktan dolayı isledigini, cinayetin siyasi bir yanının olmadıgını söylemistir. Cinayette kullanılan ngiliz malı otomatik tabanca, Mehmet Bardakçı’nın yer göstermesi sonucu kendisinin topraga gömdügü yerden çıkartılmıstır.901 Mehmet Bardakçı çıkarıldıgı mahkemece tutuklanmıstır. Böylece yargılama süreci baslamıstır. DP kongresinde Çakırbeyli cinayetinde ölenlerden birisi olan Mehmet Budaklı –Demokrasi sehidi- olarak anılmıstır. Anadolu gazetesi ise bu cinayetin kisisel sebeplerden dolayı islendigini ancak bunun bazı kesimlerce siyasi malzeme yapıldıgı söylemistir. Anadolu gazetesi, Mehmet Bardakçı’nın zamanında maktul Mehmet Budaklı’nın kahvehanesinde çalıstıgını ve kar meselesi yüzünden  aralarının açıldıgını, bu nedenle maktulün, Bardakçı’yı kahvehaneden çıkardıgı gibi köyden de kovdugunu ifade etmistir. Böylece aralarında kisisel bir husumet dogmustur.902 

Durusmalar Aydın Agır Ceza Mahkemesi’nde görülmeye baslanmıstır. Davada 
maktul’ün esi Davacı Hatice Budaklı, müdahil avukat Sahap Gürsel ve hadisede 
yaralanan Mehmet Ali Eroglu bulunmustur. Sanık daha önce kendisi’nin verdigi 
ifadeleri tamamen reddetmistir. Bunları baskı ve iskence altında verdigini söylemistir. 
Mahkeme heyeti cinayetin siyasi boyutu olup olmadıgını sorgulamak istemistir. 
Bardakçı’ya cinayetten önce Koçarlı’ya niçin gittigini ve burada birilerinden cinayeti islemesi konusunda kendisinin talimat alıp almadıgını sormustur. Bardakçı, Mahkemede verdigi ifade de köy muhtarı Osman Hamamcı ile birlikte Koçarlı’ya, CHP Koçarlı baskanının çagırması nedeniyle gittiklerini söylemistir. CHP baskanının, kaymakam, jandarma komutanı, muhtarında bulundugu bir ortamda DP’li Ocak baskanı Budaklı’nın halka zulmettigini, bu nedenle ortadan kaldırılması gerektiginden söz ettiyse de kendisinin bunu kabul etmedigini dile getirmistir. Ancak Maktulün kendisinin nisanlanması için yardımcı oldugunu, daha sonra maktulün nisanlısını kendisine ayarlamaya çalıstıgına dair köyde söylenti çıktıgını belirtmistir. Bardakçı ifadesini söyle devam ettirmistir: “Bu sorun küllenmek üzereydi. Ancak bu arada askere gittim. Ben askerdeyken nisanlım baskasına kaçtı. Bununla ilgili çıkan dedikodular nedeniyle 
Budaklı’yla aralarımız açıldı.” Bardakçı, cinayette kullandıgı silahı kendisinin satın aldıgını söylemistir. CHP tarafı, CHP baskanı ve erkânın bu isle bir ilgisinin 
bulunmadıgı, sanıgın önceki ifadelerinde ve mahkemedeki ifadesinde cinayeti 
kendisinin isledigini itiraf ettigini söylemistir. Müdahil avukat ve maktulün kardesleri Sami ve Hüseyin Budaklı mahkemede ifade degistirerek bu cinayete baskalarının da adının karısmıs olabilecegini söylemistir.903 Demokrat zmir gazetesi ise cinayetin siyasi oldugu iddialarını yenilemistir. Demokrat zmir gazetesine göre CHP Müfettisi Fazıl Serafettin Bürge’nin otomobilinin olaydan sonra Koçarlı’da görülmesi cinayetin politik oldugunu göstermektedir.904 Mahkeme 19 Mart’a bırakılmıstır. 19 Mart 1947 tarihindeki durusmada Müdahil avukat, üç-bes kurus alacak meselesinin sanıgın cinayet islemesi için yeterli olamayacagını söylemistir. Cinayetin ardında baska sebepleri aranmalıdır. Avukat böylece tekrar cinayetin perde arkasında siyasi sebep olabilecegini ima etmistir. Mahkeme’de Jandarma karakol komutanı sahit olarak dinlenmistir. Komutan cinayet günü sanıktan süphelendigini ancak maktul’ün kardesi Sami Budaklı’nın sanık için bizim ekmegimizi yedi ondan süphelenmiyoruz 
deyince sorusturmanın seyrini degistirdiklerini, CHP Koçarlı baskanı ve Kaymakam’ın cinayete azmettirdiklerine inanmadıgını söylemistir. Sanık verilen ifadeleri reddetmistir. Daha önce hastaneye gönderilen sanık için saglık kurulu kararıyla akıl saglıgı yerinde olduguna dair rapor verilmistir.905 Mahkemede savunma sahitlerinin kimileri yüzlestirilmistir. Durusmada tanıklar dinlenmistir. Durusma 2 Haziran’a tadil edilmistir.906 Durusmalara ara verilen zaman diliminde Demokrat zmir gazetesi sürekli bu konudan söz ederek konunun sıcak kalmasını amaçlamıstır.907 2 Haziran’daki durusmada Bardakçı, pek çok kisinin tanıklıgını aralarında husumet oldugu gerekçesiyle ret etmistir. Sahitlerin dinlenmesinden sonra durusma 12 Haziran’a bırakılmıstır.908 12 Haziran’daki durusmada savunma sahitleri dinlenmistir. Müdafaanın sonsavunmasını yapması ve savcı iddianamesinin son seklinin verilmesi ve karar durusması için mahkeme 21 Hazirana tarihine ertelenmistir.909 Mahkeme Kararını, 17 Eylül 1947 tarihinde vermistir. Karar durusmasında müdahil avukat Sahap Gürsel; Mehmet Bardakçı’nın, maktul Mehmet Budaklı’nın ekmegini çok yedigini, aralarında bir husumetin mevcut olmasının mümkün olmadıgını, cinayete azmettirenler oldugu iddiasını yinelemistir. Ancak mahkeme mevcut deliller dogrultusunda Bardakçı’yı idama mahkûm etmistir ve diger iddiaları delil yetersizliginden dikkate almamıstır.910 Mahkeme, Çakırbeyli cinayetinin siyasi nedenlerle degil kisisel husumet nedeniyle islendigini kanaat getirmistir. Mahkeme tutanaklarına cinayet nedeni on bir yıl önce maktul Mehmet Budaklı, katil Mehmet Bardakçı’nın nisanlısını kendisinden ayırması seklinde geçmistir. Sanık karar okunurken heyecanlanmıs ve mahkeme salonu dısına çıkarılırken de bir nisanlı yüzünden adam asılmaz. Kararı temyiz edecegim” diye bagırmıstır.911 

Cinayet davası temyiz süreciyle beraber dört yıl sürmüstür. Yargıtay katil 
Mehmet Bardakçı hakkında verilen idam kararını bozmustur. Davanın son asamasında Aydın Agır Ceza Mahkemesi’nde, sanık reddi Hâkim talebinde bulunmustur. Bunun üzerine dava dosyası Mugla Agır Ceza Mahkemesi’ne gönderilmistir. Savcılık, durusmada Yargıtay’ın bozma kararına uyulmasına talep etmistir. Ancak Hâkimler Heyeti önceki kararda direterek sanık hakkında idam kararı vermistir. Mahkeme, maktul ve katilin bir kahvenin isletmesinde ortaklık yaptıgını, katilin nisanlısından ayrıldıgını, bunun sorumlusu olarak maktulü gördügünü, bu nedenlerle aralarında husumet olustugunu, cinayetinde bu yüzden planlı olarak islendigi kararına varmıstır.912 

Hükümlü 1950 yılında ilginçtir Demokrat Parti iktidarı tarafından çıkartılan genel aftan yararlanarak idam cezasından kurtulmustur. Hükümlü toplam 14 yıl hapis yattıktan sonra 1960 tarihinde tahliye olmustur.913 
Muhalif gazeteler kisisel mesele nedeniyle ortaya çıkan Çakırbeyli cinayetini, 
kendi amaçları dogrultusunda siyasi bir zemine tasımaya çalısmıs, kamuoyunu bu yöne dogru sürüklemek istemis, bunda da epey basarılı olmuslardır. 

4.4. İL GENEL MECLİSİ SEÇİMLERİ

Eylül 1946’da yapılması düsünülen İl Genel Meclisi seçimleriyle ilgili partiler 
hummalı bir faaliyet içerisine girmislerdir. Demokrat Parti Genel dare Kurulu 15 Agustos 1946 tarihinde bir toplantı yaparak l Genel Meclisi seçimlerine katılıp katılmama konusunda l teskilatlarını serbest bırakmıstır. DP, Aydın il teskilatı da yaptıgı toplantıların ardından aldıgı kararla seçimlere katılma kararı almıstır. Aydın ilinde memur ve bürokratlar yine bu seçimde iktidar yanlısı bir tutum sergilemistir. Aydın Valisi, CHP toplantılarında bulunduktan sonra zaman zaman CHP müfettisi, yine CHP azası olan Ziraat Bankası müdürü ve diger CHP azalarıyla birlikte parti çalısmaları için İncirliova, Germencik ve Söke’ye gitmistir.914 CHP müfettisince CHP Genel Sekreterligi’ne gönderilen İl Genel Meclisi seçimi ön raporuna göre CHP Aydın’da önce adaylık yoklamaları yapmıstır. Söz konusu adaylar, CHP Milletvekili Emin Bilgen ve Müfettisi Dr. Fazıl Serafettin Bürge gözetiminde ön yoklamalarla belirlenmistir. Ön yoklama yapılmasının ardından İl Genel Meclisi Seçimleri 1 Eylül 1946 Pazar günü yapılmıstır. 20 sandalyelik il meclisinin 19 sandalyesini CHP adayları, 1 sandalyesini ise bagımsız aday kazanmıstır. İl Genel Meclisi seçimlerindeki CHP’nin zaferi önce bir telgrafla acele olarak CHP Genel Merkezine bildirilmistir. Sonra seçim evrakları gönderilmistir. 

Tablo 4.13:İlçelerin İl Genel Meclisi Üye Sayısı 

Tablo 4.14:İlçelerin İl Genel Meclisi Üyeliklerine Seçilenler 

İl Genel Meclisine Seçilen Adayların Listesi.916 

- İlçelerin İl Genel Meclisi’nde temsil sayısı ilçe nüfusunun il toplam nüfusuna 
oranıyla belirlenmistir. Çok partili yasama geçis sürecinde Koçarlı bir üyeyle İl 
Meclisi’nde temsil edilirken Aydın Merkez İlçe bes üyeyle temsil edilmistir. 

Tablo 4.15: Seçimlere stirak Oranı ve Partilere Göre Oy Dagılımı 

İl Genel Meclisi seçimlerinde neredeyse Aydın’ın tüm ilçelerinde seçime katılım 
oranı % 50’nin altında kalmıstır. Sadece Karacasu’da seçime katılım oranı % 50’nin biraz üzerine çıkmıstır. 

Tablo 4.16:Seçmenlerin Cinsiyetine Göre Seçime Katılım Sayıları 

Yirmi sandalyeli İl Genel Meclisi’ne 16 aday ilk defa, 4 aday ise yeniden 
seçilmistir. Söke’de DP seçime katılmamıstır.917 Yapılan il genel meclisi seçimlerinde DP % 30 oranında oy almıstır. Adaylıkların tamamını CHP kazanmıstır.918 21 Temmuz 1946 genel seçimlerinde CHP’nin çogunlugu ele geçiremedigi Söke ve Aydın merkezde dahi bu sefer çogunlugu ele geçirdigi ifade edilmistir. Milletvekili seçimlerinde dörtte üçünün CHP’nin aleyhine oy verdigi tespit edilen devlet memurları Aydın Valisi tarafından uyarılmıs ve bu seçimde CHP’ye oy vermeleri saglanmıstır. Seçim emniyet içinde geçmistir. 21 Temmuz seçimlerindeki sikâyetlere bu seçimde rastlanmamıstır. 
CHP müfettisi tarafından hazırlanan seçim raporunda Etem Menderes’in Vali’ye 
uydurma sikâyet mektupları gönderdigi ifade edilmis ve acizlik içerisinde oldugu buna göre Demokratlara acımak gerektigi belirtilmistir. Raporda dikkat çeken baska bir degerlendirmede Söke’de DP’nin kendisine aday bulmayınca seçime girmedigi ifade edilmistir. Meclis üyesi seçilen kimi adaylar, CHP Genel Sekreterligi’ne seçilmelerinden dolayı baglılık mesajları içeren telgraf göndermislerdir.919 


BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

891 TBMM, ZC; D. 8, c.I (04.08.1946). 
892 Yediyıldız, N., agt., s.49. 

893 TBMM Zabıt Ceridesi(Dergisi), 1946, 8. Dönem, 1. Cilt, 8. Birlesim, 2. Oturum s.202-205, TBMM “21 Temmuz Seçim Tutanaklarını Arastırma Komisyonun Raporlarının Görüsülmesi”. 

894 Toker, Tek Partiden Çok Partiye, s.123. 
895 Gologlu, Demokrasiye Geçis, s.65. 
896 Çolak, F. agt., s.94. 
897 Vatan, 20 Temmuz 1946. 
898 Anadolu, 20 Temmuz 1946. 
899 Demokrat İzmir, 20 Temmuz 1946. 
900 Demokrat İzmir, 21 Temmuz 1946. 
901 Anadolu, 15 Eylül 1946. 
902 Anadolu, 27 Ocak 1947.
903 Anadolu, 21 Şubat 1947. 
904 Demokrat İzmir,19 Şubat 1947. Demokrat İzmir, 21 Şubat 1947. 
905 Anadolu, 20 Mart 1947. 
906 Demokrat İzmir, 24 Mayıs 1947. 
907 Demokrat İzmir, 30 Nisan 1947. Demokrat İzmir, 10 Mayıs 1947. 

908 Demokrat İzmir, 3 Haziran 1947. 

909 Demokrat İzmir, 15 Haziran 1947. 
910 Demokrat İzmir, 18 Eylül 1947. 
911 Anadolu, 19 Eylül 1947. 
912 Anadolu, 22 Nisan 1950. 
913 Budaklı, M. 1934 yılı Çakırbeyli dogumlu (Maktul Mehmet Budaklı’nın oglu) Görüsme Tarihi: 17 Eylül 2007, Görüsme Yeri: Çakırbeyli Köyü, Aydın. Görüsme sıcak bir ortamda basladı. M. Budaklı beni ilginç tarihte buldugunuz. Bugün Adnan Menderes’in idam edildigi gün diye söze basladı. “Cinayetin islendigi tarihte 12 yasındaydım. Babam yakısıklı uzun boylu, bir adamdı. Giriskendi, Çakırbeyli çevresindeki tüm köylerin yönünü DP’ye çevirmisti. Olay günü bostan bahçesindeydik. Kahveye vardıgımızda her taraf kan gölünü dönmüstü. Adnan Menderes’in kahyası sandalyenin üzerinde oracıkta can vermisti. Babam ölüme biraz direnmis ama biz oraya ulastıgımızda çoktan can vermisti. Benim de egitmenim olan köy egitmenini agır yaralı sekilde hastaneye kaldırdık. 12 yasında kahvede her seyi görmüstüm. Bu olay bende derin iz bıraktı. Kahvemiz islek bir yol üzerindeydi(Çine-Aydın yolu), kır kahvesiydi ama tas binaydı. Çok iyi yapılmıstı. Bu olay olduktan sonra görüp durmayalım diye bu binayı yıktık. Bana bu olayları soranlara da yahu üzerinden elli atmıs sene geçmis bir olay neyinize gerek diyerek geçistiriyordum. Çünkü her anlatısımda olayı bir daha yasıyordum. Benim babam o kadar güzel bir adam ki Aydın’a Salı pazarına gittiginde kadınlar babama dönüp dönüp bir daha bakardı. Cinayet günü hiç bir sey henüz belli degilken o günün Aydın Valisi Salim Gündogan’ın bu bir adi vakadır seklinde açıklamaları bizi üzdü. Sonra Mehmet Bardakçı yakalandı. Bardakçı bunu niye yaptı bilmiyoruz. 
O evimize giren çıkan bir insandı. Biz ona Mehmet Efe(agabey) derdik. O zamanlar garibanlık çoktu. 
Yanımıza sıgınmıslardı. Sonra babamla ayrıldılar. Buna kızarak mı cinayet isledi bilmiyorum. Ancak Bir avukat cinayeti hükümetin islettigini, hükümet aleyhine dava açmamızı bize söyledi. Cinayette kullanılan silah onda bulundu. Ancak o gün balistik inceleme yoktu. O yüzden Bardakçı suçunu sürekli inkar etti. 
Dava dört yıl sürdü. Biz her davadan sonra Ulus, Demokrat zmir gazetelerini gelismeleri takip etmek için satın alıyorduk. Adnan Menderes ise kendi kahyasını ve benim babamı vuran adamı, Demokrat Parti’nin iktidara gelmesiyle affetti. Bizim aile Çakırbeyli köyünde oldukça etkiliydi. Adnan Menderes’a çıkarılan 
bu afla ilgili sitemimizi iletince bize affın genel bir af oldugunu ima ederek babam için ölen tek Mehmet mi diye haber yollamıs. Çok üzüldük.” 
914 Demokrat İzmir, 22 Agustos 1946. 

915 BCA, 490.01/245.974.1. 
916 Anadolu, 3 Eylül 1946. 

917 BCA, 490.01/245.974.1. 
918 Anadolu, 2 Eylül 1946. 
919 BCA, 490.01/245.974.1.


34 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 32

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 32

4.2.ÇOK PARTİLİ YASAMIN İLK GENEL SEÇİMİ (21 TEMMUZ 1946) 


4.2.1. Seçimlerin Öne Alınması,


Dört yılda bir yapılan genel seçimler çok partili yasama geçilmesiyle birlikte 
iktidar partisi CHP tarafından bir yıl öne alınmıstır. Bu nedenle VII. Dönem TBMM’si 3 yıl görev yapmıstır. Normalde 1947 yılının Ekim ayında yapılması gereken genel seçimin, 21 Temmuz 1946 tarihinde yapılmasına karar verilmistir. Seçim öncekilerin aksine tek dereceli yapılmıstır ve oy çoklugu esasına dayalı olmustur. CHP, seçimlerinin öne alınmasını çok partili yasama geçilmesiyle meclis çalısmaların aksamasını gerekçe göstermistir. Çünkü milletvekillerinin büyük bir kısmı seçim bölgelerinde zaman geçirmeye baslamıstır. ismet inönü ise CHP’nin seçimleri zamanında yapma niyetinde oldugunu ancak CHP’nin gelisen iç ve dıs sartlar nedeniyle seçimi öne aldıgını söylemistir. inönü’ye göre dünya çok daha bulanık, karanlık, uzun bir sürünceme yolunu tutmustur. Bir yıl sonrası Türkiye’nin önüne çıkacak risk ve ihtimallere karsı temsil süresi bitmis bir meclisle çıkmak dogru olmayacaktır. Yine VII. Dönem Meclis’i, üzerinde yapılan siyasi tartısmalar nedeniyle yıpranmıstı. Dolayısıyla iç ve dıs politika, otoritesi süpheye düsmüs bir meclisle yürütülemezdi.849 Muhalefet ise 
iktidarla aynı görüsü paylasmıyordu. Muhalefete göre CHP tarafından seçimlerin bir yıl erkene alınması seçimlerde DP’yi hazırlıksız yakalamayı amaçlamaktaydı. Seçimlerin erkene alınmasıyla ilgili Adnan Menderes su tespiti yapmıstır: “İsmet Pasa’nın seçimleri bir yıl erkene almasının hikmeti bugün daha iyi anlasılıyor. Aydın gibi bir yerde bile henüz istedigimiz sekilde teskilatlanamadık.”850 TBMM, içte ve dısta ortaya çıkan gelismelere karsı ülke yönetimini daha kararlı hale getirme amacıyla iktidar partisi milletvekillerinin oylarıyla 10 Haziran 1946 tarihinde erken seçim kararı almıstır. 

Ancak muhalefet seçimin tam bir baskın seçim oldugunu yinelemistir.851 Muhalefetin bu iddiasında kısmen haklı oldugunu düsünmekteyim. Çünkü iktidarın seçimleri erkene alabilecegi söylentisinin çıktıgı Mayıs ayında muhalefetin pek çok yerde teskilatlanamadıgı görülmüstür.(*) 
(*) Örnegin Aydın’ın en büyük ilçesi Nazilli’de DP, teskilatını 19 Mayıs 1946 tarihinde kurabilmistir. 

Celal Bayar ve Adnan Menderes, erken seçim kararının TBMM’den geçmemesi 
için çok çaba sarf etmis, Ancak bunda basarılı olamamıslardır. Muhalefet erken seçim kararıyla tam bir sok yasamıstır. Demokrat Parti Genel Merkezi, bu karara karsı strateji gelistirmek için DP il baskanlarını derhal Ankara’ya davet etmistir. Yapılacak toplantıda seçimlerin DP tarafından boykot edilip edilemeyecegi il baskanlarına sorulacak buna göre tavır belirlenecekti. Davet üzerine Etem Menderes önce izmir’e gitmis, buradan Manisa ve izmir DP il baskanlarıyla birlikte trenle Ankara’ya hareket etmistir. Ankara’ya hareketten önce izmir il Baskanı Ekrem Hayri Üstündag, Aydın il Baskanı Etem Menderes ve Manisa il Baskanı Hüsnü Yaman kendi aralarında toplantı yapmıs ve DP’nin seçime katılması tezini Ankara’daki toplantıda savunmaya karar vermislerdir.852 

16 Haziran 1946 tarihinde gerçeklesen Ankara’daki toplantıda DP’nin seçime katılması kararı çıkmıstır. 

4.2.2. Seçim Hazırlıkları 

Partilerin seçim hazırlıkları çok gergin bir atmosferde gerçeklesmistir. Demokrat 
Parti, taraftarlarını meydanlara davet etmistir. Demokrat Parti’nin tertip etmis oldugu bu büyük mitingler o döneme kadar Türk demokrasi tarihinde alısılmadık bir görüntüdür. DP’nin en büyük propaganda silahı tertip etmis oldugu bu mitingler olmustur. Bu mitinglere binlerce kisi katılmıstır. Tek parti yönetimi nedeniyle bu duruma pek alısık olmayan CHP, bu mitingleri anarsi ya da ihtilal hareketi olarak görmüstür. CHP’de önemli konuma sahip olan Falih Rıfkı Atay bu durumu “DP, bir siyasi hareket olmaktan çıkıp bir yıkıcılar ve intikamcılar hareketine dönüsmüstür.”853 diyerek özetlemistir. Seçim sürecinde partiler birbirini sert bir sekilde suçlamıslardır. Siyaset propagandası sınır tanımamıs camilere kadar girmistir. Düzce Müftüsü Mehmet Sıtkı Otluoglu cuma vaazında, “Ey Müslümanlar, su anda Allah’ın emirlerini teblig ve sizleri irsat için bu kürsüye çıktım. Bazı aptessiz Demokrat Parti mensupları halk içine girerek tefrika ve fesat tohumları ekmeye çalısıyorlar. Bunlar mektepleri kaldırmaya bu surette 
halka yaranma amacındadır. Sakın bunların tahriklerine kapılmayınız. CHP’den 
ayrılmayız dogru yol budur.” CHP Demokrat Parti’yi dini alet etmekle suçlarken 
böylece bünyesindeki kimilerinin söylem ve davranıslarıyla kendisi de aynı pozisyona düsmüstür.854 Aydın’daki toplantılarda ise DP temsilcileri CHP’yi inançlar konusunda halka baskı yapmakla suçlamıslardır. Ortam bu kadar gerilmisken seçimlere iki gün kala Aydın’da Çakırbeyli köyü DP ocak baskanıyla, Adnan Menderes’in çiftlik kâhyası öldürülmüstür. Türkiye, seçim dönemine gergin bir atmosferde girmistir. 

Demokrat Partililer iktidarın seçimleri öne alabilecegi dedikodusunun çıktıgı 
Mayıs ayından itibaren seçim çalısmalarını baslatmıslardır. Aydın ilinde Demokrat Partililer en ücra köylere kadar giderek partilerini tanıtmaya çalısmıslardır. Demokratların halka yaklasımı bu partiye olan sempatiyi artıran unsurlardan biri olmustur. Kusadası DP baskanı Dr. Hulusi Buyral, fakir halkın muayenesi ve tedavisi için parasız muayene uygulamasını baslatmıstır. Bu durum bir tellalla halka duyurulmustur.855 Nazilli DP Mütesebbis Heyeti Baskanı Dr. ismail Hakkı Sevkay, DP Bozdogan ilçe merkezinde halkı ücretsiz muayene etmistir. Siyasi partilerin sosyal etkinlikleri memnuniyetle karsılanmıstır. Parti etkinligi dısında yapılan muayene ücreti olan 250 kurusu da DP Bozdogan subesine teberru edilmistir.856 Celal Bayar ve Adnan Menderes 1946 yılı Temmuz ayının ikinci haftası seçim çalısmaları yapmak üzere birlikte Ege gezisine çıkmıslardır. İki lider önce İzmir’de düzenlenen mitinge katıldılar.857 
17 Temmuz 1946 günü, milletvekili seçimlerinden dört gün önce de DP Aydın’da bir miting düzenlemistir.858 Bu mitinge İzmir’deki çalısmalarını tamamlayan Adnan Menderes ve Celal Bayar da katılmıslardır. Mitingde bir konusma yapan Adnan Menderes su konular üzerinde durmustur: 
“ Güdümlü demokrasiden söz ediyorlar. DP hiçbir kimsenin lütfu ve müsaadesiyle kurulmamıstır. DP bir kukla tesekkülü degildir. DP, Türk kanunlarının çizdigi hudut içerisinde yürüdügünden Türk milletinin iftiharına mazhar olmustur… Kimileri Demokrat Parti’nin Rus parasıyla kuruldugunu söylediler. Bu menfur propagandayı köylere kadar yaymak için neler yaptıklarına çogunuz sahit olmustur. Bunu devlet memurlarından bazıları da söylemistir… 
Bu iftiraları atmak için gözlerinin ne kadar kararmıs oldugunu siz tahmin edin. Sahıslarla ugrastıgımız iddiası tamamen uydurmadır. htiras daima bizden uzakta kalacaktır… Devlet reisi(Cumhurbaskanı İnönü), mücadelesine makamının nüfuzunu parti islerine karıstırmakla baslamıstır. Bazı devlet memurlarının (partilere karsı) tarafsızlıklarını muhafaza edememeleri, bundan 
ileri gelmektedir. İktidar partisinin devlet parasından ve vasıtalarından istifade 
etmelerinin de sebebi budur.” 

CHP’ye muhalif gazetelere göre DP’nin Aydın mitingi çok görkemli 
geçmistir.859 Anadolu gazetesi, DP’nin iki liderinin konusmasına kuru bir kalabalıgın katıldıgını ve mitingde coskunun olmadıgını iddia etmistir. Bu toplantılara katılan kimi CHP’liler: “Bizi aldatamazsınız. CHP’ye ve Milli Sef İnönü’ye baglıyız. CHP adaylarına oy verecegiz.” seklinde bagırmıstır. Bu grup, “Dag basını duman almıs” marsını söyleyerek Aydın sokaklarında dolasmıstır. Nazilli’de ise Celal Bayar’ın Dalyan Palas’ta yaptıgı konusması sırasında CHP’li vatandaslar, “Bizi Halk Partisi’nden ancak Allah ayırabilir, baska çaresi yoktur.” diye bagırarak Bayar’ı protesto etmislerdir. Burada DP üyesi Dr. Fuat Köseoglu, Celal Bayar’a Nazilli halkının yanında oldugunu söyleyince, CHP’li vatandaslarla kendi arasında sert bir tartısma yasanmıstır. 
CHP’li vatandaslar Fuat Köseoglu’nun Nazillililer adına söz söyleyemeyecegini belirtmislerdir. Tartısmalar daha sonra CHP idare binasında da devam etmistir. CHP’li vatandaslar, CHP yönetiminden Fuat Köseoglu’nun resmen ihtar edilmesini istemistir. CHP Nazilli İlçe Baskanı Emin Bilgen 21 Temmuz  seçimlerine çok az bir zaman kaldıgını belirterek verilecek oylarla DP’nin ve Fuat Köseoglu’nun tekzip edilecegini söylemis ve heyecanlı kitleyi bu sekilde  sakinlestirmistir. 860 

DP yanlısı gazeteler ise seçim sürecinin basladıgı ilk günden son güne kadar 
büyük baslıklarla vatandası seçime istirak etmeye ve DP’ye oy vermeye davet 
etmislerdir: Gazeteler, “ dare edilen degil, idare eden olmak için reyini Demokrat Parti’ye ver.”861 “Harpte düsmandan korkmayan vatandas! Sandık basında kimden korkacaksın? Korkmadan reyini kullan.” “DP’ye rey vermek kendini hâkim kılmaktır.”862 baslıklarını atarak halktan DP’ye destek vermelerini açık bir sekilde istemislerdir. 

Demokratların yogun seçim propagandası içinde olması CHP’leri de harekete 
geçirmistir. CHP Bölge Müfettisi ile CHP l Baskanı Neset Akkor, Aydın Merkez ve Bozdogan, Nazilli, Söke ilçeleriyle bu ilçelere baglı tüm bucakları seçim nedeniyle dolasmıstır. Buralarda partililerle temaslarda bulunulmus ve milletvekili seçimleri konusunda konusmalar yapılmıstır. CHP ilçe baskanları Aydın’da parti bölge müfettisi ile il baskanı nezaretinde seçim islerini görüsmek üzere bir toplantı yapmıslardır.863 

DP’nin köy çalısmalarından etkilenen CHP milletvekilleri de köy köy dolasarak seçim faaliyetlerine katılmıslardır. CHP’liler de mitingler yapmıs ve degisik etkinlikler de bulunmustur. Örnegin Koçarlı’da pazarın kuruldugu günde CHP tarafından bir açık hava toplantısı düzenlenmis, toplantıda bir konusma yapan Avukat Sahap Gürsel sunları söylemistir: “CHP’nin geçmiste yaptıkları, gelecekte yapacaklarının teminatıdır. 

İnönü ne yalnız bir devlet baskanı ne de yalnız partimizin sefi degildir. O inkılâpların her basamagında Atatürk’ün yanında bulunmustur. Adını Atatürk’ün hizasına kazımıstır. Gönüllerimize nesilden nesle sürüp gidecek bir emanet olarak sevgisini yazmıstır. Onu bir kahraman olarak tanıyoruz ve onun safında toplanıyoruz. inönü bizim için eserinden vazgeçemeyecegimiz bir bastır.” 

Mitingde dinleyiciler sürekli: “Varolsun İnönü, Yasasın nönü’nün Partisi, 
CHP’den ayrılmayacagız, onun eserine bir tasta biz koyacagız.” seklinde tezahürat yapmıslardır. 864 

4.2.3. Seçim Komisyonlarının Tesekkülü 

1946 genel seçimlerinde Aydın ili 426 seçim bürosuna ayrılmıstır. Merkez 
İlçe’de 113, Bozdogan’da 62, Çine’de 83, Koçarlı’da 24, Karacasu’da 24, Nazilli’de 81, Söke’de 39 adet seçim komisyonu kurulmustur.865 1946 seçimleri yapılırken seçimler üzerinde henüz adli teminat yoktur. İl seçim kurulları yada komisyonları idari denetim altında olusturulmustur. Seçim kurullarının bası hâkimler degildir. Aydın’da il seçim kurulu su sekilde olusturulmustur: 
Salim Gündogan (Baskan, Aydın İl Valisi) 

Orhan Çiftçi (İkinci Baskan, Aydın Belediye Baskanı-CHP) 
Etem Menderes (Üye, Demokrat Parti İl Baskanı), 
Ahmet Emin Arkayın (Üye, CHP), 
Rıfkı Ulusoy (Üye), 
Fuat Dürük (Üye), 
Eyüp Sahin (Üye), 
Hüsnü Cihan (Üye), 
Dr. Nuri Erkan (Üye), 
İrfan Salyam (Üye)866 

4.2.4. Adaylar 

CHP Milletvekili Adayları 

CHP Genel Sekreterligi’ne çok güçlü isimler ve sahasında söz sahibi kimseler 
milletvekilligi adaylıgı için basvurmustur. Marko Mercan (Avukat), Ali Rıza Turgut (Bucak Müdür), Lütfi Bilgen (Aydın Veteriner Müdürü), Kemal Gencol (Tütün tüccarı), Nuri Vural (Albay), Enver Agar (Agır Ceza Yargıcı), Nazım Kılıç (Zeytin Mütehassısı), Halit Çayırlı (Tüccar), Hulusi Aksudogan (Tarih ögretmeni), Durmus Hamdi Terzioglu (Çiftçi), Aziz Aydın (Mektup dagıtıcısı), Yılmaz Erpulat (Kooperatif müdürü), Ulvi Alacakaptan (İstanbul Muhakemat Müdürü), Fikret Basaran (İlkögretim müfettisi), Süreyya nan (Ev hanımı), Esat Orhan Aydınoglu (Harp Akademisi Hukuk Profesörü), Zeki Mesud Alsan (Eski Milletvekili, Hukuk Profesörü), Eyüp Sahin (Tüccar ve Çiftçi), Nedim Müren (Yargıç), Fuat Sahin Erlaçin (Eski Aydın Milletvekili ve Belediye Baskanı), Esref Demirag (Demiryolları İsletme Müdürü), Hüsnü Berker (Danıstay üyesi), Salih Kalaycı (Yüzbası), Rıfat Korkut (Yargıç), Enver Arar (Yargıç) gibi isimler CHP’ye Aydın milletvekilligi adaylıgı için basvuran adaylar içerisinde bulunuyordu. Genel Sekreterlik, Aydın milletvekili aday listesini açıkladıgında pek çok kimse kendi isimlerini listede göremeyince hayal kırıklıgı yasamıstır. Kimileri bu duruma aldırmadan CHP’ye baglılık ve hizmetlerini sürdürmüslerdir. Bazı CHP’liler ise olanları sineye çekip büyük bir sessizlige bürünmüslerdir. Sessiz kalmayan ciddi bir kesim ise 
CHP’ye karsı cephe almıstır. Örnegin Eyüp Sahin seçimlere bir hafta kala CHP’den istifa ederek DP’ye geçmistir.867 Daha sonra, Seçim Kurulu’nda yer alan Eyüp Sahin seçilen hiçbir milletvekilinin mazbatalarını Etem Menderes’le birlikte imzalamayacaktır.868 CHP’den istifa edenler arasında emekli müfettis Fikret Basaran da bulunuyordu. Fikret Basaran seçimler sonrası DP tarafından düzenlenen seçimleri protesto mitinginde yaptıgı konusmada CHP’yi açıkça hedef almıstır.869 CHP üyesi Halit Çayırlı CHP Genel Sekreterligi tarafından Aydın milletvekilligi aday listesine adı konmayınca adaylıgını bagımsız olarak koymustur. Bu nedenle CHP, Halit Çayırlı’yı parti mevzuatına ters davranmaktan dolayı partiden ihraç etmistir.870 

1946 Genel Seçimleri CHP Milletvekili Adayları: 

- General Refet Alpman 
- Dr. Mazhar Germen 
- Nuri Göktepe
- Neset Akkor 
- Ahmet Emin Arkayın 
- Emin Bilgen 
- Mithat Aydın 871 

Milletvekili adayları açıklandığında Emin Bilgen ismi hariç CHP’nin Aydın’da 
yeni yüzlere listede yer vermediği görülmüştür. 

Demokrat Parti Adayları: 

1946 milletvekili seçimlerinde DP adaylarının 52’si avukat, 41’i çiftçi, 40’ı 
doktor, 15’i emekli general, 14’ü mühendis, 13’ü ögretmen geri kalanı çesitli meslek sahipleridir. “DP, 49 ilde seçimlere katılmıs ve bu illerden 273 aday göstermistir.”872 
Aydın ilinde DP adayları konusunda pek çok kisinin adı ortaya atılmıstır. 
Nazilli’de Sevki Hasırcı DP’den adaylıgını koymak istemistir. Bu nedenle yasını 
düzeltmek üzere mahkemeye basvurmustur. Eski jandarma karakol komutanlarından ve kömür tüccarı Emin Ünal, DP Mütesebbis Heyeti Üyesi Fabrikatör Ali Nihat Amasya’nın damadı Yüksek Ticaret Okulu Memuru Kemal Topeli’nin DP’den aday olacakların arasında adı geçmistir.873 Albay Ali Rıza’nın Nazilli muhitinden ve DP listesinden aday olacagını açıklamıstır. Bu nedenle kendisi bunu saglamak için trenle İstanbul’dan Nazilli’ye gelmistir. Albayı CHP baskanı ve yüzlerce halk istasyonda karsılamıstır.874 Sonuçta DP Aydın milletvekili adayları olarak su isimleri açıklamıstır: 

-Adnan Menderes (*) 
(*) Aynı zamanda Kütahya milletvekili adayıdır.
-Zekai Kavur 
-Av. Cevat Ülkü (**) 
(**) DP iktidarı döneminde Aydın Belediye baskanlıgı yapmıstır. Daha sonra IX, X ve XI. dönemlerde Aydın milletvekili olarak TBMM’de bulunmustur.

- Ahmet Or 

- Dr. Mükerrem Sarol (***) 
(***)1909 yılı Gediz dogumludur. IX, X. Dönem İstanbul, XI. Dönem Edirne Milletvekili seçilmistir. Menderes Hükümetleri döneminde Devlet Bakanlıgı yapmıstır. 
- Ahmet Vehbi Ayaydın875 Bagımsız Adaylar: 
- Avni Deniz.876 
- Halit Çayırlı.877 

4.2.5. Seçim Sonuçları 

Dönemin seçim sistemi geregince Aydın’da en çok oyu CHP almıs ve buna göre 
Aydın CHP adaylarının tamamı meclise girerken, DP adayları ve bagımsızlardan 
milletvekili seçilen olmamıstır. Anadolu gazetesi, seçimden kısa bir süre sonra sonuçları açıklamıstır. Ancak Anadolu gazetesinin okuyucusuna biran önce bilgi ulastırmak için seçimle ilgili verdigi rakamlar saglıklı olmamıstır.878 Seçim mazbatalarına göre Aydın’dan milletvekili seçilen CHP adaylarının aldıgı oyların kesin dökümü söyledir: 

- General Refet Alpman: 62.058 
- Dr. Mazhar Germen: 58.319 
- Nuri Göktepe (*) 
- Avukat Neset Akkor: 59.460 
- Ahmet Emin Arkayın: 59.432 
- Emin Bilgen: 57.636 
- Mithat Aydın: 59.741 
(*) Mazbatası dosyasında bulunamamıstır 

21 Temmuz 1946 seçimleriyle 1946–1950 yılları arasında görev yapan VIII. 
Dönem TBMM’si olusmustur. Bu dönemde Aydın milletvekillerinin tamamı CHP’lidir. 
1948 senesinde yapılan ara seçimlerinde de bu durum degişmemistir.879
1946 genel seçimleri sonucunda ülke genelinde CHP: 396, DP: 61, Bagımsızlar: 7 Milletvekilligi kazanmıstır. 

Anadolu gazetesinin yazdıgına göre Adnan Menderes ve arkadasları Aydın’da 
CHP’nin aldıkları oyun ancak yarısı kadar oy alabilmistir. Gazetenin belirttigine göre Aydın’da CHP ezici bir çogunlukla seçimi kazanmıstır.880 Milletvekili seçilen Neset Akkor ve Ahmet Emin Arkayın’ın yerine Aydın CHP l dare Kurulu’na, kereste tüccarı Lütfü Taskın ile çiftçi Nail Ergün getirilmistir.881 Aydın’da seçim kaybeden Adnan Menderes Kütahya ilinden milletvekili seçilmistir. Durum Adnan Menderes’e gazeteciler tarafından sorulunca Menderes “Milletimin olgunluguna inanıyorum, halk bizimle beraberdir, Muvaffak olacagımıza eminim.” açıklamasını yapmıstır.882 

4.2.6. Seçimlerle İlgili Yapılan Spekülasyonlar 

Seçimler sonunda itirazlar daha çok Demokrat Parti tarafından ortaya atılmıstır. 
Demokrat Parti, seçimlerde DP aleyhine yolsuzluk yapıldıgını, idari mekanizmanın partiler karsısında tarafsız kalamadıgını iddia etmistir. Bu iddialara göre idare mekanizması eliyle sandık baslarında usulsüzlükler yapıldıgı gibi vatandasa da oyunu iktidar partisine verme konusunda baskı yapılmıstır. CHP müfettisligince hazırlanan seçim raporunda Belediye, 21 Temmuz ve daha sonra il genel meclisi seçimlerinde Aydın ili kaymakamlarının ve valisinin devlet memuru olmalarına ragmen CHP adına çalısmalarından dolayı takdirname ile ödüllendirilmesi ya da 500 lira kadar bir ikramiye ile CHP’ye hizmetlerine devamlarının saglanması parti Genel Sekreterligine teklif edilmistir. Adnan Menderes’e göre bu durum DP’nin iddialarını güçlendirmektedir.883 

Seçimlerde “Açık Oy, Gizli Tasnif” ilkesi uygulanmıstır. DP yanlısı gazeteler 
seçimlerle ilgili pek çok olaydan söz ederken, CHP yanlısı basın nedense sanki 
seçimlerde hiçbir sey olmamıs gibi sessizlige bürünmüstür. Demokrat zmir gazetesinin belirttigine göre seçimler Aydın ilinde olaylı geçmistir. Nazilli’de Demokrat İzmir gazetesi muhabiri seçimi takip etmek için gittigi sandık basından CHP’li Av. Hulusi Çogullu’nun emri ile polis tarafından uzaklastırılmıstır. Polisin ilgili kisinin sözünü dinlemesi DP’liler tarafından garip karsılanmıstır. Zeytinli Mahallesi’nde camide bulunan 81 numaralı sandık basındaki Mal Müdürü Süleyman Bülbül, DP mensuplarının elindeki oy listelerini yırtmıs ve halkın eline CHP oy listelerini verdigi iddia edilmistir. DP mensupları seçim sandıgı civarında oy pusulası dagıtınca polis tarafından tutuklanmıslardır. Yapılan seçim yolsuzlukları seçim kurulu baskanlıgı ile kaymakamlıga bildirildigi halde durum geçistirilmistir.884 Nazilli’de yasanan baska bir olayda “3 numaralı sandık basında ortaokul müdürü Arif Gönendik çok miktarda CHP aday listelerini zarf içine yerlestirip sandık içine atmak üzereyken DP Müsahidi Nuri Baloglu tarafından fark edilmis, durumla ilgili tutanak DP’liler tarafından hazırlanınca 
Baloglu ile Gönendik arasında kavga çıkmıstır. Gönendik’in tutanagı yırtması üzerine yeni bir tutanakla durum Cumhuriyet Savcılıgı’na iletilmistir. CHP’li Nazilli Ortaokul Müdürü Gönendik savcılıkta ‘oy pusulalarını kendisinin atmadıgını bunu DP’lilerin yaptıgını’ iddia etmistir. Savcılık Gönendik hakkında takipsizlik kararı vermistir.885 Aksam saatlerinde oyların sayımı sırasında seçmen imzasıyla kullanılan oylar arasında tutarsızlıklar görülmüstür.886 

DP, ortaya çıkan seçim sonuçlarını, seçimin adil yapılmadıgını belirterek kabul 
etmeyeceklerini açıklamıslardır. Bu amaçla partililer seçim kurullarına gerekli 
itirazlarda bulunmustur. DP yöneticileri seçimlerde sandık baslarında yolsuzluk 
yaptıgına inandıgı kisiler için adli mercilere basvurmustur. Aydın İl Seçim Kurulu’nda yer alan Etem Menderes, DP’li diger arkadasıyla birlikte seçim mazbatalarını imzalamamıstır. Aydın’dan milletvekili seçilen CHP’li adaylar imza eksigi bulunan bu mazbatalarla TBMM’ye gidip burada üye kayıtlarını yaptırmıslardır887. Adnan Menderes ise Meclis’te yaptıgı konusmada bu mazbataların Meclisçe iptalini istemistir. Cumhurbaskanı’na çekilen telgraflarla ve ülkenin degisik kentlerinde düzenlenen mitinglerle seçimlerde yasanan yolsuzluklar protesto edilmistir. Meclis’in toplanmasından sonra da ilgili itirazlar meclis bünyesine tasınmıstır. 

4.2.7. Aydın’da DP Tarafından Düzenlenen 1946 Seçimlerini Protesto Mitingi 

7 Agustos 1946 günü DP Aydın’da büyük bir kalabalıgın katılımıyla seçimleri 
protesto mitingi düzenlemistir. Halk “Onları biz seçmedik” diye haykırmıstır. Mitinge Demokrat İzmir Gazetesi muharriri Burhan Belge de katılmıstır. Belge mitingde yaptıgı konusmada; ‘Dünya’nın gözü önünde yapılan bu seçimlerde Türk milletinin demokratiklesemeyecegi; bu olgunlukta olmadıgı tezi DP’ye yapılan haksızlıklar nedeniyle pekismistir. Biz CHP’nin zulmünün karsısındayız. Ancak su bilinmelidir dısarıdan memleketimize bir tehdit yönelse o zaman kimsenin süphesi olmasın biz CHP’nin yanında olacagız. Bizim parti arkadaslıgımız bir öküz öldü ortaklık bitti mukavelesi degildir. Biz ne bir seçim istirak sirketi nede CHP’yi iktidardan indirme aletiyiz. Biz kanuna inanmıs ve kanun kadar temiz insanlarız. Bunu bir gün karsı tarafta   onaylayacaktır.” 888 derken Dr. Mükerrem Sarol da; ‘Bir köylünün bugday ektigi tarlada çavdarla  karsılasması kadar seçimlerin sukutu hayale ugratıcı oldugunu söyleyebilirim. 
Adnan Menderes buralıdır. Bu muhit onu sevmektedir. Bu insanın böyle bir muhitten seçilememesi ilginçtir. Onlara millet iradesiyle inat etmenin bosa çıkacagını; er geç zaferin millette kalacagını gösterecegiz.’ seklinde konusmustur. DP’nin düzenlemis oldugu söz konusu protesto mitingi, mitinge katılımın fazla olmasını saglamak için Aydın pazarının kuruldugu Salı gününe denk getirilmistir.(*) 
(*) Çok partili yasama geçis sürecinde kır nüfusu, kent nüfusundan daha fazladır. Ulasım vasıtaları henüz yaygın degildir. Köylü acil durumlar dısında sadece pazarın kuruldugu zaman sehre inmistir.

Hükümet meydanında yapılan mitinge merkep ve kagnılarıyla sehre inen pek çok köylünün katıldıgı görülmüstür. Miting, Gençlik ve Cumhuriyet marsları söylenerek açılmıstır. Demokrat zmir gazetesinin yazdıgına göre halk protesto mitingi sırasında ‘Seçilmediler tayin oldular.’ ‘Seçilmeden seçildim diyenler utansın.’ ‘Biz sizi seçmedik; size güvenimiz yoktur.” seklinde dövizler tasımıstır. 

Mitingde CHP’lilerle DP’liler arasında sözlü satasmalar olmustur. Kimi 
CHP’liler ‘İstahınızı 4 yıl sonraya saklayın bos sandalye kalmadı.’ derken kimileri 
‘Utanın 24 yıldır CHP’nin ekmegini yiyorsunuz.’ diye bagırmıstır. Mitingde konusanlar tarafları itidale davet etmistir. Burhan Belge CHP’lilere karsı: ‘Bugün burada DP’nin protesto mitingini yapıyoruz. Kanuni müsaade alarak bu meydanda toplandık. Siz de yarın ya da öbür gün izninizi alıp kendi mitinginizi yapabilirsiniz. Bu miting medeni bir tezahürün ifadesidir. Türk milletinin bu medeni manzarasını bozmayınız. hakkımızı elbette arayacagız 889 diye seslenince Fabrikatör Mehmet Külahcı, Belge’ye “Hak benim degirmendedir.” diye bagırmıstır. CHP’liler çıkan konusmacılara miting boyunca “yalan söylüyorsunuz, vekilleri biz seçtik. Bizi İnönü’nün partisinden ayıramazsınız.” 
diye tepki göstermisler ve “Yasasın nönü, yasasın CHP!” diye slogan atmıslardır. 
Anadolu gazetesi, DP’lilerin Aydın mitingini tam bir fiyasko olarak nitelendirmistir. 
Yine bu gazeteye göre, mitingin Aydın pazarına denk getirilmesine ragmen ancak 1200 kisi katılmıstır. Gazete, mitingde DP’lilerin çocukların ellerine pankartlar tutusturduklarını ifade etmistir.890 



BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

849 Feroz ve Bedia Turgay A. (1976), Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi(1945- 1971), s.21-22. 

850 Sarol, M. Bilinmeyen Menderes s.39. 

851 Toker, M. (1990), Demokrasimizin İsmet Pasalı Yılları/Tek partiden Çok Partiye Geçis, s.21 
852 Tasvir, 13 Haziran 1946. 
853 Ulus, 4 Temmuz 1946. 
854 Sönmez, S.(1998), 1946-1950 Yılları Arasında iktidar Muhalefet iliskileri Açısından Demokrat Parti’nin İşlevi, s.26. 
855 Demokrat İzmir, 17 Temmuz 1946. 
856 Demokrat İzmir, 24 Mayıs 1946. DP’lilerin bu tip uygulamaları 1946 genel seçimlerinden sonra da devam etmistir. Ancak DP’lilerin 1950 seçimlerinden sonra bu tip uygulamaları devam edip etmedikleri ayrıca arastırılması gereken bir konudur. 
857 Demokrat izmir, 16 Temmuz 1946 
858 Adnan Menderes’in Konusmaları ve Demeçleri-Makaleleri (1991), C.3, s.93.
859 Mitingle ilgili ayrıntılar ve mitingde yapılan konusmaların tamamı için bkz; Demokrat İzmir, 18 Temmuz 1946. Yeni Asır, 18 Temmuz 1946.
860 Anadolu, 18 Temmuz 1946. 
861 Demokrat İzmir, 2 Temmuz 1946. 
862 Demokrat İzmir, 20 Temmuz 1946. 
863 Anadolu, 16 Haziran 1946.
864 Anadolu, 16 Temmuz 1946. 
865 Anadolu, 15 Haziran 1946. 
866 TBMM, TBMM Üyelerine Ait Sicil Defterleri, VIII. Dönem, Defter No:96, Zarf No:6. 
867 Demokrat İzmir, 15 Temmuz 1946. 
868 TBMM, TBMM Üyelerine Ait Sicil Defterleri, VIII. D., Z. No:6, D. No:93, 96, 97, 98, 99, 101, 102. 
869 Demokrat İzmir, 9 Agustos 1946. 
870 BCA, 490.01/139.560.1. 
871 Anadolu, 19 Temmuz 1946. TBMM, TBMM Üyelerine Ait Sicil Defterleri, VIII. Dönem, Zarf No:6, Defter No:93, 96, 97, 98, 99, 101, 102. 
-General Refet Alpman: Emekli Levazım Tümgeneraldir. 1877 yılı stanbul dogumludur.VII ve VIII. dönemde Aydın milletvekili seçilmistir. Adaylık tarihinde Ankara’da ikamet etmektedir. 
- Dr. Mazhar Germen: 1887 Aydın dogumludur Tıbbiye'den mezun olduktan sonra Eskisehir Askeri Hastanesi bastabipligi yapmıstır. TBMM I. Dönem milletvekili olarak seçilmis ve kesintisiz sekiz dönem Aydın milletvekilligi yapmıstır. Ayrıca Birinci Ali Fethi Okyar Hükümetinde, Sıhhiye ve İçtimai 
Muavenet Bakanlıgı yapmıs Türk hekimi ve siyasetçisidir. 
- Nuri Göktepe: V, VI, VII, VIII. dönemlerde Aydın Milletvekili olarak TBMM’de bulunmustur. 
- Neset Akkor: Hukuk Fakültesi mezunudur ve avukattır. Kaymakamlık görevinde de bulunmustur. I. ve VIII. dönem milletvekilidir. Aydın Cumhuriyet Halk Partisi İl İdare Kurulu ile Aydın Baro Baskanlıgı yapmıstır. 
-Ahmet Emin Arkayın: 1928-1931 yılları arasında Aydın belediye baskanlıgı yapmıstır. Uzun yıllar Türk Hava Kurumu Aydın Subesi Baskanlıgını yürütmüstür. 
-Emin Bilgen: Nazilli dogumludur. Nazilli’de çiftçi ve tüccardır. CHP Nazilli lçe İdare Kurulu baskanıdır. 13 senedir bu görevi sürdürmektedir. Milli Mücadelede Aydın cephesinde bulunmustur. 
Katkılarından dolayı İstiklal Madalyasıyla taltif olunmustur. Daha sonra Türk Ocakları baskanlıgı görevinde bulunmus ve Nazilli’de 11 sene belediye baskanlıgı da yapmıstır. VIII. Dönem Aydın milletvekillidir. 
-Mithat Aydın: TBMM 1. ve 2. döneminde Aydın milletvekili, V, VI ve VII. dönemlerde Trabzon milletvekili, VIII. dönemde Aydın milletvekili olarak bulunmustur. 
872 Vatan, 19 Temmuz 1946.
873 Anadolu, 16 Haziran 1946.
874 Demokrat İzmir,3 Temmuz 1946.
875 Demokrat İzmir, 17 Temmuz 1946. 
876 Anadolu, 16 Haziran 1946. Aydın ortaokulu ögretmenidir. 
877 BCA, 490.01/139.560.1. 
878 Anadolu, 23 Temmuz 1946. Anadolu CHP adaylarının aldıgı oyları söyle açıklamıstır: General Refet Alpman: 61.958, Dr. Mazhar Germen: 58.012, Nuri Göktepe: 58.278, Av. Neset Akkor: 59.204, Ahmet Emin Arakayın: 59.219, Emin Bilgen: 57.405, Mithat Aydın: 59.495 
879 Yediyıldız, N. (1996), VIII. Dönem TBMM(1946–1950), s.36 

880 Anadolu, 23 Temmuz 1946. 

881 Anadolu, 2 Agustos 1946. 
882 BCA, 490.01/139.560.1. 
883 Adnan Menderes’in Konuşmaları ve Demeçleri-Makaleleri(1991), C.1, s.95. 

884 Demokrat İzmir, 22 Temmuz 1946. 

885 Demokrat İzmir, 9 Agustos 1946. 
886 Demokrat İzmir, 24 Temmuz 1946. 
887 TBMM, TBMM Üyelerine Ait Sicil Defterleri, VIII. D., Z. No:6, D. No:93, 96, 97, 98, 99, 101, 102. 
888 Demokrat İzmir, 7 Ağustos 1946. 
889 Demokrat İzmir, 9 Ağustos 1946. 
890 Anadolu, 7 Ağustos 1946. 

33 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 31

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 31

4.1.3. Seçimler 

Belediye seçimleri 26 Mayıs 1946’da sabah saat 8:00’ de baslamıstır. Seçim 
nedeniyle parti ve belediye binaları bayraklarla donatılmıs, Halkevi bandosu Aydın merkezde marslar çalmıstır. Seçim sandıklarının baslarında DP müsahitleri de bulunmustur. Seçime DP’li vatandasların da istirak ettigi görülmüstür. Bu kisiler, CHP adaylarına oy vermistir. Seçime girmemesine ragmen Çine’de DP’ye oy çıkmıstır. Nazilli’de Çapa Hasan Mahallesi’nde CHP’lilerle DP’liler arasında yasanan küçük bir tartısmanın dısında Aydın’daki seçimlerde herhangi ciddi bir olay yasanmamıstır. DP müsahidi seçim defterini incelemek istemis ancak kanunun kendisine bu yetki tanınmadıgı gerekçesiyle bu istegi sandık komisyonu tarafından geri çevrilmistir. Bunun üzerine olay yerine DP baskanı Dr. İsmail Hakkı Sevkay gelmis, kendisi de bu istek dogrultusunda ısrar edince kanuna göre seçimin gizli oldugu kendisine söylenmistir.(*) 

Tablo 4.4:Seçime Katılan Seçmen Sayısı 

(*) Bu seçimde yürürlükte olan seçim kanuna göre açık oy, gizli sayım ilkesi uygulanmıştır. Daha sonra muhalefet demokratik olmayan bu seçim kanununu değiştirmek için çaba harcayacaktır. 

Tablo 4.5:Seçime Katılım Oranları 

Seçimlere katılım en düsük oldugu yer Nazilli, en yüksek oldugu yer ise 
Kuyucak olmustur. 

Seçimlere katılımın düsük oldugu iktidar partisi sorumlularınca da ifade edilmis 
ve müfettis raporlarına göre seçime katılımın düsük olmasının nedenleri söyle sıralanmıstır: 
-Nazilli’de İstanköy muhacirleri, Basma Fabrikası barakalarında iskân etmekteyken bu bölgeden ayrılmıstır. 
-Bölgeden göç edenlerin, ölenlerin, askerde olanların kaydı seçmen listelerinden silinmemistir. 
-Pek çok vatandas listelere adını zamanında kaydettirmedigi için oy kullanamamıstır. 
-Seçim günü havanın yagmurlu olması seçime istirak oranını düsürmüstür. 
Seçime katılımın düsük olmasından yola çıkarak CHP müfettisi seçmen 
listelerinin daha uzun süre askıda kalmasını istemistir. Müfettis raporlarına göre 
muhtarların mahalle ya da köylerine göçle yeni yerlesenlerin ya da resitlik nedeniyle seçmen olan kisilerin tespit etmesi ve listelere yazması saglanmalıdır. Muhtarlar aracılıgıyla askere giden ya da bulundugu bölgeden göçen veya ölen kisiler tespit edilip bu kisilerin isimleri seçmen listelerden silinmelidir. Seçimlerde oy kullanma süresi birkaç saat uzatılmalıdır.843 

Seçimler olaysız geçmis, Demokratlar bu seçimlerde kendilerinden beklenen 
olgunlugu göstermistir. CHP Aydın İl Baskanı Avukat Neset Akkor “Bu seçimlerin daha önceki seçimlere göre daha olgun geçtigini, aynı zamanda seçimlere istirak oranının yüksek oldugunu” söylemistir. DP Aydın l Baskanı Etem Menderes de “seçimlerde demokratik hareket edildigini belirtmistir”.844 Ancak Demokrat İzmir gazetesine göre halk seçime karsı ilgisiz davranmıstır. Gazete Aydın merkezde 8.987 seçmenden 4.775 seçmenin seçime istirak etmesini buna örnek göstermistir. Vali, seçime katılan insan sayısında artıs olur beklentisiyle oy kullanma süresini bir saat daha uzatmak istemistir. Fakat DP’lilerin müdahalesiyle bu uygulamadan vazgeçilmistir. 
Seçimde bazı bayanların, sizi jandarma bekliyor denilerek seçim sandıgının basına getirildigi görülmüstür. Özellikle memur ve memur aileleri tazyik altında seçimlere istirak etmistir. Kimi oy pusulalarını seçim sandıgı basındaki memurların doldurdugu görülmüstür.845 

Seçimler sonucunda Aydın Belediye Meclisi üyeliklerine seçilenler: 

Raif Aydogdu (Belediye Baskanı) 
Orhan Çiftçi (Çiftçi) 
Eyüp Sahin (Fabrikatör) 
Dr. Hulusi Eralp (Serbest hekim) 
A. Emin Arkayın (Türk Hava Kurumu Direktörü) 
Raif Günaydın (Tüccar) 
Hasan Sabuncuoglu (Tüccar) 
Vehbi Aydınlıer (Müteahhit)(*) 
İhsan Uzman (Avukat) 
Hüsnü Cihan (Avukat) 
Rifat Kodik (Manifaturacı) 
İrfan Salyam (Fen memuru) 
Ali Rıza Özkavruk (Tuhafiyeci) 
Kazım Aydınel (Kırtasiyeci) 
Osman Nuri Akçasu (Avukat) 
Dr. Nuri Erkan (Serbest operatör) 

(*) Bahçıvan Vehbi olarak tanınmaktaydı. 

Hilmi Yazıcıoglu (Manifaturacı) 
Hikmet Sölen(THK muhasibi) 
Nail Ergun (Çiftçi) 
A. Sükrü Saray (Bakkal) 
Dr. Nafiz Yazgan(Serbest hekim) 
Lütfü Taskın (Keresteci) 
Abdullah Egilmez (Zeytinyagcı).846 
Nazilli’de Belediye Meclisi üyeligini kazananlar: 
Rıfat Tuncer (Belediye Baskanı) 
Emin Bilgin 
Dr. smail Süner 
Dr. Kamil Alptuna 
Mehmet Erten 
Ragıp Tapucu 
brahim Yavasoglu 
Haydar Bilgin 
Mehmet Bukey 
Halil Çetinol 
Hakkı Orguç 
Nedim Yıldırım 
Nuri Tükenmez 
Ahmet Soysal 
Ahmet Çilingiroglu 
Hüseyin Adas 
Sezai Dalyan 
Ali Gedik 
Süleyman Öcal 
Haydar Gürsel 
Osman Akyavas 
Necip Tiryakioglu 

Diger yerlesim yerlerinde belediye baskanlıklarını kazananlar: 

1-Mustafa Aksoy (Atça) 
2-Arif İlgi (Kuyucak) 
3-Mehmet Oral ( ncirliova) 
4-Neset Zincirci (Germencik) 
5-Mehmet Ali Tuncer(Karacasu) 
6-Mehmet Çobanoglu(Koçarlı).847 

Tablo 4.6:Belediye Baskanlıgına Seçilenler 

Aydın ilinde seçilen belediye baskanları tamamı çiftçi ya da tüccar kökenlidir. 
Bürokrat ve memur kökenli kisiler belediye baskanlıklarına talip olmamıslardır. 
Belediye Baskanlıgı Ve Meclisi Üyeliklerini Kazanan Adaylarla lgili statistikler: 

Tablo 4.7:Aydın Merkez İlçe Aydın Merkez İlçe 

Aydın Merkez İlçe’de DP’ye kayıtlı bir vatandasın belediye meclis üyeligine 
seçilmesi gözlerden kaçmamıstır. 

Tablo 4.8:Bozdogan 

Tablo 4.9: Çine 

Tablo 4.10:Karacasu 

Tablo 4.10:Koçarlı 

Belediyelerin meclis üye sayısı sahip oldukları nüfusa göre belirlenmistir. Buna 
dayanarak ilçe belediyelerinden en az meclis üyesine sahip yer Koçarlı olmustur. 

Tablo 4.11: Nazilli 

Tablo 4.12: Söke 

Aydın ilinde 14 yerlesim yerinde yapılan belediye seçimlerinde baskanlıkların 
tamamını CHP’li adaylar kazanmıstır. Baskanlıkları bagımsız adaylardan kazanan 
olmamıstır. DP’liler seçime katılmamasına ragmen kendilerine mensup ya da temayül gösteren sahsiyetlerin seçilmesine çalısmıslardır. Bu yüzden pek çok DP mensubu vatandaslar seçimlerde oy kullanmıslardır. Seçimlerle ilgili olarak CHP Müfettisi seçim sandıklarını dolastıgını DP’liler dahil hiç bir sikâyette bulunulmadıgını parti Genel Sekreterligi’ne rapor etmistir. CHP il genelinde belediye meclisleri için 199 üye kazanırken, bagımsızlar 1, DP ise 3 üyelik kazanmıstır. Belediye seçimlerinden sonra Eski Aydın Milletvekili Fuat Erlaçin 03 Haziran 1946 tarihinde CHP Genel Sekreterligi’ne gönderdigi mektupta, CHP’nin çok büyük hata yaptıgını, 15 yıl boyunca maske takmıs kisilere Aydın’da iktidar verdigini söylemistir. Bundan dolayı da istidadı büyük pek çok insanın ihmal edildigini, CHP’nin kendi kadrolarını yetistirmedigini belirtmistir. CHP’nin çok hızlı bir sekilde bu meseleyi ele alması ve kendi kadrolarını yetistirmesi gerektigini ifade etmistir.

Seçimler sonucu belediye meclislerinde çehreler degismis ve meclisler genel 
olarak gençlesmisti. İl genelinde belediye meclislerin üye sayısının %59 yeni seçilmis üyelerden olusmustur. CHP kendi belirledigi adayların dısındaki adaylara oy veren CHP’li üyelere ihtar cezası vermistir. CHP müfettisligince hazırlanan seçim raporunda Aydın ilinde seçimlerin genelde sikâyetsiz, düzenli ve kanunlara uygun olarak gerçeklestigi ifade edilmistir. Seçimlere istirak oranı %63’tür. Raporda seçilen üyelerin halkı memnun ettigi ve yeni baskanların eskilere oranla daha yeterli bulundugu iddia edilmistir. Demokrat Parti’nin seçimleri etkileme çabalarının da sonuçsuz kaldıgı vurgulanmıstır. 848 

BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

842 Anadolu, 27 Mayıs 1946. 
843 BCA, 490.01/245.974.1. 
844 Anadolu, 27 Mayıs 1946. 
845 Demokrat Parti, 27 Mayıs 1946. 

846 Anadolu, 29 Mayıs 1946. 

847 Anadolu, 2 Haziran 1946 
848 BCA, 490.01/245.974.1. 


32 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 30

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 30

3.2.4. 1949 YILI KONGRELERİ

Aydın merkezde bulunan üç mahallenin DP ocak kongreleri 8 Kasım 1949’da 
Sögütlü Kahve’de yapılmıstır. Burada Rıza Gökdag ve Adnan Menderes birer konusma yapmıslardır. Adnan Menderes konusmasında sunları ifade etmistir: “Konusmamda Milli ‘Husumet Andı’na açıklık getirmek istiyorum. Milli Husumet diye bir sey yoktur. Husumet rejime degil iktidara karsıdır. Hakkına razı olmayan ve mutlaka yerinde kalmak isteyen bir zihniyete karsı hasım olunacagı tabidir. Biz mutlaka iktidara gelmek için degil demokrasiyi tesekkül etmek için kurulmus bir partiyiz. İktidara yürüdügümüze de süphe yoktur. İyi bir seçim kanunu çıkacak ve iyi bir seçim yapılacaktır. Bugünkü yol bizi mutlaka iktidara götürecektir. Önümüzdeki seçimde milletvekilimiz 150–200 adet olmazsa seçimin hileli oldugu anlasılacak ve milli bir buhran dogacaktır.” 

Anadolu gazetesi, Adnan Menderes’in kongre konusmasını lâfazanlık, tehdit ve 
tezat dolu olarak nitelendirilmistir. Anadolu gazetesine göre; DP’nin demokrasiyi 
getirecek parti olarak nitelendirilmesi bir garabettir. Çünkü Türkiye’de demokrasinin kapısı ilk kez CHP tarafından açılmıstır. Yine aynı gazeteye göre DP’nin iktidar olmak amacıyla kurulmadıgını söyleyen Adnan Menderes DP’nin iktidara yürüdügünü söylemesiyle kendi kendisine tezada düsmüstür. Adnan Menderes millete husumetlerinin olmadıgını, husumetin iktidara karsı oldugunu söyleyerek lâfazanlık yapmaktadır. Anadolu gazetesi söyle bir soru yöneltmistir: ‘İktidarı elinde tutan CHP mensupları baska bir milletten midir?’ Yine Anadolu gazetesine göre, seçimlerin güvenilir sekilde yapılacagını bile bile Adnan Menderes’in kazanacakları milletvekili sayısını söylemesi ve bu sayının altında milletvekili sayısı çıkarsa buhran dogacagını söylemesi CHP iktidarına ve millete karsı yöneltilen bir tehdittir. DP seçimlerin aleyhlerinde sonuçlanması durumunda bir ihtilal hazırlıgı içindedir.823 

Yapılan Seçimler sonucunda; Hürriyet Ocagı İdare Kurulu asil üyeliklerine: 
Himmet Kaya, Selim Ustabası, Sabri İlkgil, Saban Mantar, İbrahim Eren, Ali İsçi, Hürriyet Ocagı İdare Kurulu yedek üyeliklerine: Sükrü Akyüz, Sabri Yokaç, Kamil Çine, Mehmet Tütüncü, Hakkı Doyuran, M. Ali Kuzu, M. Emin Tuzcu, 
Hürriyet Ocagı’ndan ilçe kongre delegeligine: Hasan Alpargun, Emin Arslan, 
Nizamettin Akçasu, Saban Mantar, Ali Uysal, Sükrü Akyüz, Ahmet Özen, İsmail 
Tunçer, Adil Türkan, Cumhuriyet Ocagı İdare Kurulu asil üyeliklerine: Galip Ünlütürk, Cemal Ekinci, Sadık Candas, M. Böcekli, Ali Uysal, smail Kutlutürk, 
Cumhuriyet Ocagı’ndan ilçe kongre delegeligine: Galip Ünlütürk, Cemal Ekinci, Sadık Candas, Fikret Suvari, İsmail Yokaç, Ragıp Güngör, İsmail Kutlutürk seçilmislerdir.824 

Kösk Kongresi 

Kösk DP Bucak Kongresi 14 Aralık 1949’da yapılmıstır. Kongre divanına Rıza 
Gökdag, Ragıp Ege, Galip Ünlütürk, Mehmet Demir seçilmistir. Bucak dare 
Kurulu’nun faaliyet raporunda CHP’nin muhtarlar ve kooperatifler kanalıyla vatandasa hala baskı yapdıgı ile ileri sürülmüstür. Faaliyet raporu su cümlelerle sona ermistir: “1950 seçimlerinde DP iktidara gelmesi muhtemeldir… Bize hiçbir baskı, hiçbir kanunsuz hareket tesir yapamaz. Çünkü azmimiz ve inancımız büyüktür. Allah haklının yardımcısıdır.” 

Seçimlerden sonra yeni İdare Kurulu’na: Fikri Kaya, Ali Turan, Nuri Altıntas, 
Abdullah Keçeci, İbrahim Toksöz, Ahmet Hayta; 

İlçe Kongre delegeligine de: Fikri Kaya, Muammer Elverir, Abdullah Keçeci, Ahmet Hayta, Mehmet Sahin, M. Emin Apaydın, Ali Turan seçilmislerdir. 

Dalama Kongresi 

14 Aralık 1949’da yapılan DP Dalama Kongresi Ahmet Güçsay’ın konusmasıyla 
açılmıstır. Ahmet Güçsay bu konusmasında tek partiyle idare edilen tüm ülkelerin bütün dünyanın huzurunda kötü bir durumda oldugunu belirtmistir. Kongre divanına Rıza Gökdag, Ragıp Ege, Galip Ünlütürk, Hakkı Uçkaç seçilmistir. Faaliyet raporu ve bütçe, tartısmaların ardından kabul edilmistir. 

Galip Ünlütürk kongrede yaptı konusmada CHP’yi çok agır bir dille suçlamıstır: 
“Anayasa’nın 3. maddesi -Hâkimiyet kayıtsız sartsız milletindir- der. Fakat ne acıdır ki birçok devlet asırlarca evvel buna kavustukları halde, biz hale bu ülküyü gerçeklestirmek için ugrasıyoruz. 18 milyonluk Türk milletini sinesinde toplamıs olan DP bunda muaffak olacaktır. Millet ister de olmaz mı? O muazzam kuvvetin önünde küçük bir zümreye dayanan CHP nasıl dayanabilir? 25 seneden beri memleketi bir çiftlik gibi idare eden Halk Partisi iktidarını millet artık istemiyor. 1950 seçimleri milli idarenin tecellisi ile neticelenecektir. Gelecek yıl ki kongremiz bir iktidar partisi kongresi olacaktır.” 

Kongre sonunda yapılan seçimlerin ardından İdare Kurulu’na: İsmail Dönmez, 
Mustafa İnal, İsmail Ugurlu, Rasit Erkal, Mustafa Ünal, Aziz Demirci; 
İlçe Kongresi delegeligine: Mustafa Özkan (Mestan Efe), smail Dönmez, Sükrü Balcı, Murat Coskun, Mehmet Gönel, Ahmet Tasçı seçilmislerdir.825 
Kusadası Kongresi 1 Aralık 1949’da toplanan Kusadası DP Kongresi’ne zmir İdare Kurulu’ndan Osman Kapani, Pertev Arat, Halim Alanyalı, Sadık Giz ve Mehmet Aldemir de katılmıstır. Kongre baskanlıgına Ahmet Ferahlı, katipliklere Ahmet Güçsav ve Ahmet Demirci seçilmislerdir. Kongreye idare kurulu faaliyet raporu ve bir önceki yılın hesapları DP ilçe baskanı Dr. Hulusi Buyral tarafından sunulmustur. 
Osman Kapani kongrede bir konusma yapmıstır. Kongrede dile getirilen dilek ve 
temenniler su baslıklar altında ifade edilmistir. 
- Kusadası Belediyesi güzel çalısmamaktadır. 
- Zeytin fiyatları sürekli yükselip düsmesi çiftçiye zarar vermektedir. 
- Tütüncülügümüzün gelismesi için Amerikan piyasasına açılmamız gerekmektedir. 

Kongre sonunda yapılan seçimlerde yeni seçilen İlçe İdare Kurulu su isimlerden 
olusmustur: Dr. Hulusi Baykal, İbrahim Öçkal, Kasım Yaman, Sükrü Küçük, Nuri 
Kutlu, Abdülkadir Çorapçı, Mustafa Yalçın.826 

Nazilli Kongresi 

Nazilli İlçesi DP Kongresi 25 Aralık 1949’da Yeni Sinema Salonu’nda 
toplanmıstır Kongre baskanlıgına Avukat Nail Geveci, ikinci baskanlıga Dr. Hakkı 
Savkay, kâtipliklere Nuri Özsan, M. Ali Özden (DP Bozdogan Bsk.) seçilmistir. 
Kongre’ye 140 delege istirak etmistir. Kongrede Millet Partisi dare Kurulu ve CHP müsahitleri de bulunmustur. Kongreye sunulan raporda Nazilli DP üye sayısının 18.431 kisi oldugu söylenmistir. Nazilli’de yayımlanan CHP taraftarı olan kimi gazeteler Nazilli DP’de nifak ve ayrılıkların oldugunu iddia etmistir. Ancak DP kongresinde yakalanan havayla bu iddialar yalanlanmıstır. Kongreye Avukat Ahmet Güçsay, Mithat Levent, Eyüp Sahin, Ekrem Torunlu da katılmıstır. 
Kongrede yeni İdare Kuruluna: Sevki Hasırcı (140 oy), Av. Nail Geveci (133 
oy), Dr. Fuat Köseoglu (106 oy), Dr. Hakkı Sevkay (99 oy), Av Sakir Özdamar (95 oy), Av. Resat Özer (84 oy), Av. Fahri Sevin (69 oy); 
İdare Kurulu yedek üyeliklerine: Ali Amasya(Fabrikatör), Hakkı Zeybek(tüccar), Hakkı Zeybek(Tüccar), Emin Ünal(Tüccar), Rasim Sabuncu(Tüccar), Av. rfan Onur, Dr. Arif Sarp, Sabri Becerik (Manifaturacı) seçilmislerdir. 

İdare Kurulu kendi içinde görev bölümünü söyle yapılmıstır: Sevki Hasırcı Baskanlık, Avukat Nail Geveci ikinci baskanlık, Av. Fahri Sevim muhasip üyelik, Av. Sakir Özdamar katip üyelik.827 

Aydın İl Kongresi 

DP Aydın İl Kongresi 18 Mart 1950 tarihinde yapılmıstır. Kongrede seçilen kimi 
adayların tüzüge uygun seçilmedigi konusunda Kongre Divanı’na itirazlar yapılmıs ancak bu itirazlar Kongre Divanı’nca dikkate alınmamıstır. Kongrede Eskisehirli selzedelere yardım konusu da gündeme gelmis ve yardımların parti tarafından olusturulacak bir komite tarafından toplanması istenmistir.(*) 
(*) Mehmet Böcekli kendisinin ayni yardımlarının konulabilmesi için 45 adet bos teneke verebilecegini söylemistir. 

Mekki Özkaya: “Biz bin dört yüz senelik bir milletiz. Yüz senelik Amerika’dan 
yardım dileniyoruz.” derken Fevzi Lütfü Karaosmanoglu da aynı görüsler paylasmıstır. Adnan Menderes bu konusmalara su sekilde cevap vermistir: “Arkadaslarım beni affetsin ama bazı sözler hududunu asıyor. Türk milleti kimseden yardım dilemek mevkiinde degildir. Bunu burada söylemekte fayda vardır, bu yardımdan İngiltere ve Fransa da yararlanmaktadır. Biz de onlar gibi umumi yardımdan faydalanıyoruz.” Ali Amasyalı Türk köylüsünün mahsulünün para etmedigini söylemistir. Ancak konusmasının ileri safhalarında kendisinin çalısarak zengin olmus bir çiftçi oldugunu da söylemeden geçememistir. Yine Atatürk’ün CHP’nin banisi oldugunu söyleyenler, sunu da bilmelidirler ki Atatürk yasasaydı simdi DP’ye geçerdi demistir. Bu memleketi CHP kurtardı diyenler, Kurtulus Savası’nda CHP’nin adının bile olmadıgını bilmelidirler seklinde konusmasını sürdürmüstür. Fevzi Lütfü Karaosmanoglu kürsüye geldiginde bu 
lafazanlıklara son vermek istemis, bunun için söyle konusmustur: “DP hareketi 
baslarken su veya bu insana, cemiyete ya da zümreye düsmanlık için kurulmus degildir. 

DP’nin gayesi bellidir.”Kongre 2 ay boyunca Celal Bayar kongreye katılabilir diye 
ertelenmistir. Buna ragmen Celal Bayar kongreye katılamamıstır. 
Etem Menderes’in okumus oldugu faaliyet raporu kimi delegeler tarafından 
siddetle elestirilmistir. Atçalı Sükrü Demirayak “Raporda 15 sayfalık edebiyat 
yapılmıstır” demis ve İdare Kurulu’nun tekrar seçilmesini istememistir. Avukat Resat Özarda raporda Demokrat Parti’nin II. Genel Kurultayı’ndan ve DP’nin bir zaferi olan Seçim Kanunu’ndan bahsedilmemesini büyük bir eksiklik olarak gördügünü söylemistir. Kimi delegelerse eski faaliyet raporlarında DP’nin baskı ve siddete maruz kaldıgından söz edildigi halde bu faaliyet raporunda niçin böyle yapılmadıgını sormuslardır. Kongrede yapılan konusmalarda;

Av. İrfan Konur: “ Biz henüz iktidarda degiliz. Ancak Ortaklar Belediye 
baskanlıgını kazandık. İnsanlar eger biz iktidara gelecek olursak bunun nasıl bir 
yönetim olacagına Ortaklar Belediyesi’ne bakıp anlıyorlar. Ortaklar Belediyesi’nin idaresini alan arkadaslarımız zayıftır. Onların elinden tutarak yol göstermek lazımdı. Fakat DP İl İdare Heyeti bunu yapmadı. Belediye idaresini ele alan arkadaslarımız bu yüzden hataya düstüler ya da düsürüldüler. Simdi adalete hesap veriyorlar.” Hamdi Çakmak (Ortakların Meshur Hatibi): “Ben ne bir doktor, nede bir avukattım. Nede benim bir tahsilim var. Ben sadece bir çiftçiyim. İl İdare Heyeti’nin faaliyet raporunu inceleyecek kadar ilim sahibi degilim. Ortaklar Belediyesi’ne karsı idare makamları yanlıs davranmıstır. Ancak bizim haklarımızı da DP’li avukatlar müdafaa etmemistir. Bu durum partimiz Demokrat Partiyi, camları takılmıs sıva ve boyası henüz yapılmamıs ve içi henüz dösenmemis bir bina gibi göstermektedir.” 

Cevat Ülkü: “Biz Anadolu gazetesinin Ortaklar Belediyesi’yle ilgili yersiz ve 
istismarcı yazılarına karsı bizim gazetenin(Demokrat zmir’in) hakikati ifade eden yazıları görülmedi. CHP parti müfettisinin ve milletvekillerinin tesiriyle oradaki arkadaslar mahkemeye kadar götürüldüler.” diyerek, konusmalarında genellikle DP idaresindeki Ortaklar Belediyesi’ni degerlendirmislerdir. 

DP İl İdare Kurulu yıllık faaliyet raporunu zamanında kongre üyelerine 
dagıtmaması nedeniyle Etem Menderes delegeler tarafından elestirilmistir. Yine 
Kongre’de DP’nin düzenlemis oldugu birinci esya piyangosunun hesaplarıyla ilgili çok sert tartısmalar yasanmıstır. Yapılan tartısma ve getirilen elestiriler karsısında kongrede yaptıgı konusmada Etem Menderes eksikliklilerini kabul etmistir. 

Aydın DP İl Kongresi konusmalarını iktidar yanlısı gazeteler Demokratların 
birer itiraf seklinde degerlendirmislerdir. Konuyla ilgili “Bugün Ortaklar gibi bir belde belediyesini idare edemeyenler koskoca ülke idaresini nasıl yerine getirebileceklerdir”. diyerek Demokrat Parti’nin iktidar olma yeterliliginde olmadıgını iddia etmislerdir.828 

3.3. MİLLET PARTİSİ KONGRESİ

3.3.1. Millet Partisi Aydın İl Kongresi 

Anadolu gazetesinin kinciler, küfür edenler partisi olarak nitelendirdigi MP’nin 
Aydın İl Kongresi, 11 Nisan 1950 tarihinde toplanmıstır. Aydın MP Kongresi’ne, MP Genel Sekreteri, Kütahya Milletvekili Ahmet Tahtakılıç’ın da kongreye katılacagı duyurulmustur.829 Dellallar da bagırtılmıstır. Ahmet Tahtakılıç kente erken gelmis, bu nedenle karsılama için istasyona gelen 700 kisi kadar gurup bir süre saskınlık yasamıstır. Kongreye MP üyeleriyle beraber CHP ve DP’li ve herhangi bir parti safında yer almayan vatandaslar da katılmıstır. Kongre baskanlıgı’na zmir’den Macit Pehlivanoglu seçilmistir. Kongre, MP kurulduktan çok uzun zaman sonra toplanabilmistir. Bu yüzden MP Mütesebbis Heyeti uzun süre dare Heyeti’ne dönüstürülememistir. 

Faaliyet raporu Mütesebbis Heyeti Baskanı Dr. Cemal Islak tarafından 
okunmustur. Bu raporda, “Milli Mücadeleyi I. TBMM yapmıstır. Bu meclisin 
muhalefetine tahammül edemeyenler bu meclisi feshetmistir. Böylece asırlara sıgmayan Türk tarihini 27 yıla sıgdırmak isteyenler oldu.” gibi oldukça sert cümleler yer almıstır. Söz konusu faaliyet raporunu CHP ve iktidar yanlısı gazeteler, Atatürk düsmanlıgı, yapılan büyük Türk inkılâbını inkâr etme olarak degerlendirmistir. Raporda yer alan “Peçeyi, çarsafı atan kadın plajlarda çıplak dolasmaya baslamıstır.” seklindeki ifadeler kongre salonunda büyük ugultuların çıkmasına neden olmustur. Buna ragmen MP program ve tüzügünün millet tarafından çok begenildigi ifade edilmis ve Aydın ilinde MP’nin 10.000’e yakın üyesinin bulundugu söylenmistir. MP’nin Aydın’a baglı altı ilçede örgütlendigi büyük bir gururla ifade edilmistir. Anadolu gazetesi ise MP’nin sadece 5 ilçede örgüt kurdugunu, MP Mütesebbis Heyeti Baskanı Dr. Cemal Islak’ın kendi memleketi Kösk’ü faaliyet raporunda ilçe imis gibi gösterdigini ve 5 ilçede zorla örgüt kurabilmenin övünülecek tarafının olamadıgını ifade etmistir.830 
Kongrede yapılan bir canlandırmada MP’yle ilgili haberlerin gazetelerde yer 
almadıgı, MP’nin çıkmasına destek verdigi gazetelerin dagıtımında güçlükler 
çıkartıldıgı anlatılmıstır. Ahmet Tahtakılıç yaptıgı konusmada kısa süre önce vefat eden Recep Peker’i siddetle elestirmis, DP’yi ise CHP’ye karsı ciddi muhalefet yapmamakla suçlamıstır. Adnan Menderes’in Kütahya’dan milletvekili seçilmesinin kendi himmetiyle oldugunu ifade etmistir. Tahtakılıç konusmasının devamında “ABD’de Marshall yardımı alındı. Bu paralarla bütçe açıkları kapatıldı. Traktör ve gıda maddeleri satın alınarak eritildi. Bakalım sonuç ne olacak?” demistir. Kongrede İdare Kurulu’nun borçlarını kapatmak için yardım toplanmasının ardından kongre tamamlanmıstır.831 

IV. BÖLÜM: ÇOK PARTİLİ YASAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE AYDIN İLİNDE YAPILAN SEÇİMLER 

4.1.BELEDİYE SEÇİMLERİ

4.1.1. Koçarlı Belediye Seçimi 

1 Nisan 1946 tarihinde Koçarlı ilçe (kaza) haline getirilmistir. Bu nedenle 
burada Türkiye genelinde yapılacak olan rutin belediye seçimleri beklenmeden bir belediye seçimi yapılmıstır. Koçarlı belediye seçimi, çok partili yasama geçildikten sonra yapılan ilk seçimlerden birisi olması nedeniyle önemlidir. Bu seçimde takınılacak tutumlar yakında yapılacak genel seçimler ve belediye seçimleri için neler olup bitecegi konusunda belirleyici olacaktır. 24 Nisan 1946’da yapılan seçime 588 kadar yurttas istirak etmistir. Seçim heyetinde bulunan 1 sivil polis, Etem Menderes’in itirazıyla kuruldan çıkarılmıstır. Seçimde asayisi bozacak herhangi bir olay meydana gelmemistir.832 Koçarlı seçimlerine DP katılmamıstır. Muhalif basına göre seçimde demokratik bir tutum sergilenmemistir. Demokrat Parti’nin iddialarına göre CHP’nin oy pusulaları seçim görevlilerince vatandasların eline sıkıstırılmıstır. Seçim sandıkları 
basında ya da civarında jandarma, polis, bekçilerin varlıgı vatandasın hür bir sekilde oyunu kullanmasını engellemistir. Yine seçim heyeti sadece CHP’lilerden olusmustur. 

1160 seçmenin bulundugu Koçarlı’da seçime katılma oranı oldukça düsük kalmıstır. 

Demokrat İzmir gazetesine göre; “Koçarlı belediye seçiminde, CHP’nin seçimler 
konusunda halkı aydınlatmada isteksiz davrandıgı ortaya çıkmıstır. Seçim usulü yeteri kadar basında yer almamıs ve vatandasa hiçbir kanalla bilgi verilmemistir. Bu durum seçimin saglıklı bir sekilde cereyanını engellemistir.”833 
CHP Müfettisligi raporlarına göre ise Etem Menderes sabahın erken saatinden 
itibaren seçim mahallinde bulunmustur. Kapıda usulen duran jandarmaya karsı 
çıkmıstır. Etem Menderes’e Seçim Kurulu baskanınca seçim sandıgı basında 
bulunamayacagı hatırlatılınca Etem Menderes kendisinin söz konusu mekândan 
çıkmayacagını söylemistir. DP, seçim sürecince CHP aleyhinde propaganda yapmıstır. DP’lilerin sandık baslarında dahi propaganda yaptıkları iddia edilmistir. Seçimlere müdahale ediliyor seklindeki sikâyetlerin önüne geçmek için kendilerine müdahale edilmemistir. DP’liler seçimi hukuken geçersiz ve usulsüz hale getirme amacıyla seçmenlerden imzasız oy pusulalarını seçim sandıgına atmalarını istemislerdir. DP her ne kadar seçime katılmadıysa da DP’li taraftarlar CHP’nin oylarını bölmek için farklı listelerden seçime girmistir. Seçim sakin bir seklide geçmistir. Koçarlı Belediye seçimi 25 Nisan 1946 tarihinde olaysız bir sekilde tamamlanmıstır. Bu seçim Etem Menderes ve Adnan Menderes’in köyünün Koçarlı sınırları içerisinde kaldıgı için önemliydi. En azından CHP adına böyleydi. O yüzden seçim iki parti için de iyi bir deneme olmustur. Seçim sonunda ortaya çıkan tablo söyleydi: 

Tablo 4.1:Belediye Meclisi Üyeleri 

Tablo 4.2: Belediye Meclisi Yedek Üyeleri 

Tablo 4.2: Belediye Meclisi Üyeliklerine Kazanamayanlar 

Tablo 4.3: Seçmen Durumu 

Seçimlere seçmenlerin yarısı katılmıs, seçime katılanların büyük çogunlugu 
CHP’li Belediye Meclisi adaylarına oy vermistir. 

Koçarlı Belediye Meclisi, 27 Nisan 1946 tarihinde toplanmıs ve Ahmet 
Pazarçeviren’i belediye baskanı seçmistir.834 

İktidar Partisi CHP, DP’nin kuruldugu tarihten itibaren epey mesafe kat etmis 
olmasını göz önüne alarak DP’nin kendi iktidarını tehdit edecek bir güç olmasını 
ortadan kaldırmak için hem genel seçimleri hem de belediye seçimlerini öne almıstır.835 

Çok partili yasama geçilmesinden çok kısa bir süre sonra Aydın’da tüm Türkiye’de oldugu gibi 26 Mayıs 1946 tarihinde belediye seçimleri yapılmıstır. Bu seçimler çok partili yasama geçis sürecinde yapılan ilk belediye seçimleri olması nedeniyle önemlidir. Aynı zamanda 21 Temmuz 1946 tarihinde yapılacak genel seçimlerin ne gibi sonuçlar verebilecegini kestirmek açısından döneminde önemsenmistir. Bu yüzden iktidar da muhalefet de bu seçimleri dikkate almıstır. Ancak seçimler DP tarafından boykot edilmistir. DP, katılmadıgı bu seçimleri "dikkatle izleyip usulsüzlükleri, baskıları, vs. 'millet adına' protesto etmis", seçimlerden bir ay sonra 'Belediye Seçimlerinde Müdahale, Tazyik ve Yolsuzluklara Ait Vesikalar' adlı bir brosür yayımlamıstır.836 1946 yılı belediye seçimlerine DP’nin katılmaması CHP’nin kendi adayları arasında rekabeti artırmıstır. CHP karsıtı gazeteler kimi adayların parayla oy satın aldıgı iddialarını ortaya atmıstır. 8371946 yılı belediye seçimlerinde Bozdogan, Söke, Aydın CHP teskilatları adayların tespiti için kendi aralarında fikir birligi saglayamamıslardır. Bunun üzerine CHP Bölge Müfettisi Dr. Serafettin Bürge ve CHP İl İdare Kurulu’ndan Neset Akkor ve Ahmet Emin Arkayın duruma müdahale etmistir. Bozdogan’da Semi Duyar ön yoklamayı kazanamayınca basılmıs olan seçim listesine ek yapmıstır. Durum anlasılınca bu listeler imha edilmistir. Adaylık yoklamaları sırasında 

Atça’dan gönderilen mektup ve telgraflarla Atça Belediye Baskanı Mustafa Aksoy’un yolsuzluk yaptıgı ve görevini kötüye kullandıgı iddia edilmistir. Bu nedenle adaylıgının CHP Genel Sekreterligi tarafından engel olunması istenmistir.838 

4.1.2. Aydın İlinde Belediye Seçimleri Hazırlıkları 

Aydın’da 13 belediyede seçmen listeleri muntazam sekilde düzenlenmis, bunlar 
belli bir süre askıda kalmıs ve süresi doldugunda askıdan indirilmistir. 
CHP muhalefetin iddialarını ortadan kaldırmak amacıyla adaylarını ön yoklamayla belirleyecegini ve bununla ilgili açık bir toplantı tertip edecegini duyurmustur. 839 
Belediye seçimleri adaylarının belirlenmesi için CHP’de yapılan ön yoklama çalısmalarına CHP Müfettisi Dr. Fadıl Bürge, CHP İl Baskanı Avukat Neset Akkor refakat etmistir. Yoklamalar tam serbesti içinde yapılmıstır. Belediye meclisi üyelikleri için her meslekten üyenin bulunmasına ve bunların halk tarafından sevilen kisiler olmasına dikkat edilmistir. Parti müfettisi adaylık yoklamalarıyla ilgili sunları söylemistir: “Bizim belediye üyelikleri için hiçbir tavsiye ve isaretimiz yoktur. Yoklamalar esnasında herkesi kendi vicdanları ile bas basa bırakıyoruz. Yoklamalarda görülen rekabetin aksine, aday tespitinden sonra tüm arkadaslarımız arasında tam bir birlik ve tesanüt göze çarpacaktır.” CHP Aydın 
teskilatının güçlü ismi Neset Akkor da yaptıgı konusmada: “Siyasi hayatımızdaki son gelismeler üzerine çıkan yeni partilerin gayesi seçimleri kazanarak idareyi ele almaktır. 

Ancak 26 yıllık hayat ve teskilatı olan, yurdu kurtaran, milleti istiklale kavusturan partimizin yaptıgı ve yapmakta oldugu inkılâpları yürütmek; prensiplerini tahakkuk ettirmek için iktidarı elinde tutmaya çalısması hakkıdır. Yakında olacak belediye seçimleri halkımızın partimiz üzerindeki alaka ve mevkiini gösterecektir.”840 diyerek, CHP’nin devleti kuran parti olarak gücünü ifade etmistir. DP seçimlere katılmamıstır ama müdahil olmak istemistir. Bu yüzden Demokrat Parti, teskilatı bulunan yerlerde sandık baslarında müsahit bulundurma taleplerini hükümete iletmistir. Hükümet DP’nin bu talebine olumlu cevap verince DP tarafından Aydın’da görevlendirilecek olan müsahit listeleri hükümete verilmistir.841 

BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

823 Anadolu, 10 Kasım 1949. 
824 Demokrat İzmir, 3 Aralık 1949. 
825 Demokrat İzmir, 16 Aralık 1949. 
826 Demokrat İzmir, 3 Aralık 1949. 
827 Demokrat İzmir, 26 Aralık 1949. 
828 Anadolu, 20 Mart 1950. 
829 Miting için dagıtılan davet ilanların çoğu pulsuzdur(vergisi ödenmemis). Anadolu, 21 Mart 1950 
830 Anadolu, 13 Nisan 1950. Anadolu gazetesi, MP’nin Aydın ilinde ifade edilen sayıda üyesinin bulunmasının mümkün olmadıgı belirtilmistir Nitekim bir ay sonra yapılacak genel seçimlerde CHP Aydın ilinde 60.860, DP 76.896 oy alırken, MP sadece 2.820 oy alabilmistir. 
831 Anadolu, 13 Nisan 1950 
832 Demokrat İzmir, 26 Nisan 1946. 
833 Demokrat İzmir, 27 Nisan 1946. 
834 BCA, 490.01/245.974.1. 
835 Ulus, 27 Nisan 1946. 
836 Cem Erogul, age., s.36. 
837 Demokrat İzmir, 30 Nisan 1946. 
838 BCA, 490.01/245.974.1. 
839 Anadolu, 17 Mayıs 1946. 
840 Anadolu, 20 Mayıs 1946. 
841 Anadolu, 23 Mayıs 1946. 

31 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***