1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 34

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 34

4.5. KÖY ve MAHALLE MUHTARLIGI SEÇİMLERİ 


DP ile CHP arasında siyasi rekabet bu kez köy ve mahalle muhtarlıgı seçimlerinde yasanacaktır.(*) 
(*) Bu seçimler Demokrat Parti’nin I. Büyük Kongresi’nden sonraki sürece rastlar. 

Seçimler 1947 yılı Subat ayı içerisinde yapılmıstır. 
Seçimlerde cereyan eden olaylar Recep Peker hükümeti ile Demokrat Parti arasındaki mevcut gerginligi iyice artırmıstır. Türkiye’de çok partili yasama geçis sürecinde kırsal nüfus, kent nüfusuna göre daha fazladır. Bu nedenle partiler için muhtarlık seçimleri hayati önem tasımıstır. 

Mahalle ve köy muhtarlıkları seçimleri renkli bir o kadar da gergin bir ortamda 
gerçeklesmistir. Nazilli köylerinde yapılan muhtarlık seçimlerinde ilçe kaymakamı oyların sayımının gizli yapılmasını ve sayım odalarında seçim heyeti dısında kimsenin bulunmamasını emretmistir. DP ilçe baskanı bir heyet olusturarak duruma kaymakamlık nezdinde itiraz etmistir. Ancak bu itiraz kabul edilmemistir. Bunun üzerine Etem Menderes partisinin itirazlarını Valilige kadar tasımıstır. Vali ise oy sayımın halk huzurunda yapılmasının münakasa çıkaracagından böyle bir uygulamanın dogru olmadıgını, kaymakamlık makamının haklı oldugunu bildirmistir. Etem Menderes gizli sayımın suiistimale yol açabilecegini bildirince Vali, “suiistimali münazaraya tercih ederim” demistir. DP, bu açıklamayı Aydın için talihsiz bir beyan olarak degerlendirmistir. DP, oy sayma islerinin gizli olmasının idare amirleri tarafından iktidar partisine usulsüz oy saglayabilecegini iddia etmistir.920 DP, Nazilli’nin en büyük köylerinden birisi olan sabeyli’de muhtarlık seçimini kazanmıstır. Ancak bu seçim yolsuzluk yapıldıgı iddiasıyla bozulmustur. Yapılan 2. seçimi de DP almıstır. 2 kez daha 
tekrarlanan seçimi yine DP kazanmıstır. DP’liler su yorumu yapmıstır: “Simdi 
DP’lilerin seçimlere katılmak istemeyisi nasıl tasvip edilmez. Mızıkçı pehlivanlar gibi sırtının yere geldigini bir türlü kabul etmeyen, her yenilisinde titizlenen bir parti ile herhangi bir siyasi bir maç yapılamaz. Bir köyün kendi muhtarını seçebilmesi için 4 kez rey kullanmaya çagrılması Türkiye’nin seçim tarihinde rastlanmamıstır”.921 

Seçimle ilgili yolsuzluk ihbarları daha çok DP yanlısı gazetelerde görüldü. 
Kusadası Sogucak Köyü’nde oy tasnifi sırasında bucak müdürü seçim sandıgının bir odada açılıp oyların gizlice sayılmasını istemistir. Yapılan tüm itirazlar kabul 
görmemistir. Demokrat zmir gazetesine göre; Kirazlı Köyü’nde ise seçimlerde ziraat ve tapu memurları CHP lehine çalısmıs ve halka ikramlarda bulunmuslardır. Yeniköy, Burgaz Köy, Çınar Köyü gibi seçimlere müdahale edilmeyen yerlerde seçimleri DP kazanmıstır.922 

Kusadası Davutlar Köyü’nde 20 Şubat 1947 tarihinde yapılan muhtarlık seçimini 
DP’li aday kazanmıstı. Ancak seçim, köy nüfusuna kayıtlı olmayanların oy kullandıgı gerekçesiyle iptal edilmistir. Seçim, 27 Subat 1947 tarihinde tekrar edilmistir. Seçim’in köy meydanında yapılması konusunda köy derneginin sözü dinlenmemis, sandık okula götürülmüstür. Kimi kadınlar sandıgın köy meydanına getirilmesi konusunda girisimde bulununca jandarma süngü takarak kadınlara müdahale etmistir. Olaylar Kaymakam’a kadar intikal edince, Kaymakam köye kadar gelmis ve seçimin idaresini üzerine almıstır. Kaymakam’a Emniyet Komiseri ve polisler de eslik etmistir. Seçim okulda devam etmis, 90 oya karsılık 241 oyla DP’li aday ve ihtiyar heyeti seçimi kazanmıstır.923 

Germencik Bozköy ve civar köylerde muhtarlık seçimlerinde on kadar DP’li 
tutuklanmıstır. Demokrat Parti’nin iddiasına göre Germencik, ncirliova, Dalama bucak müdürleri seçimlere kadar bir hafta boyunca köyleri jandarmayla dolasarak kanunsuz bir sekilde diledikleri köylüyü tazyik etmislerdir.924 Subat ayı içerisinde Bozköy’de yapılan muhtarlık seçiminde usulsüzlük yapılmasıyla muhtar olabilen kisi çok zaman geçmeden görevinden istifa etmistir. Bunun üzerine 11 Mayıs 1948 tarihinde yeniden yapılan seçimi %99 oy oranıyla köyün DP Baskanı Mehmet Ulusoy kazanmıstır.925 

Kösk Bucak Müdürü, muhtar seçilen kimi DP’lileri DP’den istifa ettirmeye çalısmıstır. 

Bazı memurlar yetkilerini DP aleyhine kullanmıstır. Seçimi kazanan bazı DP’li 
muhtarların mazbatalarının verilmeyecegi seklinde halka propaganda yapılmıstır.926 

İncirliova’nın Akçesme Köyü muhtarlıgını CHP adayı kazanmıs olmasına ragmen 
Hasan Erdogan adlı DP’li vatandas seçimi DP’nin kazandıgına dair tutanak tutunca jandarma tarafından tutuklanmıstır.927 

Demokrat Parti’ye göre Germencik Moralı Köyü muhtarlık seçimleri bir oldu 
bittiye getirilmistir. Sandıklar köy odasından dısarı çıkartılmamıstır. 442 sayılı kanunun 23. maddesi geregi köy imamı degismez seçim üyesi iken oy tasnifi sırasında bu duruma uyulmamıs, imam seçim alanından uzaklastırılmıstır. Köy imamı dısarı çıkmak üzereyken önceden hazırlanmıs bir kısım oy pusulalarının sandıga atıldıgını görmüstür. Kimi köy halkı bunu ögrenince seçimin durdurulmasını istediginde halka “kimse isimize karısamaz, oyunu kullanmak isteyene iste sandık, istemeyene iste kapı” denmistir. Daha sonra köye sivil polisler, jandarma gelmistir. 
Bunların tazyiki altında seçime devam edilmistir. 

Germencik Üzümlü Köyü halkından Mustafa Ayan, İzzet İrimantı, Safi 
Demirörs, Kerim Yirmibes, Mustafa Doyuran, Ramazan Emirhan, Ali Temel, Mustafa Acun tarafından Demokrat zmir gazetesine çekilen telgrafta Nahiye Müdürü’nün usulsüzlüklerinden söz ediyordu: “Nahiye müdürü tarafından seçimlere müdahale edilmistir. Vali Bey buna göz yummustur. Nahiye Müdürü’nün baskılarından sikâyetçiyiz. Kanun ve nizamın yerine gelmesi, adaletin yerini bulması için hakkımızın aranmasını saygı ile yalvarırız”.928 

Bozdogan Araplı köyünde 85 kisinin oy kullandıgı sandıktan 225 oy çıkması 
üzerine olaylar yasanmıstı. Köylü seçim için okul bahçesine toplanmıstır. Muhtar, sandıgın okul içine alınacagını ve kimsenin içeriye alınmayacagını söylemistir. Köylüler sandıgın herkesin görebilecegi yere konmasını istemistir. Tartısma çıkınca, köylü okul bahçesinden dısarı çıkarılmıstır. Köyde sokaga çıkma yasagı getirilmistir. Jandarma komutanının devreye girmesiyle seçim sandıgı tekrar okul avlusuna alınmıstır. 5 köylü, imza atılıp kendilerinin yerine oy kullanıldıgı, beyan edince kaymakam devreye girmis, köylüye olayla ilgili sorusturma açılacagı duyurulmustur.929 

Demokrat zmir gazetesinin yazdıgına göre DP’lilerin seçimi kazandıkları 
yerlerde, seçimler baskı altında tekrarlanmıstır. Bu yüzden kimileri, hile ile yurttaslık haysiyeti çignenerek köylünün gönül yarasına ragmen isbasına getirilmistir. İdari baskı altında yapılmıs olan seçimler onca itiraza ragmen derhal onaylanmıstır. Reisköy, Turanlar, Üzümlü, Karaagaçlı, Mursallı, Hıdırbeyli, mamköy, Musluca köyleri yukarıdaki sikâyetlerin yasandıgı köylerden birkaçı olmustur. Demokrat Parti yapılan baskılar ve gasp edilen hakların, hak ve hürriyet davasını yurttasların kalbinde daha atesli hale getirdigini açıklamıstır. Demokrat Parti’nin açıklamasının devamı su sekildedir: “Seçimlerde uygulanan baskılar nedeniyle halkın suuru önüne geçilmez bir fikir cereyanı halinde canlanmıstır. Bu fikir akımının önüne kesmek mümkün degildir”.930 

Aydın’da seçimlerin tazyik ve baskı altında yapıldıgına dair Etem Menderes’in 
kaleme aldıgı, Basbakan Recep Peker’e hitaben seçim usulsüzlükleriyle ilgili bir telgraf çekilmistir. Telgrafta; “Köylülerin hürriyetleri kısıtlanarak, zor kullanılarak seçimler yaptırılmıs ve köy derneklerinin hak ve salahiyetleri tanınmamıstır. DP’den seçilen muhtarlar bu partiden istifa ettirilmis ya da seçimlerin bozulmasına çalısılmıstır. Yapılan sikâyet müracaatları savsaklanmıstır. Bu açıdan idare amirleri güvenirligini yitirmistir. Yine yapılan muameleler neticesinde hükümet halk nezdinde güvenirligini yitirmistir. Mesuller hakkında amme huzurunda kanuni muamele yapılmalı ve kamu vicdanı rahatlatılmalı  dır”.931 denilerek hükümete karsı agır ithamlarda bulunulmustur. 
Demokrat Parti’nin seçimlerle ilgili iddialarına karsılık Anadolu gazetesi, muhtarlık seçimlerinin Aydın ilinde sükûnetle geçtigini ve idare amirleri ve jandarmanın seçimlere kesinlikle müdahale etmedigini söylemistir. Bununla beraber muhtar seçilemeyen kisilerin, seçim yolsuzluklarıyla ilgili ihtirasla yaptıkları sikâyetler degerlendirilmis, haklı görülenlerin islemleri acele yapılmıstır. Anadolu gazetesine göre, Demokrat Parti Aydın İl Baskanlıgı’nın matbuata verdigi seçim yolsuzluklarıyla ilgili haberler gerçek degildir. Sadece seçimi kaybetmis olmanın verdigi hezeyanlar oldugu belirtilmistir.932 
Demokrat zmir gazetesi seçim usulsüzlükleriyle ilgili haberler yaparken 
Anadolu gazetesi seçim usulsüzlükleriyle fazla ilgilenmemis daha çok CHP’nin hangi köylerde seçimi kazandıgını okurlarına duyurmayı tercih etmistir. Anadolu gazetesinin verdigi bilgilere göre Ortaklar, Serçeköy, Domalan, Emirdogan,933 Bozdogan’a baglı Güney, Koyuncular, Aliogulları, Altuntas köyleri muhtar ve ihtiyar heyeti seçimlerini CHP’li adaylar kazanmıstır.934 Araplı Köyü muhtarlıgına Süleyman Barlas, Ziyaretli Köyü muhtarlıgına Ali Turan, nebolu muhtarlıgına Fehmi Orhan, Koyuncular köyü muhtarlıgına Ali Öcalan, Biresse Köyü muhtarlıgına Ahmet Ecel seçilmistir. Bozdogan’a baglı otuz dokuz,935 Yenipazar Bucagı’na baglı on, Karacasu’ya baglı iki, Nazilli’ye baglı 70 köyde CHP’li adaylar seçimleri kazanırken; DP’liler de birkaç küçük köyde basarı elde etmislerdir.936 Anadolu gazetesi muhtarlık seçimlerinin sonuçlarını 
açıklarken, 448 köyün 405’inde CHP’li 43 köyde ise DP’li adayların seçimi kazandıgını belirtmistir.937 Seçimlerin kesin resmi sonuçları su sekildedir: 

Tablo 4.17: 1947 Yılı Köy Muhtarlıkları Seçim Sonuçları 

Tablo 4.18:1947 Yılı Mahalle Muhtarlıkları Seçim Sonuçları 

1947 Yılı Mahalle Muhtar ve İhtiyar Kurulları Seçim Sonuçları.938 

Bagımsız muhtar ve aza adayları seçimlerde hiçbir varlık gösterememislerdir. 
Seçimler sonucunda DP kentlerde (mahalle), hiçbir muhtarlık ve azalık kazanamamıstır. 


BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

920 Demokrat İzmir, 24 Şubat 1947. 
921 Demokrat İzmir, 24 Mayıs 1947. 
922 Demokrat İzmir, 25 Şubat 1947. 
923 Demokrat İzmir, 3 Mart 1947. 
924 Demokrat İzmir, 26 Şubat 1947. 
925 Demokrat İzmir, 14 Mayıs 1948. 
926 Demokrat İzmir, 26 Şubat 1947. 
927 Anadolu, 6 Mart 1947. 
928 Demokrat İzmir, 27 Şubat 1947. 
929 Demokrat İzmir, 5 Mart 1947. 
930 Demokrat İzmir, 28 Şubat 1947. 
931 Demokrat İzmir, 27 Şubat 1947. 
932 Anadolu, 2 Mart 1947. 
933 Anadolu, 21 Şubat 1947. 
934 Anadolu, 28 Şubat 1947. 
935 Anadolu, 2 Mart 1947. 
936 Anadolu, 28 Şubat 1947. 
937 Anadolu, 2 Mart 1947. 
938 BCA, 490.01/245.974.1. 


35 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***