Türk-Dünya Sistemi ve Türk Kimliği

Türk-Dünya Sistemi ve Türk Kimliği

Prof. Dr. Şener Üşümezsoy
Türk-Dünya Sistemi ve Türk Kimliği

Tarihsel Mücadele: Türk Ekonomik Sistemini ele geçirmek

Günümüzdeki Büyük Ortadoğu Projesi ve kimilerince bu projeye karşı bir strateji olarak sunulmaya çalışılan Avrasyacılık tezleri tarihsel perspektifle bakılarak anlaşılabilecek bir süreçtir.
Büyük Ortadoğu Projesi günümüzde Barack Hussein Obama ile birlikte genişletilerek Asya’da Türkistan’a, Afrika’da ise Sahara altı petrol bölgelerine doğru yayılmayı hedeflemektedir. Bu anlamda Büyük Ortadoğu Projesi’nin Asya’ya ve Türkistan’a doğru yayılımı 19. yüzyılda İngiltere ile Rusya’nın karşı karşıya geldiği süreci yansıtmaktadır.
Her iki süreçte de ortak yan aslında bir emperyalistin diğer emperyalistle giriştiği tarihsel Türk ekonomik sistemini ele geçirme mücadelesidir. Sovyet devrimi ile sosyalizm görünümü kazanan Sovyetik strateji kapitalist Amerika ve Avrupacı çizgiye karşı bir mücadele görünümünü almıştır. Bu görünüm doğal olarak emperyalizme karşı sosyalizmin mücadelesi, emperyalist kamp ile sosyalist kamp arasındaki mücadele olarak Sovyetik ideoloji etkisinde algılanmıştır.
Günümüzde ise dünya sisteminin perspektifinde olguya baktığımızda sosyalist kamp ile kapitalist kamp arasında görüntüsel zıtlık ne günümüz Çin’i için ne de günümüz Rusya’sına uygulanbilecek bir zıtlık değildir. Tam tersi Rusya dünya sistemine entegre olmuş genç küresel bir devlet olarak Thomas Barnett tarafından ileri sürülmektedir.

Dünya sistemine Entegrasyon

Abdullah Gül-Putin görüşmesi,

Geçen ay görüldüğü gibi Abdullah Gül’ün Rusya’ya ve Tataristan’a ziyareti ve bu ziyarette şaşalı karşılanışı Putin’in Türkiye’yle Avrasyacı bir ittifakı değil tam tersi, dünya sistemine entegre olmuş Rusya’nın dünya sistemi bağlantı devleti olan Türkiye’yle geliştirmek istediği işbirliğinin göstergesidir. Ve burada da ileri sürülen romantik görüş ruble ve Türk lirasıyla ticaret yapmaktır. Oysa bu görüş bir trilyon dolara yakın dış borcu olan Rusya’nın işine gelmediği gibi 
500 milyon dolar dış borcu olan Türkiye’nin de işine gelmemektedir.

Bu entegrasyon nedeniyle artık Rusya’yla Batı arasında, kapitalizmle sosyalizm arasında bir savaş, bir çelişki olmadığı açıklıkla ortaya çıkmıştır. Tam tersi Rusya sistemin çevre ülkesi olarak Amerikan merkezli dünya sistemine entegre olmuştur.
Ve bu entegrasyonla Rusya’nın bono ihraç politikasına dayanan ekonomisi son petrol krizi nedeniyle çökmüştür. Petrol fiyatlarının 200 dolara çıkacağının öngördüğüm yazılarımda petrol girdilerine dayanan Rus ekonomisinin Putin döneminde yeniden yapılandırılarak, en azından petrol bölgelerine egemen olacak dominant bir bölge ülkesi olma yolunda askercil bir adım atılmıştır.
Bu süreçte ise Körfez Savaşları’ndaki askeri bombardıman ile Amerikan ileri teknoloji sanayisi ve silah sanayisi zirveye çıkarak 90 sonrası büyüme dönemini ve 2003-2008 dönemi dünya büyüme dönemini oluşturmuştur. Bu süreçte Çin de Amerikan sistemine entegre olarak dünya sisteminde ihracata yönelik büyümenin merkezi olmuştur.
Her iki geçmişteki sosyalist ülke kapitalist dünya sisteminin ve emparyalizmin çevre ülkeleri olarak Amerikan finans sistemi tarafından elektronik para oyunlarıyla merkez Amerikan sistemine entegre olmuştur.
Amerika’daki en son “merkez krizde” ortaya çıkan finansal maniplasyonlara bakıldığında, gerçekte Amerika’nın bu krizi kullandığı, Rusya’da petrol gelirleriyle elde edilmiş dolarların Amerikan ileri teknoloji hisselerine yatırıldığı ve Çin’in de ihracat dolarlarının Amerikan teknoloji hisseleri ve Amerikan Merkez Bankası hisselerini satın alarak Amerika’nın ekonomisini pompaladığı görülüyor.
Kriz ile birlikte bu hisselerin değerenin % 1000’lere varan düşüşü Rusya ve Çin’in dolar birikimlerini sona erdirmiş ve onları Amerika’ya bağımlı ülkeler haline getirmiştir.
Bu boyutuyla en Amerikancıların dahi göremediği bu gerçeklerin anti-Amerikan perspektifle bakılarak tarafımca açıklanmış olması beni gerçeği kavrama açısından gururlandırırken; diğer açıdan, Amerika’nın küresel egemenliğinin pekişmesi açısından üzüntüye sokmuştur.

Avrasyacılık ve Ergenekon

Günümüzde Avrasyacılık politikası özellikle Ergenekon iddianamesinde veya açıklanacak olan iddianemede temel olarak ortaya çıkmaktadır. Bu iddia hem Avrasyacılık operasyonunun hedefından olan Aydınlık dergisi tarafından hem de ona karşı olan operasyonu destekleyen gazeteler tarafından ileri sürülmektedir. Gerçekte Güneydoğu’da mücadele eden Türk Silahlı Kuvetleri’nin komutanları PKK karşısında yürüttükleri mücadele sürecinde anti Amerikancı bir bilinçle biçimlenmişlerdir. Bu anti Amerikancı bilinçle biçimlenen emekli generaller ve subaylar ile ordunun yönetimdeki kadrosu arasında da ideolojik bir farklılaşma ortaya çıkmıştır.
Bu farklılaşma ancak PKK’ya karşı savaşan ve anti Amerikan ve anti PKK bir ideolojik yapılanma kazanan kişilerin ve görüşün tasfiyesi ancak bunların Avrasyacı oluşlarıyla mümkün olabilecektir. Ve bu Avrasyacılık argümanı bu anlamda yaygın olarak kullanılmıştır.
Gerçekte stratejik, ekonomik ve askercil olarak analiz ettiğimizde Türkiye’de Avrasyacı bir olanak ve olasılık görülmemektedir. Kaldı ki Rusya için de geçerli olmadığı yani Rusya’nın da Avrasya için bir alternatif olamadığı , Rusya’nın da batıcı olduğu açıklıkla görülmektedir.
Her ne kadar petrol yataklarına sahip olma ve petrol fiyatlarını arttırma konusunda Batıyla bir mücadele içinde görülen Putinizm, petrol fiyatlarının düşmesi sonrası açıkça Batıcı ve Amerikancı kimliğini ortaya çıkarmıştır. Marjinal bir idealist ideolog olan Dugin ve onun Türkiye’deki çevresi Avrasyacılık ideolojisini uygulanabilir olmaktan uzak yanını görememektedirler.

Avrasyacılık Mümkün mü?

Bu anlamda gerçekte hiçbir Avrasyacı ittifaka girmedikleri halde yani ne askeri, operasyonel bir tatbikat ne ekonomik bir işbirliği içine girmedikleri halde Rusya’yla ittifak yapabilme olanaklarını dile getiren askeri kişilerin söylemleri gerçekte idealist söylemler olup; maddi bir olgudan hareket etmemektedir.
Maddi bir olgudan hareket etmeyen sadece Duginci söylemin etkisinde Rusya’yla işbirliğini telaffuz eden ama bu işbirliğinin içini doldurmayan Avrasyacılık, Rusya’yla işbirliğini söylemlerle sınırlı kalacak şekilde tarif edebiliyor.
Öte yandan mutlak bir olgu gibi alınan Avrasyacılık seçeneğinin nerdeyse bir darbeyle birleştirilerek sistemden kopma gibi uç yorumlara giden iddianameler de ortaya çıkmıştır.
Gerçekte ne Rusya’yla böyle bir işbirliği eğilimi söz konusu olabilmiştir ne de Rusya’nın böyle bir ekonomik askercil gücü söz konusudur.
Rusya’nın askercil gücü Amerika’nın Tataristan ve Sibirya’daki petrol yataklarını elde etmek için Tataristan ve Sibirya’yı bağımsız birer devlet olarak örgütlenmesini engelleyecek bir kapasitededir.
Bunun yanında Gürcistan’ın ve Ukrayna’nın Batı’ya gidişini engelleyebilecek askeri ve politik bir güce sahiptir. Ama bunun ötesinde Türkiye, İran gibi Rusya’yı çevreleyen ve tarihsel olarak Rusya’yla çelişkili olan ülkelerle ne askeri ne ekonomik ne politik bir ittifak oluşturma konusunda ortaya çıkmış en ufak bir filizlenme görülmemiştir.
Bu ütopik bir şekilde varolmayan bir durumu anti Amerikan bir can simidi olarak görmeyi ve Türkiye’deki ulusalcıların bu can simidine sarılarak Avrasyacı bir söyleme gitmelerine Putin bile inanmamaktadır. Ancak Dugin çevresinde romantik idealist Rusçu bir ideoloji olarak şekillenmiştir.
Avrasyacılığa karşı yaptığım ilk eleştirilerde de Dugin, Perinçek’i muhatap alırken, Putin’in ise Erdoğan ve Abdullah Gül’ü muhatap alacağı vurgulanmıştı.
Geçen ay görüldüğü gibi Abdullah Gül’ün Rusya’ya ve Tataristan’a ziyareti ve bu ziyarette şaşalı karşılanışı Putin’in Türkiye’yle Avrasyacı bir ittifakı değil tam tersi, dünya sistemine entegre olmuş Rusya’nın dünya sistemi bağlantı devleti olan Türkiye’yle geliştirmek istediği işbirliğinin göstergesidir. Ve burada da ileri sürülen romantik görüş ruble ve Türk lirasıyla ticaret yapmaktır.
Oysa bu görüş bir trilyon dolara yakın dış borcu olan Rusya’nın işine gelmediği gibi 500 milyon dolar dış borcu olan Türkiye’nin de işine gelmemektedir. Bunlar borçlarını dolar olarak ödemektedirler. Ve ekonomik olarak da Amerika’nın dolar sisteminin içinde sistemin alanındadırlar.
Bu boyutuyla geçmişte İngilizler ile Ruslar arasında Türk dünya sistemi dediğimiz Hindistan, Türkistan, İran, Türkiye ve Avrupa Türkiyesi’nde yaşanan paylaşım mücadelesi de sistem içindeki merkez ülkelerin, sistemin dışında kalan Türkiye’nin ve çevrenin paylaşılmasından kaynaklanan bir mücadeledir.
Günümüzdeki Rusya’yla Amerika arasındaki çelişki, Brzezinski döneminden kalan Rusya’nın üçe bölünerek parçalanması ve petrol bölgesi olan Tataristan ve Batı Sibirya’nın bağımsız bir devlet olarak Amerika’yla yakın ilişkilerinin pekiştirilmesini amaçlayan bir stratejiden kaynaklanmaktadır.

Amerika bu stratejiyi gerçekleştirememiş ve askeri olarak bu hedefine ulaşamamış olmasına karşılık dünya sistemini elektronik para ortamında finans oyunlarıyla manipüle ederek Rusya’yı da Çin’i de kendine tabi kılmıştır.
Bu boyutuyla bakıldığında Avrasyacılık, Attilla İlhan’dan başlayan romantik söylemiyle Büyük Ortadoğu Projesi’ne sistem karşıtı bir muhalefet değil, sisteme karşı muhalefet gösteren ulusalcıların tasfiyesine yönelik bir araç olarak kullanılmıştır.
Türkiye’de Amerikan karşıtlığı saygıyla karşılanırken, Rus işbirlikçiliğiyle ilgili (Avrasyacılık) nefretle reddedilen bir ideolojik bilinçaltı söz konusudur. Geçmişte sosyalist kamp ile emperyalist kamp arasındaki mücadelede de ya Amerikancı ya Rusçu ayrımı dayatılırken, Sovyetler’e ve Amerika’ya karşı çıkan devrimci hareketlerin Rus yaftasıyla yaftalanarak toplumdan dışlanması ve bu ideolojinini yayılımının engellemesi başarıyla gerçekleşmiştir.
Daha önce Bolşevizm ve emperyalizm isimli makalemizde de vurguladığımız gibi sosyalist kamp ile emperyalist kamp soyut kavramlar olup Rusya, İngiltere’ye Avrupa’ya tüm Tatar bölgelerinin ve Ukrayna’nın açlığına dayanan bir buğday ihracatı yapmıştır.
Sovyet devriminin ilk dönemlerinden beri devam eden bu ihracat ile şehirde sosyalizm kurma stratejisinde kırın şehre desteği olarak formülüze edilmiş ama ne acı gerçekki halkın açlığına dayanan ihracatla elde edilen dolarlar dövizler amerikadan ileri teknoloji ve makineler almaya ödenmiştir.

Türk dünyası ve Türkiye üzerindeki stratejiler

Boris Kagalinski bu dönemi çok açıklıkla verileriyle ortaya koymaktadır. Günümüzde de petrole dayanan bir ihracat ekonomisine sahip olan Rusya petrol fiyatlarının jet hızayla düşmesiyle bunalıma girmiştir. Petrol fiyatlarının yükselmesiyle ortaya çıkan Putinizm, petrol fiyatlarının düşmesiyle sona erecek bir siyasi akımdır.
Bunun da Putinizmin yıkıcıları olarak bizzat Putin’in oluşturduğu yeni ordu işlev görecektir. Yani milyona varan işsiz subaylar ve ülkedeki ekonomik yeni çöküntü bu süreci getirme durumundadır.
Bu boyutuyla bizim açımızdan ilginç olanı Türk imparatorluğunun parçalanma dönemindeki Türklüğün tartışılmaz ön Asya coğrafyası, günümüzde Türklüğün dışlandığı Türklük tanımının yok sayıldığı çeşitli söylemler ile çok kültürlülük, etniklik, cemaatlik gibi kavramlarla parçalanarak büyük Türk imparatorluğuna yapılan saldırı günümüzde Türkiye’ye yapılan saldırı biçimini almıştır.
Bush dönemindeki neo-conların stratejisi iki aşamalı bir süreç geçirmiştir. Bir Rusya’nın parçalanması döneminde Türkiye’nin parçalanması süreci gündeme gelmiş, İran’ın parçalanması süreci gelmiş.
İkinci süreçte ise Rusya’nın kendini bütünleştirmesi ve Kazakistan, Türkmenistan, Azerbaycan ve Kırgızistan’da hegemonyasını yeniden kurmasından sonra Türkiye, İran ve Afganistan Amerikan strajesi için yeniden öne çıkmış ve bu öne çıkışta Rusya’ya karşı güçlü bir Türk ordusunun Rusya’yı Kafkaslar’da gerileteceği tezi ileri sürülmüştür.
Ama bu tezin temelinde ordu içindeki ve Türkiye’nin ulusal kesimindeki anti Amerikancı ulusalcı ideolojinin tasfiyesiyle yola çıkılmıştır.
Bu tasfiyenin ilk adımı da Türkiye’deki ulusalcıların Avrasyacı Rusçu olduğu iddiasıyla toplumun bütününden koparılma kampanyası başlamıştır.
Diğer taraftan Irak’ta Barzani ve Talabani güçleriyle Türkiye’deki uzantıları ve PKK güçlerinin birleştirilerek Türk-Kürt federasyonu altında bir “bütünleştirme” projesi Türkiye’nin önüne uzatılmaktadır.

Türk süperetnosu ve Kürt etnisi

Bunun için ilk adım Türk kavramının ve Türkiye Cumhuriyeti kavramının terk edilerek yerine Türkiyelilik kavramını getirmek ve Osmanlı’nın Türk olmadığı, Osmanlı’da Türklük olmadığı için bu ulusları bir arada barındırdığı sahte tezini pompalamaktır.
Önceki ve son 3 yazımızda Osmanlı isminin de Batılılar tarafından öne çıkarıldığı gerçekte ise Selçuklular’dan beri Selçuk Türkiyesi, Osmanlı Türkiyesi ve Türkiye Cumhuriyeti Türkiyesi’nin bir bütün olduğu ve tüm etnisinin bütünüyle Türkleştiğinin tarihsel belgelerde açıklıkla görebiliriz.
Kürt kimliğinin ise Ogur’lardan gelen yani Hunların İran ve Afganistan’daki Akhunlar’ın kalıntılarının Oğuz Türkmenleriyle birlikte Anadolu’ya gelerek yerleştiği bir süreçte geliştiği açık bir gerçektir.
Afganistandaki Ogur’lar Selçuklularla birlikte Anadolu’ya gelme sürecinde Gurman olurken Oğuzlar da Türkman ismini almıştır. Azerbaycan bölgesindeki Ogurlar ise Gorani olarak burada daha sonra Türkmen ordularına katılmışlardır. Ve bu anlamda Kürtlerin ayrı bir etnik olarak görülmediği bir açık gerçektir.
İran Türklüğünün, Doğu Anadolu Türklüğünün önce Akkoyunlular sonra Safeviler olarak Osmanlı Türklüğüyle ticari alanı paylaşma konusundaki mücadeleleri sonucu Doğu Anadolu’daki Türkmen kabileleri İranlı Kızılbaşlar olarak Anadolu’dan sürülmüş bunlar yerine Şafi Gurmanç’lar yerleştirilmiştir. Şeref Han bu tarihi ayrıntılarıyla anlatmaktadır.
Keza Kuzey Irak’ta, Süleymaniye’de Guranlar ve buradaki Kızılbaş Türkmenler bölgenin Sultan Murat tarafından fethedilmesiyle Soran kimliğini almışlardır.

Özetle 

20. yüzyıl öncesi Kürt kavramı ve terimi Osmanlı tarihinde ve Arap tarihinde söz konusu değildir. Ekrad olarak geçmektedir. Afganistan’da ise Guriler dağılma sonrası yeniden devlet oluşturduklarında Gurtiler olmuştur. Gurti, Kürti olarak değiştirilmiş, Gurman, Gurmançi’ye dönüşmüş ve bugünkü Kürt etnisi Türk süperetnousu içinden yaratılmıştır.
Engels’in Avrupa Türkiyesi’nde etniler isimli makalesindeki çaba da Avrupa Türkiye’sini etnilere parçalarken gösterdiği bilimsel incelik günümüz Türkiyesi’ni bölmeye yetmediği için, Asya Türkiyesi’nin bütünüyle Türklüğünü istemeyerek de olsa açıklıkla vurgulamaktadır.
Oysa İngiliz ve Rus emperyalizmi İran ve Afganistan’ı doğu probleminde paylaşma sürecinde doğudan Türk ulusunu Türkler ve Kürtler olarak parçalama çabasına girmişlerdir.
Bu çabayı kuvvetlendiren diğer bir etken Abdülhamit’in Hamidiye Alayları olarak Kızılbaşlara ve Alevilere karşı Şafileri silahlandırması da Kürtlüğün kimlik olarak ortaya çıkmasının bir aşamasıdır.
Bundan önceki aşama ise yani Kürt kimliğinin ayrı kimlik olarak çekirdeklenmesi aşaması biraz önce yazdığımız gibi Doğu Anadolu ve İran Türklüğünün Osmanlı’ya karşı mücadelesini Alevi ve Kızılbaş kimlikle sürdürmesi ve Yavuz Sultan Süleyman’ın da Diyarbakır, Van, Musul gibi bölgelerdeki Türkmenleri buradan sürerek yerine Müslüman Şafii Gurmanç’ların yerleştirmesi Kürt kimliğinin Türk kimliğinden ayrılması sürecidir.

Bu yapay süreçler öncesi Selçuklu, Oğuzlar ve Ogurlar aynı etnos içinde yer almaktadırlar.

Kütçe denilen dil ise Hunlar’ın 600’lü yıllarda İran’a ve Afganistan’a girerek Farsi dilin değişik versiyonlarını kullanmalarıyla ortaya çıkmıştır. Guranlar ve Azerbaycan’daki Hunlar Sasani Farsçası’nı kullanırken; Selçuklular’la birlikte Afganistan’dan gelen Gurmançlar Tacikçe’ye yakın bir dil olan doğu Farsçası’nı kullanmaktadırler. Esas olarak Selçuklu’nun da resmi dili Farsçadır.
Bu boyutuyla Türkiye’de Türkler ve Kürtleri ayırarak Türkiye’den ayrı bir Kürt ulusu yaratabilmek bilimsel ve tarihsel gerçeklerle bütünüyle çatışmaktadır ve bu çatışmayı ileriki yazılarımızda İran toplumsal tarihini incelediğimizde açıkça görebiliriz.

Günümüze aktardığımızda ise Kuzey Irak ve Güneydoğu’da federatif Kürt kimliği ile oluşturulmuş bu yapının Türkiye’yle Türk deyimi kullanılmaksızın bir federatif yapı içinde birleştirilmesi ve en büyük Kürt şehirlerinin İstanbul olduğunun altı çizilerek, Türk kavramı Anayasadan çıkarılarak, Türkiye’yi çok etnikli bir yapıya dönüştürmek için yeni Osmanlıcılık deyimi ortaya sürülmektedir. Bu anlamda büyük Ortadoğu Projesi doğu sorununun devamı olarak Türk imparatorluğunun parçalanarak sönümlendirilmesi sürecini takip eden bir stratejiye sahiptir.

http://www.turksolu.com.tr/227/usumezsoy227.htm

***

Petrol-Doğalgaz Yataklarının Yeniden Sahiplendirilmesi

Petrol-Doğalgaz Yataklarının Yeniden Sahiplendirilmesi

Prof. Dr. Şener Üşümezsoy

" Regime Change " 

Petrol-Doğalgaz Yataklarının Yeniden Sahiplendirilmesi ve II. Körfez Savaşı Savaşın Ardındaki Gerçek

II. Körfez Savaşı'nın Ortadoğu'nun geleceğine yeni bir biçim vermeyi hedeflediği genel olarak savlanmaktadır. Herhangi bir verisel tabana dayanmayan, stratejik bir çözümlemeyi kapsamayan bu savlar, birbirleri ile çelişen görüşleri içermektedir.

Resmi ABD görüşünün akademik sunumu olan "rejim değişimi (regime change)" projesi, Ortadoğu devletlerinin yönetimlerinin demokratik rejimlere dönüştürülmesidir. Çağdışı İslami yönetimler, "terörist ideolojilerin ve gurupların türediği" ortamları sağladığı, demokratikleşme tezinin görünsel temelini oluşturur.

Bu görüşün tam zıttı olan sav ise ABD'nin petrol gereksinimi için Ortadoğu petrollerine el koyma projesidir. Aşırı kabalaştırılmış bu tezlerin gerçeğin bir parçasını ifade ettiği yadsınamaz, fakat gerçeğin bütünlüğüne karşı olan bu tezler, gerçeğin bütün olarak görülmesini engelleyen yanlış bilgilendirme operasyonlarının ürünleridir.

Savaşın ardındaki gerçeği daha bir bütünlükle kavrayabilmek için dünya ekonomik sisteminin tarihsel ve yapısal çözümlenimi, bu döngü içinde enerjinin değişen rolünü, Ortadoğu ve Orta Asya'nın dünya enerji düzenindeki yerini ve herşeyden önemlisi savaşın dünya ekonomik sisteminin gelişimindeki rolü ortaya konmalıdır.

Bu çözümleme endüstrinin militarizasyonu ve ekonomik sistemin gelişmesindeki etkisinin rastlantısal bir olgu olmayıp, ekonomik gelişmenin zorunlu kıldığı bir olgu olduğunu ortaya koyar.

Keza bu küresel etmenlerin yanında, Ortadoğu'nun yerel etkenleri de bu sorunun diğer kanadını oluşturmaktadır. Ortadoğu'nun etnik ve teolojik farklılıklarının, var olan devletler ve yönetimler ile olan çelişkileri yörel olmaktan çıkarak, bu sorunda küresel düzleme yükselmektedir. Bu çelişkiler yeniden biçimlendirme projesinin görünsel aktörleri olarak yeni dünya enerji düzeninin kurulmasında rollerini alacaklardır.

Libya Sirte Çanağı petrol sahası, gaz ve petrol yatakları ve kuyular

En önemli petrol yataklarından birisi Libya'dadır. 1985 yılında bu petrol yatakları üzerinde üretim yapan şirketlere baktığımız zaman, Arabian Gulf Oil, AGIP, Aguitaine WLibya, Bulgaria Oil, Coastal Libya, Deminex of Libya, Mobil Libya, Oasis Oil Co. of Libya, vb. şirketleri görmekteyiz.

Petrol endüstrisinin öne çıkması
ve yeniden biçimlendirme

Küresel ve yerel aktörlerin ortaya konan büyüklük, güç ve etkileri ile oluşturulacak denklemler yeni bilinmeyenleri ve yeni denklemleri gerekli kılar. Bu küresel denklemlerin farklı düzeyleri söz konusudur.

Savaş, politikanın en yoğunlaşmış, en şiddetli biçimi olarak tanımlandığında, savaşın gerisindeki politik düzlem, savaşın gerisindeki endüstriyel ve ekonomik düzlem, bir başka açık ifade ile sanayinin militarizasyonu, iletişimin ve bilişimin militarizasyonu, stratejik bir sanayi kavramını getirir.

Stratejik sanayinin klasik sanayiden ayrımı piyasa ve savaş ayrımında yansır. Küresel ekonominin çözümü endüstriyel kümeleşmeler ve kutuplaşmaları ortaya koyar. Bu endüstriyel çok kutupluluk yapısal ve konjonktürel bir özellik olup, tarihsel olarak süreksiz ve dengesizdir. Politik düzlemde keza heterojen guruplaşmaları kapsamaktadır. Askeri-ideolojik düzlem iki kutuplu sosyalist-kapitalist ayırdın ortadan kalkması sonrası stratejik sanayinin askercilleşmesi ile ortaya çıkan askeri düzlem, günümüzde en belirgin olarak görülen bir düzlemdir. Oysa ideolojik-ekonomik, sosyalist-kapitalist karşıtlığın ortadan kalkmasına karşın Sovyet-Amerikan askercil kutuplaşması varlığını sürdürmektedir. Tüm bu çözümlemeler üst bir belirlenimi gerekli kılar.

Ekonomik düzlemin iki ayağını oluşturan para sermaye ve endüstrisinin birleşmesi ile ortaya çıkan ekonomik maddi büyüme dalgası teknolojik bir gelişmeyi izler. Endüstrinin durağanlaşması paranın gerileyen sanayiden ayrımlaşmasına veya daha yeni bir stratejik bir alana kaymasına yol açar. Bu anlamda, para sermaye 70'li yıllardan sonra mali genişleme döneminde elektronik bir ortamda elektronik tefeciliğe ve spekülasyonlara girer veya karlılığı artan sanayi koluna akar.

Petrol endüstrisi ve savunma sanayi stratejik savaş endüstrisi alanına girmiştir. Savaş arkasındaki gerçek, petrol endüstrisinin savaş sanayinin ve para sermayenin küresel egemenliğinin pekişmesini amaçlayan oligarşik bir yapısı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Dünya petrol rezervlerinin %67 ve %68'i ve doğal gaz rezervlerinin %34 ve %35'ini kapsayan Arap-İran Körfezi çevresi ve Rusya-Hazar Denizi çevresi, petrol ve doğal gaz yataklarının jeolojik yapısı ve sınırları, coğrafik dağımı, bu dağılımda yaşayan halklar, bu coğrafik sahaları kapsayan devletler, yönetim biçimleri, etnik halk guruplarının ilişkileri ve çelişkileri, bu devletlerin petrol ve doğal gaz sahaları üzerindeki egemen oluş biçimleri ve imtiyazlarının hukuksal biçimi, dünya petrol şirketleri ile üretim ve dağıtım sözleşmeleri verisel tabanda elimizde olduğunda savaş arkasındaki gerçekleri daha belirgin görebiliriz. Bu yazıda yapılacak çözümlemede Ortadoğu ve Orta Asya petrol düzenini biçimlendirmede doğrudan etkin olacak etmenler ele alınacaktır. Bu etkenlerin belirleyiciliğinin altı çizilerek öne çıkartılacaktır.

II. Körfez Savaşı'nın petro-politik anlamı

Arap-İran Körfezi çevresi ve Hazar Denizi çevresi petrol-doğal gaz havzaları ile rezervlerin detaylı analizi ve bu yataklar üzerindeki petrol şirketlerinin yatırımları açıkça ortaya konduğunda, II. Körfez Savaşı'nın geçeceği coğrafi alanı belirlemiş oluruz. Bu alanda politik yeniden yapılanmalar, bu yeniden yapılanmaların belirleyicisinin savaş sanayi ve politikanın en yoğun biçiminin savaş olduğunu açık bir şekilde ortaya koyacaktır. Bu savaşı belirleyen küresel etmenler ise küreselleşmiş para sermayenin dolaşımı önündeki ulusal engellerin kaldırılması ve küresel para sermayenin yoğun bir biçimde yatırıma girdiği petrol sanayinin yeniden yapılandırma gereğidir. Petrol rezervlerinin geliştirilmesi ileri teknoloji ve de daha büyük yatırımları gerektirmektedir. Geçmişte 7 kız kardeş olarak bilinen (günümüzde şirket evlilikleri ile "Beş lezbiyen" diye tanımlanan) Exxonmobil, Chevrontexaco, Bpamaco, Hollanda Kraliyet/Shell ve Gulfoil'den oluşan küresel petrol şirketleri, bu yatırımları yapabilmek için alması gereken garanti, bu sahaların kalıcı imtiyaz haklarının kendilerine verilmesidir.

1950'li yıllarda, Rusya dışında hemen hemen tüm dünya petrol ve doğal gaz sahalarının mülkiyetine sahip olan bu 7 kız kardeş, 1951'den sonra başlayan millileştirme çabaları sonrasında mülkiyetleri önce %90'lara, yetmişli yılların başında %70'lere, yetmişli yılların sonunda %20'lere düşmüştür. Günümüzde dünya petrol tekelini oluşturan bu küresel şirketler, dünya petrol rezervlerinin %20'den daha azının direk imtiyazlarına sahiptir. Diğer %80'lik kısım hemen hemen OPEC ülkeleri (Petrol Ihraç Eden Ülkeler Birliği) elindir. Bu ise dünya petrol düzeninin ana çelişkilerinden birini oluşturmaktadır.

İki kutuplu soğuk savaş döneminde Arap milliyetçiliği etkisinde İran-Arap devletlerinin petrol ve doğal yataklarını millileştirmesi, küresel petrol şirketlerinin petrol sahaların %80'ni kaybetmelerine sebep olmuştur. Bu üretime yansımış olup, örneğin 1972 yılında Exxon petrol şirketi 5,0 milyon varil ve Mobil petrol şirketi 2,3 milyon varil olmak üzere toplam 7,3 petrol üretirlerken 2000 yılında dünyanın en büyük bağımsız petrol şirketi Exxonmobil sadece 2,6 milyon varil petrol üretebilmiştir. Bunun aksine Suudi Aramco devlet petrol şirketi 8,8 milyon varil petrol üretmiştir (IEA, 200 la).

Özellikle petrol şoku dönemlerinde petrol fiyat artışları Arap ülkeleri ve petrol şirketleri ellerinde büyük miktarda petro-dolar birikmesi, dünyanın mali genişlemesine kaynak olmuştur. Günümüze değin bilinen ve yeni klasik yöntemler ile OPEC ulusal devletlerince işletilen petrol yataklarında işletme zorlukları ortaya çıkmıştır. 5 küresel şirkete Ulusal devletler tarafından yapılan birlikte işletme teklifleri; yeni teknolojik gelişme ile ulaşılacak jeolojik rezervlerin geliştirilmesi koşulunu içermektedir. Şirketler ise bu tekliflere bu yataklar üzerinde kalıcı kullanım imtiyazı haklarının kendilerine verilmesini şart koşmaktadır.

Bu noktada Iran, Irak, Libya gibi Amerikan şirketlerinin tamamen kontrolünden çıkan petrol yatakları yanında Suudi Arabistan, Kuveyt gibi ülkelerde Suudi Ailesi'nde olduğu gibi petrol yatakları üzerindeki dinsel temele dayanan vazgeçilmez imtiyazlar, küresel petrol şirketleri için artık dayanılmaz bir hal almıştır, işte bu konu "rejim değişikliği, "regime change" ve "demokratikleşme" projesinin altında yatan gerçektir.

Irak ve İran'ın ABD tarafından bölünmesi stratejisi

Ortadoğu ve Orta Asya'nın söz konusu kaynaklarının üretilmesi yanında büyük tüketici ülkeler olan ABD ve Avrupa'nın ve Çin-Uzakdoğu'ya taşınması gerekmektedir. Dolayısıyla petrol ve doğal gazın üretilmesi kadar güvenli ve ekonomik güzergahlardan taşınması da önem kazanmaktadır. Bu sebeple ABD, Orta Asya petrol ve doğalgazını Avrasya Enerji Koridoru (Eurasian Energy Corridor) oluşturarak Akdeniz'e indirmeyi planlamaktadır (Alirıza ve Çiftçi, 2002; Larrabee ve Lesser, 2003). Bu koridor ise Kuzey İran, Kuzey Irak ve Türkiye üzerinden Akdeniz'e uzanan bir alanı kapsayacak gibi görünmektedir. Bunun verileri şunlardır;

1) Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı (önceleri 2,4 milyara dolara mal olması hesaplanan hattın ayrıntılı çalışmalar sonunda 2,8-2,9 milyar dolara mal olacağının belirlenmesi) ileŞahdeniz-Erzurum doğalgaz boru hattının ekonomik olmadığının ileri sürülmesi,

2) ABD petrol şirketlerinin, Orta Asya petrol ve doğalgazının İran üzerinden taşınmanın ucuz olacağını düşünmesi,

3) Kazakistan'ın İran yolunu tercih ediyor olması ve

4) İran yolu geçerli olması durumunda Rusya etkisinin bertaraf edilecek olmasıdır (Larrabee ve Lesser, 2003).

Bu durum ya Irak ve İran'daki yönetimlerin değiştirilmesi ile ya da Fuller ve Lesser (2000) ve Stratfor (2002)'da ipuçları olduğu gibi Irak ve Iran'ın kuzeyinin bölünmesi ile gerçekleşebilir.

ABD tarafından Kürt devletinin olmazsa olmaz koşul olarak ileri sürülmesi, Kürt kartının güney-batı İran'da da masaya konma amacını gün gibi ortaya koymaktadır. İran petrol ve doğal gaz sahaları körfezin batı kıyısında ve Irak sınırında yer alır. Saddam'ın 1980 yılında İran'a saldırması, sınırların biraz değiştirilmesi ile İran'ın petrol sahaları üzerinden atılabilmesini olanaklı kılacağı içindi.

Bu saldırı ABD şirketlerince desteklenmiştir. Çünkü İran devrimi ile şirketler ellerinde çıkan İran petrollerine Saddam'ın el koyması ABD şirketlerinin çıkarı doğrultusunda bir gelişme idi. Oysa, günümüzde ABD kontrolündeki "Kürt Devletinin" bu bölgeye sözde etnik nedenler ile uzanması, ABD'nin yeni açık stratejisidir. Zira bu bölgede "Kürdistan ve Luristan" gibi Kürtler, Lurlar ve Bahtiyariler'den oluşan etnik gruplar, kuzeybatı İran, Kuzeydoğu Irak petrol ekseni üzerinde yaşayan halklardır. Bu halkların İran ve Irak'tan ayrılma gibi tarihsel kökenli talepleri vardır. Bu talepler, yeni Wilson prensiplerine göre "demokratik ve bağımsız" devletler olarak petrol şirketlerine bağlanması senaryosu olduğu aşikardır.

Bu senaryoda kuzey-doğu Irak ve batı İran'daki petrol bölgelerinin Kürtler yönetiminde oluşturulacak bir devlet ile bu yatakların güneyine Körfez'e doğru uzanan devamında ise Şii olmasına karşılık etnik olarak İranlı olmayan ve merkezi yönetimden tarih boyunca bağımsızlık talepleri olan Lurlar ve Bahtiyarilerin oluşturacağı bir devlet projesi yer almaktadır. Yeni Wilsonculuğun Irak'ı ve İran'ın petrol bölgelerini kontrol altına alma hedefini Kürdistan ve Luristan devletlerinin kurulması ile gerçekleştirileceği bu savaşın amaçlarından biridir.

Petrol savaşının Türkiye'ye etkisi

Kendilerini terörist örgütler listesine alan ABD yönetiminin "tavrını anlayamayan" KADEK yöneticileri, ABD'ye "Barzani-Talabani'nin bırakın devlet, parti bile oluşturamayacağı, ancak aşiret olduklarını" söyleyerek Kürt kartını ancak kendileri ile oynayabileceklerine ikna etmeye çalışmaktadırlar. KADEK sözcüleri, Türk ordusunun Kuzey Irak'a girmesine Barzani-Talabani ikilisi gibi tavır almamakta, tam tersi Türk ordusunun bölgede zaten var olduğunu, yeni kuvvetler girerse KADEK'lilere saldırmadıkça Türk ordusu ile savaşmayacaklarını ifade ederek, Barzani-Talabani ikilisinden çok farklı bir söylem ileri sürmektedirler.

Eğer Türk ordusu Kuzey Irak'ta KADEK'lilere saldırırsa, KADEK'liler Türkiye'ye geçerek Türkiye'de mücadele edecekleri tehdidini yapmaktadırlar. Bunun anlamı "Türkiye Kürtleri arasında" ABD destekli Barzani-Talabani ikilisinin sözünün geçmesinden çekinen KADEK sözcüleri bu etkiden çok rahatsız olduğunu ifade ederek Türkiye'de kendilerinin etkili olduğunu ABD'ye göstermek istemektedirler. Meclisteki tezkere oylamasında belli bir kesimin oyu Türk Ordusunun Kuzey Irak'a girmesine hayır oyudur, yoksa ABD'nin Türkiye'de konuşlanmasına karşı değildir.

Türkiye'nin Kuzey Irak'a girmesine karşı çıkan ABD, Barzani-Talabani'yi öne çıkartarak Türkiye'nin Kuzey Irak'a girmesini engellemeye çalışmaktadır. Bu senaryonun başka bir aşaması ise Türk Ordusunun Kuzey Irak yerine Kuzey İran'a diğer bir ifade ile Güney Azerbaycan'a girerek Kuzey Azerbaycan ile birleştirilmesi projesine Türkiye hazırlanmaktadır (Fulller ve Lesser, 2000).

Musaddık'ın millileştirdiği İran petrollerinin Güney İran ve Kuzey İran olarak güneyde Kürdistan-Luristan, kuzeyde büyük Azerbaycan projesi çok uzak bir senaryo değildir. Bu senaryonun İran'ın başında Demokles'in kılıcı gibi sallanması, İran'ın demokratikleştirilerek, bütünlüğünü koruyarak, petrol şirketlerinin istediği kalıcı imtiyazı vermesine zorlamaktadır.

Çeçenistan'daki katliama gözlerini kapayan Almanya-Fransa ve ABD­nin, Rusya ile olan hesapları ise Rusya'yı yanına almaktır. Almanya-Fransa merkezi Rusya'yı askeri çevre, petrol ve doğal gaz alanı olarak görmektedir ve Rusya ile bütünleşmeye mecburdur. ABD ise Rusya'yı ikili bağlama ile Lukoil-Yukos Petrol şirketleri ve Gazprom'un Amerikan şirketleri ile bütünleşmesi, Rusya petrol ve doğal gazının küresel şirketlere verilerek modern 21. yüzyılın "Rusya'sının inşasını" vaat etmektedir. Aksi taktirde Rusya'nın bölüneceği ve istikrarsız bir coğrafya olarak dünya ekonomik sistemi dışına itileceği B senaryosunu olarak Rusya'ya dayatmaktadır (Öğütücü, 1998).

İran'ın demokratikleştirilerek küresel petrol şirketlerine tüm imtiyazların kazandırılması, Fransa-Almanya-Rusya açısından en olumsuz gelişme olacağı açıktır. Bu durumda Rusya'da sadece Gazprom hisselerinin %40'ını Exxonmobil petrol şirketlerine satılarak devlet giderlerinin 5 yıllık harcamalarının sağlanabileceği ABD tarafından Rusya'ya, modern Rusya'ya giden yol olarak önerilmektedir (Öğütücü, 1998).

* Bu yazı 2. Körfez Savaşı Öncesinde yazılmıştır. Yazı, Prof. Dr. Şener Üşümezsoy'un İleri Yayınları'ndan çıkan " Petrol Şoku ve Ortadoğu Haritası " ile İnkılap Yayınları'ndan çıkan "Yeni Dünya Petrol Düzeni ve Körfez Savaşları" isimli kitaplarında yayımlanmıştır.,

http://www.turksolu.com.tr/314/usumezsoy314.htm

TÜRK DÜNYASI ANALİZLERİ 
Prof. Dr. Şener Üşümezsoy

***

Savaşın Ardındaki Gerçek,

Savaşın Ardındaki Gerçek,

Petrol-Doğalgaz Yataklarının yeniden Sahiplendirilmesi ve II. Körfez Savaşı



Prof. Dr. Şener Üşümezsoy


II. Körfez Savaşı'nın Ortadoğu'nun geleceğine yeni bir biçim vermeyi hedeflediği genel olarak savlanmaktadır. Herhangi bir verisel tabana dayanmayan, stratejik bir çözümlemeyi kapsamayan bu savlar, birbirleri ile çelişen görüşleri içermektedir.

Resmi ABD görüşünün akademik sunumu olan "rejim değişimi (regime change)" projesi, Ortadoğu devletlerinin yönetimlerinin demokratik rejimlere dönüştürülmesidir. 
Çağdışı İslami yönetimler, "terörist ideolojilerin ve gurupların türediği" ortamları sağladığı, demokratikleşme tezinin görünsel temelini oluşturur.

Bu görüşün tam zıttı olan sav ise ABD'nin petrol gereksinimi için Ortadoğu petrollerine el koyma projesidir. Aşırı kabalaştırılmış bu tezlerin gerçeğin bir parçasını ifade ettiği yadsınamaz, fakat gerçeğin bütünlüğüne karşı olan bu tezler, gerçeğin bütün olarak görülmesini engelleyen yanlış bilgilendirme operasyonlarının ürünleridir.

Savaşın ardındaki gerçeği daha bir bütünlükle kavrayabilmek için dünya ekonomik sisteminin tarihsel ve yapısal çözümlenimi, bu döngü içinde enerjinin değişen rolünü, Ortadoğu ve Orta Asya'nın dünya enerji düzenindeki yerini ve herşeyden önemlisi savaşın dünya ekonomik sisteminin gelişimindeki rolü ortaya konmalıdır.

Bu çözümleme endüstrinin militarizasyonu ve ekonomik sistemin gelişmesindeki etkisinin rastlantısal bir olgu olmayıp, ekonomik gelişmenin zorunlu kıldığı bir olgu olduğunu ortaya koyar.

Keza bu küresel etmenlerin yanında, Ortadoğu'nun yerel etkenleri de bu sorunun diğer kanadını oluşturmaktadır. Ortadoğu'nun etnik ve teolojik farklılıklarının, var olan devletler ve yönetimler ile olan çelişkileri yörel olmaktan çıkarak, bu sorunda küresel düzleme yükselmektedir. Bu çelişkiler yeniden biçimlendirme projesinin görünsel aktörleri olarak yeni dünya enerji düzeninin kurulmasında rollerini alacaklardır.

Libya Sirte Çanağı petrol sahası, gaz ve petrol yatakları ve kuyular

En önemli petrol yataklarından birisi Libya'dadır. 1985 yılında bu petrol yatakları üzerinde üretim yapan şirketlere baktığımız zaman, Arabian Gulf Oil, AGIP, 
Aguitaine WLibya, Bulgaria Oil, Coastal Libya, Deminex of Libya, Mobil Libya, Oasis Oil Co. of Libya, vb. şirketleri görmekteyiz.

Petrol endüstrisinin öne çıkması ve yeniden biçimlendirme;

Küresel ve yerel aktörlerin ortaya konan büyüklük, güç ve etkileri ile oluşturulacak denklemler yeni bilinmeyenleri ve yeni denklemleri gerekli kılar. 
Bu küresel denklemlerin farklı düzeyleri söz konusudur.

Savaş, politikanın en yoğunlaşmış, en şiddetli biçimi olarak tanımlandığında, savaşın gerisindeki politik düzlem, savaşın gerisindeki endüstriyel ve ekonomik düzlem, bir başka açık ifade ile sanayinin militarizasyonu, iletişimin ve bilişimin militarizasyonu, stratejik bir sanayi kavramını getirir.

Stratejik sanayinin klasik sanayiden ayrımı piyasa ve savaş ayrımında yansır. Küresel ekonominin çözümü endüstriyel kümeleşmeler ve kutuplaşmaları ortaya koyar. Bu endüstriyel çok kutupluluk yapısal ve konjonktürel bir özellik olup, tarihsel olarak süreksiz ve dengesizdir. Politik düzlemde keza heterojen guruplaşmaları kapsamaktadır. Askeri-ideolojik düzlem iki kutuplu sosyalist-kapitalist ayırdın ortadan kalkması sonrası stratejik sanayinin askercilleşmesi ile ortaya çıkan askeri düzlem, günümüzde en belirgin olarak görülen bir düzlemdir. Oysa ideolojik-ekonomik, sosyalist-kapitalist karşıtlığın ortadan kalkmasına karşın Sovyet-Amerikan askercil kutuplaşması varlığını sürdürmektedir. Tüm bu çözümlemeler üst bir belirlenimi gerekli kılar.

Ekonomik düzlemin iki ayağını oluşturan para sermaye ve endüstrisinin birleşmesi ile ortaya çıkan ekonomik maddi büyüme dalgası teknolojik bir gelişmeyi izler. Endüstrinin durağanlaşması paranın gerileyen sanayiden ayrımlaşmasına veya daha yeni bir stratejik bir alana kaymasına yol açar. Bu anlamda, para sermaye 70'li yıllardan sonra mali genişleme döneminde elektronik bir ortamda elektronik tefeciliğe ve spekülasyonlara girer veya karlılığı artan sanayi koluna akar.

Petrol endüstrisi ve savunma sanayi stratejik savaş endüstrisi alanına girmiştir. Savaş arkasındaki gerçek, petrol endüstrisinin savaş sanayinin ve para sermayenin küresel egemenliğinin pekişmesini amaçlayan oligarşik bir yapısı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Dünya petrol rezervlerinin %67 ve %68'i ve doğal gaz rezervlerinin %34 ve %35'ini kapsayan Arap-İran Körfezi çevresi ve Rusya-Hazar Denizi çevresi, petrol ve doğal gaz yataklarının jeolojik yapısı ve sınırları, coğrafik dağımı, bu dağılımda yaşayan halklar, bu coğrafik sahaları kapsayan devletler, yönetim biçimleri, etnik halk guruplarının ilişkileri ve çelişkileri, bu devletlerin petrol ve doğal gaz sahaları üzerindeki egemen oluş biçimleri ve imtiyazlarının hukuksal biçimi, dünya petrol şirketleri ile üretim ve dağıtım sözleşmeleri verisel tabanda elimizde olduğunda savaş arkasındaki gerçekleri daha belirgin görebiliriz. Bu yazıda yapılacak çözümlemede Ortadoğu ve Orta Asya petrol düzenini biçimlendirmede doğrudan etkin olacak etmenler ele alınacaktır. Bu etkenlerin belirleyiciliğinin altı çizilerek öne çıkartılacaktır.

II. Körfez Savaşı'nın Petro-Politik anlamı

Arap-İran Körfezi çevresi ve Hazar Denizi çevresi petrol-doğal gaz havzaları ile rezervlerin detaylı analizi ve bu yataklar üzerindeki petrol şirketlerinin yatırımları açıkça ortaya konduğunda, II. Körfez Savaşı'nın geçeceği coğrafi alanı belirlemiş oluruz. Bu alanda politik yeniden yapılanmalar, bu yeniden yapılanmaların belirleyicisinin savaş sanayi ve politikanın en yoğun biçiminin savaş olduğunu açık bir şekilde ortaya koyacaktır. Bu savaşı belirleyen küresel etmenler ise küreselleşmiş para sermayenin dolaşımı önündeki ulusal engellerin kaldırılması ve küresel para sermayenin yoğun bir biçimde yatırıma girdiği petrol sanayinin yeniden yapılandırma gereğidir. Petrol rezervlerinin geliştirilmesi ileri teknoloji ve de daha büyük yatırımları gerektirmektedir. Geçmişte 7 kız kardeş olarak bilinen (günümüzde şirket evlilikleri ile "Beş lezbiyen" diye tanımlanan) Exxonmobil, Chevrontexaco, Bpamaco, Hollanda Kraliyet/Shell ve Gulfoil'den oluşan küresel petrol şirketleri, bu yatırımları yapabilmek için alması gereken garanti, bu sahaların kalıcı imtiyaz haklarının kendilerine verilmesidir.

1950'li yıllarda, Rusya dışında hemen hemen tüm dünya petrol ve doğal gaz sahalarının mülkiyetine sahip olan bu 7 kız kardeş, 1951'den sonra başlayan millileştirme çabaları sonrasında mülkiyetleri önce %90'lara, yetmişli yılların başında %70'lere, yetmişli yılların sonunda %20'lere düşmüştür. Günümüzde dünya petrol tekelini oluşturan bu küresel şirketler, dünya petrol rezervlerinin %20'den daha azının direk imtiyazlarına sahiptir. Diğer %80'lik kısım hemen hemen OPEC ülkeleri (Petrol Ihraç Eden Ülkeler Birliği) elindir. Bu ise dünya petrol düzeninin ana çelişkilerinden birini oluşturmaktadır.

İki kutuplu soğuk savaş döneminde Arap milliyetçiliği etkisinde İran-Arap devletlerinin petrol ve doğal yataklarını millileştirmesi, küresel petrol şirketlerinin petrol sahaların %80'ni kaybetmelerine sebep olmuştur. Bu üretime yansımış olup, örneğin 1972 yılında Exxon petrol şirketi 5,0 milyon varil ve Mobil petrol şirketi 2,3 milyon varil olmak üzere toplam 7,3 petrol üretirlerken 2000 yılında dünyanın en büyük bağımsız petrol şirketi Exxonmobil sadece 2,6 milyon varil petrol üretebilmiştir. 

Bunun aksine Suudi Aramco devlet petrol şirketi 8,8 milyon varil petrol üretmiştir (IEA, 200 la).

Özellikle petrol şoku dönemlerinde petrol fiyat artışları Arap ülkeleri ve petrol şirketleri ellerinde büyük miktarda petro-dolar birikmesi, dünyanın mali genişlemesine kaynak olmuştur. Günümüze değin bilinen ve yeni klasik yöntemler ile OPEC ulusal devletlerince işletilen petrol yataklarında işletme zorlukları ortaya çıkmıştır. 

5 küresel şirkete Ulusal devletler tarafından yapılan birlikte işletme teklifleri; yeni teknolojik gelişme ile ulaşılacak jeolojik rezervlerin geliştirilmesi koşulunu 
içermektedir. Şirketler ise bu tekliflere bu yataklar üzerinde kalıcı kullanım imtiyazı haklarının kendilerine verilmesini şart koşmaktadır.

Bu noktada Iran, Irak, Libya gibi Amerikan şirketlerinin tamamen kontrolünden çıkan petrol yatakları yanında Suudi Arabistan, Kuveyt gibi ülkelerde Suudi Ailesi'nde olduğu gibi petrol yatakları üzerindeki dinsel temele dayanan vazgeçilmez imtiyazlar, küresel petrol şirketleri için artık dayanılmaz bir hal almıştır, işte bu konu "rejim değişikliği, "regime change" ve "demokratikleşme" projesinin altında yatan gerçektir.

Irak ve İran'ın ABD tarafından bölünmesi stratejisi

Ortadoğu ve Orta Asya'nın söz konusu kaynaklarının üretilmesi yanında büyük tüketici ülkeler olan ABD ve Avrupa'nın ve Çin-Uzakdoğu'ya taşınması gerekmektedir. 

Dolayısıyla petrol ve doğal gazın üretilmesi kadar güvenli ve ekonomik güzergahlardan taşınması da önem kazanmaktadır. Bu sebeple ABD, Orta Asya petrol ve doğalgazını Avrasya Enerji Koridoru (Eurasian Energy Corridor) oluşturarak Akdeniz'e indirmeyi planlamaktadır (Alirıza ve Çiftçi, 2002; Larrabee ve Lesser, 2003). 
Bu koridor ise Kuzey İran, Kuzey Irak ve Türkiye üzerinden Akdeniz'e uzanan bir alanı kapsayacak gibi görünmektedir. Bunun verileri şunlardır;

1) Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı (önceleri 2,4 milyara dolara mal olması hesaplanan hattın ayrıntılı çalışmalar sonunda 2,8-2,9 milyar dolara mal olacağının belirlenmesi) ileŞahdeniz-Erzurum doğalgaz boru hattının ekonomik olmadığının ileri sürülmesi,

2) ABD petrol şirketlerinin, Orta Asya petrol ve doğalgazının İran üzerinden taşınmanın ucuz olacağını düşünmesi,

3) Kazakistan'ın İran yolunu tercih ediyor olması ve

4) İran yolu geçerli olması durumunda Rusya etkisinin bertaraf edilecek olmasıdır (Larrabee ve Lesser, 2003).

Bu durum ya Irak ve İran'daki yönetimlerin değiştirilmesi ile ya da Fuller ve Lesser (2000) ve Stratfor (2002)'da ipuçları olduğu gibi Irak ve Iran'ın kuzeyinin bölünmesi ile gerçekleşebilir.

ABD tarafından Kürt devletinin olmazsa olmaz koşul olarak ileri sürülmesi, Kürt kartının güney-batı İran'da da masaya konma amacını gün gibi ortaya koymaktadır. İran petrol ve doğal gaz sahaları körfezin batı kıyısında ve Irak sınırında yer alır. Saddam'ın 1980 yılında İran'a saldırması, sınırların biraz değiştirilmesi ile İran'ın petrol sahaları üzerinden atılabilmesini olanaklı kılacağı içindi.

Bu saldırı ABD şirketlerince desteklenmiştir. Çünkü İran devrimi ile şirketler ellerinde çıkan İran petrollerine Saddam'ın el koyması ABD şirketlerinin çıkarı doğrultusunda bir gelişme idi. Oysa, günümüzde ABD kontrolündeki "Kürt Devletinin" bu bölgeye sözde etnik nedenler ile uzanması, ABD'nin yeni açık stratejisidir. 

Zira bu bölgede "Kürdistan ve Luristan" gibi Kürtler, Lurlar ve Bahtiyariler'den oluşan etnik gruplar, kuzeybatı İran, Kuzeydoğu Irak petrol ekseni üzerinde yaşayan halklardır. Bu halkların İran ve Irak'tan ayrılma gibi tarihsel kökenli talepleri vardır. Bu talepler, yeni Wilson prensiplerine göre "demokratik ve bağımsız" devletler olarak petrol şirketlerine bağlanması senaryosu olduğu aşikardır.

Bu senaryoda kuzey-doğu Irak ve batı İran'daki petrol bölgelerinin Kürtler yönetiminde oluşturulacak bir devlet ile bu yatakların güneyine Körfez'e doğru uzanan devamında ise Şii olmasına karşılık etnik olarak İranlı olmayan ve merkezi yönetimden tarih boyunca bağımsızlık talepleri olan Lurlar ve Bahtiyarilerin oluşturacağı bir devlet projesi yer almaktadır. Yeni Wilsonculuğun Irak'ı ve İran'ın petrol bölgelerini kontrol altına alma hedefini Kürdistan ve Luristan devletlerinin kurulması ile gerçekleştirileceği bu savaşın amaçlarından biridir.

Petrol savaşının Türkiye'ye etkisi

Kendilerini terörist örgütler listesine alan ABD yönetiminin "tavrını anlayamayan" KADEK yöneticileri, ABD'ye " Barzani-Talabani'nin bırakın devlet, parti bile 
oluşturamayacağı, ancak aşiret olduklarını" söyleyerek Kürt kartını ancak kendileri ile oynayabileceklerine ikna etmeye çalışmaktadırlar. 

KADEK sözcüleri, Türk ordusunun Kuzey Irak'a girmesine Barzani-Talabani ikilisi gibi tavır almamakta, tam tersi Türk ordusunun bölgede zaten var olduğunu, yeni kuvvetler girerse KADEK'lilere saldırmadıkça Türk ordusu ile savaşmayacaklarını ifade ederek, Barzani-Talabani ikilisinden çok farklı bir söylem ileri sürmektedirler.

Eğer Türk ordusu Kuzey Irak'ta KADEK'lilere saldırırsa, KADEK'liler Türkiye'ye geçerek Türkiye'de mücadele edecekleri tehdidini yapmaktadırlar. 
Bunun anlamı " Türkiye Kürtleri arasında " ABD destekli Barzani-Talabani ikilisinin sözünün geçmesinden çekinen KADEK sözcüleri bu etkiden çok rahatsız olduğunu ifade ederek Türkiye'de kendilerinin etkili olduğunu ABD'ye göstermek istemektedirler. Meclisteki tezkere oylamasında belli bir kesimin oyu Türk Ordusunun Kuzey Irak'a girmesine hayır Oyudur, yoksa ABD'nin Türkiye'de konuşlanmasına karşı değildir.

Türkiye'nin Kuzey Irak'a girmesine karşı çıkan ABD, Barzani-Talabani'yi öne çıkartarak Türkiye'nin Kuzey Irak'a girmesini engellemeye çalışmaktadır. 

Bu senaryonun başka bir aşaması ise Türk Ordusunun Kuzey Irak yerine Kuzey İran'a diğer bir ifade ile Güney Azerbaycan'a girerek Kuzey Azerbaycan ile birleştirilmesi projesine Türkiye hazırlanmaktadır (Fulller ve Lesser, 2000).

Musaddık'ın millileştirdiği İran petrollerinin Güney İran ve Kuzey İran olarak güneyde Kürdistan-Luristan, kuzeyde büyük Azerbaycan projesi çok uzak bir senaryo değildir. Bu senaryonun İran'ın başında Demokles'in kılıcı gibi sallanması, İran'ın demokratikleştirilerek, bütünlüğünü koruyarak, petrol şirketlerinin istediği kalıcı imtiyazı vermesine zorlamaktadır.

Çeçenistan'daki katliama gözlerini kapayan Almanya-Fransa ve ABD­nin, Rusya ile olan hesapları ise Rusya'yı yanına almaktır. Almanya-Fransa merkezi Rusya'yı askeri çevre, petrol ve doğal gaz alanı olarak görmektedir ve Rusya ile bütünleşmeye mecburdur. ABD ise Rusya'yı ikili bağlama ile Lukoil-Yukos Petrol şirketleri ve Gazprom'un Amerikan şirketleri ile bütünleşmesi, Rusya petrol ve doğal gazının küresel şirketlere verilerek modern 21. yüzyılın " Rusya'sının inşasını " vaat etmektedir. 

Aksi taktirde Rusya'nın bölüneceği ve istikrarsız bir coğrafya olarak dünya ekonomik sistemi dışına itileceği B senaryosunu olarak Rusya'ya dayatmaktadır 
(Öğütücü, 1998).

İran'ın demokratikleştirilerek küresel petrol şirketlerine tüm imtiyazların kazandırılması, Fransa-Almanya-Rusya açısından en olumsuz gelişme olacağı açıktır. 
Bu durumda Rusya'da sadece Gazprom hisselerinin %40'ını Exxonmobil petrol şirketlerine satılarak devlet giderlerinin 5 yıllık harcamalarının sağlanabileceği ABD tarafından Rusya'ya, modern Rusya'ya giden yol olarak önerilmektedir (Öğütücü, 1998).

* Bu yazı 2. Körfez Savaşı Öncesinde yazılmıştır. Yazı, Prof. Dr. Şener Üşümezsoy'un İleri Yayınları'ndan çıkan "Petrol Şoku ve Ortadoğu Haritası" ile İnkılap Yayınları'ndan çıkan "Yeni Dünya Petrol Düzeni ve Körfez Savaşları" isimli kitaplarında yayımlanmıştır.

http://www.turksolu.com.tr/314/usumezsoy314.htm


****