Önce Küresel Nüfuz Politikaları mı, Açık Toplum İdeali mi?

Önce Küresel Nüfuz Politikaları mı, Açık Toplum İdeali mi?,

Özdem SANBERK
08 Haziran 2010

İsrail’in Gazze’ye yardım konvoylarına kanlı saldırısının dünyada ve bölgede yarattığı bunalım bütün sıcaklığı ile sürüyor. Olayların devam edeceği ve suların kolay kolay durulmayacağı belli. Bu sırada yapılacak değerlendirmelerde dikkatli olunması, itidalin elden bırakılmaması, fevri davranışlardan kaçınılması ve acele kararlar alınmamasının önemi açık. Tarih, akışını hızlandırdı. Bu akışın istikametini iyi teşhis edemeyenlerin akıntıyla ters düşeceklerine şüphe yok.

Hem bölgeselleşen hem genişleyen dış politika

Böyle bir uluslararası ortamda Türk dış politikasının hem bölgemizdeki etkiliğinin arttığını, hem de sorumluluk alanının dünya diplomasi sahnesinin tamamına yayıldığını görüyoruz. Türkiye dinamik bir topluma sahip. Çabuk artan çok genç bir nüfusu var. Süratle değişiyor. Dünyadaki dengeler de, tarihin hızlı akışına paralel olarak süratle değişiyor. Türkiye’nin bu dinamik değişime ayak uydurabilmek ve artan genç nüfusuna beklediği geleceği hazırlayabilmek için sürdürülebilir büyümesini geçekleş-tirebilmesi gerekiyor. Bu nedenle içerde ve dışarıda barışa ve istikrara ihtiyacı var.

Türkiye, bu ihtiyaçtan hareketle çevre ülkelerde ve özellikle Ortadoğu’da istikrarsızlık ve çatışma yaratabilecek gelişmelerin karşısında yer alıyor ve aynı şekilde dünya barışını tehdit eden gelişmeleri de dikkatle izliyor. Bu gelişmelerin kendisi için bir tehdit oluşturmasını önlemeye çalışıyor. Komşularıyla ilişkilerini geliştiriyor, aralarındaki sorunların çözümüne katkıda bulunmaya çalışıyor. Türk diplomasinin bugün özellikle Ortadoğu’da yoğunluk kazanması, fakat aynı zamanda dünyaya açılmasının gerekçelerini işte Türkiye’nin istikrarsızlıklarla dolu kendi bölgesinde ve belirsizlikler içindeki dünyada barışa olan bu ihtiyacında aramak gerekir.

İç siyaset.,

 

Türkiye iç barışını sağlamak için içerde on yıllardan beri birikmiş ve müzminleşmiş sosyo politik sorunlarının köklü çözümlerini hedef alan açılım politikalarını izliyor.

Bölgesel diplomasi,

Türkiye çevre ülkelerle de sorunsuz yaşamak için Ortadoğu, Hazar havzası, Kafkasya, Karadeniz bölgesi ve Balkanlar’da istikrar, güvenlik ve refahın yerleştirilmesi gerektiğine inanıyor. Bu geniş bölgeyi bir barış, işbirliği ve dayanışma alanı haline dönüştürmek amacıyla buralarda çatışmaları önleyici aktif girişimlerde bulunuyor. Bu amaçla son yıllarda bölgede giriştiği teşebbüsler etkileyici.

Bu teşebbüslerden bazıları özetle şunlar: 

Gazze halkının ıstıraplarının ve onları tecritten kurtarmak için bu sorunun, BMGK’de İsrail aleyhine karar aldırmak dahil, dünyanın gündemine dramatik bir şekilde getirilmesi ve İsrail’in uluslararası toplumda izole edilmesi, İran’ın uranyum zenginleştirme çabaları dolayısıyla doğan soruna barışçı çözüm için Brezilya ile birlikte İran’la imzalanan Takas anlaşması, Irak’ta, bölgesel Kürt Yönetimi ve Şii Gruplar dahil, tüm etnik ve mezhep gruplarının güvenini kazanarak ülkede birlik ve güvenliğin kurulmasına yardım, Suriye ve Lübnan ile karşılıklı güvene dayanan yeni ilişkiler kurulması, Suriye, Libya, Ürdün, Yunanistan ve Rusya dahil çevre ülkelerinin büyük kısmıyla vizelerin kısmen veya tamamen kaldırılması, Rusya ile 30 milyara varan ticaret hacmi ve enerji işbirliği kurulması, Azerbaycan ile geniş kapsamlı petrol ve gaz antlaşmaları imzası, Ermenistan’la Kafkasya’da barış, güvenlik ve istikrar hedefine ve ikili diplomatik ilişkilerin kurulması hedefine yönelik protokollerin akdi, Batı Balkanlar’da Bosnalılarla Sırpların barıştırılması, Kıbrıs’ta BM Kapsamlı Barış Planı’na ve çözüm çabalarına destek, Yunanistan’la imzalanan 22 yeni Anlaşma..

Bu girişimler Türk diplomasisinin Ortadoğu’da, Kafkaslarda ve Doğu Akdeniz‘de birkaç yıldan beri ne ölçüde yoğunlaştığını kanıtlayan girişimlerden sadece bazıları. Türkiye’nin bölgede böyle bir barış ve işbirliği stratejisi izlemesini mümkün kılan en güçlü avantajı ise kendi topraklarının sınırlarını bilmesi ve etrafındaki ülkelerin hiç birinin toprakları üzerinde bir talebi bulunmaması.

Avrupa Birliği,

Öte yandan Avrupa Birliği’ne tam üyelik hedefi Türkiye’nin temel siyasi tercihi olmaya devam ediyor. Evet, birlik içinde güçlü siyasi çevrelerin engelleme çabaları var. Ama Türkiye bu kıtaya 600 yıllık tarihi ve kültürel ekonomik, ticari ve insani bağlarla bağlı. Ayrıca Avrupa Birliği’nde yaşayan 4 milyon vatandaşı ve soydaşı bu bağların sırf geçmişe değil bugüne de ait bulunduğunu kanıtlıyor.

Küreselleşme,

Türkiye küreselleşmeyi iyi yönetmek istiyor, çünkü küreselleşme, içerde toplumumuzun kırılgan kesimlerini daha da zayıflatıyor, dışarıda ise siyasi ve ekonomik adaletsizliklerin ve haksızlıkların temel nedenleri arasında. Ama bunun yanında insanlığın bir bütün olarak ortaya çıkmasını sağladığı için gelecek perspektifinde büyük fırsatları da beraberinde taşıyor. İşte Türk dış politikasının, karmaşık bir dünyada, bir yandan bölgeselleşirken, bir yandan da sorumluluk alanını genişleterek küresel ayak seslerini duyurmasının sebepleri bunlar.

Barış için kurulacak her masaya oturmak,

 

Türkiye, şekillenmekte olan bu 21’inci yüz yıl dünya düzeninin kurulmasında bu nedenlerle aktif rol almak istiyor. Gerek bölgesel, gerek küresel düzlemlerde ortaya çıkacak muhtemel istikrarsızlıkların, tehditlerin ve çatışmaların bize sirayet etmesini önlemek ve ülkenin ihtiyaç duyduğu kalkınma hamlelerini önlemesine set çekmek için çevresinde ve dünyada barışı korumak amacıyla kurulacak her masaya oturmak ve düzen kurucu olmak istiyor. Bu sözler Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’na ait. Dış ilişkilerimizde bu günkü vizyonun amacını açıklıyor. Türkiye’nin yükseliş enerjisinin sebeplerini de ortaya koyuyor.

Bütün bu gelişmelerin anlamı nedir?,

Türk dış politikasının yeni vizyonunda dış ilişkilerindeki önceliğinin, Ortadoğu ve çevre ülkeleri üzerinde şekillenmekte olduğunu görüyoruz. Dışişleri Bakanı bölgeyi sahiplenmek ve çevre ülkelerinde bir nevi düzen kurucu bir rol oynamak istediğimizi açıkça söylüyor. Hükümet, Güney ve Kuzey komşularımıza vizeleri kaldırarak ilişkilerin gelişmesinde, barış ve güvenliğim kurulmasında bizzat halkları da devreye sokuyor. Aynı yörede bir saatlik mesafede yaşayan insanların birbirleriyle temas etmelerinin önündeki engelleri yok ederek bölgenin jeopolitiğine insani bir boyut kazandırıyor. Bu rol bölgede dönüştürücü bir etki yaratıyor. Karışık bir coğrafyada barış adacıkları, barış havzaları meydana getiriyor. Ermenistan’la imzalanan Protokoller iki ülke arasında ve Kafkasya’da on yıllarca birbirlerine sırt sırta yaşayan insanların şimdi birbirlerine yüz yüze dönmeleri için umut ışıkları yakıyor. Bu süreçler katılımcı süreçler. Bir kısmının henüz sonuç vermemiş olması girişimlerin doğru olmadığını kanıtlamıyor. Türkiye’nin özgüvenini ve bölgedeki barışa katkı iradesini gösteriyor.

Dış politikanın sorumluluk alanının genişlemesi,

Türk dış politikasının önceliği bölgeye kaymış olmakla beraber Türk diplomasinin sorumluluk alanın küresel bir nitelik kazandığını yukarıda belirtmiştik. Her gün yenilenen dünyada Türkiye de süratle değişiyor. Yüksek işsizliğe, yoksulluğa, bölgelerarası dengesizliklere rağmen şehirleşme, eğitim ve orta sınıflaşma, dengesiz fakat süratli bir şekilde gerçekleşiyor. Türkiye bölge ekonomisinin odak noktası ve itici gücü. Türkiye bu ekonomik gücünü, Cengiz Çandar’ın yazdığı gibi, jeopolitik gücüyle birleştiriyor. Böylece siyasi nüfuzunu çevresine ve küresel düzleme yayıyor ve uluslararası toplumu, Türkiye’nin görüşlerinin hesaba katmaya zorluyor. Türk dış politikasının büyük dünya sorunlarını kendi ilgi sahası içinde görmesi 21’inci yüz yıl yeni dünya mimarisi içinde yer alabilmek ve bu sorunların çözümü konusunda kendi görüşlerini kabul ettirebilmek açısından Türkiye’ye ciddi bir avantaj sağlıyor.

Kendi dış politika sorunlarımız aynen duruyor,

Ne var ki Türkiye bu avantajı Kıbrıs ve Ege sorunlarının çözümü ve Güney sınırlarından topraklarına yönelen terör tehdidinin sona erdirilmesi veya etnik lobilerin kamu oyu saldırılarının dengelenmesi veya Avrupa Birliği katılım sürecinin ilerletilmesi gibi ulusal çıkarlarını korumak ve ilerletmek için henüz somut olarak kullanabilmiş değil. Türk diplomasisi Gazze’deki insanlık dramına son verilmesi için gösterdiği enerji ve iradeyi, Avrupa’da kuşatma altına tek halk olan ve Ada’da barış ve birleşme istedikleri halde kendi kimlikleriyle hala seyahat bile edemeyen Kıbrıslı Türkleri de onlarca yıldan beri maruz kaldıkları haksız tecritten kurtarmak için de artık gösterebilmeli.

Otoriterleşme ve radikalleşme riski,

Türkiye uluslararasında daha henüz başlangıcında bulunduğu bu nüfuz ve yükseliş sürecinde dikkat ve kararlılıkla yol almakta. Yalnız burada gözden uzak tutulmamasında yarar olan bir nokta var:

Türkiye kendi demokrasisini derinleştirmeden, iç ve dış politikalarındaki önceliğini, 21’inci yüzyıl şeffaf ve açık toplum demokrasisi ideali yerine, bölgesel ve küresel nüfuz politikası arayışlarına kaydırarak transatlantik dünyasındaki ittifak bağlarını zayıflatmak pahasına bölgede yerleşecek olursa, çok boyutlu diplomasi yaklaşımımdan artık söz etmek imkânı kalmaz. Dış politikada radikalleşme riski ciddileşir. Dış politikada radikalleşme, içerde radikalleşmeyi beraberinde getirir. Türkiye otoriter bir Ortadoğu demokrasisine dönüşme sürecine girer. Böyle bir gelişme, insan unsurunun özerkliği, insan onuru ve ifade özgürlüğü idealine erişme hedefimizin gerçekleşmesini büyük ölçüde zorlaştırır. Ne yazık ki, azınlıktaki görüşe saygı temelinde bir demokratik anlayış, her iklimde gerçekleşemiyor.

Türkiye’nin Ortadoğu kimliği, aynen Avrupa kimliği gibi eşyanın tabiatına uygun bir gerçek. Bu da aslında bizim kimliğimizin zenginliği. Türkiye’nin bir Avrupa ülkesi olması nasıl doğalsa, aynı zamanda bir Ortadoğu ülkesi olması da doğal. Ama otoriter bir Ortadoğu ülkesi olması sorunlu. Ülkemiz otoriter bir Ortadoğu demokrasisine doğru evrilme yoluna girecek olursa, o zaman tamamen farklı statüde ve farklı nitelikte bir Türkiye’nin ortaya çıkacağını unutmayalım. Batı dünyası ile gergin ve güvensiz ilişkiler içinde bulunan, tek boyutlu bir dış politika uygulayan ve açık toplum ideali öncelik taşımayan bir Türkiye’nin bölgesinde ve dünyada nüfuz sahibi olması mümkün olamaz. Böyle bir durum Türkiye’nin, bu gün filizlenmeye başlayan ve hepimizi gururlandıran bölgesel ve küresel etkinliğini de riske atar. Hatta ortadan kaldırır.

Başbakan Erdoğan’ın 1 Haziran tarihinde TBMM’de, uluslararası anlaşmazlıkların çözümünde hukuka ve diplomasiye vurgu yapan sözleri Türkiye’nin bu yola girmeyeceğinin açık teminatını oluşturuyor. Hal böyle olmakla beraber, Bazı Avrupa liderlerinin tutumları dolayısıyla Batı opsiyonunun Türkiye’nin iradesi dışında kapanması olasılığı, önceliklerimizi tayin ederken, bizi böyle bir riskin varlığı konusunda gerçekçi olmaya davet etmekte.

*Bu yazı 07/06/2010 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştır.,

http://www.bilgesam.org/incele/1270/-once-kuresel-nufuz-politikalari-mi--acik-toplum-ideali-mi--/#.XHYzjokzbIU

***

Çözüm Sınır Aşan Vicdanların Harekete Geçirilebilmesinde,

Özdem SANBERK
14 Haziran 2010

Bugün Obama yönetiminin, bölgede bir dünya gücüne düşen liderlik rolünü yerine getirememesi, Ortadoğu’da tırmanan gerginliğin başlıca nedenleri arasında yer alıyor. Bölgede etkin bir Amerikan liderliği olmadan Ortadoğu’daki sorunların çözülmesi mümkün değil. İsrail’in bir ölçüye kadar kulak vereceği tek ülke Amerika. Ama Amerika Ortadoğu’daki politikalarını İsrail’in izlediği çizgiden ayıramıyor. Bunu ayıramadığı müddetçe de Amerika, bölgede iki ata aynı zamanda binmeye çalışan bir süvari görüntüsünden kurtulamıyor. Amerika’nın Ortadoğu’daki asıl çıkarları Arap Yarımadası’nda ve Körfez’de yatıyor. Yönetim en çetin mücadeleyi bu Körfez bölgesindeki çıkarlarını korumak için verecektir.

Obama yönetiminin, Amerikan dış politikasını yönetmekle görevli kurumlarına hakim olmakta başarısız kalması bölge ve dünya barışı için potansiyel tehlikeleri barındırıyor. Bunu en son örneğini çok kısa süre önce İran’la takas anlaşması konusunda Obama’nın Lula ve Erdoğan’a gönderdiği mektup olayında yaşadık. Şimdi de yardım konvoyları krizinde yaşamaktayız. Sebepleri ne olursa olsun bu kriz Amerika’nın bölgedeki en eski iki müttefikinin arasının açılması sonucunu doğurdu. Bu sonuç bölgedeki dengeleri kökünden değiştiriyor. ABD Başkanının Ortadoğu’daki başarısızlığı, kendinden sonra Cumhuriyetçilerin daha sert politikalarla ve Bush sonrası yeni muhafazakâr bir gündemle sahneye çıkmaları sonucunu doğurur.

Birleşmiş Milletler’in İşlevsizliği,

İsrail Gazze kuşatması sırasında kullandığı aşırı güç dolayısıyla uluslararası hukuku ihlal etti. Bu ihlal BMGK’nin görevlendirdiği Güney Afrikalı Yahudi asıllı Hollandalı hukukçu Goldstone başkanlığında kurulan komisyon raporu ile kanıtlandı. Ancak İsrail Amerika’nın da yardımıyla bu raporun BMGK de görüşülmesini engelledi. Oysa bu raporun tartışılması engellenmeseydi belki de Gazze’ye uygulanan ambargo hafifletilecek ve böylece bu günkü gibi bir kriz yaşanması ve dokuz can kaybı belki de önlenmiş olacaktı. Esasen Birleşmiş Milletler de esasen bunun için var. Ama görevini yapamadığı sürece işlevsizleşmiş durumda. Barış ve istikrarın kurulmasına yardımcı olamamakta. Aynen 2004’te Kıbrıs’ta Rumların adanın birleşmesini öngören Kapsamlı Barış Planını referandumda reddetmelerinden sonra, o zamanki BMGS Annan’ın, Rumları sorumlu tutan raporunun Güvenlik Konsey’inde görüşülmesinin yine daimi üyelerden bazılarının (bu kere Rusya ve Fransa’nın) engellemeleriyle önlenmiş olması gibi.

Öte yandan ine BMGK’nin bir başka kararı ise uluslararası toplumunu, Gazze’ye insani yardım yapılmasını zaten öngörüyor. İsrail donanmasının yardım götüren Mavi Marmara ve yanındaki gemilere hücum botlar ve helikopterlerle saldırması bu kararı da hiçe sayıyor. İsrail’in Gazze’yi kuşatma altında tutması ve sivil halk üzerinde baskı ve tecrit politikaları uygulamaya devam etmesi sadece moral bakımdan sorunlu olmakla kalmıyor. Aynı zamanda, yine aynen Rum Yönetiminin, barış ve birleşmeye evet diyen Kıbrıs Türklerine uyguladığı kuşatma politikası gibi ahlaka aykırı olduğu gibi, siyasi bakımdan da yararsız.

Her iki ambargo da sürdürülebilir olmaktan çıkmış durumda. Tabii bu arada Kıbrıslı Türklerin şu anda, ikinci dünya savaşından beri, Saraybosna’dan sonra, Avrupa’da kuşatma altında yaşayan son halk olduğunu da, dünyada, başta biz kendimiz olmak üzere, hatırlayan kimse yok, Biz dahil, hatırlatmaya çalışan da yok. Türkiye Kıbrıs Türklerine uygulanan haksız ambargoyu dünya gündemine getirmekte geç kaldığı sürece, başkalarının Kıbrıs’ın işgalden kurtarılması gibi tutarsızlıkları gündeme getirmesine hayret etmemeli.

İsrail’in Meşruiyet Zemini.,

İsrail vahim bir kuşatılmıştık psikolojisi içinde. Sırtını Amerika’ya dayayarak uluslararası kuruluşların kararlarını hiçe sayıyor. Bu davranışı ile bölge barış ve istikrarını zehirliyor. Aynı zamanda kendi güvenliğini de zaafa uğratıyor. İsrail’in güvensizlik duygusunun bilhassa 1970’lerde Enver Sadat’la barış fırsatı kaçırmasından sonra artarak kötüleşti. Oysa İsrail, barış için ikinci fırsatı iki kutuplu dünyanın sona ermesi ve Körfez Savaşı sonrasında Oslo süreci ile elde etmişti. Bu süreç Türkiye ile ilişkilerin normalleştirilmesinin de meşru zeminini oluşturmuştu. Ne yazık ki İsrail bu süreçte sert ve yayılmacı stratejisini terk etmedi. Özellikle yeni yerleşim birimleri kazanma politikalarını ve sırf Arap alemi için değil, tüm İslam alemi için mukaddes sayılan ve bu nedenle çok hassas olan Kudüs’teki kazılarını sürdürdü. 2006’da Lübnan’a saldırması ve nihayet Hamas’ın roket saldırılarına karşılık son Gazze bombardımanı ve sonrasında sivil halka uyguladığı ambargo dünya kamuoyunu olumsuz etkiledi. Bu politikalar aynı zamanda İsrail kamuoyunda da ciddi eleştirilere yol açtı.

İsrail Halkının Sorumluluğu,

Asırlarca büyük haksızlıklara, ayırımcılıklara maruz kalmış ve kitlesel ıstıraplar çekmiş bir halk olan Musevilerin, ikinci dünya savaşından sonra kendi devletlerini Ortadoğu’da Arap toprakları üzerinde kurmaları, muhakkak ki tartışılması daha uzun sürecek bir tarihi vakıa oluşturmakta. Bu tartışmayı sona erdirmek ve artık herkesin bu gerçeği kabul edip Yahudilerin ana vatanı olan bir İsrail devletiyle barış içinde yaşama iradesine kavuşmasına sahip olmasına yardımcı olmak, geniş ölçüde İsraillilerin elinde.

Bütün mesele İsrail hükümetlerinin ve bu ülke halkının, aşırı güç kullanma ve yeni yerleşim birimlerine devam edilmesi gibi, uluslararası toplum tarafından mahkum edilen politikalarının barış sürecini sürekli akamete uğratmaya ve dolayısıyla Ortadoğu’yu zehirlemeye devam etmesinin önüne nasıl geçileceği konusunda atık bir karara varabilmesi.

Türkiye

Türkiye’nin kendi iç sorunları var. Bu sorunların önemli bir kısmının kökleri kendi sınırlarımızın dışına taşıyor ve bölgemizdeki sorunlara karışıyor. Biz artık kendi sorunlarımızı biriktirmek istemiyoruz. Bu nedenle bu sorunların iltisaklı olduğu çevremizdeki sorunları da, barış girişimleri olsun, arabuluculuk çabaları olsun, kalıcı şekilde çözme iradesini sergiliyoruz. Bu amaçla Erdoğan hükümeti, hem içerde hem dışarıda ciddi açılımlara girişti ve ciddi süreçler başlattı. Fakat süreçler uzuyor. Uzadıkça da kamu oyu desteğini muhafaza etmek güçleşiyor. İsrail’in Ortadoğu’da barışın kurulmasına iştirak etme fırsatını kaçırması, sorunların birbirleriyle iç içe geçmiş olması nedeniyle, bize de ülkemizde istikrar ve refahı sağlamaya, işsizlik ve yoksulluk gibi temel meselelere odaklanma fırsatlarını kaçırtıyor. Ortadoğu’daki bütün sorunların gelip dayandığı Filistin sorunu çözümlenmeden bölgede güvenlik sağlanamaz. Bölgede barış ve güvenlik sağlanamadan Türkiye bölge sorunları ile iç içe geçmiş olan kendi dahili sorunlarının üstesinden gelemez ve tüm enerjisiyle temel ekonomi ve demokrasi hedeflerine kilitlenemez. Bu nedenlerle Türkiye bölgede kurulacak barışın biri nevi hissedarı durumunda. Bu nedenle bölgede düzen kurucu bir rol oynamak istiyor. Yine ayni nedenle de burada barışın temeli olan Filistin meselesi, duygusal yönlerine ilaveten, bizim için bir milli mesele.

İsrail

İsrail Netenyahu hükümetinden ibaret değil. Bu ülkede de barış isteyen insanlar, aydınlar ve güçlü siyasi çevreler olduğunu biliyoruz. Bu çevreler daha huzurlu bir Ortadoğu kurulması için Türkiye’nin etkin ve yapıcı bir rol oynayacağının farkındalar ve buna inanıyorlar. Örneğin Amos Oz, David Grossman ve Gideon Levy bu aydınlardan bir kaçı. Ayrıca İsrail işçi sendikası Hisdradut var.

Daha İsrail devleti kurulmadan mevcut olan en eski ve nüfuzlu kurumlar arasında yer alıyor. Dünyanın en köklü ve etkili sendikalarından biri. İşçi Partisi’nin de güç kaynağı, sosyalist ve sosyal demokrat ideolojisi ile barış kampının başını çekiyor. Muhakkak ki İsrail’de adlarını bilmediğimiz ve şu anda ortalarda fazla görünmeyen başka kişiler ve sivil toplum kuruluşları da var.

Barış ve uzlaşma arayan, çaresizlik içinde olanlara yardım elini uzatmak isteyen insanlar hiç şüphesiz bölgedeki başka komşularımızda, Lübnan’da, Mısır’da Ürdün’de de bulunuyor. Hangi ülkeye mensup olurlarsa olsunlar, bu insanların amaçlarını paylaşmaları, çabalarını birleştirmeleri sağ duyunun bir gereği. Ne yazık ki Mavi Marmara’da dökülen kan bu kapasitenin kullanılmasını şimdilik geniş ölçüde sekteye uğratmış durumda. Bu fırtınanın sebep olduğu yıkımın kaldırdığı toz bulutları önümüzü görmemize izin vermiyor. Hasarların tamir edilmesi lazım. Bu tamirat mevcut şartlar altında bu hemen gerçekleşecek bir şey değil. Bu aşamada devletlerden ve resmi teşebbüslerden medet ummak yersiz. Hükümetlerin şimdi muhtemelen ihtiyatla beklemekten ve olayları dikkatle izlemekten başka çareleri yok.

Sivil Toplum

Ne var ki tarih süratle hareket ediyor. Kendi hızına yetişemeyenleri affetmiyor. Barış fırsatları kaçıyor. Bu fırsatları kaçırmanın, maliyeti başta Filistin halkı olmak üzere herkes için çok ağır olabilir. Gazze’de ıstırap çekenlerin, devletlerin harekete geçmesini bekleme lüksü yok.

Bugün dış politika artık sadece devletten devlete yapılmıyor. Düşünce kuruluşları, mesleki teşekküller, yardım kuruluşları, işadamları, doktorlar, gazeteciler, sendikalar artık dış ilişkilerin devlet dışı aktörleri haline gelmiş bulunuyorlar. İşte sırf bir IHH’nın bir eylemi, Gazze dramını dünya gündeminin en üst sırasına çekebildi. BMGS tecridin sona ermesi çağırırsında bulundu. Daha şimdiden refah kapsısını açtırdı.

Türkiye’nin bundan sonra izleyeceği yol haritası da İsrail ile ilişkilerin koparılması gibi, çatışmacı ve menfi bir gündem üzerine değil, değerli diplomat ve siyaset adamı Mehmet Ali Bayar’ın geçen pazar akşamı bir TV programında önerdiği gibi, insanlık sorumluluğuna dayalı sınır tanımayan vicdanlar üzerine kurulmalı ve bizim sivil toplumumuzla, İsrail’de Netenyahu hükümetine karşı çıkan zinde sivil kuvvetleri arasında bir dayanışma işbirliği gerçekleştirilmesi zeminine oturtulmalıdır. Böyle bir dayanışma muhakkak ki ancak demokratik ülkelerde yapılabilir. İsrail’in, her şeye rağmen bir demokrasi olduğu ve saldırıya uğrayan yardım konvoyunda İsrail vatandaşlarının bulunduğu gerçeğini unutmayalım.

Türkiye ile İsrail arasında bir sivil dayanışmanın uluslararasında büyük yansımalar yaratacağından ve uluslararası sivil toplum dünyasına hale hale yayılacağından kimse şüphe etmesin. Böyle bir girişim aynı zamanda Türkiye’nin Ortadoğu’da yumuşak güce dayalı düzen kurucu rolünü uygun düşeceği gibi Başbakan Erdoğan’ın Netenyahu Hükümetiyle İsrail halkı arasında mesafe koyan tutumunu da teyit edecektir.

* Bu yazı Radikal Gazetesi'nde 12 Haziran 20010 tarihinde yayınlanmıştır.

http://www.bilgesam.org/incele/1268/-cozum-sinir-asan-vicdanlarin-harekete-gecirilebilmesinde-/#.XHYyS4kzbIU

***

Şah Fırat ile 1921 Ankara Anlaşması ve 1956 Halep Protokolü’nün Tanıdığı Hak Kullanıldı.,

Şah Fırat ile 1921 Ankara Anlaşması ve 1956 Halep Protokolü’nün Tanıdığı Hak 

Kullanıldı.,

Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu 

USAK Başkanı Özdem Sanberk: 

" Şah Fırat ile 1921 Ankara Anlaşması ve 1956 Halep Protokolü’nün Tanıdığı Hak Kullanıldı " 

USAK Başkanı Büyükelçi (E) Özdem Sanberk, uluslararası boyutuyla Şah Fırat Operasyonu’nu değerlendirdi. Operasyonun son derece olumlu bir adım olduğunu ancak daha önce yapılması gerektiğini ifade eden Sanberk, 1921 Ankara Anlaşması ve 1956 Halep Protokolü’nün Türkiye’ye tanıdığı hakkın kullanılarak Şah Süleyman Türbesi’nin güvenlik bakımından daha emniyetli bir yere taşındığını belirtti. 

Mülakat: Kerem TÜRK.,

Muhalefetin yoğun eleştirdiği, iktidarın ise büyük bir başarı gibi gösterdiği Şah Fırat Operasyonu’nu nasıl değerlendiriyorsunuz? 

Sanberk: Operasyonu değerlendirmeden önce genel tabloya bakmak gerektiği kanaatindeyim. Karşımızda çöküşe geçmiş bir Ortadoğu ve gergin bir Türkiye bulunuyor. 

Tabiatıyla yapılan operasyon son derece önemli. Çünkü yıllar sonra Türkiye ilk defa sınır ötesi bir harekât yaptı. Bunu da uluslararası anlaşmalara tamamen uygun bir biçimde, Türkiye’nin haklarını korumak için gerçekleştirdi. Bilindiği üzere Süleyman Şah Saygı Karakolu, vahşi bir terör örgütü olmanın yanında şiddete dayalı devlet dışı bir aktör olan IŞİD’in tehdidi altındaydı. Her zaman yaşanılanın dışında, olağandışılığın yarattığı büyük bir tehdit söz konusuydu. Bahsedilen tehdidin püskürtülmesi gerekiyordu ve Türkiye’de uluslararası hukuka uygun bir şekilde bunu gerçekleştirdi. 

Cumhuriyet tarihinden bu yana ilk defa toprak kaybı olduğu yorumlarına da rastlıyoruz. Türbenin korunamaması gibi bir durum söz konusu muydu? 
Bu durumda başka argümanlar devreye sokulabilir miydi? 

Sanberk: IŞİD’in gerek kullandığı yöntemler gerekse elinde bulundurduğu güç türbenin korunmasını mümkün kılmıyordu. Dolayısıyla türbede bulunan Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) personelinin hayatları söz konusuydu. Türbenin taşınmaması durumunda katliam yaşanabilirdi. Türkiye’nin böylesi bir senaryoyu kaldırma gücü olduğunu düşünmüyorum. Her hükümetin yapacağı ilk iş söz konusu vahim durumu önlemektir. 

Sonuç itibarıyla, operasyonun son derece olumlu bir adım olduğu kanaatindeyim. Operasyona yönelik belki de eleştiri yapılacak tek bir husus, zamanlama ile ilgili olabilir. 

Durum bu hâle gelmeden önce türbenin yerinin değiştirilmesi gerekirdi. Bu yönüyle geç kalınmış bir inisiyatiftir. Ayrıca Şah Fırat ile TSK kendi operasyon kabiliyetini de ortaya koydu. Son derece komplike bir operasyonu başarılı bir şekilde yerine getirdi. 

Operasyonda hükümetin de diplomatik alanda gerekli başarıyı gösterdiğini belirtmek gerekir. Geç kalınmış olmasına rağmen büyük bir risk alınmış ve başarı elde edilmiştir. 

Kanaatimce Türkiye’nin Suriye politikası değişen koşullara uygun olarak çok daha önceden revize edilmeliydi. Hadise bu sebeple biraz zihinleri karıştırıyor. Gerek hükümetin gerekse muhalefetin söyledikleri temel olarak haksız ve yanlış değil. Ancak kullanılan sert üslup, Türk halkını gerginliğe sevk ediyor. 
Türkiye’nin sınır ötesi harekâtla Suriye toprakları içinde operasyon düzenlemesi ve bulunduğu alan itibarıyla Türkiye’nin parçası sayılan türbenin yerinin Türkiye sınırına yakın olan Eşme bölgesine taşınmasının yansımaları nelerdir? Bu durum uluslararası hukuk ve diplomasi açısından nasıl 
okunabilir? 

Sanberk: Diplomasi her hâlükârda mevcut olan uluslararası anlaşmaları esas alır. Türkiye ile Suriye arasında 1921 yılında TBMM hükümeti ile yapılan Ankara Anlaşması ve daha sonra 1956 tarihinde yapılan Halep Protokolü, Süleyman Şah türbesinde Türkiye’nin mülkiyetinin olduğunu kanıtlayan çok önemli iki belge. Bunun dışında daha yakın tarihe bakacak olursak 2006 yılında sınır taşlarının konulması hakkında Suriye ile imzalanmış protokoller, 2013’te Suriye İstanbul Başkonsolosu’nun Süleyman Şah ile ilgili toprak sorununun olmadığına ve 1956 Halep Protokolü’ne bağlı kalınacağına dair beyanları yine referans alınabilir. Uluslararası hukuk bakımından ele alındığında, buradaki toprağın Türkiye’ye ait olduğu ve Türkiye’de kalacağı noktasında fikir birliğine varılıyor. Konunun temel sorununu ise bir sınır ötesi harekâtın kurallara uygun olup olmadığı teşkil ediyor. 

Açıkçası Türkiye bu harekâtı yaptığı zaman, Suriye hükümetine yani Esad rejimine, BM Güvenlik Konseyine ve Özgür Suriye Ordusu’na (ÖSO) bildirimlerde bulundu. 

Suriye’nin itirazları ise kendilerine bildirimde bulunulduğu fakat cevabının beklenmediği yönünde. Ancak cevaplarının toprak ihlali yapıldığına dair olacağı da kuvvetle muhtemeldi, nitekim bunu doğrular söylemleri var. Tam da bu noktada unutulmaması gereken bir husus Türkiye’nin zaten operasyon yaptığı toprakların egemenliğinin Suriye’ye ait olduğuna itiraz etmemesidir. 

“De Facto Bir Durumdan Bahsetmek Söz Konusu Değil” 

Hâlihazırda, Suriye hükümetinin kendi silahlı kuvvetleri mensuplarını çektiği ve kontrolünün olmadığı bir bölgeden bahsediyoruz. Bu topraklardan Türkiye’ye yönelik mutlak bir tehdit söz konusu. Dolayısıyla Türkiye uluslararası devletler hukukunun kendisine tanıdığı bir hakkı kullanarak Şah Fırat operasyonunu gerçekleştirmiş bulunuyor. 

Burada de facto bir durumdan bahsetmenin imkânı yok. Toprak işgalinin olduğu ifade edilen bölgede, kontrolü olmayan hükümetin Türkiye’ye “Benim topraklarımı ihlal ediyorsun” deme hakkı yoktur. 

Çok önemli olduğunu düşündüğüm bir misal: Biliyorsunuz 1990’lı yıllarda Türkiye Irak topraklarında sınır ötesi harekâtlar yapardı. Çünkü 36. paralelin kuzeyinde yaşayan halkın, Kürtlerin Saddam hükümeti tarafından berhava olmaları veya tahrip edilmeleri önlenmeye çalışıldı. O dönemde gerçekleşen her sınır ötesi harekâttan sonra Saddam rejimi, Türkiye’ye “Topraklarımızı ihlal ettiniz bu savaş sebebidir” şeklinde açıklamalar yapardı. Ancak uluslararası toplum bunu dikkate almadı. Zaten BM Güvenlik Konseyi kararları, Saddam yönetimince yapılan açıklamaları dikkate almayı gerektiren bir durumun ortaya çıkmasını başından önlüyordu. 

“Türkiye Arapça İfadesiyle Iztırar Halinde Kalmıştır” 

Türbenin Eşme’ye inşa edilmesiyle ilgili çeşitli tartışmalar yapılıyor. Bu bağlamda öncelikle Türkiye’ye tanınan hak ile Süleyman Şah Türbesi’nin bulunduğu yerin Türkiye toprakları olduğunun bir kez daha altını çizmek gerekiyor.

30.12.2015 Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu,
 http://www.usak.org.tr/print.php?id=1847&z=3 

Bu bağlamda su veya güvenlik gibi sebeplerden türbenin yeri geçmişte de iki defa değiştirildi. Bugün üçüncü duruma bakıldığında ise kanaatimce Türkiye bir nevi Arapça tabir ile ıztırarda kalmıştır. Türbenin yerinin değiştirilmemesinin alternatif maliyetinin yalnızca Türkiye için değil, bölge için oldukça yüksek olacağı açıktır. Türkiye kendi askerî kuvvetleri mensuplarına yönelik vahşice bir saldırı yapılması durumunda hiç şüphesiz hareketsiz kalmayacak ve buna misliyle cevap verecekti. Sonuç itibariyle operasyon yapılmasaydı Türkiye ve bölge çok büyük bir felakete sürüklenebilirdi. 

PYD tarafından “operasyon sırasında Türkiye ile işbirliği yapıldığı”. “herhangi bir örgüt ile yardımlaşma olmadığı” yönünde açıklamalar var. Diğer taraftan Selahattin Demirtaş “IŞİD’e karşı PYD ile işbirliğine gidilebilir” şeklinde bir öneride bulundu. Bunlarla ilgili düşünceleriniz neler? 

Sanberk: Eşme, PYD’nin hâkimiyet iddia ettiği kantona bağlı bir bölge iken Türkiye açısından Suriye’nin egemenliğinin geçerli olduğu ancak rejimin kontrolünden çıkmış bir bölgedir. 

Soruda bahsedilen şekilde karşılıklı işbirliği ya da izin almak bağlamında olmasa da büyük bir devlet olarak Türkiye’nin, bölgede var olan bütün devlet dışı aktörlerle zaten bağlantıda olması beklenir, olduğu varsayılır. Örneğin PYD yetkililerinin Türkiye’ye çeşitli temaslar kapsamında gelip gittiği biliniyor. Burada meselenin esasını oluşturan Türkiye’nin PYD’den izin almış olması meselesi değil. Türkiye’nin taraflara bildirimde bulunması idi. Bahsi geçen bildirim kabul görmeseydi, o zaman kan dökülmesi muhtemeldi. 

Eşme’ye taşınan türbe için son durak olmadığı ifade ediliyor. Türbenin taşındığı yerin geçici olmasının sürekli altının çizilmesinin önemi nedir? 

Sanberk: Eşme, Türkiye toprakları dışında sınıra yaklaşık 150180 
metrelik uzaklıkta bulunuyor. 1921 Ankara Anlaşması’nın ve 1956 Halep Protokolü’nün Türkiye’ye tanıdığı hak kullanılarak türbe güvenlik bakımından daha emniyetli bir yere taşındı. Geçici bir yer değişimi söz konusu oldu. Ancak Türbe’nin tekrar eski yerine taşınması Suriye’de güvenlik sağlanmadan mümkün görünmüyor. Bu noktada Suriye’nin içinde bulunduğu durumun bir senede değişeceğini savunmak kabul edilir gibi değil. Belki hiçbir zaman değişmeyecek. Buna rağmen Türkiye’nin gerçekleştirdiği yer değişiminin geçici niteliğini vurgulamakta yarar var. çünkü Türkiye bu çerçevede aslında Suriye’nin toprak bütünlüğünü derpiş ettiğini kanıtlıyor. 

Sonuç itibarıyla, Türkiye türbenin taşınmasında keyfî bir inisiyatif almamıştır. Türkiye, yaklaşımı ve bulmuş olduğu çözüm bakımından mevcut tehdidi savacak, TSK mensuplarını en güvenli şekilde muhafaza edecek ve aynı zamanda da haklarından fedakârlık etmeyecek bir çözüm yolu bulmuştur. Esas olan da bu tespitin yapılmasıdır. 

http://www.usak.org.tr/print.php?id=1847&z=3 

***

Çözüm Sınır Aşan Vicdanların Harekete Geçirilebilmesinde*

Çözüm Sınır Aşan Vicdanların Harekete Geçirilebilmesinde*

Özdem SANBERK
E. BÜYÜKELÇİ
14 Haziran 2010 

Bugün Obama Yönetiminin, bölgede bir dünya gücüne düşen liderlik rolünü yerine getirememesi, Ortadoğu’da tırmanan gerginliğin başlıca nedenleri arasında yer alıyor. Bölgede etkin bir Amerikan liderliği olmadan Ortadoğu’daki sorunların çözülmesi mümkün değil. İsrail’in bir ölçüye kadar kulak vereceği tek ülke Amerika. Ama Amerika Ortadoğu’daki politikalarını İsrail’in izlediği çizgiden ayıramıyor. Bunu ayıramadığı müddetçe de Amerika, bölgede iki ata aynı zamanda binmeye çalışan bir süvari görüntüsünden kurtulamıyor. Amerika’nın Ortadoğu’daki asıl çıkarları Arap Yarımadası’nda ve Körfez’de yatıyor. Yönetim en çetin mücadeleyi bu Körfez bölgesindeki çıkarlarını korumak için verecektir. 

 Obama yönetiminin, Amerikan dış politikasını yönetmekle görevli kurumlarına hakim olmakta başarısız kalması bölge ve dünya barışı için potansiyel tehlikeleri barındırıyor. Bunu en son örneğini çok kısa süre önce İran’la takas anlaşması konusunda Obama’nın Lula ve Erdoğan’a gönderdiği mektup olayında yaşadık. Şimdi de yardım konvoyları krizinde yaşamaktayız. Sebepleri ne olursa olsun bu kriz Amerika’nın bölgedeki en eski iki müttefikinin arasının açılması sonucunu doğurdu. Bu sonuç bölgedeki dengeleri kökünden değiştiriyor. ABD Başkanının Ortadoğu’daki başarısızlığı, kendinden sonra Cumhuriyetçilerin daha sert politikalarla ve Bush sonrası yeni muhafazakâr bir gündemle sahneye çıkmaları sonucunu doğurur. 

Birleşmiş Milletler’in İşlevsizliği.,

İsrail Gazze kuşatması sırasında kullandığı aşırı güç dolayısıyla uluslararası hukuku ihlal etti. Bu ihlal BMGK’nin görevlendirdiği Güney Afrikalı Yahudi asıllı Hollandalı hukukçu Goldstone başkanlığında kurulan komisyon raporu ile kanıtlandı. Ancak İsrail Amerika’nın da yardımıyla bu raporun BMGK de görüşülmesini engelledi. Oysa bu raporun tartışılması engellenmeseydi belki de Gazze’ye uygulanan ambargo hafifletilecek ve böylece bu günkü gibi bir kriz yaşanması ve dokuz can kaybı belki de önlenmiş olacaktı. Esasen Birleşmiş Milletler de esasen bunun için var. Ama görevini yapamadığı sürece işlevsizleşmiş durumda. Barış ve istikrarın kurulmasına yardımcı olamamakta. Aynen 2004’te Kıbrıs’ta Rumların adanın birleşmesini öngören Kapsamlı Barış Planını referandumda reddetmelerinden sonra, o zamanki BMGS Annan’ın, Rumları sorumlu tutan raporunun Güvenlik Konsey’inde görüşülmesinin yine daimi üyelerden bazılarının (bu kere Rusya ve Fransa’nın) engellemeleriyle önlenmiş olması gibi. 

 Öte yandan ine BMGK’nin bir başka kararı ise uluslararası toplumunu, Gazze’ye insani yardım yapılmasını zaten öngörüyor. İsrail donanmasının yardım götüren Mavi Marmara ve yanındaki gemilere hücum botlar ve helikopterlerle saldırması bu kararı da hiçe sayıyor. İsrail’in Gazze’yi kuşatma altında tutması ve sivil halk üzerinde baskı ve tecrit politikaları uygulamaya devam etmesi sadece moral bakımdan sorunlu olmakla kalmıyor. Aynı zamanda, yine aynen Rum Yönetiminin, barış ve birleşmeye evet diyen Kıbrıs Türklerine uyguladığı kuşatma politikası gibi ahlaka aykırı olduğu gibi, siyasi bakımdan da yararsız. 

 Her iki ambargo da sürdürülebilir olmaktan çıkmış durumda. Tabii bu arada Kıbrıslı Türklerin şu anda, ikinci dünya savaşından beri, Saraybosna’dan sonra, Avrupa’da kuşatma altında yaşayan son halk olduğunu da, dünyada, başta biz kendimiz olmak üzere, hatırlayan kimse yok, Biz dahil, hatırlatmaya çalışan da yok. Türkiye Kıbrıs Türklerine uygulanan haksız ambargoyu dünya gündemine getirmekte geç kaldığı sürece, başkalarının Kıbrıs’ın işgalden kurtarılması gibi tutarsızlıkları gündeme getirmesine hayret etmemeli.

İsrail’in Meşruiyet Zemini.,

İsrail vahim bir kuşatılmıştık psikolojisi içinde. Sırtını Amerika’ya dayayarak uluslararası kuruluşların kararlarını hiçe sayıyor. Bu davranışı ile bölge barış ve istikrarını zehirliyor. Aynı zamanda kendi güvenliğini de zaafa uğratıyor. İsrail’in güvensizlik duygusunun bilhassa 1970’lerde Enver Sadat’la barış fırsatı kaçırmasından sonra artarak kötüleşti. Oysa İsrail, barış için ikinci fırsatı iki kutuplu dünyanın sona ermesi ve Körfez Savaşı sonrasında Oslo süreci ile elde etmişti. Bu süreç Türkiye ile ilişkilerin normalleştirilmesinin de meşru zeminini oluşturmuştu. Ne yazık ki İsrail bu süreçte sert ve yayılmacı stratejisini terk etmedi. Özellikle yeni yerleşim birimleri kazanma politikalarını ve sırf Arap alemi için değil, tüm İslam alemi için mukaddes sayılan ve bu nedenle çok hassas olan Kudüs’teki kazılarını sürdürdü. 2006’da Lübnan’a saldırması ve nihayet Hamas’ın roket saldırılarına karşılık son Gazze bombardımanı ve sonrasında sivil halka uyguladığı ambargo dünya kamuoyunu olumsuz etkiledi. Bu politikalar aynı zamanda İsrail kamuoyunda da ciddi eleştirilere yol açtı.

İsrail Halkının Sorumluluğu.,

 Asırlarca büyük haksızlıklara, ayırımcılıklara maruz kalmış ve kitlesel ıstıraplar çekmiş bir halk olan Musevilerin, ikinci dünya savaşından sonra kendi devletlerini Ortadoğu’da Arap toprakları üzerinde kurmaları, muhakkak ki tartışılması daha uzun sürecek bir tarihi vakıa oluşturmakta. Bu tartışmayı sona erdirmek ve artık herkesin bu gerçeği kabul edip Yahudilerin ana vatanı olan bir İsrail devletiyle barış içinde yaşama iradesine kavuşmasına sahip olmasına yardımcı olmak, geniş ölçüde İsraillilerin elinde.

 Bütün mesele İsrail hükümetlerinin ve bu ülke halkının, aşırı güç kullanma ve yeni yerleşim birimlerine devam edilmesi gibi, uluslararası toplum tarafından mahkum edilen politikalarının barış sürecini sürekli akamete uğratmaya ve dolayısıyla Ortadoğu’yu zehirlemeye devam etmesinin önüne nasıl geçileceği konusunda atık bir karara varabilmesi.

Türkiye.,

Türkiye’nin kendi iç sorunları var. Bu sorunların önemli bir kısmının kökleri kendi sınırlarımızın dışına taşıyor ve bölgemizdeki sorunlara karışıyor. Biz artık kendi sorunlarımızı biriktirmek istemiyoruz. Bu nedenle bu sorunların iltisaklı olduğu çevremizdeki sorunları da, barış girişimleri olsun, arabuluculuk çabaları olsun, kalıcı şekilde çözme iradesini sergiliyoruz. Bu amaçla Erdoğan hükümeti, hem içerde hem dışarıda ciddi açılımlara girişti ve ciddi süreçler başlattı. Fakat süreçler uzuyor. Uzadıkça da kamu oyu desteğini muhafaza etmek güçleşiyor. İsrail’in Ortadoğu’da barışın kurulmasına iştirak etme fırsatını kaçırması, sorunların birbirleriyle iç içe geçmiş olması nedeniyle, bize de ülkemizde istikrar ve refahı sağlamaya, işsizlik ve yoksulluk gibi temel meselelere odaklanma fırsatlarını kaçırtıyor. Ortadoğu’daki bütün sorunların gelip dayandığı Filistin sorunu çözümlenmeden bölgede güvenlik sağlanamaz. Bölgede barış ve güvenlik sağlanamadan Türkiye bölge sorunları ile iç içe geçmiş olan kendi dahili sorunlarının üstesinden gelemez ve tüm enerjisiyle temel ekonomi ve demokrasi hedeflerine kilitlenemez. Bu nedenlerle Türkiye bölgede kurulacak barışın biri nevi hissedarı durumunda. Bu nedenle bölgede düzen kurucu bir rol oynamak istiyor. Yine ayni nedenle de burada barışın temeli olan Filistin meselesi, duygusal yönlerine ilaveten, bizim için bir milli mesele. 

İsrail.,

İsrail Netenyahu hükümetinden ibaret değil. Bu ülkede de barış isteyen insanlar, aydınlar ve güçlü siyasi çevreler olduğunu biliyoruz. Bu çevreler daha huzurlu bir Ortadoğu kurulması için Türkiye’nin etkin ve yapıcı bir rol oynayacağının farkındalar ve buna inanıyorlar. Örneğin Amos Oz, David Grossman ve Gideon Levy bu aydınlardan bir kaçı. Ayrıca İsrail işçi sendikası Hisdradut var. 

 Daha İsrail devleti kurulmadan mevcut olan en eski ve nüfuzlu kurumlar arasında yer alıyor. Dünyanın en köklü ve etkili sendikalarından biri. İşçi Partisi’nin de güç kaynağı, sosyalist ve sosyal demokrat ideolojisi ile barış kampının başını çekiyor. Muhakkak ki İsrail’de adlarını bilmediğimiz ve şu anda ortalarda fazla görünmeyen başka kişiler ve sivil toplum kuruluşları da var. 

 Barış ve uzlaşma arayan, çaresizlik içinde olanlara yardım elini uzatmak isteyen insanlar hiç şüphesiz bölgedeki başka komşularımızda, Lübnan’da, Mısır’da Ürdün’de de bulunuyor. Hangi ülkeye mensup olurlarsa olsunlar, bu insanların amaçlarını paylaşmaları, çabalarını birleştirmeleri sağ duyunun bir gereği. Ne yazık ki Mavi Marmara’da dökülen kan bu kapasitenin kullanılmasını şimdilik geniş ölçüde sekteye uğratmış durumda. Bu fırtınanın sebep olduğu yıkımın kaldırdığı toz bulutları önümüzü görmemize izin vermiyor. Hasarların tamir edilmesi lazım. Bu tamirat mevcut şartlar altında bu hemen gerçekleşecek bir şey değil. Bu aşamada devletlerden ve resmi teşebbüslerden medet ummak yersiz. Hükümetlerin şimdi muhtemelen ihtiyatla beklemekten ve olayları dikkatle izlemekten başka çareleri yok.

Sivil Toplum.,

Ne var ki tarih süratle hareket ediyor. Kendi hızına yetişemeyenleri affetmiyor. Barış fırsatları kaçıyor. Bu fırsatları kaçırmanın, maliyeti başta Filistin halkı olmak üzere herkes için çok ağır olabilir. Gazze’de ıstırap çekenlerin, devletlerin harekete geçmesini bekleme lüksü yok.

 Bugün dış politika artık sadece devletten devlete yapılmıyor. Düşünce kuruluşları, mesleki teşekküller, yardım kuruluşları, işadamları, doktorlar, gazeteciler, sendikalar artık dış ilişkilerin devlet dışı aktörleri haline gelmiş bulunuyorlar. İşte sırf bir IHH’nın bir eylemi, Gazze dramını dünya gündeminin en üst sırasına çekebildi. BMGS tecridin sona ermesi çağırırsında bulundu. Daha şimdiden refah kapsısını açtırdı.

Türkiye’nin bundan sonra izleyeceği yol haritası da İsrail ile ilişkilerin koparılması gibi, çatışmacı ve menfi bir gündem üzerine değil, değerli diplomat ve siyaset adamı Mehmet Ali Bayar’ın geçen pazar akşamı bir TV programında önerdiği gibi, insanlık sorumluluğuna dayalı sınır tanımayan vicdanlar üzerine kurulmalı ve bizim sivil toplumumuzla, İsrail’de Netenyahu hükümetine karşı çıkan zinde sivil kuvvetleri arasında bir dayanışma işbirliği gerçekleştirilmesi zeminine oturtulmalıdır. Böyle bir dayanışma muhakkak ki ancak demokratik ülkelerde yapılabilir. İsrail’in, her şeye rağmen bir demokrasi olduğu ve saldırıya uğrayan yardım konvoyunda İsrail vatandaşlarının bulunduğu gerçeğini unutmayalım.

Türkiye ile İsrail arasında bir sivil dayanışmanın uluslararasında büyük yansımalar yaratacağından ve uluslararası sivil toplum dünyasına hale hale yayılacağından kimse şüphe etmesin. Böyle bir girişim aynı zamanda Türkiye’nin Ortadoğu’da yumuşak güce dayalı düzen kurucu rolünü uygun düşeceği gibi Başbakan Erdoğan’ın Netenyahu Hükümetiyle İsrail halkı arasında mesafe koyan tutumunu da teyit edecektir.

* Bu yazı Radikal Gazetesi'nde 12 Haziran 20010 tarihinde yayınlanmıştır.

http://www.bilgesam.org/incele/1268/-cozum-sinir-asan-vicdanlarin-harekete-gecirilebilmesinde-/#.XAkfIVIUnIU

***

Umutsuzluk Değil Dayanışma Zamanı

Umutsuzluk Değil Dayanışma Zamanı*

23 Haziran 2010 
ÖZDEM SANBERK
E. BÜYÜKELÇİ




PKK’nın son saldırıları ve çok sayıda askerimizin şehit edilmesi hepimiz için büyük bir kaygı ve ıstırap kaynağı oluşturdu. Ülkeyi saran öfke ve karamsarlık bulutları siyaset sahnesinde karşılıklı verimsiz suçlamalar dönemini yeniden başlattı. Birbirimizi suçlayarak çözüme ulaşamayız. Suçlu cinayeti işleyendir. Saldırıyı yapanın hiçbir suçu yokmuş gibi başka yerde suçlu aramak ülkede ümitsizlik yaratanların tam da ulaşmak istedikleri hedeftir.

Devlet mekanizmasının işleyişinden şikâyet edilmesi demokratik bir ülkede her vatandaşın doğal görevidir. Ne var ki zaman şikayet zamanı değil, dayanışma ve uzlaşma zamanıdır. Terörün iç boyutu ve dış boyutu var. İç boyutunda sorumluluk taşıyan kurumumuz güvenlik güçlerimizdir. Silahlı kuvvetlerimizin moralinin yüksek tutulması şimdi birinci öncelik taşıyor. Terörün dış boyutunun önlenmesinde sorumluluk taşıyan Dışişleri Bakanlığımızın ve çalışanlarının, memuriyet görev ve sorumlulukları dolayısıyla yanıt veremeyecekleri polemikler içine çekilmeleri, görevlerini yerine getirmelerini kolaylaştırmaz.

Gerçek Nedenler.,
Ülkemizdeki Kürt kökenli vatandaşlarımızın beklentilerini karşılayacak politikaların ve uygulamaların uzun yıllardan beri hâlâ oluşturulmamış olması bir gerçek. Bir başka gerçek de terör örgütünün, bu sorunları gerekçe göstererek şiddete başvurması ve silahlı şantaj stratejisidir. Adlarına eylem yapılan Kürt kökenli vatandaşlarımızın tümün talepleri ile terör örgütünün talepleri uyuşmuyor. Örgütün nihai stratejisi etnik ve kimlik temelinde ayrışma. İki ayrı ulus, iki ayrı halk. Bu strateji Örgütü ve liderini destekleyen büyük bir kitle tarafından muhakkak ki paylaşılmakta.

Demokratik zeminde barış.,
Ama Örgütü desteklemeyen büyük bir kitle Kürt vatandaşımız da var. Onların sayısı da milyonları buluyor. Bunun kanıtı Güneydoğu’da Adalet ve Kalkınma Partisi’nin aldığı oylar. Bu partiye oy veren Kürt kökenli yurttaşlarımızın Kürt kimliklerine saygı, Kürtçe özgürlüğü, ayrımcılık, ötekileştirme gibi olumsuz algılamalara maruz kalmama, kent, köy adlarının iadesi, eşitlik, iş, aş, bölgelerarası dengesizliklerin giderilmesi, ekonomik ve sosyal uyum eğitim, kültür ve daha iyi yaşam koşulları gibi haklı talepleri var. Bu talepler yurdumuzdaki tüm Kürt kökenli vatandaşlarımızla ortak. Bu talepler hiç şüphesiz yerine getirilemeyecek talepler değil. Kürt kökenli vatandaşlarımız şimdiye kadar yararlanamadıklarını düşündükleri yukarıda sayılan haklarına kavuşturulması onların etnik bakımdan Kürt oldukları için değil, Türk vatandaşı olmalarından doğan evrensel eşitlik ve özgürlüklere doğal olarak sahip olmalarından kaynaklanacaktır.

Temel Fark
Ancak Örgüt’e oy verenlerle Adalet ve Kalkınma Partisine oy veren vatandaşlarımızı ayıran çok temel bir fark, bu sonuncuların iki ayrı ulus temelinde egemenlik paylaşımı taleplerinin bulunmaması. Örgüt’ün bu vatandaşlarımıza kendi görüşlerini şiddet ve silahlı şantaj yoluyla dayatmaya hakkı yok. TBMM temsil edilen Barış ve Demokrasi Partisi’nin de, kendinde önce ayni çizgide siyaset yapan ve kapatılmış olan partilerin yaptığı gibi, kendilerine oy vermeyen bu kitleye, bize oy vermeyenler Kürt değildir şeklinde dayatmalar ika etmeye hakkı bulunmuyor.

Etnik Siyaset
Evet Türkiye’de etnik siyaset talep eden ciddi sayıda bir seçmen tabanı var. Böyle bir tabanın mevcudiyeti, etnik çözüm talep etmeyen yine ciddi sayıdaki seçmen tabanını, hangi gerekçeyle olursa olsun şiddet yoluyla etnik dayatmalara maruz bırakma hakkını kimseye bahşetmez. Önemli olan etnik siyaset talebini canlı tutan koşulları ortadan kaldırmaktır. Bunun da yolu olağanüstü hal uygulamaları ve polis önlemlerinden değil, demokrasimizin derinleştirilmesinden geçer. Açılım olmasaydı bu kadar şehit vermezdik savına katılmak mümkün değil. 1980’li ve 90’lı yıllarda açılım değil, olağanüstü hal vardı.

Demokratik Açılımın anlamı.,
Demokratik açılımın ana amacı Türkiye’de terör düşüncesinin tasfiye edilmesidir. Şiddet davranışının bitirilmesidir. Demokratik açılımın uygulanmamasında yanlışlıklar yapılmış olabilir. Ama Barış ve Demokrasi Partisi’nin, açılımın daha ilk başından itibaren bu girişime karşı çıkması ne yazık ki, bu partinin ve liderlerinin tüm barış söylemlerini inandırıcılıktan uzaklaştırmıştır. Aslında bu tutumun pek şaşırtıcı olduğu söylenemez. Türkiye ne zaman demokrasi yönünde bir atılıma kalksa karşısında derhal PKK’yı bulmuştur. 1984 Eruh ve Şemdinli baskını askeri rejimden Özal hükümetiyle demokrasiye geçişin başlangıcı, 2004 silahlı mücadeleye yeniden başlama kararı, Avrupa Birliği ile müzakere sürecinin başlangıcı, Haziran 1010, ne kadar tartışmalı olursa olsun yeni anayasa değişikliklerinin gerçekleştirilmesi girişimlerinin başlangıcıdır.

Terörün Hedefi Demokrasi,
Çünkü Örgüt, Türkiye demokrasisini derinleştirdikçe, şiddetin azalacağını, şiddet azaldıkça kendisinin tasfiye edileceğini biliyor. Bu nedenle Öcalan, çözümün demokratik yollar üzerinden değil, kendi üzerinden yapılmasını istemekte. Başka deyişle terör aslında demokrasiyi hedef alıyor. Hal böyle olunca son olaylarla artan terörün nedenlerini, birbirimizi suçlayarak veya kim oldukları bir türlü açıklanamayan gizemli taşeronlarda aramanın bize ancak zaman kaybettirmeye devam edeceğini ve örgütü memnun etmekten başka sonuç vermeyeceğini göremememiz düşündürücüdür.

Dış Politika.,
Bu değerlendirme terörle mücadelede dış faktörlerin rolünü dışlamaz. Tam tersine dış politikada özellikle son iki yıldan beri atılan etkili adımlarla Kandil’deki yuvalanmaların sökülüp atılması için diplomaside ciddi yol alındı. Amerika ile istihbarat işbirliği sağlandı ve son olaya gelinceye kadar bu işbirliği meyve verdi. İngiltere, Fansa ve Almanya’nın örgütün istihbarat kaynakları üzerine gittiler. Hatta Danimarka Roj TV konusunda ilk defa farklı bir davranış sergiledi. Ne var ki Filistin-İsrail meselesi, Gazze’deki ambargo’nun kaldırılması ve İran Takas anlaşmasındaki haklı girişimlerimizi, transatlantik toplumu ile olan ilişkilerimizle dış politikadaki önceliklerimiz ışığında uyumlu biçimde yönetebildiğimizi söyleyemeyiz.

Öncelik,
Oysa, son derece tehlikeli sorunların merkezinde bulunan bir coğrafyada yer alan ülkemizin, dış ilişkilerimizde bizi öncelikle hangi ülkelerle münasebetlerimiz üzerine odaklandırması gerektiği sır değildi. Öncelik kavramından yoksun bir dış politika ne kadar girişimci olursa olsun uluslararası alanda ülke çıkarlarını korumada etkili olamıyor. Amerika ve Avrupa ile son yıllarda büyük zorluklara rağmen maharetle kurduğumuz karşılıklı güvene dayalı ilişkilerden bu gün bu çok ihtiyacımız olan bu dönemde acaba optimal yarar sağlayabiliyormuyuz?

Siyasetin Sorumluluğu,
Bu ve buna benzer birçok konu hepimizin zihnini kurcalıyor. Açılım sürecinin anlaşılması önemliydi. Bu mümkün olmadı. Ama bunun mümkün olmaması, aslında doğru olan bir şeyden vazgeçilmesi anlamına gelmez. Örgüt bizim demokrasimizi derinleştirmemize karşı diye halkımızı en ileri demokratik standartlara ulaştırma idealinden vaz mı geçeceğiz?

 Çözümleri bulmak hiç şüphesiz iktidarın sorumluluğundadır. İktidarın yorum yapması yeterli olamaz. Nasıl ekonomik krizde Hükümet sırf krizini sebeplerini tahlille yetinmeyip çözüm önerilerini getiriyorsa, iktidar da şimdi bu meseleyi kısa ve uzun vadede nasıl çözeceğini gösteren somut bir yol haritası hazırlamalı, kamu oyuna sunmalı ve yaygınlaşan ümitsizlik ve güvensizlik duygusunu gidermelidir. Mayınlar patlarken ve şehitlerimizin sayısı artarken önceliğin güvenlik önlemlerine verilmesi doğaldır. Demokratik açılımın başarısı ise ancak, ortak kabul koşullarının gerçekleştirilebileceği uzun vadede alınabilir. Çünkü Demokratik açılım sırf Kürt kökenli vatandaşlarımızı değil ayni zamanda bütün vatandaşlarımızı tatmin edecek bir çözüm getirebilmelidir. Ortak kabul koşullarının gerçekleştirilebilmesi ise hukukun üstünlüğüne dayalı demokrasi mizin derinleştirilmesiyle mümkün ile mümkün olur. Bunun yolu da Avrupa Birliği reform sürecine kararlılıkla devamdan geçer.

Aynı şekilde muhalefet de, şimdi her zamankinden daha fazla kendi sorumluluğunun idraki içinde olmalı ve iktidarın TBMM’de, demokratik zeminde uzlaşma arayışlarını yanıtsız bırakmamalı, toplumumuzun ihtiyacı olan dayanışma ve güven duygusunun arttırılmasına katkıda bulunmalıdır. Bu mesele partiler üstü bir meseledir.

* Bu yazı 22 Haziran 2010 tarihinde Radikal Gazetesi’nde yayınlanmıştır.

http://www.bilgesam.org/incele/1237/-umutsuzluk-degil-dayanisma-zamani-/#.XAkY0VIUnIU

***