1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 22

1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 22

III. BÖLÜM: ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SİYASİ PARTİLERİN AYDIN İL ve İLÇE KONGRELERİ 

3.1. CHP KONGRELERİ

3.1.1. 1946 YILI KONGRELERİ 

CHP il kongrelerini iki yılda yapmıstır. Aydın’da CHP çok partili yasama 1944 
yılı kongrelerinde olusmus kadrolarıyla girmistir. Çok partili yasama geçisle birlikte CHP Aydın il teskilatı ilk kongrelerini 1946 yılında yapmıstır. 1948 senesinden itibaren kongreler çok partili yasama geçisin etkisiyle her yıl yapılmaya baslanmıstır. Ocak kongrelerinden seçilen delegeler bucak kongresini, bucak kongrelerinden seçilen delegeler ilçe kongresini, ilçe kongrelerinden seçilen delegeler il kongresini, il kongrelerinden seçilen delegeler, parti büyük kongresini olusturmuslardır. Çok Partili yasama geçis sürecinde CHP, 1946 yılı büyük kongresini, il kongrelerinin yapılmasını beklemeden gerçeklestirmistir. Bu kongre, CHP’nin II. Olaganüstü Kurultayını olusturmus ve 10 Mayıs 1946 tarihinde toplanmıstır. Parti Genel Baskanı ve Cumhurbaskanı İsmet İnönü, kurultay konusmasında, yeni seçim kanununun yasalasmasından sonra seçimlere gidilecegini açıklamıs ve “serbest seçim hedefimizdir” demistir. Olaganüstü kurultayda, tüzük degisikligine gidilmistir. ‘Degismez genel baskan’ ifadesi, ‘genel baskan’ olarak yeniden düzenlenmis; genel baskanın dört yıl süre için parti milletvekilleri arasından seçilme ilkesi getirilmistir. Bu çerçevede yapılan genel baskanlık seçiminde, İnönü, 708 oy alarak tekrar genel baskan 
olmustur. CHP’nin V. Kurultay’ında olusturulan ‘Müstakil Grup’ da çok partili 
yasamda birlikte islevini yitirdigi gerekçesiyle kaldırılmıstır. 

Ocak Kongreleri 

CHP’nin mahalle ve köy teskilatları ocakları olusturmustur. Bu teskilatların 
kongreleri güz ayları içerisinde yapılıp bitirilmistir. CHP kongrelerinde, vatandaslara serbestçe ve her konuda konusabilme imkânı tanınmıstır. Bu yönüyle kongrelerin oldukça demokratik bir ortamda gerçeklestigi söylenebilir. Kongre seçimleri yine aynı serbestlik içerisinde yapılmıstır. Partinin 1946 yılı köy kongrelerinde kürsüye gelen köylüler su isteklerde bulunmustur: 

- Köy İhtiyar Kurulları tarafından köylüden alınan fazla salmalar makul seviyeye çekilmelidir. 
- Orman Kanunu’nda düzeltme yapılmalı; ormana yakın köylerin de yakacak temin etme amaçlı ormandan yararlanması saglanmalıdır. 
- Tapusuz arazi ve mülklerin tapulandırılması için gerekli çalısmalar hızlandırılmalıdır. 
- Vakıflar İdaresi’nin sorumlulugundaki cami, köprü ve suyollarını onarması saglanmalıdır. 
- Köy okullarına yapılan tahsisat artırılmalıdır. 
- Çay taskınlarının ekim ve yerlesim alanlarına verdigi zararlar önlenmelidir. 
- Sıtma ile savas memurları yavas çalısmakta ve sıtmalı hastaların tedavisine hemen baslanmamaktadır. 

Baslanan tedavilerde ise önemsenmeyerek agır yapılmaktadır. 
Bu hususta gerekli tedbirler alınmalıdır.723 

Aydın Merkez lçe mahalle ocak kongrelerine, CHP Bölge Müfettisi, il ve ilçe 
CHP idare kurulları ve Belediye Baskanı da istirak etmistir. Kongrelerde devrimci Halk Partisi’ne, Milli Sef’e ve Cumhuriyet hükümetine baglılık ifade edilmistir. Anadolu gazetesi 1946 yılı ocak kongrelerinin diger yıllara göre daha çok kalabalık geçtigini belirtmistir. Bu kongrelerde genelde Aydın kent merkeziyle çogunlugu egitim sorunlarıyla ilgili dilekler ön plana çıkmıstır: 
- Aydın’da lise açılmalıdır. 
- Kız Sanat Enstitüsü’nün binası biran önce yapılmalıdır. 
- Kent merkezindeki ilkokul sorunu çözülmedir.724 
Nazilli CHP’nin kimi mahalle kongrelerine, Aydın Milletvekili Emin Bilgen, 
İlçe Kaymakamı, Askerlik Subesi Baskanı, neredeyse mülki erkânının tamamına yakını ve Demokrat Parti İlçe Mütesebbis Heyeti de katılmıstır.725 Kasım sonu itibariyle Nazilli bucak ve köy CHP kongreleri bitirilmistir.726 

İlçe Kongreleri,

 Karacasu Kongresi 

CHP Karacasu kongresi Aydın Bölge Müfettisi ve İzmir Milletvekili Hulki Cura 
baskanlıgında, Milletvekili Emin Bilgen ve Aydın CHP İl İdare Kurulu ve Karacasu 
Kaymakamı’nın katılımıyla 1 Aralık 1946 tarihinde toplanmıstır. Anadolu gazetesinin anlatımına göre ilçenin 25 köy ocagından gelen delegelerden baska misafirlerle kongrenin yapıldıgı salon dolmus, kalabalık dısarı tasmıstır. Kongreye katılanlar, CHP’ye baglılıklarını dile getirmistir.727 

Bozdogan Kongresi 

Kongre, Hüseyin Hulki Cura, Emin Bilgen ve CHP Aydın il idare kurulu üyesi 
Mustafa Güven’in nezaretinde 4 Aralık 1946’da toplanmıstır. Kongre Atatürk aziz ruhu için yapılan saygı durusuyla baslamıstır. Kongrede ilçe idare kurulunun çalısma raporu okunmus ve kabul edilmistir. Hesaplar tetkik edilerek kabul edilmistir. Köylünün mahsulünün para etmesi ve yavas yavas borçtan kurtulmaya baslamasından dolayı kongrede Recep Peker hükümetine tesekkür edilmistir.(*) 
(*) Bu hükümet, döneminde Akçay üzerine setler yapılmak suretiyle bu derenin taskın zamanlarında tarım alanlarına zarar vermesi önlenmistir. 

Kongreden Milli Sef’e baglılık telgrafı çekilmistir. İlçe İdare Kurulu’na seçilenler sunlardır: İsmail Hakkı Tarhan, Kazım Selçuk, Ahmet Purin, Nurettin Karatas, Tevfik Sener, Kemal Tugrul, Halil Çetinkaya.728 

Çine Kongresi 

Çine Kongresi, CHP Bölge Müfettisi Dr. Hüseyin Hulki Cura’nın baskanlıgında 
5 Aralık 1946 tarihinde toplanmıstır. Kongre, Ebedi Sef’in huzurunda saygı durusuyla açılmıstır. Kongrede CHP lehinde sık sık tezahüratta bulunulmus ve Milli Sef’e baglılık sloganları atılmıstır. Katılımcılar, zeytinyagından alınan muamele vergisinin derhal kaldırılması istenmistir.729 Kongrede seçilen yeni idare heyeti su isimlerden olusmustur: Av. Sadık Karacaoglu, Osman Balaban, Nuri Güngör, Hidayet Yavasoglu, Kazım Akın, Hüseyin Kenar, Süleyman Yılmaz.730 

Nazilli Kongresi

CHP Nazilli Kongresi, Hüseyin Hulki Cura baskanlıgında 6 Aralık 1946’da 
toplanmıstır. Kongreye Aydın Milletvekili Emin Bilgen, CHP l dare Kurulu Baskanı Abdurrahman Akkum ve dare Kurulu üyelerinden Ekrem Çiftçi ile ilçe kaymakamı da katılmıstır. Dilekler kısmında kongrede atesli tartısmalar olmustur. CHP Horsunlu Delegesi Kemal Arsenal’in yaptıgı konusma takdir toplamıstır. Kongrede, çiftçileri borçtan kurtaran 7 Eylül kararlarından dolayı Milli Sef ve Basbakan Recep Peker’e tesekkür telgrafı çekilmesine karar verilmistir.731 lçe dare Kurulu’na seçilenler söyledir: Haydar Bilgen, Rıfat Tuncer, Nedim Yıldırım, Âlim Mumcu, Ragıp Tapucu, Dr. Ragıp Alptuna, Ahmet Sosyal.732 

Söke Kongresi 

Söke CHP Kongresi, Kazım Göktepe’nin baskanlıgında 6 Aralık 1946’da 
toplanmıstır. Kongreye Hüseyin Hulki Cura, Aydın Milletvekili Nuri Göktepe, CHP İl İdare Kurulu üyeleri, lçe Kaymakamı ve daire müdürleri de katılmıstır. Kongrede Ebedi Sef için saygı durusunda bulunulmus, Milli Sef’e baglılık tezahüratları yapılmıstır. Söke Halkevi Baskanı Pertev Börtçene Halkevi’nin 1 yıllık faaliyetlerini anlatmıs ve Söke’ye derhal bir halkevi binası yapılması gerektigini söylemistir. Kongrede kimi köylü çocuklar beklenti ve hayalleriyle ilgili konusmalar yapmıstır. 

Seçimler sonrasında dare Kurulu su sekilde olusmustur: Eyüp Özbas, Kazım Göktepe, Adil Azbazdar, Osman Düle, Hilmi Pastacı, Hilmi Altındag, Hilmi Fırat.733 

Aydın Merkez İlçe Kongresi 

CHP Aydın Merkez İlçe Kongresi 10 Aralık 1946 tarihinde toplanmıs ve samimi 
bir hava içerisinde geçmistir. Dr Sabri Akın, kongrede yaptıgı konusmada zeytinliklerin Orman Kanunu’ndan ayrı hükme baglanması gerektigini vurgulamıs ve bu yapıldıgı ve köylüye kredi saglandıgı takdirde yıllık 7–8 bin ton olan zeytinyagı üretiminin 20–25 bin tona çıkabilecegi belirtmistir. Kongrede 7 Eylül kararlarının alınmasından dolayı olusan memnuniyet dile getirilmistir.734 

Aydın İl Kongresi 

CHP Aydın İl Kongresi, 27 Aralık 1946 tarihinde toplanmıs ve kongreye 
Hüseyin Hulki Cura, Aydın Milletvekili Avukat Neset Akkor, ilin daire amirleri ve ilin degisik yerlerinden gelen partililer katılmıstır. Kongreyi CHP l Baskanı Abdurrahman Akkum açmıs ve kongre Atatürk’ün aziz hatırası için saygı durusuyla baslamıstır. Kongre baskanlıgına Dr. Sabri Akın, ikinci baskanlıga Fuat Duruk, kâtipliklere Ali Rıza ve Kemal Tugrul seçilmistir. İl İdare Kurulu faaliyet raporunda: “CHP’yi milletin en ümitsiz günlerinde Atatürk kurmustur. nönü ise inkılâpçıdır ve bu partimizi dipdiri ayakta tutmustur. Partimize karsı duydukları vefa ve kadirsinaslıgı Aydınlılar son üç seçimde belli etmistir. Kuruldugu günden bu yana memlekette demokrasi hareketlerinin gelisme ve ilerlemesi için çabalayan partimizin samimiyetine Milli Sef’imizin yakın geçmiste vermis oldugu Hatay nutku belig bir örnektir.” denmistir.735 Yine raporda II. Dünya Savası’nın altı yıl sürmesi, savas bittikten sonra kimi yerlerde çatısma risklerinin 
devam etmesi ve mahallî çatısmaların baslaması ve ülkemiz toprakları üzerinde kimi yersiz isteklerin dile getirilmesine ragmen ülkemizde sükûnet ve emniyetin devam ettigi belirtilmistir. Raporda devamla “Dünyada her gün bir baska türlüsü tecelli eden ve artan ihtiras selleri önünde, varlıgımızı korumak için en büyük güven kaynagımız olan his ve karar birligine inanıyor, milli istiklal ve toprak bütünlügümüzün bekçisi olan kahraman Türk orduna güveniyoruz.” denmistir. CHP’nin Anadolu ve Rumeli Müdafaa-ı Hukuk Cemiyetine dayandıgı, vatanın kurtulusunda görev aldıgı, inkılâpların banisi oldugu raporda belirtilen diger bir noktaydı. “CHP sadece geçmisiyle övünen parti degildir. Yurdu en ücra köylerine kadar, dünyanın en mamur ve medeni memleketleri seviyesine çıkarmak azmindedir.” Faaliyet raporunda CHP’den istifa edip DP’ye geçtigi söylenen kisilerin çogunun, CHP’de kaydının olmadıgı ve DP’nin kurulmasına ragmen CHP üye kayıtlarının artarak devam ettigi vurgulanmıstır.736 

Kongrede Milli Sef’e, TBMM’ye ve CHP hükümetine ve parti büyüklerine baglılık ve güven arz edilmistir. 7 Eylül kararlarının köylüye ve müstahsile ferahlık getirdigi bildirilmistir. 

Kongrede parti temsilcilerinin dilekleri su baslıklar altında toplanmıştır: 

- Aydın’a bir lise sarttır. 1947 senesine kadar bu lise açılmalıdır. 
- Köy salmaları arazi nispetine göre alınmalıdır.
- Toprak Kanunu bir an önce uygulanmalıdır. 
Kongre sonunda İl İdare Kurulu’na seçilenler su isimlerden olusmustur: 
Abdurrahman Akkum, Mustafa Gürsel, Hikmet Sölen, Ekrem Çiftçi, Süleyman Eraydın, Halim Aysun, Dr. Sabri Akın, Raif Günaydın, Hilmi Özerdem.737 

BU BÖLÜM DİPNOTLARI;

723 Anadolu, 23 Ekim 1946. 
724 Anadolu, 20 Kasım 1946. 
725 Anadolu, 21 Kasım 1946. 
726 Anadolu, 1 Aralık 1946. 
727 Anadolu, 3 Aralık 1946. 
728 Anadolu, 6 Aralık 1946. 
729 Anadolu, 7 Aralık 1946. 
730 Anadolu, 11 Aralık 1946. 
731 Anadolu, 8 Aralık 1946. 
732 Anadolu, 11 Aralık 1946. 
733 Anadolu, 8 Aralık 1946. 
734 Anadolu, 10 Aralık 1946. 
735 Anadolu, 29 Aralık 1946 
736 BCA, 490.01/233.918.2 
737 Anadolu, 29 Aralık 1946.

23 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***