AYRILIKÇI PKK TERÖRÜNÜN EKONOMİK MALİYETİ BÖLÜM 1
Servet MUTLU*
* Prof. Dr., Başkent Üniversitesi, İktisat Bölümü
Özel Rapor 12 Mart 2013
ÖZEL RAPOR
21. YÜZYIL
TÜRKİYE ENSTİTÜSÜ
Özel Rapor 12 Mart 2013
Bindokuzyüzseksekdörtten beri devam eden ayrılıkçı PKK terörünün Türkiye’ye önemli ekonomik maliyeti olmuştur. Güvenlik harcamalarındaki
artış, fizikî varlıkların tahribi, boşalan ya da boşaltılan köylerde atıl kalmış kaynakların aksi halde getirebilecekleri getiri, terör nedeniyle göç edenlerin ve
köye dönüş yapanların yeniden yerleşimi için harcanan kaynaklar, ölen ya da yaralananların ölüp ya da yaralanmasalardı üretime yapabilecekleri katkı terörün ekonomik maliyetleri arasındadır.
Terörün Türkiye’ye maliyeti konusunda çok çeşitli tahminler ileri sürülmüştür.
Dayanak noktaları, nasıl yapıldıkları belirtilmeyen bu tahminlerden kimi 250-300 milyar Dolar’a kadar çıkabilmektedir1.
Daha önce nesnel verilere dayanarak yapılan bir çalışmada, 1999 yılı sonuna
kadar olan dönemde terörün ekonomik maliyetinin yaklaşık 2000 Yılı Dolar’ıyla
18 milyar Dolar olduğu tahmin edilmiştir2. Aradan geçen zaman içinde, terörün
maliyeti artmış, dolayısıyla yeni bir tahmine ihtiyaç duyulmuştur.
Bu çalışma 1984-2005 dönemi için yeni bir tahmin yapmaya yöneliktir. 2005
sonrası için veri kısıtı nedeniyle bir çalışma yapılamamıştır.
Yazar Hakkında
Servet Mutlu 1995-1997 yılların arasında Ege Üniversitesi’nde dekan yardımcısı ve İktisat bölümü başkanı olarak görev almıştır. 1998- 2007 yılların
arasında Başkent Üniversitesi’nde İktisat bölüm başkanlığı yapmış, 1998’den bu yana fakülte yönetim kurulu üyeliği ve 2007 yılından beride Senato
üyeliği yapmaktadır.
Prof. Dr. Servet Mutlu;
“Doğu Sorununun Kökenleri” (2003) kitabının ve “Ayrılıkçı PKK Terörünün Ekonomik Maliyeti” (2008),
“Türkiye Ekonomisi ve IMF Politikaları” (2003), “Devlet ve Doğu” (1999), “The Turkish Central Place Hierarchy: Its Structure
and Some of its Determinants” (1988), “The Economic Cost of Civil Conflict in Turkey” (2011), “Ethnic Kurds in Turkey:
A Demographic Study” (1996), “Late Ottoman Population and Its Ethnic Distribution” (2007), “Population of Turkey: By Ethnic
Groups and Provinces” (1995) gibi önemli makalelerinin yazarıdır.
Çalışmada terörün yoğunlaştığı Doğu ve Güneydoğu illerinin terör nedeniyle
uğradığı dolaylı ekonomik kayıplara, özellikle yüksek risk ortamı nedeniyle
buralarda yatırımların azalmasından kaynaklanan kayıplar konusuna girilmeyecektir;
çünkü ülkenin içinde bulunduğu ekonomik gelişme evresinde Doğu
ile Batı arasında artan ekonomik yatırım hacmi farklılıklarının ne kadarının dışsal
ekonomilerin Batı’da belli birkaç merkezde yoğunlaşması ve işletme ve kent
bazında ölçek ekonomileri gibi nedenlerden, ne kadarının Doğu’daki risk ortamından kaynaklandığını ayrıştırmak güç, hattâ mevcut veriler bağlamında olanaksızdır.
II. Ekonomik Maliyet ve Tahmin Yöntemi
Ekonomik maliyet; bir faaliyeti gerçekleştirmek için kullanılan kaynakların
fırsat maliyetlerinin toplamıdır. Terörle mücadele bağlamında iki tür ekonomk
maliyetten sözedilebilir: i) doğrudan maliyetler ve ii) dolaylı maliyetler. Doğrudan ekonomik maliyetler; ayrılıkçı terör olmasaydı toplumun katlanmak durumunda kalmayacağı maliyetlerdir. Bunların en önemlileri artan güvenlik
harcamaları, mal ve cana verilen zarar ve kayıp, özellikle kırsal kesimde terörden kaynaklanan göç nedeniyle uğranılan üretim kaybı ve göç eden nüfusun yeniden iskân maliyetidir. Dolaylı maliyetler ise terörün bir yan ürünü olan maliyetlerdir.
Bunlar arasında artan risk nedeniyle bölgeden ve ülkeden sermaye
kaçışı, becerili emek göçü ve terörle mücadeleye ayrılan kaynakların aksi halde,
yani terörle mücadelede kullanılmasalardı, getirebilecekleri getiridir.
Bu çalışmada can kaybı ve insana verilen fizikî zara dışındaki doğrudan maliyetler ele alınmıştır. Her ne kadar bâzı kamu projelerinde, fayda-maliyet analizi yapılırken, insan hayatı için bir ekonomik değer hesabı yapılıyorsa da3,bu maliyetler, hem hesap yöntemi bakımından tartışmalı4 olduklarından, hem de ölenlerin hayatı ve yaralananların kendilerinin ve yakın çevrelerinin katlandığı maddî, psikolojik ve sosyal maliyetler yanında bir bakıma önemsiz kaldıklarından, ekonomik maliyet hesaplarına dahil edilmemiştir.
Ekonomik maliyetler bütçesel maliyetlerden farklıdır. Doğrudan ekonomik
maliyetlerden bazıları, örneğin terörden kaynaklanan göç nedeniyle kırsal kesimde uğranılan üretim kaybı, bir bütçesel maliyet değildir. Öte yandan, bazı
bütçesel maliyetler de birer ekonomik maliyet değildirler. Örneğin, Köye Dönüş
ve Rehabilitasyon Projesi [KDPR] çerçevesinde verilen, vatandaşın terör nedeniyle uğradığı kaybı telafi edici tazminatlar5 birer bütçesel maliyettir, fakat ekonomik maliyet değildir.
Daha önceki çalışmada, toplam ekonomiye maliyet içinde, payı küçük olan
birkaç harcama ve kayıp kalemi dışındaki tüm harcama ve kayıplar önce Türk
Lirası cinsinden hesap edilmiş, bunlar cari yılın yıl ortası TL/Dollar kuru kullanılarak Dolar’a çevrilmiş ve bu Dolarlar, Amerika birleşik Devletleri kentsel yerler tüketici fiyat endeksi kullanılarak 2000 yılı sabit Doları’na irca edilmiştir.
Ancak, Dolar’ın son birkaç yıldır TL karşısında değer kaybetmesi nedeniyle, bu
hesap yönteminin gerçek maliyetleri yansıtmayacağı düşünülmüş ve bir başka
tahmin yöntemi kullanılmıştır 6.
Yeni yöntemde, istisna teşkil eden ve toplam maliyet içinde önemsiz bir yer
tutan maliyetler dışında tüm maliyetler TL cinsinden hesap edilmiş ve her yıla
ilişkin maliyetler Gayri Safi Millî Hasıla deflatörü kullanılarak 2005 yılı sabit
fiyatları cinsinden ifade edilmiştir. Bu şekilde ifade edilen maliyetler 2005 yılı
ortalama Dolar kuru kullanılarak 2005 Yılı sabit Dolar’ı olarakta ayrıca verilmiştir.
21.YYTE; Türkiye ve dünyadaki millî güvenlik stratejileri, ekonomi, hukuk, enerji/enerji güvenliği, nükleer enerji/ nükleer silahlanma, enformasyon/bilgi iletişimi, anayasal düzen, hukuk, adalet, düşük yoğunluklu çatışma (terör ve terörizm), teostratejik araştırmaları demokrasi ve sivil toplum arastırmaları gibi işlevsel ana konular ile, çevre/Türk Dünyası ülkeleri ve küresel/bölgesel güçler ile uluslararası örgütlerdeki gelişmeleri izlemek, bu gelişmeleri Türkiye’nin milli menfaatleri ve ulusal güvenlik gerekleri, doğrultusunda incelemek ve bu alanlarda ciddî çalısmalar yaparak alternatif politika, strateji, program ve projeler üretmek amacıyla 01 Aralık 2005'de kurulmuştur. 21.YYTE’de kurulma amacına uygun olarak aşağıdaki araştırma gurupları kurulmuştur.
n Anayasal Düzen, Hukuk, Adalet Araştırma Gurubu
n Bio ve Gen Teknolojileri Araştırma Gurubu
n Teostrateji Araşırmaları Gurubu
n Millî Güvenlik Stratejileri Arastırma Gurubu
n Enerji ve Enerji Güvenligi Araştırma Gurubu
n Düşük Yoğunluklu Çatısma (Terör ve Terörizm) Araştırma Gurubu
n Enformasyon ve İnternet Teknolojileri Araştırma Grubu
n Ekonomi ve Küreselleşme Araştırma Gurubu
n Rusya Araştırma Gurubu
n Amerika Araştırma Gurubu
n Avrupa Birliği Araştırma Gurubu
n Avrasya-Türk Dünyası Araştırma Gurubu
n Orta Doğu Araştırma Gurubu
n Balkanlar-Kıbrıs Araştırma Gurubu
n Çin-Uzakdoğu Araştırma Gurubu
n Orta Asya Araştırmalar Merkezi
n Rus Slav Araştırmalar Merkezi
n Orta Doğu ve Afrika Araştırmaları Merkezi
n Balkanlar ve Kıbrıs Araştırmalar Merkezi
n Amerika Araştırma Merkezi
n Avrupa Birliği Araştırmalar Merkezi
n Güney Kafkasya – İran – Pakistan Araştırmalar Merkezi
n Asya – Pasifik Araştırmalar Merkezi
***
Tablo 1: Güvenlik Harcamalarının Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) İçindeki Payları,
Bu Payların Harcamaların Uzun
Dönem Eğiliminden Pozitif Sapmaları ve Sapmaların Konsolide Bütçe Açığına Katkısı, (%)
NOT:
a) Beş yıllık ortalama ; yıllık paylar toplamının aritmetik ortalamasıdır.
b) 1975-79 ve 1980-84 dönemlerine ilişkin beşer yıllık ortalamaların aritmetik ortalamasıdır.
c) Milli Savunma Bakanlığı harcamalarına 1987’den itibaren Savunma Sanayi Destekleme Fonu dahildir.
VERİ KAYNAKLARI:
Kesinleşmiş güvenlik harcamaları için: MBBMKGM, 1995; MBMGM, 2006; GSMH, Konsolide Bütçe açıkları ve Savunma
Sanayi Destekleme Fonu için: DPT, 2007.
Güvenlik harcamaları dışındaki maliyet hesaplarına temel olan verilerin nasıl türetildikleri ve faydalanılan kaynaklar EK’te verilmiştir.
2 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder