1946-1950 YILLARI ARASINDA AYDIN’DA SİYASAL YAŞAM BÖLÜM 37
4.7. TEK PARTİ DÖNEMİNİN SON BELEDİYE SEÇİMİ ORTAKLAR SEÇİMİ
Çok partili yasama geçis sürecinde Germencik bucak iken 1948 yılında ilçe
haline getirilmis, Germencik’e baglı Ortaklar ise bir yıl sonra bucak yapılmıstır.
Germencik’in ilçe yapılmasıyla birlikte Ortaklar’ın çok kısa zaman içerisinde bucak haline getirilecegini düsünen Demokrat Partililer dogal olarak Ortaklar’da bir belediye seçiminin olasılıgını hesaplamaktan geri kalmamıs, bunun için ciddi hazırlıklar yapmıslardır. Ortaklar’da DP tarafından 1948 ara seçimleri öncesinde kent merkezlerini aratacak sekilde büyük bir miting tertip edilmistir. Çünkü Ortaklar’ın bucak haline getirilmesiyle burada yapılacak belediye seçimlerini DP’nin kazanması durumunda resmi olarak ilk kez Aydın ilinde bir belediye seçimini DP kazanmıs olacaktı. 1950 yılı genel seçimlerine çok az bir zaman kala gerçeklesecek bu tablo elbette DP için önemli sonuçlar doguracaktı.
4.7.1. Demokrat Parti’nin Ortaklar’da Düzenlemis Oldugu Miting
DP tarafından Ortaklar DP teskilatının kurulusunun ikinci yıldönümü
münasebetiyle Ortaklar’da 4 Temmuz pazar günü bir kutlama töreni yapılması
kararlastırılmıs, durum Bucak Müdürlügü’ne bildirilmistir. Bucak müdürlügü bu talep karsısında önce isteksiz davranmıs, ardından mitingin yapılmasına izin vermistir.(*)
(*) Bucak müdürü kutlama komitesinden törende çocuklara siyasi nutuk ve siir okutulmamasını istemistir.
Tören esnasında DP teskilatı tarafından fakir çocukların sünnet dügünü yaptırılması planlanmıs, miting sosyal içerikli gövde gösterisine dönüstürülmüstür.964 Tören sabahı yirmi kadar fakir çocuk giydirilip sünnet ettirilmistir. Bu, muhitte iyi bir tesir bırakmıstır. Saat 14:00’te Tire bandosunun çaldıgı İstiklal Marsı ile tören Cumhuriyet meydanında baslamıstır. Törene zmir, Aydın, Nazilli, Söke, Germencik, Bafa, Tire ve civar yerlesimlerden gelen misafir DP’li vatandaslar istirak etmistir. Törende açılıs konusmasını DP Bucak Baskanı Recep Süzer yapmıstır. Törende Hulusi Buyral (Kusadası-DP Bsk.), Küçük Gülderen (Selçuk’tan), Nezahat Sivri (Hıdırbeyli’den), İrfan Karasulu (Germencik’ten), Remzi Tuntas (Söke’den), Dr. Baki Öktem (Söke DP Bsk.), Ahmet Ferahlı (Selçuk’tan) birer konusma yapmıstır. Av. Cevat Ülkü (Aydın’dan), Eyüp Menderes (Söke’den), Mehmet Becerik ( ncirliova’dan), Hamdi Sözer, Av. Ahmet Güçvar (Söke’den), Av. Osman Kapani (İzmir’den), Etem Menderes (Aydın l DP Bsk.), Sevki Hasırcı (Nazilli DP İlçe Bsk.), Ali Rıza İncealemdaroglu da (CHP’den istifa eden Zonguldak milletvekili) birer konusma yapmıslardır. Burada yapılan konusmalarda ‘tek parti iktidarının sonuna gelindigini ve
bunun CHP’nin lütfu ile degil, Türk halkının demokrasi talepleri sonunda gerçeklestigi’ vurgusu yapılmıstır. Av. Osman Kapani konusmasında: “Ortakların kahraman evlatları, ulvi bir vecde içinde, ne istedigini bilen insanlar olarak hak ve hürriyetlerimizi vaktiyle elimizden alanlardan onları geri almak ve onlardan hesap sormak için toplandık. Türkiye’de simdiye kadar devam ede gelen tek parti sisteminin artık bundan sonra devam edemeyecegi asikârdır. Memlekette esen demokrasi rüzgârı CHP’nin bir lütfü degildir. CHP demokrasiyi gönülden degil onun memlekette gelismesine karsı gösterilen bir tezahürden dolayı kabul etmistir. Onlar 25 sene evvel yurtta açılan hürriyet bayragı ve onun etrafında toplanan, kalpleri vatan askıyla çarpan bizleri karsılarında görünce anladılar ki bu selin önüne geçmek için hile ve fesada sapmak lazımdır. 21 Temmuz seçimlerinde yapılan rezaletler, kepazelikler hepimizin vicdanını hala sızlatmakta dır. Onlar bundan sonraki seçimde de buna devam edebileceklerini zannediyorlar (Malaka yok sesleri…). Bundan önceki seçime müsamaha göstermissek bu yurttas kanının akmasını istemeyisimizdendir. Biz onları, seçim rezaletini yaratanları, teshir etmekle yetindik. Önümüzdeki kısmı seçimlerde yine
o iktidar mensupları böyle bir rezalet yaratmak azmiyle sandık basına gelirlerse
vasiyetnamelerini de beraberinde getirsinler (Yasa, varol, sesleri..). Daha dün CHP’li biz korkmuyoruz, biz yılmıyoruz diyor. Arkadaslar, biz tehdit etmiyoruz. Sadece hileli seçimlerde çıkacak olan hadiseleri onlara haykırmakla vatan borcumuzu yapıyoruz. O milletvekili kendisine güveniyorsa gelip seçim sandıgı basında hile ve fesat karıstırsın, seçim sandıgının nasıl basına geçirildigini görecektir (Gelsin de gösteririz, sesleri).
Arkadaslar, Hürriyet de vatan gibi bir bütündür, parçalanamaz. Hürriyet ya tamdır veyahut da hiç yoktur. Milletin kanını bir kene gibi emerek saltanatlarını devam ettirenler, artık bu saltanatlarını devam ettiremeyeceklerdir. Milletin haklarını engelleyen bu ejderhanın kollarını ve kanatların kopartacagız. Yıllardan beri iktidarda kalan o zümrede biraz millet sevgisi olsaydı milleti tatmin edecek bir seçim kanunu çıkartırdı. Bu yurtta herkes esit muamele görmelidir. Reisicumhurdan dagdaki çobana kadar herkes birdir. Biz bu memlekette tek adam, tek parti sistemini bir daha hortlamamak üzere tarihe gömüyoruz. Bundan sonrada tek adam sistemini yasatmayacagız (Yasatmayacagız, sesleri..). Millet davasında daima yürüyecegiz. Bu kafayı bu bedenden ayırmadıkça bu davaya karsı gelmek, balıkların sarkı söylemesi; leyleklerin saz çalması kadar abes olur, arkadaslar!..” seklinde konusarak mitingin en sert konusmasını yapmıstır. Bu üslup CHP tarafından tehditkar, tahrik edici olarak
bulunmustur. Sevki Hasırcı da Osman Kapani’nin kullandıgı sert üslubu konusmasında devam ettirerek, “Seçim sandıklarında vazife alan ve hileye sapacak olanların kafaları çok saglam olmalıdır. Çünkü seçim sandıkları baslarında parçalanacaktır” demis, Etem Menderes ise DP’nin Ortaklar’daki teskilat olusumundan söz ederek “Demokrat Parti’nin Ortaklar’da kurulması tam 6 ay sürdü. Bu, kurucu arkadasların ihmallerinden degil, iktidar partisinin baskı ve zulümlerinden meydana geldi. Demokrat Parti’ye uygulananları facia dedirtecek pek çok uygulama vardır. Bozköy muhtarımız jandarma
dipçikleri altında inledi. Yine bugün bir serserinin yapmıs oldugu ölçüsüz hareketi esefle karsılıyoruz. Artık baskı azalmıstır ve suursuz birkaç bucak müdürünün yapmıs oldugu baskıdan baska baskı kalmamıstır. En büyük inkılâbı millet yaptı: Kurtulus İnkılâbı. İkinci büyük inkılâbı DP yaptı: Hürriyet ve Demokrasi inkılâbı…” seklinde konusmustur.
Törene son verilmeden önce DP Bucak Baskanı Recep Süzer gelen telgrafları
okumustur.965
4.7.2. Seçim Hazırlıkları
Seçim hazırlıkları devam ederken, Seçmen listeleri de askıya çıkarılmıstır.
Demokrat zmir gazetesi, seçmen listelerinde isimlerini göremeyen vatandasların isimlerinin listelere eklenmesi taleplerinin resmi makamlarca bir bahane bulunarak geri çevrildigi iddialarında bulunmustur. Aynı gazetenin bir baska haberinde bucakta meyhane sahibi Arap Süleyman, gece yarısı silahlı bir sekilde bazı DP’lilerin evlerinin önüne gelip siyasi gayzla tehditler savurmus tur.966
Seçimlerden önce CHP Genel Sekreterligi Aydın mülki idareye yazdıgı bir yazıda Ortaklar seçiminin tam bir bagımsızlık, tarafsızlık ve emniyet içerisinde yapılmasını istemistir. Bunun saglanması için yıldırım telgrafıyla CHP Bölge Müfettisi’nin olayı gözetlemesi emrini vermistir. Seçim yolsuzluklarını önlemek için seçmenler, direk Basbakanlıgı telefonla arayabileceklerine dair uyarılmıstır.
Ortaklar belediye seçimi DP’nin katılacagı ilk belediye seçimlerinden birisiydi.
DP daha önce Türkiye genelinde yapılan belediye seçimlerine katılmamıstı. DP’nin seçime katılacagını açıklamasının ardından Ortaklar’da yapılacak belediye seçimi üst düzeyde bir rekabetin yasanacagı bir seçim olmustur. Ekrem Çiftçi 26 Ocak 1949 tarihinde CHP Genel Sekreterligi’ne göndermis oldugu yazıda Aydın ilinde tüm CHP idare kurullarının Ortaklar belediye seçim hazırlıklarını baslattıgını duyurmustur. Yine 14 Ocak 1950 tarihinde CHP l dare Kurulu tarafından Ortaklar ve Germencik CHP teskilatları Ortaklar seçimine ciddi hazırlık yapılması konusunda uyarılmıstır. CHP seçime yakın bir tarihte Ortaklar’da bir miting düzenlemistir. Aynı gün DP’liler de Ortaklarda bir miting yapmıstır. DP’nin Ortaklar’da düzenlemek istedigi mitingden Aydın Valiligi’nin haberi olmadıgı ortaya çıkınca ortalık birden bire karısmıs, jandarma mitinge müdahale etmek istemistir. Valiligin yaptırdıgı kovusturma sonrası mitingden Germencik Kaymakamlıgı’nın haberdar oldugu ancak bunun valilige bildirilmedigi
ortaya çıkmıstır.967 Yukarıdaki nedenden dolayı buradaki seçim sürecinde esine pek rastlanmayan bir olay olmus, ilk kez CHP’liler ile kendi atadıkları bir ilçe kaymakamı arasında sürtüsme yasanmıstır. Kavga çıkmaması için DP’liler kaymakamın uyarılarına dikkate alarak sakin olmuslardır. CHP’liler çektikleri telgrafla kaymakamı Ankara’ya sikâyet ederlerken, buna karsılık DP’liler karsı telgraflarla kaymakamın davranısını savunmuslardır.
Ortaklar mitinginde DP Aydın İl Baskanı Etem Menderes, Av. Refik Gürel,
Aydın DP Merkez İlçe Baskanı Rıza Gökdag, Koçarlı DP İlçe Baskanı Sabri
Çobanoglu, Germencik DP İlçe Baskanı Kamil Sezer hazır bulunmuslardır.968
4.7.3. CHP Mitingi
CHP seçim öncesi partide önemli konuma sahip kisilerden olusan gurupla
Ortaklar’a adeta bir çıkarma yapmıstır. Anadolu gazetesi CHP tarafından yapılan
mitinge binlerce kisi katıldıgını iddia etmistir. Mitingde CHP Divan Üyesi Lebit
Yurdoglu, İzmir CHP’den Rauf Sarıtepe, CHP Bölge Müfettisi Hüseyin Hulki Cura,
Aydın milletvekillerinden Mazhar Germen, Mithat Aydın, Dr. Sabri Akın, Aydın CHP ve Nazilli CHP idare kurulu üyeleri de hazır bulunmustur. CHP Ortaklar mitinginde Dr. Lebit Yurdoglu, Dr. Mazhar Germen, Yüksek Mimar Arif Kınay birer konusma yapmıslardır.
Mitingde Dr. Lebit Yurdoglu: “Birkaç gün önce bir kısım muhalifler,
bucagınızda köylülerin yalın ayak oldugundan söz etmistir. Geldigimden beri söz
ediyorum. Hiç birinizi yalın ayak görmedim. Kimseye minnet etmeden alnının terine güvenerek çalısan ve kazanan Türk köylüsü, Türk elinden çıkma deri ayakkabılar, kumastan elbiseler giymeye baslamıstır. Asil Türk köylüsüne daha güzel günler, süslü yarınlar beklemektedir. Yarın bir seçime gireceksiniz ve oy kullanacaksınız. Bir oyun bile çok kıymeti vardır. Nasıl bazen cephedeki Mehmetçigin bir mermisi memleketin mukadderatını degistirebilirse vatandasın da iyi veya fena kullanılan oyu yurdu saadete veya gerilige götürebilir. O halde bu mühim vazifeyi yaparken vicdanınızın sesini dinleyiniz. Karsınızdaki partileri tetkik ve tahlil etmelisiniz. Sunu unutmayınız seçim ve parti mücadeleleri katiyen kardes bogazlasması haline getirilmemelidir. Aramızdaki siyasi çarpısmalar tam bir kardeslik ve karsılıklı sevgi içerisinde yapıp hudutlarımız ın dısında düsmanlara karsı tek bir cephe halinde ayakta kalmalıyız, kalacagız da. Eger bu birligi sarsmak, yurttaslar arasında kin ekme yoluna sapanlar olursa kanun kuvvetli yumrugu baslarında bulacaklardır.
Memlekette pek çok hizmetin yerine getirilmedigi konusunda bizi
elestirmektedirler. Yapılan hizmetleri anlayabilmek için bu memleketin bizler tarafından nasıl teslim alındıgına bakmak gerekmektedir. Bu memleket yüzlerce sene bakımsız kalmıstır, ihmal edilmistir ve bin macera pesinde harcanmıstır. Yıllarca baska memleketlere saadet getiren su, bu memlekette sadece sellerle felaketin adı olmustur.
Yüzlerce sene ana ve çocukların gözlerinden yas kamıs, gögüslerinden hıçkırma eksik olmamıstır. İste bu rejimin memleketi teslim aldıgı zaman manzara buydu. O günlerden bugünlere fark yok mudur? Elbette vardır. Ve bir siyasi tesekkül olarak bu farktan dolayı övünmeye hakkımız vardır. Elbette kusurlarımız da olmustur. Nasıl biz kusurlarımızı kabul ediyorsak onların da hizmetlerimizi inkâr etmemesini istemekteyiz. Bunları inkâra devam edenlerin alnını tarih ebedi olarak nankör damgasıyla damgalayacaktır.
Demokratlar seçim beyannamesinde halkın hizmetinde olduklarını söylemisler.
Bu hizmetler nelerdir acaba? Beceremedikleri meshur piyangolarını, ya da İzmir’de sık sık tekrarladıkları balolar mı? Namzet gösterip seçtirdikleri milletvekillerini birkaç sene sonra yerin dibine geçirecek hale gelen bir siyasi tesekkül henüz olgunlasmamıstır. Onlar halktan oy isteyebilmeleri için kongrelerinde olgunlasmaları ve programları üzerinde daha da çalısmak zorundadır. Tenkit kolay, yapmak zordur. Sadece tenkit etmek bir meziyet olamaz. Çalıssınlar, varlıklarını bir fikir ve ülkü halinde olgun bir hüviyetle ortaya koysunlar. O zaman belki biz kendilerine hak veririz. Demokrasi bir silaha benzer. Bu silahın dikkat ve bilgiyle kullanılması gerekir. Böyle kullananın elinde
pek müessir olan bu silah beceriksiz olanların elinde de zararlı olur. Demokrasiye geçerken bu milletin bunu kullanmayacagı yaygarasını koparanlar, parlayıp sönen bir alev gibi ortadan kayboldu. Türk milleti demokratik sistemi tam bir kudret ve kabiliyetle kullanmaktadır ve kullanacaktır. Simdi sinsi propaganda ve gizli iftiralarla Cumhuriyet Halk Partisi’nde vazife alan her kıymeti yıpratmaya çalısmaktadırlar. Surası iyi bilinmelidir ki, bu kıymetler yıpransa bile demokratik sistem elden ele teslim edilecek ve eser mutlaka muvaffak ve muzaffer olacaktır.
Kurtulus Savası yıllarında bu bölgede savasan mülazım Aziz adında bir
kahraman vardır. Bu kahraman kendisine baglı küçük bir grupla düsmana karsı
direnirken vurulur. Bu arada müfrezesinden de sadece iki kisi kalmıstır. Düsmanın iyice yaklastıgı bir anda Aziz, bu iki ere müfrezesindeki makineli tüfegi alıp götürmelerini ister. Erler çok agır sekilde yararlanan Mülazım Aziz’i götürmek isteyince, siz beni bırakın ordumuzun bu silaha ihtiyacı var der. Erler makineli tüfek yerine kendisini götürmeleri konusunda ısrar edince, Aziz çok sert bir sekilde erlerini vurmakla tehdit eder. Erler makineli tüfegi götürürken son kalan kursunlarını düsmana sıkmaya baslar ve erlere zaman kazandırır. Bu kahraman vatan evladı da yigitçe çarpısarak düsman süngüleriyle sahadet mertebesine ulasır. Demokrasi davasında hepimiz birer mülazım Aziz olacagız. Belki tek tek yıpratılacagız, feda edilecegiz ama ne olursa olsun demokrasi bu yurda iyilik ve saadetler getire getire elden elde teslim edilecektir.”
seklinde konusmustur.”969
4.7.4. Seçim
Ortaklar Belediye seçimi 06 Mart 1949 tarihinde yapılmıstır. Seçimler % 83 ile
büyük bir oranda katılımla gerçeklesmistir. Her seçimde oldugu gibi spekülatif
haberlerin önü alınamamıstır. Demokrat zmir gazetesi CHP’nin seçim için 30 bin lira para harcadıgını iddia etmistir. Bu iddialara CHP Aydın l Baskanı Ekrem Çiftçi verdigi yanıtta oy pusulasının hazırlanması için 15 lira’nın dısında CHP seçimde hiçbir para harcamamıstır diyerek Demokrat İzmir gazetesinde çıkan haberi tekzip etmistir. Ancak gazete bu iddialar konusunda ısrarcıdır ve bu konuyla ilgili olarak tekrar haber yapmıstır.970 DP Milletvekili Hakkı Gedik, İzmir DP İl İdare Kurulu’ndan Adnan Düvenci, Pertev Arat seçimin gidisatını yerinde izlemek amacıyla Ortaklar’a gelmislerdi. Yine onlarca kisi DP adına seçim müsahitligi için trenle Ortaklar’a geldiler. Ortaklar Köy Enstitüsü ögrencileri de bu seçimde oy kullanmıslardır. Ancak seçimden bir gün önce CHP müfettisinin okulu ziyaret etmesi DP’lilerin tepkisine neden olmustur. Sandık baslarında Enstitü ögrencilerinin ögretmenlerinin gözü önünde alenen oy kullanması durumu ortaya çıkınca DP’liler buna ögrenciler etki altında kalabilirler
iddiasıyla engel olmustur. DP’li heyetlerle CHP’li heyetler arasında zaman zaman
sertlesen tartısmalar yasanmıstır. Özellikle CHP İl Baskanı Ekrem Çiftçi ile DP’li
Pertev Arat arasında sert tartısmalar ortaya çıkmıstır. Gerginlesen hava nedeniyle jandarma kimi zaman önlem almak zorunda kalmıstır. Demokrat İzmir gazetesine göre idare amirleri bu seçimde tarafsız davranmıstır. Germencik Kaymakamı Resat Aksemsettinoglu, Nahiye Müdürü Hüseyin Seçkingil, Mahalli İdare’den Bahri Özer ile Germencik Jandarma Komutanı ve Aydın Emniyet Müdürü’nün tarafsız tutumları halk tarafından taktirle karsılanmıstır. Oy sayımı gazyagı lambaları altında gece yarılarına kadar devam etmis ve sakin geçmistir. Tasnif sonucunda 1.533 seçmenden 1.272 seçmenin seçime istirak ettigi ortaya çıkmıs, bazı sandıklarda 2-3 oy fazla, bazılarından az çıktıgı tespit edilmistir. Bu durum seçime katılan çevrelerce sikâyet konusu yapılmamıstır. Anadolu gazetesi seçim sonuçlarını 655 oy DP; 574 oy CHP, 54 oy bagımsız aday kazanmıstır seklinde açıklamıstır.971 Demokrat zmir gazetesine göre DP seçimde 700 oy almıstır. CHP’ye 433 civarında oy çıkmıstır. DP’liler, CHP’yi üç-bes saksakçısı kalmıs yenik bir pehlivana benzetmistir.972 Ortaklar DP Bucak dare Kurulu,
Aydın l CHP dare Heyeti’ne ve Günaltay Hükümeti’ne Ortaklar’daki seçimlerde
gösterdikleri tarafsız tutuma karsı bir tesekkür mektubu nesretmistir.973 DP’nin 14 Mayıs 1950’de elde edecegi büyük zafer öncesi Ortaklar belediye seçimi onlar için ciddi hazırlık olmustur.
Tablo 4.19: Seçimde Kullanılan Oy Dökümleri
Tablo 4.20: Belediye Meclisi Seçimlerinde Adaylar
seçimin kaybedilmesi su ifadelerle anlatılmıstı: “CHP’li arkadaslar arasındaki ihtilaf ve anlasmazlık; Demokratların kanun ve nizam tanımayan tecavüz, baskı ve yolsuzlukları; idarenin pasife denilebilecek kadar lakayt kalması ve ilçe kaymakamının muhaliflerimizi alenen iltizam, hatta tesvik etmesi gibi nedenlerle seçimi CHP kaybetmistir”.
CHP’nin seçim raporu, seçimin sonucunun neredeyse kendilerinin dısında
gelisen olumsuzluklar üzerine kurulan senaryolarla doluydu. Seçim pusuluları
mühürlenmis zarflarla önceden DP’lilerce vatandasa dagıtılmıstı. Zarfların kimisi Seçim Kurulu’ndan çalınmıstır. Sandık basında bulunan Etem Menderes, Hakkı Gedik ve Pertev Arat seçmenleri etkilemeye çalısmıs, Halk Partililer ise olaya müdahale etmislerdi. Oyların tasnifi dürüstlük içerisinde Halk Partililerin gözetiminde yapıldı.
Kaymakam, seçimler esnasında Vali’nin telefonla ısrarla aramasına ragmen karsısına çıkmamıs ve seçimden sonra DP’lilere, seçimi kazanmalarını saglamak için elinden geleni yaptıgını söylemistir. Seçim Komisyonu söz konusu seçim yolsuzluklarıyla ilgili tutanak tutmustur. Bazı seçmenler de Valilige ve çisleri Bakanlıgı’na sikâyetlerini mektupla bildirmistir.974 Seçimlerde olup bitenlerin ayrıntıları ise hem Anadolu hem de Demokrat zmir gazetelerinde yer almıstır. Seçim baslarındaki heyetler yarı CHP’den yarı DP’den olusturulmustur. Sabahtan sandık baslarında izdiham yasanmıstır. Bu durum oy puslularının mühürlü zarflara vatandaslara DP’liler tarafından dısarıda da koyabilecekleri telkini ve uygulamasıyla ortaya çıkmıstır. Bu karısıklık ögleden sonra önlenebilmistir. Ögleden sonra atılan zarfların tutanakla atılması saglanmıstır. Seçimi
kaybeden CHP’lilerin seçime itirazları olmustur. Seçim günü propaganda yasagı
olmasına ragmen 1. numaralı sandık basında Etem Menderes’in Köy Enstitüsü
ögrencilerine alenen propaganda yaptıgı görülmüstür.975
Seçimlerden sonra yapılan meclis toplantısında Ortaklar Belediye Meclis
üyeleri, DP’li Ali Kunlar’ı belediye baskanı seçmislerdir. Anadolu gazetesi bu seçimi ve toplantıyı kanunsuz ilan etmistir. Neden olarak Belediye Meclisi’nin ilk toplantısını Vali’nin davetiyle yapmamasını göstermistir. Oysa ilgili yasa bunu hükmetmekteydi.976 Ortaklar Belediye Baskanı Ali Kunlar, kendisinin usulsüz seçildigiyle ilgili böyle bir haber yayımlanınca, Anadolu gazetesine haberle ilgili bir tekzip göndermistir. Anadolu gazetesi haberin dogru oldugunu söyleyerek tekzibi yayımlamamıstır.977 Sonuç olarak büyük tartısmalara neden olan Ortaklar seçimi, Danıstay Genel Kurulu’nun 25 Ekim 1948 günlü 48–196/171 sayılı kararı 1580 sayılı Belediye Kanunu’nun 7. maddesine göre tevfikan onaylanmıstır.978
4.7.5. Ortaklar Belediye Seçiminin Ardından Yasananlar
Ortaklar Belediye baskanlıgı seçimlerinden sonra Mahalle muhtarlıkları
seçimleri de yapılmıstır. İki mahallesi bulunan Ortaklar’da DP, Belediye baskanlıgı seçimlerinden sonra muhtarlık seçimlerinde iki muhtarlıgı da kazanmıstır.979
CHP Ortaklar’da belediye ve muhtarlık seçimlerini kaybedince ortalarda
sorumlu aramaya baslamıs ve fatura Germencik Kaymakamı’na kesilmistir. 1949 yılı Haziran ayında Germencik kaymakamı Resat Aksemsettinoglu hakkında tarafsızlıgı kaybettigi gerekçesiyle islem yapılmıstır. Germencik’e baglı Ortaklar belde haline getirildikten sonra Aydın Valilik makamından izin alınmadan burada mahalleler olusturulmus ve Ortaklar Bucak Müdürü ile Germencik Kaymakamı’nın isbirligiyle ansızın muhtarlık seçimleri yapılmıstır. CHP bu ansızın yapılan seçime son anda katılmıs ve ilgili makamlardan bu seçimin bozulmasını; İlçe Kaymakamı ve Bucak Müdürü hakkında islem yapılmasını istemistir. 19Mayıs 1949 tarihinde durum bir yazıyla CHP Genel Sekreterligi’ne bildirilmistir. Aydın İl CHP dare Kurulu tarafından gönderilen yazıda Kaymakam’ın Germencik’teki CHP’li köy muhtarlarını zorla görevinden istifa ettirip seçimleri yenilettigi iddia edilmistir. Germencik Belediye Baskanı Neset Zincirci saglık durumunu gerekçe göstererek görevinden istifa etmistir.
CHP İl İdare Kurulu CHP Genel Sekreterligi’ne gönderdigi 14 Ocak 1949 tarihli bir yazıda Neset Bey’in Kaymakam’ın tazyikleri nedeniyle görevinden istifa etmis oldugu belirtilmistir.980
Resmi ihale ilanlarının genelde Anadolu gazetesine verildigi görülmüstür. Ancak
Ortaklar belediye baskanlıgının DP’ye geçmesinden sonra Demokrat İzmir gazetesi de ilk kez resmi ihale ilanları yayımlamaya baslamıstır. İlanlar Ortaklar Belediyesi tarafından verilmisti.981 Bu ilanlardan bir tanesinde Ortaklar Belediyesi’ne ait mührün kayboldugu bu mührün geçersiz oldugu söylenmis, Ardından verilen ikinci ilanda mührün kaybolmadıgı duyurulmustur. Görünen o ki DP kamu kaynaklarının kendi çıkarları dogrultusunda kullanılması konusunda çok acemice davranmıstır. CHP’liler belediyenin mührünü kaybetmesi olayı CHP’liler tarafından uzun süre alay konusu olmustur.982
Ortaklar Belediye Baskanlıgını DP’nin kazanmasından sonra CHP bu belediyeyi
mercek altına almıstır. Belediyenin kusurlu davranıslarını DP idaresinin bir örnegi olarak görmüs ve konuyu ileride muhtemel DP iktidarının nasıl olabilecegiyle ilgili örnek olarak kamuoyuna sunmustur. Örnegin Anadolu gazetesinin verdigi habere göre DP idaresi nedeniyle 7 Eylül’de Ortaklar’da Kurtulus Günü etkinlikleri yapılamamıstır. DP İl Baskanı buradaki Demokrat Partilileri Aydın’daki Kurtulus Günü etkinliklerinde kortej olmaya çagırınca Ortaklar’daki kutlamalar sekteye ugramıstır. Ortaklar CHP teskilatı, söz konusu hareketi Ortaklar’ın Milli Kurtulus Bayramı’na yapılan sabotaj olarak yorumlamıstır. Aydın Kurtulus Günü etkinliklerine Milli Mücadele’de yararlılık
göstermis Kuva-yı Milliye mensubu efeler ve bu mücadeleye katkı saglamıs kadın mücahitlerden Dudu Eren, Fatma Isık, Ayse Sahbaz gibi kadınlarda törenlere ve resmi geçide katılmıslardır. DP’liler milli bayram ve Kurtulus bayramlarını bile gösteri ve propaganda yapma aracı haline getirmislerdir. Bayram günü kürsüden konusmalar yapılırken, DP’lilerin bando çaldırmaları halk tarafından hos karsılanmamıstır.983
Ortaklar’da belediye seçimleri sonrasında en büyük sorun fırıncılarla belediye
arasında yasanmıstır. Narh konusunda fırıncılarla belediye anlasmazlıga düsmüs, fırınlar is bırakınca Ortaklar’da halk ekmeksiz kalmıstır. Ekmek ihtiyacı bir süre için Germencik’ten karsılanmıstır. Bu ulasım imkânlarının kısıtlılıgı nedeniyle güç
olmustur. Sorun Nahiye Müdürü’nün araya girmesiyle düzeltilebilmistir. Olup bitenler Anadolu gazetesi tarafından DP idaresinin beceriksizligi olarak gösterilmistir.984
CHP Genel Sekreterligi Germencik eski belediye baskanı Neset Zincirci’ye
yapmıs oldugu hizmetlerden dolayı 2 Mart 1949 tarihli tesekkür mektubu göndermistir. Yeni baskan, belediye meclis üyelerinin kendi arasında yaptıgı seçimle belirlenmis, Neset Zincirci’nin yerine CHP’li bir üye olan Hilmi Özkan seçilmistir.
Tek parti iktidarının kamu imkânlarından sonuna kadar yararlandıgını biliyoruz.
Ancak çok partili yasama geçis sürecinde Demokrat Parti bu duruma karsı ciddi bir muhalefet sergilemisti. Ortaklar belediye seçimlerini DP’nin kazanmasıyla beraber kamu kaynaklarının kullanımıyla ilgili DP ile CHP arasında sert tartısmalar yeniden alevlendi. Belediye, kendisine ait ve CHP tarafından kullanılan dükkânların önce kirasını artırmıs, daha sonra CHP’nin bu dükkânları tahliye etmesini saglamak dükkânların çatılarında sorun oldugunu ileri sürerek çatıları açtırmıstır. Bu uygulamayı Germencik Kaymakamı müdahale ederek durdurmustur. Bunun üzerine belediye kararında diretmis ve uygulamanın dogru oldugunu göstermek için zmir’den bir yüksek mimar getirerek dükkanların tadilata ihtiyacı olduguna dair rapor hazırlatmıstır. CHP belediye tarafından yapılan bu islerin tamamını keyfilik olarak nitelendirmis ve bu keyfiligin hesabının sorulacagını belirtmistir. Gelisen olaylar üzerine mülki idare
sorusturma açmıstır. Bayındırlık Müdürlügü’nün düzenlemis oldugu raporda ise
binaların saglam oldugunu, açılan çatıların hemen kapatılması gerektigini belirtmistir.
Bu durum karsısında valilik makamı bir müfettisi (kontrolör), Ortaklar’a göndermistir.
Belediye baskanı ve kimi belediye memurları hakkında görevi kötüye kullanma ve belediyeyi zarara ugratma suçlamasıyla sorusturma açılmıstır.985
Ortaklar DP teskilatı, Ortaklar belediyesi hakkında yapılan nesriyat üzerine
Anadolu gazetesine bir tekzip göndermistir. Tekzipte “DP idaresinde olan belediyede çalısanların tamamının vazifelerini daima memleket hisleriyle ve tarafsızlıkla yapmayı ilke edindikleri” ifade edilmistir. Demokrat Parti’ye göre kendilerini parti ihtiraslarından kurtaramayanlar, belediyenin müspet icraatlarını mümkün oldugu kadar kötüleme gayreti içerisindedir. Onlar bu tutumlarıyla idari makamlarını belediyeye karsı tahrik etme amacındadır. Yine tekzipte gazetede yayımlanan iddiaların tamamının bir yalandan ibaret oldugu söylenmistir. “Dükkân kiraları Ortaklar belde olmadan önce köy statüsündeyken muhtarlıkla dükkân kiracıları arasında yapılan kontrat sonucunda artırılmıstır. Ortaklar belde olduktan sonra muhtarlıktaki tüm sözlesme ve evraklar belediyeye devredilmis tir. Kiracılar uzun süre söz konusu artırılmıs kiralarını muhtarlıga ödemelerine ragmen, belediye seçimlerine DP’nin kazanması üzerine kiracılar bazı çevrelerin tahriki sonucunda DP idaresindeki belediyeye zarara ugratmak için kiralarını ödemek hususunda isteksiz davranmıslardır. Belediye burada sadece kamu alacagının pesindedir. Dükkânların ise gerçekten tamire ihtiyacı vardır.
Bunun yapılabilmesi için dükkânların geçici olarak bosaltılması konusunda kiracılara teblig de bulunulmustur. Germencik kaymakamı ise bu tamirat olayını durdurmamıstır, sadece tamirat sonunda daha önce yapılan kira kontratları geregi dükkânların tekrar eski kiracılara verilmesini söylemistir. Su anda beldemizde bir mülkiye müfettisi vardır. Bu müfettisin arastırmaları sonucunda ve Türk adaletinin(mahkemelerinin) önünde hakikatin ortaya çıkacagını umuyoruz.”
Recep Süzen/Ortaklar Belediye Baskanı.986
Belediye ile kiracılar arasındaki basit bir sorun taraflarca büyütülerek tam bir
siyasi krize dönüstürülmüstür. Ortaklar’dan belediyenin kiracısı oldugu söylenen bazı kimseler Anadolu gazetesine gönderdikleri mektuplarla, Ortaklar Belediye Baskanı’nın Anadolu gazetesinde yayımlanan tekzip mektubunu ve Demokrat İzmir gazetesinde çıkan Ortaklar Belediyesi lehindeki haberleri yalanlamıslardır. Gönderilen mektupta bu kisiler kira artısı yüzünden belediyenin kendilerini mahkemeye verdigini ve mahkeme sonucunu beklemeden dükkânların tahliye edilmesi için tebligatta bulunuldugunu söylemislerdir. Daha sonra dükkânların içerisinde birkaç tahtanın çürümesi bahane edilerek dükkânların tamirat edilmesi kararı alınmıstır. Dükkânların çatıları açılmıs ve kiracıların esyaları yagmur altında bırakılmıstır. Yine DP üyesi kimi kiracıların dükkânları dokunulmamıstır. Belediye taraflı davranmıstır. CHP üyelerine karsı hasımca davranan belediye asli görevlerini yapmamıstır. Örnegin beldede açık alanlarda saglıksız kosullarda hayvan kesilip et satısı yapıldıgı halde bununla ilgili tedbir almamıstır. Sahipleri DP üyesi diye saglıksız kosullarda hizmet veren hanlar haklarında herhangi bir islem yapmamıs olanları görmezden gelmistir.987
Ortaklar Belediye seçimleri sırasında yasananlar ve seçim sonuçları, iktidarın
degismesiyle nelerin ortaya çıkabileceginin habercisi olmustur.
BU BÖLÜM DİPNOTLARI;
964 Demokrat Parti, 3 Temmuz 1948.
965 Demokrat İzmir, 7 Temmuz 1948.
966 Demokrat İzmir, 2 Mart 1949.
967 BCA, 490.01/245.974.1.
968 Demokrat İzmir, 3 Mart 1949.
969 Mitingde yapılan tüm konusmaların metinleri aynı bkz, Demokrat İzmir, 6 Mart 1949.
970 Demokrat İzmir, 12 Mart 1949.
971 Anadolu, 8 Mart 1949.
972 Demokrat İzmir, 7 Mart 1949.
973 Demokrat zmir, 20 Mart 1949.
974 BCA, 490.01/245.974.1.
975 Anadolu, 8 Mart 1949.
976 Anadolu, 15 Mart 1949.
977 Anadolu, 23 Mart 1949.
978 BCA, 490.01/245.974.1.
979 Demokrat İzmir, 19 Mayıs 1949.
980 BCA, 490.01/245.974.1.
981 Demokrat İzmir, 9 Aralık 1949.
982 Anadolu, 18 Mart 1949.
983 Anadolu, 9 Eylül 1949.
984 Anadolu, 18 Eylül 1949.
985 Anadolu, 21 Kasım 1949.
986 Anadolu, 23 Kasım 1949.
987 Anadolu, 7 Aralık 1949.
38 CU BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder