AB UYUM PAKETİ, YASA DEĞİŞİKLİKLERİ, BÖLÜM 1

AB UYUM PAKETİ, YASA DEĞİŞİKLİKLERİ, BÖLÜM 1

TÜRKİYE’NİN DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜM ENVANTERİ (2002-2012) 


     Yakın dönemde demokratikleşme alanındaki çabalar, 1999’da Helsinki’de başlayan Türkiye’nin AB’ye adaylık süreci ile hız kazanmış, bu alanda özellikle 2001 yılında gerçekleştirilen anayasa değişiklikleri başta olmak üzere önemli adımlar atılmıştır. Bununla birlikte “Türkiye’nin Değişim ve Dönüşüm Envanteri ” başlıklı bu çalışma; gerçekleştirilen reformların yoğunluğu, kapsamı, niteliği ve etkileri itibariyle özel bir önem arz eden 2002-2012 yılları arasını kapsayan son on yıllık dönemde yapılan çalışmaları içermektedir. Ayrıca önemine binaen, 2013 yılının ilk altı ayında gerçekleştirilen demokratikleşme adımlarına da yer verilmiştir. 

BİRİNCİ AVRUPA BİRLİĞİ (AB) UYUM PAKETİ 6* 
DİPNOT ;
*6- 6/2/2002 tarihli ve 4744 sayılı Kanun (Resmi Gazete:19/2/2002, 24676). 

• 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu’ndaki Değişiklikler: TCK’nın 159’uncu maddesinin birinci fıkrasındaki değişiklikle devletin ve organlarının tahkir ve tezyifi 
suçunun cezası 1-6 yıl aralığından, 1-3 yıl aralığına düşürülmüştür. TCK’nın 312’nci maddesinde yapılan değişiklikle de para cezaları madde metninden 
çıkarılmıştır (4744 sayılı Kanun’un 1 ve 2’nci maddeleri). 
• Terörle Mücadele Kanunu’ndaki Değişiklikler: 3713 sayılı Kanun’un 7 ve 8’inci maddelerinde yapılan değişikliklerle bu maddelerdeki düşünce ve ifade özgürlüğüne yönelik sınırlamalar hafifletilmiştir (4744 sayılı Kanun’un 3 ve 4’üncü maddeleri). 
• Gözaltı Sürelerinin Kısaltılması: Devlet Güvenlik Mahkemelerinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 16’ncı maddesinin ikinci fıkrasında yer alan, toplu olarak işlenen suçlarda gözaltı süresinin 7 güne kadar uzatılabileceği yönündeki hüküm madde metninden çıkarılmıştır. Üçüncü fıkrada yapılan değişiklikle de, olağanüstü hal uygulamasının geçerli olduğu bölgelerdeki gözaltı süresi “7 gün”den “4 gün”e; bu sürenin azami haddi de “10 gün”den “7 gün”e indirilmiştir. 
Aynı kapsamda, CMUK’nın 128’inci maddesinin ikinci fıkrasının ikinci cümlesi madde metninden çıkarılarak toplu olarak işlenen suçlarda azami gözaltı süresi 
“7 gün”den “4 gün”e indirilmiştir (4744 sayılı Kanun’un 5 ve 6’ncı maddeleri). 

• Sanığın Avukatı ile Görüşme Hakkının Genişletilmesi: Devlet Güvenlik Mahkemelerinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 16/4 maddesinde yapılan değişiklikle, şüphelinin gözaltındayken avukatıyla görüşme imkanı söz konusu mahkemelerin yargı yetkisinde bulunan suç konularını da kapsayacak şekilde genişletilmiştir (4744 sayılı Kanun’un 5’inci maddesi). 
• Yakalanan veya Gözaltına Alınanın Durumunun Yakınlarına Bildirilmesi İmkanının Genişletilmesi: CMUK’nın 107’nci maddesinin üçüncü fıkrasında yapılan değişiklikle, yakalamadan ve yakalama süresinin uzatılmasına ilişkin emirden yakalananın bir yakınına veya belirlediği kişiye, Cumhuriyet Savcısının 
kararıyla gecikmeksizin haber verileceği hükme bağlanmıştır (4744 sayılı Kanun’un 7’nci maddesi). 

İKİNCİ AB UYUM PAKETİ 7* 
DİPNOT;
*7- 26/3/2002 tarihli ve 4748 sayılı Kanun (Resmi Gazete: 9/4/2002, 24721). 

• Basın Özgürlüğünün Güçlendirilmesi: Basın Kanunu’nda yapılan değişikliklerle basın suçlarının kapsamında daraltmaya gidilmiş, suç teşkil eden yazının 
yayımlandığı basın organının kapatılma cezası aralığı “3 gün-1 ay” yerine “1-15 gün” olarak değiştirilmiştir. 
Ayrıca sorumlular için öngörülen “1-6 ay hapis cezası”, “1-3 ay hapis cezası”na düşürülmüştür. Para cezaları da madde metninden çıkarılmıştır 
(4748 sayılı Kanun’un 2’nci maddesi). 
• Örgütlenme Özgürlüğünün Güvenceye Bağlanması: Dernekler Kanunu’nun 4, 5, 6, 34, 38 ve 43’üncü maddelerinde yapılan değişikliklerle, dernek kurucusu 
olmaya ve dernek faaliyetlerinde kullanılabilecek dillere ilişkin yasak ve sınırlamalar kaldırılmış, derneklerin kurulmasında izin sisteminden bildirim sistemine geçilmiştir (4748 sayılı Kanun’un 5’inci maddesi). 
• Barışçıl Toplantı Hakkının Genişletilmesi: 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nun 9, 17 ve 19’uncu maddelerinde yapılan değişikliklerle, 
toplantı hakkının kullanılmasında “fiil ehliyetine sahip ve 18 yaşını doldurmuş olmak” yeterli hale getirilirken, düzenleme kurullarına ilişkin sınırlayıcı 
hükümler kaldırılmıştır. Ayrıca, toplantıların yasaklanması veya ertelenmesi konusundaki sınırlama sebepleri azaltılmış, il veya ilçelerdeki toplantıların 
“yasaklanması” yerine “ertelenmesi” yoluna gidilmesi kabul edilmiştir (4748 sayılı Kanun’un 6 ve 7’nci maddeleri). 

• Siyasi Partiler Bakımından Örgütlenme Özgürlüğünün Genişletilmesi: 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 101 ve 102’nci maddelerinde yapılan değişikliklerle, siyasi partilerin kapatılması seçeneğine alternatif olarak “Devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılması” hükmü getirilmiştir. 

Kanun’un 103’üncü maddesinde yapılan değişiklikle de, siyasi partilerin kapatılmasını zorlaştırmak amacıyla “odak olma kıstası” getirilmiştir 
(4748 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesi). 
• AİHM Kararlarının Uygulanmasının Etkinleştirilmesi: Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun’un 13’üncü maddesinde yapılan 
değişiklikle, AİHM tarafından işkence ve kötü muamele suçları nedeniyle verilen kararlar sonucunda devletçe ödenen tazminatlardan dolayı sorumlu personele rücu kuralı getirilmiştir (4748 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesi). 
• Savunma Hakkının Güçlendirilmesi: DGM’lerin görev alanına giren suçlardan dolayı yakalanan veya tutuklanan kişinin müdafii ile yalnız görüşmesini 
sağlamak ve böylece savunma hakkını güçlendirmek amacıyla Devlet Güvenlik Mahkemelerinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 16’ncı 
maddesinin son fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır (4748 sayılı Kanun’un 7’nci maddesi). 
• Sivilleşme Yönünde Adımlar Atılması: Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu’nun 9’uncu maddesi yürürlükten kaldırılarak jandarma subaylarının 
valiliklere ve kaymakamlıklara vekâlet edebilmesi yolu kapatılmıştır. İl İdaresi Kanunu’nun 29’uncu maddesinde yapılan değişiklikle de kaymakamlıklara 
sadece mülki idare amirlerinin vekalet edebileceği hükme bağlanmıştır (4748 sayılı Kanun’un 7’nci maddesi). 

ÜÇÜNCÜ AB UYUM PAKETİ 8*
DİPNOT;
8- 3/8/2002 tarihli ve 4771 sayılı Kanun (Resmi Gazete : 9.8.2002, 24841) 

• Ölüm Cezasının Kaldırılması: 1984’ten bu yana Türkiye’de uygulanmayan ölüm cezası, AİHS’ne Ek 6 No.lu Protokol’e uygun olarak savaş, yakın savaş 
tehlikesi ve terör suçları hariç olmak üzere kaldırılmıştır (4771 sayılı Kanun’un 1’inci maddesi). 
• AİHM Kararları Işığında Yargılamanın Yenilenmesi İmkanının Getirilmesi: Ceza ve hukuk davalarında AİHM’nin verdiği kararlar doğrultusunda yargılamanın 
yenilenmesine imkan verecek biçimde 1086 sayılı HUMK ve 1412 sayılı CMUK’da değişikliğe gidilmiştir (4771 sayılı Kanun’un 6 ve 7’nci maddeleri). 
• Basın Özgürlüğünün Genişletilmesi: Basın Kanunu’nun 31 ve ek 3’üncü maddelerinin yürürlükten kaldırılmasıyla basın yoluyla işlenen suçlar için öngörülen tüm hapis cezaları kaldırılmak suretiyle ifade ve basın özgürlüğü genişletilmiştir (4771 sayılı Kanun’un 12’nci maddesi). 
• Örgütlenme Özgürlüğünün Güçlendirilmesi: Dernekler Kanunu’nun 11, 12, 45, 47 ve 62’nci maddelerinde yapılan değişikliklerle, derneklerin faaliyetlerini 
kolaylaştırıcı hükümler getirilmiştir. Kanun’un 39 ve 56’ncı maddelerinde yapılan değişikliklerle de kamu görevlileri ile öğrencilerin dernek üyesi olmaları 
önündeki engeller kaldırılmıştır (4771 sayılı Kanun’un 3 ve 12’nci maddeleri). 
• Farklı Dil ve Lehçelerde Yayın Yapabilme ve Özel Kurslar Açabilme İmkanının Getirilmesi: Yabancı Dil Eğitimi ve Öğretimi Kanunu ile Radyo ve Televizyonların 
Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun’da yapılan değişikliklerle, Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve 
lehçelerde yayın ve öğretim yapma hakkı üzerindeki kısıtlamalar kaldırılmıştır (4771 sayılı Kanun’un 8 ve 11’inci maddeleri). 
• Barışçıl Toplantı Hakkının Güçlendirilmesi: Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nda yapılan değişikliklerle, yabancıların Türkiye’de toplantı ve gösteri 
yürüyüşlerine katılmaları ve etkinliklerde yer almaları kolaylaştırılmış; toplantı düzenleme bildirim süresi yetmiş iki saatten kırk sekiz saate indirilerek toplantı 
ve gösteri yürüyüşleri konusundaki özgürlükler genişletilmiştir (4771 sayılı Kanun’un 5’inci maddesi). 
• Cemaat Vakıflarının Mülkiyet Sorunlarının Giderilmesi: Vakıflar Kanunu’nun 1’inci maddesinde yapılan değişiklikle, cemaat vakıflarının taşınmaz mal edinmeleri ve tasarrufta bulunmaları konusunda iyileştirme sağlanmıştır (4771 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesi). 

2 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR,.

***