KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI AZERBAYCAN BÖLÜM 20
7. SONUÇ
Azerbaycan Cumhuriyeti, 1995 tarihli Anayasası ile bağımsızlık öncesi benimsemiş olduğu başkanlık sistemini ve sistem içerisindeki organların
görev ve yetkilerini düzenlemiştir. Azerbaycan Anayasası ile hâkimiyetin halka ait olduğu, serbest, eşit, genel ve gizli oy esasına dayalı seçim sistemi,
demokratik ve seküler hukuk devleti, kuvvetler ayrılığı gibi demokratik bir devlette olması gereken özellikler güvence altına alınmıştır. Ancak, yürütmenin muhalefete ve basına karşı izlemiş olduğu politikalar ve devlet başkanının sistem içerisindeki otoritesini arttıran anayasal ve hukuki düzenlemeler, Azerbaycan siyasi rejiminin siyaset bilimciler tarafından yarı-otoriter rejim ya da sultanistik yarı-otoriter rejim olarak sınıflandırılmasına neden olmuş ve ülkenin biçimsel bir demokrasiye sahip olduğu ileri sürülmüştür. Gönenç’e göre, Azerbaycan Anayasası bağımsızlık sonrası yaşanan darbelerden dolayı “ Darbe Sendromu ”103 etkilerini taşımaktadır ki bu etki “siyasal sistemin istikrarını sağlama”
kisvesi altında devlet başkanlığı otoritesinin daha da güçlenmesine sebep olmuştur.
Azerbaycan Anayasası’na göre, yürütmenin başı olan başkanın yürütme gücünü paylaştığı başka bir organ yoktur. Devlet başkanı doğrudan halk tarafından seçilir ve başkan yürütme görevini icra ederken kendisine yardımcı olan başbakan ve bakanlar kurulunu seçer. Yasama ve yürütmenin birbirinin varlığını sona erdirebileceğine dair anayasal düzenlemeler mevcut değildir. Bu doğrultuda Azerbaycan yönetim sistemini Amerikan hükümet sistemine benzer şekilde “başkanlık sistemi” olarak adlandırmak mümkündür. Ancak, ülkenin siyasi, idari, ekonomik, kültürel ve tarihsel alanlarda kendine özgü koşulları sebebiyle Azerbaycan yönetim sistemi, ABD’de uygulanan başkanlık sisteminden farklılaşmaktadır. Azerbaycan hükümet sisteminin ABD’de uygulanan başkanlık sisteminden en önemli farkı “kuvvetler ayrılığı” ilkesinin ve “fren ve denge” mekanizmasının tam olarak uygulanamamasıdır. Diğer bir fark, ülkede siyasal aktör olarak başbakan ve bakanlar kurulunun olmasıdır. Hükümet sisteminin
niteliği konusunda tartışmalara da yol açan bu durum, yürütmenin iki kanatlı olduğunu göstermemektedir. Zira, başbakan ve bakanlar kurulu parlamentoya karşı değil, devlet başkanına karşı sorumludur.
Azerbaycan siyasal sisteminin merkezinde yer alan devlet başkanının yasama, yürütme ve yargı alanlarında geniş yetkileri vardır. Azerbaycan devlet başkanı kanun önerisinde bulunarak yasama sürecine iştirak edebilmekte ve başkanın vermiş olduğu kanun önerisi üzerinde Meclis değişiklik yapamamaktadır. Devlet başkanı ayrıca, kanun hükmünde olan ve “ferman” olarak adlandırılan kararnameler çıkarabilmektedir. Devlet başkanının yasama sürecindeki geniş yetkileri karşısında Azerbaycan Milli Meclisinin yürütme organı üzerindeki denetimi oldukça zayıftır; hatta neredeyse yoktur. Parlamentonun yürütme karşısında zayıf olmasının sebebi, iktidar partisi YAP’ın ve iktidarı destekleyen bağımsızların parlamentoda çoğunluğu oluşturmasıdır. Bundan dolayı, parlamentoda hemen hemen hiçbir muhalif ses çıkmadan yürütmenin kanun önerileri kabul edilmektedir. Bu bağlamda, Meclisin uygulamada yürütmeden bağımsız olarak kanun önerisinde bulunamaması ve yürütme üzerinde
denetim ve gözetim mekanizmasını işletememesi siyasi sisteme getirilen önemli eleştirilerdir.
Azerbaycan’da sert kuvvetler ayrılığının önündeki diğer bir engel, başkanın yargı alanında sahip olduğu geniş yetkilerdir. Anayasa Mahkemesi ve Yüksek Mahkeme (Yargıtay) üyeleri ile uyuşmazlık mahkemeleri hâkimlerini ve cumhuriyet başsavcısını Meclisin onayı ile atayan devlet başkanı, diğer mahkemelerin hâkimlerini Meclisin onayı olmadan görevlendirmektedir.
2000 yılından itibaren yapılan ve devlet başkanı ile iktidar partisinin siyasal sistem içerisindeki otoritesini güçlendiren ve süreklilik sağlayan anayasal ve hukuksal düzenlemeler, ülkede siyasi partilerin yaşamasına izin verse de, iktidara gelme şansını azaltmıştır. Ülkede parçalanmış muhalefeti zayıflatan diğer bir unsur ise 2002 yılında kabul edilen, tüm milletvekillerinin dar bölge seçim sistemi ile seçilmesine dair anayasa değişikliğidir. İki partili bir sistemi teşvik eden ve zayıf partilerin yaşamasına izin vermeyen bir sistem olarak nitelendirilen dar bölge seçim sistemi, yerelde güçlü iktidar seçkinlerinin parlamentoya girmesine zemin hazırladığı için eleştirilmiştir.
Azerbaycan hükümet sistemine yöneltilen eleştirilerin başında, devlet başkanının otoritesinin anayasa değişiklikleriyle gittikçe güçlenmesi gelmektedir. Hatta başkanın sahip olduğu geniş yetkiler sebebiyle Azerbaycan hükümet sistemi “süper başkanlık sistemi” olarak da nitelendirilmiştir. Ayrıca sert kuvvetler ayrılığının mevcut olmaması yürütmenin erkler dengesinde daha ağır basmasına sebep olmuştur.
Mevcut siyasal sistem başkanı denetleyecek ve frenleyecek bir mekanizma öngörmemiş, “frensiz” ve “uyumlu” bir yapının oluşumuna hizmet etmiştir.
Devlet başkanına sınırsız seçilebilme hakkı tanıyan ve kalıcı iktidar yolunu açan 2009 Anayasa değişikliği, dış basın ve muhalefet tarafından eleştirilmiş; demokratikleşme sürecinde olan Azerbaycan için otoriter rejime dönüşme tehlikesi yarattığı ileri sürülmüştür.
Bütün bu çerçeve içinde, Azerbaycan hükümet sisteminde öne çıkan özellikler; merkezde yasama, yürütme ve yargı alanlarında birçok yetkiyle donatılmış güçlü başkan; başkanın partisinin çoğunlukta olduğu ve onunla uyumlu çalışan yasama organı; başkanın hâkimlerin atanmasında ve yüksek yargı organları üyelerinin belirlenmesinde önemli yetkilere sahip olduğu yargı sistemi ve iktidar karşısında Azerbaycan’ın bağımsızlığını kazanmasından günümüze kadar örgütsel açıdan var olmuş, ancak iktidara gelememiş zayıf ve parçalanmış muhalefet şeklinde sıralanabilir. Başkanlık sisteminin iyi işlememesinin önündeki en önemli engel ise, demokratik hukuk devletinin temelinde yer alan etkili fren ve denge mekanizmalarına dayanan kuvvetler ayrılığı ilkesinin tam olarak uygulanamamasıdır. Bu açıdan değerlendirildiğinde Azerbaycan’da terazinin bir kefesinde yer alan güçlü ve istikrarlı yönetim, diğer kefesinde yer alan demokratikleşme karşısında ağır basmaktadır. Diğer yandan ülkenin enerji sektörüne dayalı ekonomik büyümesi de siyasal liberalleşmeye ivme kazandırmak yerine iktidarın gücünü pekiştiren bir unsur olarak kalmıştır.
KAYNAKÇA
Abbasov, Shahin. “Presidential and Democratization Process in Azerbaijan”, Friedrich-Ebert-Stiftung İnternet Sitesi,
http://library.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/05810.pdf, Erişim: 03.06.2013.
Abdullayev, Cavid.“Azerbaycan’da Anayasallaşma Süreci ve Benimsenen Sistemin Niteliği,” Avrasya Dosyası, Cilt 7, Sayı 1,
http://www.21yyte.org/assets/uploads/files/109-131%20cavid.PDF, Erişim: 14.03.2014, s. 109-131.
Aliyev, Cabir. “Azerbaycan Anayasal Yargı Sisteminde ‘Şikayet’ Denetim Usulü:
Anayasa Şikayeti.” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi,2010.
Alkan, Haluk. Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası. Ankara:USAK Yayınları, 2010.
____ .“Demokrasi-Otoriterlik Ayırımında Orta Asya ve Kafkasya Türk
Cumhuriyetlerinde Siyasal Partiler: Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan
Örnekleri.” ASAM Avrasya Dosyası, Cilt 10, Sayı 4 (2004), s. 208-235.
____ .“Türk Cumhuriyetlerinde Siyasal Kurumsallaşma Süreci: Geçen Yirmi Yılın
Bir Bilançosu.” Bilig, Sayı 61 (Bahar 2012),
http://yayinlar.yesevi.edu.tr/files/article /521.pdf, Erişim: 06.06.2013, s. 1-30.
Aras, Bülent. “Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri, 2013.” Hazar
Strateji Enstitüsü, http://www.hazar.org/content/yayinlar/azerbaycan_
cumhurbaskanligi_secimleri_2013_310.aspx, Erişim: 14.03.2014.
Aslanlı, Araz. “Azerbaycan’da Devlet Başkanlığı Seçimi ve Sonrasındaki
Gelişmeler.” Karadeniz Araştırmaları, (Bahar 2004), http://www.karam.org.tr/Makaleler/1118809 257 aslanli.pdf, Erişim: 06.06.2013, s. 102-120.
Azerbaycan Respublikası Baş Prokurorluğu. “Azerbaycan Respublikasının
Cinayet Mecellesi”,
http://www.genprosecutor.gov.az/files/uploader/AR-in_cinayet_mecellesi.doc, Erişim: 10.09.2014.
Azerbaycan Respublikasının Dövlet Statistika Komitesi. “Azerbeycanda demeqrafik vaziyyet”,
http://www.stat.gov.az/xeber/index.php?id=3380, Erişim: 04.11.2016.
Azerbaycan Respublikası M?rk?zi Seçki Komissiyası. “Azerbaycan Respublikasının
Seçki Mecellesi”,
http://www.msk.gov.az/uploads/qanunvericilik/seckimacallasi_
2013.pdf, Erişim: 03.06.2013.
____ .“Seçkiler”, http://www.cec.gov.az/az/ main_az.htm, Erişim: 29.04.2013.
Az?rbaycan Respublikası Milli M?clisi. “Az?rbaycan Respublikası Milli M?clisi
Daxili Nizamnam?sinin t?sdiq edilm?si Haqqında Az?rbaycan Respublikasının
Qanunu”, http://www.meclis.gov.az/?/az/content/39, Erişim: 06.06.2013.
____ .“Stenoqram”, http://www.meclis.gov.az/?/az/stenoqram/418,
Erişim: 09.11.2016.
196 TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Bayulgen, Oksan. Foreign Investment and Political Regimes The Oil Sector in
Azerbaijan, Russia and Norway. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
Center for Systemic Peace. “Polity IV Country Report 2010: Azerbaijan”, http://
www.systemicpeace.org/polity/Azerbaijan2010.pdf, Erişim: 19.07.2013.
CIA. “The World Factbook: Azerbaijan”, https://www.cia.gov/library/
publications/the-world-factbook/geos/aj.html, Erişim: 04.11.2016.
Cornell, Svante E. “Democratization Falters in Azerbaijan. ” Journal of Democracy,
Cilt 12, Sayı 2 (Nisan 2001), s. 118-131.
Demirelli, Levent. “Azerbaycan Cumhuriyeti Kamu Yönetimi Örgütlenmesi.”
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2012.
Demirtepe, Turgut. “Azerbaycan’da Yaklaşan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri”, USAK
Analist İnternet Sitesi, http://www.usakanalist.com/detail.php?id=713,
Erişim: 07.04.2014.
Diamond, Larry Jay. “Thinking about Hybrid Regimes.” Journal of Democracy, Cilt 13,
Sayı 2 (Nisan 2002), s. 21-35.
Duverger, Maurice. Siyasi Partiler. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1993.
Economic Intelligence Unit. “Democracy Index 2015”, http://www.eiu.com/
public/topical_report.aspx?campaignid=DemocracyIndex2015,
Erişim: 07.11.2016.
Election Guide. “Republic of Azerbaijan”, http://www.electionguide.org/country.
php?ID=16, Erişim: 29.04.2013.
Elgie, Robert. “Semi-Presidentialism: An Increasingly Common Constitutional
Choice.” Semi-Presidentialism and Democracy içinde, Robert Elgie, Sophia
Moestrup ve Yu-Shan Wu ed., New York: Palgrave Macmillan, 2011, s. 1-20.
Elma, Fikret. “Azerbaycan’da Yerel Yönetişim ve Belediye: Bakü ve Yakın Havzası Örneği.” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 18, Sayı 2 (2013), http://sablon.sdu.edu.tr/fakulteler/iibf/dergi/
files/2013-2-10.pdf, Erişim: 28.10.2014, s. 163-186
Ergül, Ozan ve Cavid Abdullayev. “Azerbaycan Anayasası”, http://acikarsiv.ankara.
edu.tr/browse/1111/1691.pdf, Erişim: 14.03.2014.
Ergün, Ayça. “Post-Soviet Political Transformation in Azerbaijan: Political Elite,
Civil Society and The Trials of Democratization.” Uluslararası İlişkiler, Cilt 7, Sayı
26 (Yaz 2010), http://www.uidergisi.com/wp-content/uploads/2013/02/
post-soviet-political-relations.pdf, Erişim: 14.03.2014, s. 67-85.
Esen, Ahmet Turan. “2013 Seçimleri Yaklaşırken Azerbaycan’da Muhalefet
Partileri”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü İnternet Sitesi, http://www.21yyte.
org/tr/arastirma/azerbaycan/2013/04/22/6963/2013-secimleriyaklasirken-
azerbaycanda-muhalefet-partileri, Erişim: 07.04.2014.
Freedom House. “Freedom in the World 2016”,
https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2016/azerbaijan, Erişim: 07.11.2016.
Gafarlı, Orhan ve Serap Koydemir. “Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri.” BİLGESAM İnternet Sitesi,
http://www.bilgesam.net/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=2473:2013-10-07-20-50-58&catid=86:analizler-kafkaslar&Itemid=148, Erişim: 07.04.2014.
Gönenç, Levent. “Azerbaycan Anayasası Üzerine Notlar.” Ankara Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 47, Sayı 14 (1998),
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/294/2683.pdf, Erişim: 29.04.2013, s. 185-220.
Guliyev, Farid. “Post-Soviet Azerbaijan: Transition to Sultanistic
Semiauthoritarianism? An Attempt at Conceptualization.” Demokratizatsiya:
The Journal of Post-Soviet Democratization, Cilt 13, Sayı 3 (Yaz 2005), s. 393-435.
Hacıyev, Natig. “Başkanlık Sistemi ve Azerbaycan Örneği.” Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2009.
Hasanoğlu, Mürteza. “Azerbaycan Cumhuriyeti’nde Devletin Yeniden Yapılandırılması.” Sayıştay Dergisi, Sayı 69,
http://www.sayistay.gov.tr/dergi/icerik/der69m5.pdf, Erişim: 28.10.2014, s. 73-90.
Heinrich, Andreas. “The Formal Political System in Azerbaijan and Kazakhstan”, The Research Centre for East European Studies İnternet Sitesi,
http://www.forschungsstelle.uni-bremen.de/UserFiles/file/06-Publikationen/Arbeitspapiere/fsoap107.pdf, Erişim: 03.06.2013, s. 10-26.
IDEA. “Voter turnout data for Azerbaijan”,
http://www.idea.int/vt/countryview.cfm?Country Code=AZ, Erişim: 06.06.2013.
IPU. “Azerbaijan Parliamentary Chamber: Milli Mejlis Elections Held in 1995”,
http://www.ipu.org/parline-e/reports/arc/2019_95.htm, Erişim: 14.04.2014.
____ .“Azerbaijan Milli Mejlis (National Assembly)”,
http://www.ipu.org/parline-e/reports/2019_E.htm, Erişim: 08.11.2016.
İba, Şeref. “Cumhurbaşkanınca Yayımlanması Kısmen veya Tamamen Uygun
Bulunmayan Kanunların Meclise Geri Gönderilmesi.” Ankara Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 52, Sayı 3 (2003), s. 299-316.
Kamrava, Mehran. “State-Building in Azerbaijan: The Search for Consolidation.”
Middle East Journal, Cilt 55, Sayı 2 (İlkbahar 2001), s. 216-236.
Linz, Juan. Totaliter ve Otoriter Rejimler. Ankara: Liberte Yayınları, 2008.
Mehmetoğlu, Enes. “Azerbaycan Anayasasında Yürütme Erki.” Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2010.
Mollaer, Fırat. “Azerbaycan’da Demokrasi ve Geleceği Üzerine Gözlemler.” Bilgi,
8 (2004), http://www.bilgidergi.com/uploads/2004Mollaer.pdf, Erişim:
04.06.2013.
Mövsümov, Elvin. “Azerbaycan’da Siyasi Partilerin Demokratikleşme Sürecine
Etkileri.” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2008.
198 TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Nichol, Jim. “Azerbaijan’s October 2008 Presidential Election: Outcome and
Implications”, Report, Congressional Research Service, http://www.fas.org/
sgp/crs/row/RS22977.pdf, Erişim: 03.06.2013, s. 1-6.
OSCE/ODIHR. “Azerbaijan”, http://www.osce.org/odihr/elections /azerbaijan,
Erişim: 29.04.2013.
____ .“Republic of Azerbaijan: Parliamentary Elections Final Report, 2001”, http://
www.osce.org/odihr/elections /azerbaijan/ 14265, Erişim: 06.06.2013.
____ .“Republic of Azerbaijan: Parliamentary Elections Final Report, 2005”, http://
www.osce.org/odihr/elections/azerbaijan/17946, Erişim: 06.06.2013.
____ .“Republic of Azerbaijan: Parliamentary Elections Final Report, 2006”, http://
www.osce.org/odihr/elections/azerbaijan/19596, Erişim: 06.06.2013.
____ .“Republic of Azerbaijan: Parliamentary Elections Final Report, 2010”, http://
www.osce.org/odihr/75073, Erişim: 06.06.2013.
____ .“Republic of Azerbaijan: Presidential Election, 9 October 2013 Final Report”,
http://www.osce.org/institutions/110015, Erişim 19.03.2014.
Ottaway, Marina. Democracy Challenged: The Rise of Semi-Authoritarianism.
Washington DC: Carnegie Endowment for International Peace, 2003.
Önder, Tuncay. “Seçim Sistemleri.” Siyaset içinde, Mümtazer Türköne ed., Ankara: Lotus Yayınevi, 2003, s. 293-314.
Özbudun, Ergun. Otoriter Rejimler, Seçimsel Demokrasiler ve Türkiye. İstanbul:
İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
Özgişi, Tunca. “Orta Asya Cumhuriyetleri ve Azerbaycan’ın Parlamento Yapılarının Karşılaştırmalı Analizi.” Türkiyat Mecmuası, Cilt 22, (Güz, 2012), http://www.journals.istanbul.edu.tr/tr/index.php/turkiyat/article/view/18740/pdf, Erişim: 03.06.2013, s. 83-102.
Özkul, Fatih. “Başkanlık Sistemi Üzerine Amerika Birleşik Devletleri ve Azerbaycan Modeli Karşılaştırması.” TBB Dergisi, Sayı 103 (2012), http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/ m2013-103-1228, Erişim: 03.06.2013, s. 85-110.
Rehimli, Recep. “Azerbaycan Yönetim Sistemi.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar
Dergisi, Cilt 2, Sayı 9 (Sonbahar 2009), http://www.sosyalarastirmalar.com/
cilt2/sayi9pdf/ rehimli_recep.pdf, Erişim: 19.07.2013. s. 377-386.
Sarıahmetoğlu, Nesrin. “Azerbaycan’da Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Beklentiler
ve Gerçekler”, ORSAM İnternet Sitesi, (Ekim 2013), http://www.orsam.org.tr/
tr/trUploads/Yazilar /Dosyalar/2013109170rapor.pdf, Erişim: 01.03.2014.
Schedler, Andress. “The Logic of Electoral Authoritarism.” Electoral Authoritarism The Dynamics of Unfree Competition içinde, Andreas Schedler ed., London: Lynne Rienner, 2006, s. 1-23.
Sedelius, Thomas. The Tug-of-War between Presidents and Prime Ministers: Semi- Presidentialism in Central and Eastern Europe. Örebro: Örebro Üniversitesi Yayını, 2006.
Sultanova, Shahla. “Challenging the Aliyev Regime: Political Opposition in
Azerbaijan.” Journal Article Demokratizatsiya: The Journal of Post-Soviet
Democratization, Cilt 22, Sayı 1 (Kış 2014), s. 15-37.
Şahinoğlu, Elhan. “Muhalefetsiz Oluşan Azerbaycan Parlamentosu”, 21. Yüzyıl
Türkiye Enstitüsü İnternet Sitesi,
http://www.21yyte.org/tr/arastirma/azerbaycan/2010/11/09/5882/muhalefetsiz-olusan-azerbaycanparlamentosu, Erişim: 24.03.2014.
T.C. Bakü Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği. “Azerbaycan Yıllık Raporu 2012:
Azerbaycan’ın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik-Ticari İlişkileri”,
http://www.musavirlikler.gov.tr/upload/AZER/RAPOR%202012.docx, Erişim: 10.03.2014.
Tokluoğlu, Ceylan. “Azerbaycan.” Bağımsızlıklarının Yirminci Yılında Azerbaycan,
Gürcistan ve Ukrayna içinde, İsmail Aydıngün ve Çiğdem Balım ed., Ankara:
Atatürk Kültür Merkezi, 2012, s. 15-115.
____ .“Perceptions of State and Leadership in Post-Soviet Azerbaijan (1991-2009).”
Middle Eastern Studies, Cilt 48, Sayı 3 (2012), s. 319-343.
TÜRKPA. “Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası”,
www.turk-pa.org/documents/turk-t.pdf, Erişim: 10.04.2013.
United Nations Public Administration Network (UNPAN). “Republic of Azerbaijan
Public Administration Country Profile”, (Mart 2004),
http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un/unpan023173.pdf, Erişim: 19.03.2014.
Valiyev, Anar. “Parliamentary Elections in Azerbaijan.” Problems of Post-Communism, Cilt 53, Sayı 3 (Mayıs-Haziran 2006), s. 17-35.
Wu, Yu-Shan. “Clustering of Semi-Presidentialism: A First Cut.” Semi-Presidentialism and Democracy içinde, Robert Elgie,
Sophia Moestrup ve Yu-Shan Wu ed., New York : Palgrave Macmillan, 2011, s. 21-41.
Yavaşgel, Emine. Temsilde Adalet ve Siyasal İstikrar Açısından Seçim Sistemleri ve Türkiye’deki Durum, İstanbul: Nobel Yayınevi, 2004.
DİPNOTLAR;
1 Guliyev, Azerbaycan’ı yarı-otoriter rejim tipi ile sultanlık rejim özelliklerinin bir arada olduğu sultanistik yarı-otoriter rejim olarak tanımlamıştır.
Bkz. Farid Guliyev, “Post-Soviet Azerbaijan: Transition to Sultanistic Semiauthoritarianism? An Attempt at Conceptualization,” Demokratizatsiya: The
Journal of Post-Soviet Democratization, Cilt 13, Sayı 3 (Yaz 2005), s. 395; Ottaway ise Azerbaycan’ı yarı-otoriter rejim olarak sınıflandırmıştır.
Bkz. Marina Ottaway, Democracy Challenged: The Rise of Semi-Authoritarianism (Washington DC: Carnegie Endowment for International Peace, 2003), s. 52;
Seçimsel otoriter rejimler ve alt sınıflandırmaları için bkz. Ergun Özbudun, Otoriter Rejimler, Seçimsel Demokrasiler ve Türkiye (İstanbul:
İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011), s. 39-53; İlham Aliyev yönetimini modern sultancı rejim ve otoriter rejim olarak nitelendiren görüşlerin de ele
alındığı çalışma için Bkz. Ceylan Tokluoğlu, “Perceptions of State and Leadership in Post-Soviet Azerbaijan (1991-2009),” Middle Eastern Studies, Cilt 48,
Sayı 3 (2012), s. 329-330.
2 “The World Factbook: Azerbaijan”, CIA İnternet Sitesi,
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html, Erişim: 04.11.2016.
3 “Аzərbаycаndа dеmоqrаfik vəziyyət”, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi,
http://www.stat.gov.az/xeber/index.php?id=3380, Erişim: 04.11.2016.
4 “The World Factbook: Azerbaijan”.
5 Ceylan Tokluoğlu, “Azerbaycan,” Bağımsızlıklarının Yirminci Yılında Azerbaycan, Gürcistan ve Ukrayna içinde, İsmail Aydıngün ve Çiğdem Balım ed.
(Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2012), s. 51-52; Recep Rehimli, “Azerbaycan Yönetim Sistemi,” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 2, Sayı 9
(Sonbahar 2009),
http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt2/sayi9pdf/rehimli_recep.pdf, Erişim: 19.07.2013, s. 382.
6 “Democracy Index 2015”, Economic Intelligence Unit İnternet Sitesi,
http://www.eiu.com/public/topical_report.aspx?campaignid=DemocracyIndex2015, Erişim: 07.11.2016, s. 7.
7 Özgürlükler Evi Demokrasi Endeksi’ne göre, ülkelere siyasal haklar ve sivil özgürlükler dikkate alınarak 1 ilâ 7 arasında değerler verilmiştir.
7 skoru demokratik unsurların yokluğunu gösterirken, 1 skoru tam gelişmiş demokrasileri gösterir. Yıllık ortalaması 1 ilâ 2,5 arasında değer alan siyasal
sistemler özgür, 3 ilâ 5,5 arasında değer alanlar kısmen özgür ve 5,5 ilâ 7 arasında değer alanlar ise özgür olmayan siyasal sistemlerdir.
“Freedom in the World 2016”, Freedom House İnternet Sitesi,
https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2016/azerbaijan, Erişim: 07.11.2016.
8 Polity IV Demokrasi Endeksi’nde demokrasi ve otokrasi skorları verilmekte ve -10 (güçlü otokrasi) ve +10 (güçlü demokrasi) arasında skorlar yer almaktadır.
Demokrasi ve otokrasi skorları arasındaki farkı ifade eden Polity Endeksi demokrasinin çok yaygın olarak kullanılan bir ölçümüdür. “Polity
IV Country Report 2010: Azerbaijan”, Center for Systemic Peace İnternet Sitesi,
http://www.systemicpeace.org/polity/Azerbaijan2010.pdf, Erişim: 19.07.2013.
9 “Azerbaycan Yıllık Raporu 2012: Azerbaycan’ın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik- Ticari İlişkileri”, T.C. Bakü Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
İnternet Sitesi,
http://www.musavirlikler.gov.tr/upload/AZER/RAPOR%202012.docx, Erişim: 10.03.2014, s. 6.
10 Natig Hacıyev, “Başkanlık Sistemi ve Azerbaycan Örneği” (Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2009), s. 11.
11 Tunca Özgişi, “Orta Asya Cumhuriyetleri ve Azerbaycan’ın Parlamento Yapılarının Karşılaştırmalı Analizi,” Türkiyat Mecmuası, Cilt 22, (Güz 2012),
http://www.journals.istanbul.edu.tr/tr/index.php/turkiyat/article/view/18740/pdf, Erişim: 03.06.2013, s. 85;
Levent Gönenç, “Azerbaycan Anayasası Üzerine Notlar,” AÜHFD, Cilt 47, Sayı 14 (1998),
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/294/2683.pdf, Erişim: 29.04.2013, s. 190.
12 Özgişi, “Orta Asya Cumhuriyetleri ve Azerbaycan’ın Parlamento Yapılarının Karşılaştırmalı Analizi,” s. 86;
Andreas Heinrich, “The Formal Political System in Azerbaijan and Kazakhstan”, The Research Centre for East European Studies İnternet Sitesi,
http://www.forschungsstelle.uni-bremen.de/UserFiles/file/06-Publikationen/Arbeitspapiere/ fsoap107.pdf, Erişim: 03.06.2013, s. 10.
13 Haluk Alkan, Azerbaycan Paradoksu: Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası (Ankara: USAK Yayınları, 2010), s. 63.
14 Nesrin Sarıahmetoğlu, “Azerbaycan’da Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Beklentiler ve Gerçekler”, ORSAM İnternet Sitesi, (Ekim 2013),
http://www.orsam.org.tr/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/2013109_170rapor.pdf, Erişim: 01.03.2014, s. 9.
15 Özgişi, “Orta Asya Cumhuriyetleri ve Azerbaycan’ın Parlamento Yapılarının Karşılaştırmalı Analizi,” s. 86;
Sarıahmetoğlu, “Azerbaycan’da Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Beklentiler ve Gerçekler”, s. 9.
16 Shahin Abbasov, “Presidential and Democratization Process in Azerbaijan”, Friedrich-Ebert-Stiftung Derneği İnternet Sitesi,
http://library.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/05810.pdf, Erişim: 03.06.2013, s. 2;
Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 213.
17 Abbasov, “Presidential and Democratization Process in Azerbaijan”, s. 2; Jim Nichol, “Azerbaijan’s October 2008 Presidential Election:
Outcome and Implications”, Report, Congressional Research Service,
http://www.fas.org/sgp/crs/row/RS22977.pdf, Erişim: 03.06.2013, s. 4.
18 Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 212.
19 Sarıahmetoğlu, “Azerbaycan’da Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Beklentiler ve Gerçekler”, s. 10-11; “Republic of Azerbaijan: Presidential Election,
9 October 2013 Final Report”, OSCE/ODIHR İnternet Sitesi,
http://www.osce.org/institutions/110015, Erişim 19.03.2014, s. 29.
20 “Azerbaycan Anayasası”, TÜRKPA İnternet Sitesi, www.turk-pa.org/documents/turk-t.pdf, Erişim: 10.04.2013.
21 1995 Anayasası’nda yapılan 2002 değişikliği ile üçte iki olan çoğunluk, salt çoğunluk olarak değiştirilmiştir.
22 “Azerbaycan Respublikasının Seçki Mecellesi”, Azerbaycan Respublikası Merkezi Seçki Komissiyası İnternet Sitesi,
http://www.msk.gov.az/uploads/qanunvericilik/secki-macallasi_2013.pdf, Erişim: 03.06.2013.
23 Başkanlık seçim sonuçları için bkz., “Republic of Azerbaijan”, Election Guide İnternet Sitesi,
http://www.electionguide.org/country.php?ID=16, Erişim: 29.04.2013;
“Seçkiler”, Azerbaycan Respublikası Merkezi Seçki Komissiyası İnternet Sitesi,
http://www.cec.gov.az/az/main_az.htm, Erişim: 29.04.2013;
“Azerbaijan”, OSCE/ODIHR İnternet Sitesi,
http://www.osce.org/odihr/elections/azerbaijan, Erişim: 29.04.2013;
Heinrich, “The Formal Political System in Azerbaijan and Kazakhstan”, s. 25; “Republic of Azerbaijan: Presidential Election, 9 October 2013 Final Report”.
24 “18 Mayıs 1990’da Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Komünist Partisi Merkezi Komitesi’nin birinci sekreteri Ayaz Muttalibov Yüksek Sovyet
tarafından Azerbaycan’ın ilk başkanı seçilmiştir.
Yüksek Sovyet’in 316 üyesi Muttalibov’un lehinde, 3 milletvekili ise aleyhinde oy kullanmıştır. Hukuk
ve demokrasi söylemlerinin yükseldiği bir dönemde Ayaz Muttalibov, 8 Eylül 1991’de ilk defa
halkın katılımıyla gerçekleşen başkanlık seçimine gitmek zorunda kalmıştır.” Bkz. Hacıyev, “Başkanlık
Sistemi ve Azerbaycan Örneği”, s. 153.
25 Birden fazla adayın katıldığı ilk başkanlık seçimi, başkanın görev süresi dolmadan erken seçim olarak gerçekleşmiştir. Bkz. Hacıyev,
“Başkanlık Sistemi ve Azerbaycan Örneği”, s. 154.
26 Hacıyev, “Başkanlık Sistemi ve Azerbaycan Örneği”, s. 127; Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 97. “Devlet Başkanının yasama organı tarafından kabul edilen ve onay için kendisine sunulan bir kanunu onaylamayı reddedip onun kanunlaşmasını önlemesine ‘mutlak veto’ adı verilmektedir. Buna karşın, devlet başkanının kendisine sunulan bir kanunu geri göndermesinden sonra, yasama organının aynı metni nitelikli bir çoğunlukla kabul edebilme yetkisi varsa, bu durumda ‘geciktirici veto’dan söz edilebilir. Başka bir anlatımla, geciktirici veto yönteminin geçerli
olduğu sistemlerde, yasama organının cumhurbaşkanının geri gönderme kararına karşı direnebilmesi için öncekinden daha nitelikli bir oy çoğunluğuna
ulaşması gerekmektedir.” (Şeref İba,“Cumhurbaşkanınca Yayımlanması Kısmen veya Tamamen Uygun Bulunmayan Kanunların Meclise Geri Gönderilmesi,”
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 52, Sayı 3 (2003), s. 305).
27 Anayasal kanunlar, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası’na ek düzenlemeler getiren ve Azerbaycan
Cumhuriyeti Milli Meclisinde 95 oyla kabul edilen kanunlardır (Enes Mehmetoğlu, “Azerbaycan Anayasasında
Yürütme Erki” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2010), s. 85).
28 Hacıyev, “Başkanlık Sistemi ve Azerbaycan Örneği”, s. 127.
29 Cabir Aliyev, “Azerbaycan Anayasal Yargı Sisteminde ‘Şikâyet’ Denetim Usulü: Anayasa Şikayeti” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara
Üniversitesi, 2010), s. 75.
30 Azerbaycan’da yerel hizmetler merkezi idarenin taşra uzantısı olan ve Anayasa’da “yerel yürütme organları” olarak ifade edilen icra hâkimiyetleri
(valilikler) ve Anayasa’nın dördüncü bölümünün dokuzuncu faslında düzenlenen belediyeler aracılığıyla yerine getirilmektedir (Mürteza Hasanoğlu,
“Azerbaycan Cumhuriyeti’nde Devletin Yeniden Yapılandırılması,” Sayıştay Dergisi, Sayı 69, s. 80,
http://www.sayistay.gov.tr/dergi/icerik/der69m5.pdf, Erişim: 28.10.2014, s. 83-84,
Fikret Elma, “Azerbaycan’da Yerel Yönetişim ve Belediye: Bakü ve Yakın Havzası Örneği,” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Dergisi, Cilt 18, Sayı 2 (2013),
http://sablon.sdu.edu.tr/fakulteler/iibf/dergi/files/2013-2-10.pdf, Erişim: 28.10.2014, s. 169).
Azerbaycan idari teşkilatı için bkz. Levent Demirelli, “Azerbaycan Cumhuriyeti Kamu Yönetimi Örgütlenmesi”
(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2012).
31 Devlet Başkanı, “Anayasanın 1, 2, 6, 7, 8, 21’inci maddeleri, 3’üncü maddenin 3’üncü fıkrasında belirtilen hususlar ve 3’üncü fasılda geçen maddeler, yani Temel İnsan ve Vatandaş Hakları ve Özgürlükleri ile ilgili maddeler hariç olmak üzere önemli herhangi bir meseleye dair referandum tayin
edebilir.” (Mehmetoğlu, “Azerbaycan Anayasasında Yürütme Erki”, s. 82).
32 Azerbaycan Ceza Kanunu’nda suçlar az ağır, ağır ve çok ağır suçlar diye ayrılmaktadır. Kanun’un 15’inci maddesinin dördüncü fıkrasına göre, kasten
veya ihmalkârlık sebebiyle ortaya çıkan suçlar için kararlaştırılmış hapis cezası müddetinin üst sınırı 12 yıldan fazla olmayan suçlar ağır suç
sayılmaktadır ( “Az?rbaycan Respublikasının Cinay?t M?c?ll?si”, Az?rbaycan Respublikası Baş Prokurorluğu İnternet Sitesi,
www.genprosecutor.gov.az/files/uploader/AR-in_cinayet_mecellesi.doc, Erişim: 10.09.2014).
33 “Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi Daxili Nizamnaməsinin təsdiq edilməsi Haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu”, Azərbaycan
Respublikasının Milli Məclisi İnternet Sitesi,
http://www.meclis.gov.az/?/az/content/39, Erişim: 06.06.2013
34 Aliyev, “Azerbaycan Anayasal Yargı Sisteminde ‘Şikayet’ Denetim Usulü: Anayasa Şikayeti”, s. 65.
35 Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 104-105.
36 Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 106
37 Fatih Özkul, “Başkanlık Sistemi Üzerine Amerika Birleşik Devletleri ve Azerbaycan Modeli Karşılaştırması,” TBB Dergisi, Sayı 103 (2012),
http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2013-103-1228, Erişim: 03.06.2013, s. 96.
38 Heinrich, “The Formal Political System in Azerbaijan and Kazakhstan”, s. 16.
39 Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 183.
40 Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 215; Heinrich, “The Formal Political System in Azerbaijan and Kazakhstan”, s. 18.
41 Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 218.
42 Hacıyev, “Başkanlık Sistemi ve Azerbaycan Örneği”, s. 147.
43 Maurice Duverger, Siyasi Partiler (Ankara: Bilgi Yayınevi, 1993), s. 502-504, 508.
44 Duverger, Siyasi Partiler, s. 518.
45 Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 104.
46 Tuncay Önder, “Seçim Sistemleri,” Siyaset içinde, Mümtazer Türköne ed. (Ankara: Lotus Yayınevi, 2003), s. 296;
Heinrich, “The Formal Political System in Azerbaijan and Kazakhstan”, s. 13.
47 Önder, “Seçim Sistemleri”, s. 296; Emine Yavaşgel, Temsilde Adalet ve Siyasal İstikrar Açısından Seçim Sistemleri ve Türkiye’deki Durum
(İstanbul: Nobel Yayınevi, 2004), s. 87.
48 Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 104-105.
49 Haluk Alkan, “Demokrasi-Otoriterlik Ayırımında Orta Asya ve Kafkasya Türk Cumhuriyetlerinde Siyasal Partiler: Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan
Örnekleri,” ASAM Avrasya Dosyası, Cilt 10, Sayı 4 (2004), s. 217.
50 Alkan, “Demokrasi-Otoriterlik Ayırımında Orta Asya ve Kafkasya Türk Cumhuriyetlerinde Siyasal Partiler,” s. 218.
51 Araz Aslanlı, “Azerbaycan’da Devlet Başkanlığı Seçimi ve Sonrasındaki Gelişmeler,” Karadeniz Araştırmaları, (Bahar 2004 ),
http://www.karam.org.tr/Makaleler/1118809257_aslanli.pdf, Erişim: 06.06.2013, s. 104.
52 Anar Valiyev, “Parliamentary Elections in Azerbaijan,” Problems of Post-Communism, Cilt 53, Sayı 3 (Mayıs-Haziran 2006), s. 24; Haluk Alkan,
“Türk Cumhuriyetlerinde Siyasal Kurumsallaşma Süreci: Geçen Yirmi Yılın Bir Bilançosu,” Bilig, Sayı 61 (Bahar 2012),
http://yayinlar.yesevi.edu.tr/files/article/521.pdf, Erişim: 06.06.2013, s. 17.
53 Azerbaycan Cumhuriyeti Seçim Kanunu, m. 24.
54 Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 105-106.
55 Heinrich, “The Formal Political System in Azerbaijan and Kazakhstan”, s. 16; Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 107;
Svante E. Cornell, “Democratization Falters in Azerbaijan,” Journal of Democracy, Cilt 12, Sayı 2 (Nisan 2001), s. 126.
56 Aslanlı, “Azerbaycan’da Devlet Başkanlığı Seçimi ve Sonrasındaki Gelişmeler,” s.105.
57 Gönenç, “Azerbaycan Anayasası Üzerine Notlar”, s. 215.
58 Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 109.
59 Robert Elgie, “Semi-Presidentialism: An Increasingly Common Constitutional Choice,” Semi-Presidentialism and Democracy içinde, Robert Elgie,
Sophia Moestrup ve Yu-Shan Wu ed. (New York: Palgrave Macmillan, 2011), s. 7, 11.
60 Yu-Shan Wu, “Clustering of Semi-Presidentialism: A First Cut,” Semi-Presidentialism and Democracy içinde, Robert Elgie, Sophia Moestrup ve
Yu-Shan Wu ed. (New York: Palgrave Macmillan, 2011), s. 30-31.
61 Thomas Sedelius, The Tug-of-War between Presidents and Prime Ministers: Semi-Presidentialism in Central and Eastern Europe
(Örebro: Örebro Üniversitesi Yayını, 2006), s. 91, 114.
62 Gönenç, “Azerbaycan Anayasası Üzerine Notlar,” s. 207.
63 Cavid Abdullayev, “Azerbaycan’da Anayasallaşma Süreci ve Benimsenen Sistemin Niteliği,” Avrasya Dosyası, Cilt 7, Sayı 1,
http://www.21yyte.org/assets/uploads/files/109-131%20cavid.PDF, Erişim: 14.03.2014, s.120, 126.
64 “Anayasanın orijinal metninde ‘tayin eder’ olarak geçen bu terim her ne kadar meclisi feshetme yetkisini de içerir bir anlama sahip görünse de
Azerbaycan Anayasası’nın tümü göz önüne alındığında, başkanın, Millî Meclisi feshetme yetkisinin olmadığı görülmektedir. Bu nedenle bu deyimi ‘ilan eder’
şeklinde anlamak daha uygun olur.” Bkz. Ozan Ergul ve Cavid Abdullayev, “Azerbaycan Anayasası”,
http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/1111/1691.pdf, Erişim: 14.03.2014.
65 Oksan Bayulgen, Foreign Investment and Political Regimes The Oil Sector in Azerbaijan, Russia and Norway
(Cambridge: Cambridge University Press, 2010), s. 98.
66 Özgişi, “Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ve Azerbaycan’ın Parlamento Yapıları”, s. 99.
67 Abdullayev, “Azerbaycan’da Anayasallaşma Süreci ve Benimsenen Sistemin Niteliği,” s. 126. Diğer bazı kaynaklarda da başkanın Meclisi feshetme yetkisinin
olmadığı belirtilmiştir. Bkz. “Republic of Azerbaijan Public Administration Country Profile”, United Nations Public Administration
Network (UNPAN) İnternet Sitesi, (Mart 2004), http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un/unpan023173.pdf, Erişim: 19.03.2014.
68 Fırat Mollaer, “Azerbaycan’da Demokrasi ve Geleceği Üzerine Gözlemler,” Bilgi, 8 (2004),
http://www.bilgidergi.com/uploads/2004Mollaer.pdf, Erişim: 04.06.2013, s 70.
69 Hacıyev, “Başkanlık Sistemi ve Azerbaycan Örneği”, s. 147
70 Ottaway, Democracy Challenged: The Rise of Semi-Authoritarianism, s. 19-20.
71 Cornell, “Democratization Falters in Azerbaijan,” s. 2.
72 Larry Jay Diamond, “Thinking about Hybrid Regimes,” Journal of Democracy, Cilt 13, Sayı 2 (Nisan 2002), s. 31.
73 Andress Schedler, “The Logic of Electoral Authoritarism,” Electoral Authoritarism The Dynamics of Unfree Competition içinde, Andreas Schedler ed.
(London: Lynne Rienner, 2006), s. 3, 14.
74 Guliyev, “Post-Soviet Azerbaijan: Transition to Sultanistic Semiauthoritarianism An Attempt at Conceptualization,” s. 424.
75 Ayça Ergün, “Post-Soviet Political Transformation in Azerbaijan: Political Elite, Civil Society and The Trials of Democratization,” Uluslararası İlişkiler,
Cilt 7, Sayı 26 (Yaz 2010),
http://www.uidergisi.com/wp-content/uploads/2013/02/post-soviet-political-relations.pdf, Erişim: 14.03.2014, s. 85.
76 “Stenoqram”, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi İnternet Sitesi,
http://www.meclis.gov.az/?/az/stenoqram/418, Erişim: 09.11.2016.
77 Bayulgen, Foreign Investment and Political Regimes The Oil Sector in Azerbaijan, Russia and Norway, s. 98.
78 Shahla Sultanova, “Challenging the Aliyev Regime: Political Opposition in Azerbaijan,” Journal Article Demokratizatsiya:
The Journal of Post-Soviet Democratization, Cilt 22, Sayı 1 (Kış 2014), s. 21.
79 Elvin Mövsümov, “ Azerbaycan’da Siyasi Partilerin Demokratikleşme Sürecine Etkileri” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2008), s. 118.
80 Elvin Mövsümov, “Azerbaycan’da Siyasi Partilerin Demokratikleşme Sürecine Etkileri”, s. 114.
81 Orhan Gafarlı ve Serap Koydemir, “Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri”, BİLGESAM İnternet Sitesi,
http://www.bilgesam.net/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=2473:2013-10-d=2473:2013-10-07-20-50-58&catid=86:analizler-kafkaslar&Itemid=148, Erişim: 07.04.2014.
82 Sarıahmetoğlu, “Azerbaycan’da Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Beklentiler ve Gerçekler”, s. 14.
83 Mövsümov, “Azerbaycan’da Siyasi Partilerin Demokratikleşme Sürecine Etkileri”, s. 118.
84 Sarıahmetoğlu, “Azerbaycan’da Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Beklentiler ve Gerçekler”, s. 13.
85 Turgut Demirtepe, “Azerbaycan’da Yaklaşan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri”, USAK Analist İnternet Sitesi,
http://www.usakanalist.com/detail.php?id=713, Erişim: 07.04.2014.
86 Bülent Aras, “Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri, 2013”, Hazar Strateji Enstitüsü,
http://www.hazar.org/content/yayinlar/azerbaycan_cumhurbaskanligi_secimleri_2013_310.aspx, Erişim: 14.03.2014, s. 7.
87 “Azerbaijan Parliamentary Chamber: Milli Mejlis Elections Held in 1995”, IPU İnternet Sitesi,
http://www.ipu.org/parline-e/reports/arc/2019_95.htm, Erişim: 14.04.2014 ;
“Azerbaijan Milli Mejlis (National Assembly)”, IPU İnternet Sitesi,
http://www.ipu.org/parline-e/reports/2019_E.htm, Erişim: 08.11.2016.
88 Demirtepe, “Azerbaycan’da Yaklaşan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri”.
89 Bayulgen, Foreign Investment and Political Regimes The Oil Sector in Azerbaijan, Russia and Norway, s. 98.
90 Ahmet Turan Esen, “2013 Seçimleri Yaklaşırken Azerbaycan’da Muhalefet Partileri”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü İnternet Sitesi,
http://www.21yyte.org/tr/arastirma/azerbaycan/2013/04/22/6963/2013-secimleri-yaklasirken-azerbaycanda-muhalefet-partileri, Erişim: 07.04.2014.
91 “Republic of Azerbaijan: Parliamentary Elections Final Report, 2001”, OSCE/ODIHR İnternet Sitesi,
http://www.osce.org/odihr/elections/azerbaijan/14265 , Erişim: 06.06.2013.
92 “Republic of Azerbaijan: Parliamentary Elections Final Report, 2005”, OSCE/ODIHR İnternet Sitesi
http://www.osce.org/odihr/elections/azerbaijan/17946, Erişim: 06.06.2013;
“Republic of Azerbaijan: Parliamentary Elections Final Report, 2006”, OSCE/ODIHR İnternet Sitesi,
http://www.osce.org/odihr/elections/ azerbaijan/19596, Erişim: 06.06.2013.
93 7 Kasım 2010 seçimleri için bkz. “Republic of Azerbaijan: Parliamentary Elections Final Report, 2010”, OSCE/ODIHR İnternet Sitesi,
http://www.osce.org/odihr/75073, Erişim: 06.06.2013.
94 Esen, “2013 Seçimleri Yaklaşırken Azerbaycan’da Muhalefet Partileri”.
95 Elhan Şahinoğlu, “Muhalefetsiz Oluşan Azerbaycan Parlamentosu”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü İnternet Sitesi,
http://www.21yyte.org/tr/arastirma/azerbaycan/2010/11/09/5882/muhalefetsiz-olusan-azerbaycan-parlamentosu, Erişim: 24.03.2014.
96 Esen, “2013 Seçimleri Yaklaşırken Azerbaycan’da Muhalefet Partileri”.
97 Aras, “Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri, 2013”, s. 7. Azerbaycan 191
98 “Azerbaijan Milli Mejlis (National Assembly)”, IPU İnternet Sitesi,
http://www.ipu.org/parline-e/reports/2019_E.htm, Erişim: 08.11.2016.
99 “Republic of Azerbaijan: Presidential Election, 9 October 2013 Final Report”, s. 2.
100 “Republic of Azerbaijan: Presidential Election, 9 October 2013 Final Report”, s. 3.
101 Aras, “Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri, 2013”, s. 7-8.
102 Alkan, Azerbaycan Paradoksu Azerbaycan’ın İç ve Dış Politikası, s. 78.
103 Gönenç bunu, 4’üncü maddede yer alan halkın seçtiği yetkili temsilciler dışında hiç kimsenin halkı temsil etmeyeceği; 6’ncı maddede yer alan hiçbir
kesimin iktidarı zorla ele geçiremeyeceği ve 20’nci maddede yer alan ayaklanma ve darbe girişimlerine yardım amacıyla alınan borçların borç sayılamayacağı
ifadelerine dayandırmaktadır (Gönenç, “Azerbaycan Anayasası Üzerine Notlar,” s. 193).
21 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder