KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI BÖLÜM 10
4.1.4. Kanun Yapım Süreci
Kongrenin her iki meclisinin üyeleri ile yürütme organı kanun
önerisinde bulunabilir.30 Bir meclis tarafından verilen kanun önerisi
orada görüşülüp kabul edildikten sonra diğer meclise havale edilir. Diğer
meclis tarafından da kabul edildiği takdirde incelenmek üzere başkana
gönderilir. Başkanın onaylaması ile teklif kanunlaşır.
Önerinin sahibi olan meclis, öneri diğer mecliste değiştirilip tekrar
kendisine gelince onu tümüyle reddedemez. Öneriyi ikinci olarak
görüşen Meclisin, öneri üzerinde değişiklik yapmışsa, bunu mutlak
çoğunlukla mı yoksa üçte iki çoğunlukla mı yaptığı belli olmalıdır. İkinci
görüşen Meclis mutlak çoğunlukla değişiklik yapmışsa, öneri sahibi
Meclis yine mutlak çoğunlukla ya bu değişiklikleri kabul eder ya da ilk
halinde ısrar eder. Ancak eğer ikinci görüşen Meclis, yaptığı değişiklikleri
toplantıdakilerin üçte iki çoğunluğuyla kabul etmişse ve teklif sahibi
meclis aynı oranı bulamamışsa öneri değişikliklerle birlikte başkana
gönderilir. İlk görüşen Meclis kendi ilk önerisini üçte iki oranında oy
çokluğuyla kabul ederse önerinin ilk hali başkana gönderilir.
Seçim sistemi ve siyasi partilerle ilgili değişiklik yapan kanunlar ancak
her mecliste üye tamsayısının mutlak çoğunluğu ile kabul edilebilir.
Başkan tarafından 10 iş günü içerisinde Kongreye geri gönderilmeyen
teklifler onaylanmış sayılır. Teklifin bazı maddelerinin onaylanıp
bazılarının veto edilmesi kural olarak mümkün değildir. Ancak bunun
istisnası vardır; veto edilmeyen hükümler bağımsız bir nitelik taşıyorsa
ve onların yayımlanması kanunun ruhunu ve bütünlüğünü bozmuyorsa
kısmi veto yapılabilir. Bu durumda zorunlu ve acil kararnameler için
öngörülen hükümler uygulanır.
Parlamento Binası
Başkanın, öneriyi tümüyle veya kısmen veto etmesi halinde öneri,
ilk görüşen meclise geri gelir. Bu durumda önerinin kabulü için her iki
meclisin üçte iki çoğunluğunun sağlanması gerekir. Söz konusu çoğunlukla
kabul edilen teklif kanunlaşmış sayılır ve yayımlanmak üzere başkana
gönderilir.
Vatandaşlar Temsilciler Meclisinde kanun önerisi verme hakkına
sahiptir. Kongre bu önerileri 12 ay içinde görüşür. Bu tür öneriler anayasa
değişikliği, uluslararası antlaşmalar, vergi, bütçe, suç ve ceza konularını
içeremez. Temsilciler Meclisinin kararıyla Kongre bir kanun önerisini halkoyuna sunabilir. Halkoyuyla kabul edilmiş olan kanun önerisi veto
edilemez, doğrudan yayımlanır.
Anayasa tümüyle veya kısmen değiştirilebilir. Anayasa değişikliği için Kongrenin her iki meclisinde üye tamsayısının üçte ikisinin oyu gereklidir.31
4.2. Yürütme Organı
4.2.1. Başkan
Arjantin Anayasası’na göre ulusun yürütme gücü “Arjantin ulusu başkanı”na (Presidente de la Nación Argentina) aittir. Başkanın seçilme
ehliyeti, görev süresi ve seçilme usulüne ilişkin hükümler Anayasa’nın 87-98. maddeleri arasında sıralanmıştır. Bu hükümlere göre, başkan (ve
yardımcısı) dört yıl için doğrudan halk tarafından seçilmektedir. Başkan art arda iki kere seçilebilir. En az bir dönem araya girdikten sonra tekrar
seçilmesi mümkündür.
Seçimler mevcut başkanın görev süresinin bitimine iki ay kala yapılır. Seçim sonucunda en çok oy alan aday %40’ın altında oy alırsa en çok oy alan iki aday ikinci turda yarışır. En çok oy alan aday %40-45 arası oy almışsa ve ikinci sıradakiyle arasında 10 puan fark varsa ikinci seçime gidilmez.
Öndeki aday %45’ten fazla oy alırsa doğrudan başkan seçilmiş olur. Başkan, hem devletin hem
hükümetin başıdır. Bakanlar kurulu başkan tarafından atanır. Başkana kararlarında yardımcı olma işlevini
yerine getiren kabinenin başındabaşbakan bulunur.32
Mauricio Macri, Başkan
Başkanın herhangi bir nedenle görevini yapamaması durumunda,
başkan yardımcısı bu yetkiyi üstlenir. Yardımcının da görev yapamaması
durumunda Kongre geçici olarak yetkiyi kullanacak kişiyi seçer.
Bakanlıklar dışında devlet teşkilatı içinde yer alan ve başkanın
kontrolünde çalışan önemli kurumlar mevcuttur. Bunlar Genel Sekreterlik,
Devlet İstihbarat Sekreterliği, Hukuk ve Teknik Sekreterliği, Genelkurmay,
Kültür Müsteşarlığı ile Uyuşturucu Bağımlılığı ve Kaçakçılığını Önleme
Sekreterliği’dir. Bunların haricinde Başkanlık Sekreterliği, Siyasi Analiz
Bürosu, Teknik Yardım Bürosu, Özel Sekreterlik, Yardımcı Sekreterlik,
Stratejik Araştırma ve Değerlendirme Bürosu gibi yardımcı kurumlar
başkana bağlı olarak çalışmaktadırlar.33
Aşağıda 1983’ten günümüze Arjantin devlet başkanları, görev süreleri,
görevden ayrılma nedenleri ve ilgili siyasi partilere ilişkin bilgiler verilmektedir.
4.2.2. Başkanın Yetkileri
Başkanın yetkileri Anayasa’nın 99’uncu maddesinde düzenlenmiş olup bu yetkiler şöyle özetlenebilir:
• Başkan, ulusun ve hükümetin başıdır ve ülkenin genel idaresinden sorumludur.
• Kanunların yürütülmesi için gerekli düzenleyici metinleri çıkarır.
• Kanunların yapımına anayasal çerçevede katılır ve kanunları onaylayıp yayımlar. Uygun görmediği kanunları tekrar görüşülmek üzere
Kongreye geri gönderir. Belli koşullar altında “kısmi veto” yetkisine sahiptir.
• Kanun niteliğinde düzenleyici işlem yapamaz. Ancak kanunların öngörülen olağan şekilde yapılmasının mümkün olmadığı olağanüstü
ve acil hallerde ve ceza, vergi, seçim, siyasi partiler konularında olmamak kaydıyla kanun hükmünde kararnameler çıkarabilir.35
Bu şekilde çıkarılan kararnameler bakanların görüşü alınarak başbakanın karşı imzasıyla düzenlenir. Bu kararnameler 10 gün içinde başbakan
tarafından Kongrede Karma Komisyona sunulur. İki meclisteki partilerin sandalye sayısıyla orantılı olan bu komisyon 10 gün içinde
raporunu hazırlayıp iki meclise sunar. İvedilikle yapılması gereken bu görüşmelerin ardından Meclislerin onayıyla kararname kabul edilir.
• Zorunlu gördüğü durumlarda yasama organının çalışma süresini uzatabilir veya onu olağanüstü toplantıya çağırabilir.
• Yasama yılı başında Kongrenin açılış konuşmasını yapar.
• Yüksek Mahkeme üyelerini Senatonun onayıyla atar. Diğer federal mahkeme üyelerini Yargı Konseyinin hazırladığı liste arasından seçerek yine
Senatonun onayıyla atar. Büyükelçileri, diplomatik temsilcileri, ticari ataşeleri Senatonun onayıyla atar ve görevden alır. Başbakanı ve
bakanları, kendi teşkilatında çalışan tüm kamu görevlilerini tek başına atar ve görevden alır.
• Federal yargının verdiği cezaları (suçlandırma/impeachment hariç) affetme veya hafifletme yetkisine sahiptir.
• Bakanlar kurulunun çalışma ve performansını, gelir ve harcamalarını mevzuat ve bütçe açısından takip eder. İhtiyaç duyduğu her türlü
bilgiyi başbakandan ve bakanlardan talep eder.
• Silahlı kuvvetlerin başkomutanıdır. Silahlı kuvvetlerin teşkilatlanması ve dağılımından sorumludur. Üst düzey terfi ve atama işlemlerini
Senatonun onayıyla yapar. Senatonun onayıyla savaş ilan eder; misilleme emri verir. Dış saldırı durumunda, Senatonun onayıyla
gerekli bölgelerde sıkıyönetim ilan eder. İç kargaşa durumunda ancak Kongre tatildeyse bu yetkiyi kullanabilir.
• Uluslararası antlaşmaları imzalar.
4.2.3. Başkanın Sorumluluğu ve Görevden Alınması
Suçlandırma (impeachment), yürütmenin güç aşımını durdurmak
için potansiyel kontrol mekanizmalarından biridir. Ancak Arjantin’de
suçlandırma kurumunun işletilmesi, basit çoğunluğun yeterli olduğu ABD’ye
göre daha zor hale getirilmiştir. Başkan veya başkan yardımcısı, Temsilciler
Meclisinde toplantıdaki üyelerin üçte ikisinin oyu ile görevi suistimal veya
cezayı gerektiren bir suç nedeniyle suçlandırılabilir ve Senato tarafından
aynı karar yeter sayısı ile yargılanabilir. Senatoda başkanın yargılanacağı
oturumu Yüksek Mahkeme başkanı yönetir. Yargılama sonucunda suçlu
bulunursa başkanın görevi sona erer.
4.2.4. Başbakan ve Bakanlar Kurulu
Başkan kendisine yardımcı olma işlevini yerine getirmek üzere
bakanlar kurulunu atar. Bakanlar kurulunun başında başbakan (El jefe
de gabinete de ministros) bulunur.36 Başbakanın temel görev ve yetkileri;
bakanlıklar arasında koordinasyon sağlamak, yasama organı ile irtibat
kurmak ve merkezi yönetim-yerel yönetim ilişkilerini koordine etmek
şeklinde özetlenebilir.37
Başbakan ve bakanların görev ve yetkilerine ilişkin hükümler,
Anayasa’nın 100 ilâ 107’nci maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu
hükümlere göre başbakana verilen yetkiler ile bakanlara ilişkin önemli
bazı hususlar şöyle sıralanabilir:
Marcos Pena, Başbakan
Başbakanın görev ve yetkileri; ülkenin genel idaresini yürütmek,
gelirler ve bütçe ile ilgili uygulamaları gerçekleştirmek,
yetkili organların yaptığı hukuki düzenlemeleri uygulamak, başkana
tahsis edilmiş atamalar dışında kalan atamaları yapmak,
bakanlar kurulunu koordine etmek, toplantıya hazırlamak ve başkanın yokluğunda yönetmek, başkanın
onayıyla Kongreye kanun teklifinde bulunmak, başkanın kararnamelerine
karşı imza koymak, Kongre görüşmelerine katılmak (Oy hakkı yoktur.),
Kongreye bakanlıkların hizmet durumlarını rapor etmek; Kongrenin talebi
halinde gerekli sözlü ve yazılı açıklamaları yapmak; her ay Kongre toplantılarına
katılarak hükümetin gidişatı hakkında bilgi vermek, diğer bakanlarla
birlikte başkanın zorunlu ve acil kararnameler ile kanunları kısmen
yayımlama kararnamelerine karşı imza koymaktır.38
Başbakan, bakanlardan farklı olarak, Kongreye karşı siyasi sorumluluk taşır.Başbakan için gensoru önergesi verilebilir; iki meclisin üyelerinin salt
çoğunluğunun oyuyla düşürülebilir.39
Bakanlar Kongre üyesi değildirler; Kongre toplantılarına katılabilirler ancak oy kullanamazlar. Kongre tarafından çağrılabilirler.
Her yıl Kongreye rapor sunmak zorundadırlar. Kendi kararlarından bireysel olarak, ortak aldıkları kararlardan da müştereken sorumludurlar.40
4.3. Yargı Organı
4.3.1. Yargıyla İlgili Genel İlkeler
Anayasa’nın 108-119’uncu maddeleri arasında yer alan yargıya ilişkin hükümlerin ana ilkeleri şöyle özetlenebilir:
• Yargı, bağımsız bir organ olarak düzenlenmiştir.
• Yargı yetkisi Yüksek Mahkeme ile Kongrenin kurduğu diğer mahkemelere aittir.
• Yüksek Mahkeme üyelerini başkan, Senatonun onayıyla atar. Yüksek Mahkeme hukuki düzenlemelerin anayasaya uygunluğunu da inceler.41
• Yargı Konseyi (Consejo de la Magistratura) Kongre tarafından seçilir, hâkimlerin seçilmesinden ve yargı kuvvetinin yönetiminden
sorumludur. Konseyin, siyasi partilerin parlamentodaki dengesini yansıtması için belli aralıklarla seçime gidilir. Başkan, Konseyin
oluşturduğu listenin içinden federal hâkimleri atar.
4.3.2. Yüksek Mahkeme
Arjantin Yüksek Mahkemesi (Corte Suprema de Justicia de la Nación)
en yüksek yargı organı olarak 1863’te kurulmuştur.42 Mahkemenin üye
sayısı yaklaşık 130 yıl boyunca beş olarak kalmış, 1990’da Carlos Menem
döneminde dokuza çıkarılmıştır.43 20. yüzyıl boyunca askeri darbelerle
kesilen Arjantin siyasi sisteminde yürütmeye karşı bağımsızlığını
korumada ciddi sorunlar yaşamıştır. Mahkeme 2003 tarihinde çıkarılan
222/3 nolu Kararname ile yeniden yapılandırılmış, üyelerinin atanma
usulüyle ilgili iyileştirmeler yapılmıştır.
Yüksek Mahkeme üyesi olmak için belli mesleki şartların yanı sıra
senatör olabilmek için gerekli şartları taşımak gerekir. Bu şartlar, 30
yaşında olmak, asgari altı yıl Arjantin vatandaşlığı bulunmak, belli bir
gelir düzeyine sahip olmaktır. Yüksek Mahkeme üyeleri başkan tarafından
atanır, bu atamalar Senatonun toplantıdaki üyelerinin üçte iki çoğunluğuyla
onaylanır. Üyelerin görev süresi daimidir ancak; 75 yaşına geldikten sonra
her beş yılda bir üyeliklerinin Senato tarafından yenilenmesi gerekir.
Üyeler siyasi yargı (juicio político) olarak adlandırılan suçlandırma usulü
ile görevden alınabilirler. Suçlandırma Temsilciler Meclisince önerilir;
yargılama Senato tarafından yapılır. Her iki mecliste de karar yeter sayısı
mevcudun üçte ikisidir.
Mahkemenin başkanı ve başkan yardımcısı üyeler tarafından üç yıl için seçilir. Tekrar seçilmek mümkündür.44 Mahkeme başkanı devlet
başkanının suçlandırılması sürecinde Senatonun yapacağı yargılamada başkan olarak görev yapar.
Arjantin Yüksek Mahkemesi
yargılamasıdır, bu yargılama büyükelçiler, bakanlar, yabancı temsilciler
ve bir eyaletin taraf olduğu davalar için geçerlidir. Diğeri temyiz
yargılamasıdır ki federal mahkemelerde görülen belli davaların temyiz
mercii olarak görev yapar. 45
Mahkemenin en önemli fonksiyonu kanunların anayasaya
uygunluğunun denetimi ve yorumlanmasıdır. Mahkemenin anayasayı
yorumlama, anayasal hak ve özgürlükleri açıklama ve çıkarılan kanunların
anayasaya uygunluğunu tespit yetkisi vardır. 46
11 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder