KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI BREZİLYA BÖLÜM 21.
BAŞKANLIK SİSTEMİ ve KARŞILAŞTIRMALI HÜKÜMET SİSTEMLERİ KOALİSYONCU BAŞKANLIK SİSTEMİ: BREZİLYA
Mehmet Solak*
* Yasama Uzmanı, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Bölümü,
e-posta: mehmetsolak@tbmm. gov.tr.
1. GİRİŞ
Güney Amerika kıtasında en kalabalık nüfusa ve en geniş topraklara sahip ülke olan Brezilya, başkanlık sistemiyle yönetilen, federal bir cumhuriyettir. 26 eyalet ve bir federal bölgeden müteşekkildir.
1822’de Portekiz’den ayrılarak bağımsızlığını kazanan ülke, yaklaşık 200 yıllık tarihi boyunca yedi farklı anayasayla yönetilmiştir.
Huntington tarafından demokratikleşmenin üçüncü dalgası olarak adlandırılan demokratikleşme sürecinde1 askeri-otoriter yönetimden demokrasiye geçiş yapan ülke, halen kurucu meclisin yaptığı 1988 Anayasası ile yönetilmektedir. Uzun süren askeri yönetimin ardından demokratik bir yönetime kavuşan Brezilya’da 1988 Anayasası ile kurulan sistemde 1990’ların başlarında belli aksamalar görülse de; son 15-20 yılda sistemin etkin bir şekilde işlediği genel olarak kabul görmektedir. Ayrıca, muteber demokrasi endekslerine göre sistem işleyen bir demokrasi olarak nitelendirilmektedir.
ABD’deki başkanlık sistemi, Latin Amerika ülkelerindeki sistemleri etkilemiştir. Bununla birlikte, her ülke ABD sistemini kendine farklı bir şekilde entegre etmiştir. Ancak ABD başkanlık sisteminde bulunan fren ve denge mekanizmaları nın Brezilya’da da (farklı bir şekilde işlese de) bulunduğu söylenebilir.
Brezilya’da başkan doğrudan halk tarafından seçilmekte; yasama ve yürütme organları birbirinden bağımsız olup birbirini feshedememekte
yani sabit görev süreleri bulunmakta; yürütmenin görev yapması için parlamentodan güvenoyu alması gerekmemektedir. Bu nedenlerle
Brezilya sistemi bir başkanlık sistemi olarak nitelendirilmektedir. Bu çalışmada, öncelikle Brezilya hakkında genel bilgiler verilmekte
ve ülkenin belli başlı gelişim göstergeleri ile demokrasi ve şeffaflık endekslerindeki konumuna değinilmektedir. Ardından ülkenin
bağımsızlığını kazandığı tarih olan 1822’den 1988 Anayasası’nın kabul edilişine kadar siyasi tarihinde meydana gelen gelişmeler özet olarak
anlatılmaktadır. Çalışmanın dördüncü bölümünde 1988 Anayasası çerçevesinde Brezilya’da yasama, yürütme ve yargı organlarının
yetkileri ortaya konulmaktadır. Beşinci bölümde yasama yürütme ve yargı organlarının ilişkileri, uygulamalar ve örnek olaylar çerçevesinde
ele alınmakta, ardından sistemin işleyişine ilişkin tartışmalara yer verilmektedir.
2. BREZİLYA HAKKINDA GENEL BİLGİ
Güney Amerika kıtasının doğusunda yer alan Brezilya, 8.514.777 km2’lik yüz ölçümü ile dünyanın en geniş topraklara sahip beşinci, Güney Amerika’nın birinci
ülkesidir. Şili ve Ekvador hariç, Güney Amerika’daki bütün ülkelerle sınırı vardır.
Temmuz 2016 itibariyle nüfusu 205.823.665’tir. Nüfusun %65’i Katolik,
%22’si Protestandır. 2015 itibariyle nüfusun %85,7’si kentlerde yaşamaktadır.
En büyük iki şehri Sao Paulo 21.066.000, Rio de Janeiro 12.902.000 nüfusa sahiptir.2
Devletin Resmi adı Brezilya Federal Cumhuriyetidir (Republica Federativado Brasil). 26 eyalet3 ve bir federal bölgeden oluşmaktadır. Devlet Başkanı
Michel Temer’dir.4 Ülkenin başkenti Brasilia, resmi dili Portekizcedir.
Brezilya’da sağlık, bebek ölümleri, beslenme gibi sosyal gelişim göstergelerinde bölgesel farklılıklar oldukça belirgindir. Ülkenin güney ve güneydoğu bölgeleri daha zengindir ve sosyal gelişim göstergelerinde ülkenin geri kalan kesimlerine göre çok daha iyi durumdadır.5
Brezilya’nın 2003-2014 döneminde gerçekleştirdiği ekonomik ve sosyal gelişmeyle 29 milyon insan yoksulluk sınırının üzerine çıkmıştır.
Bu süreçte Gini Katsayısı6 da 0,58’den 0,51’e gerilemiştir. Her ne kadar bu durum gelir adaletsizliğinde bir iyileşmeyi gösterse de, halihazırdaki seviye orta gelir grubundaki bir ülke için gelir adaletsizliğinin yüksek olduğu bir duruma işaret etmektedir. Yine 2003-2014 döneminde ortalama büyüme %4,4 olarak gerçekleşirken toplumun en fakir %40’lık kesiminin geliri %7,1 büyümüştür.7
Başkent Brasilia’dan bir görünüm
Ülkede ortalama yaşam beklentisi 73,8 yıldır. (Erkekler 70,2; Kadınlar 77,5). Okuma-yazma oranı % 92,6’dır.9 Brezilya, ABD merkezli Özgürlük Evi’nin (Freedom House) 2016 yılı değerlendirmesine göre ve “özgür” ülke kategorisinde hem siyasi haklar hem de siyasi özgürlükler bakımından en yüksek skorun bir altında yer alan 2 puanla değerlendirilmiştir.10
Dünyada sıklıkla atıf yapılan bir diğer endeks olan Economist Dergisi’nin Demokrasi Endeksi’ne göre ise, 2015 yılı itibariyle kusurlu demokrasi kategorisinde yer almaktadır. Brezilya’nın ülke skoru 10 üzerinden 6.96’dır.11 Brezilya, Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün hazırlamış olduğu 2015 Dünya Yolsuzluk Algısı Endeksi’nde 100 üzerinden 38 puan alarak 168 ülke arasında 76. sırada yer almıştır.12 Polity IV Endeksi’ne göre Brezilya en yüksek derece olan tam demokrasinin13 (full democracy) hemen altında yer alan “demokrasi” rejimine sahiptir. 2013’te 8 puan almıştır.14 Yukarıda zikredilen endeksler çerçevesinde Brezilya’nın işleyen bir demokrasiye sahip olduğu söylenebilir.
3. SİYASİ TARİH
Latin Amerika ülkeleri içinde Portekiz tarafından sömürgeleştirilmiş olan tek ülke Brezilya’dır. 1822’de Portekiz hükümdarının oğlunun buyruğuyla bağımsızlığını kazanmıştır.15 I. Pedro Brezilya’nın ilk kralı olmuş ve 3 Mayıs 1823’te kurucu meclis toplanmıştır. Kurucu meclistekiler liberal bir demokrasi isterken Pedro, kralın parlamentodan çıkacak kanunları veto etme hakkının olduğu, meşruti bir monarşiden yana olmuştur. Pedro, 12 Kasım 1823’te ordunun meclisi işgal etmesini emretmiş; kurucu meclisin üyelerini tutuklatmış ve sürgüne
göndermiştir. Pedro tarafından atanan Portekiz Partisi’nin 10 üyesi tarafından ülkenin ilk anayasası 25 Mart 1824’te yazılmıştır.16
1889-1930 dönemi eski cumhuriyet dönemi olarak adlandırılmaktadır.
15 Kasım 1889’da Cumhuriyet ilan edilmiştir. 24 Şubat 1891’de kabul edilen yeni anayasa, Amerika Birleşik Devletleri’nin Anayasası model alınarak
hazırlanmıştır. Bu anayasanın hazırlanmasında, coroneis denen ekonomik açıdan güçlü toprak ağalarının önemli bir etkisi olmuştur. Başkanlık sistemi bu anayasayla getirilmiş, başkan, kongre, eyalet valileri ve eyalet yasama organlarının doğrudan seçimle belirlenmesi öngörülmüştür.17
Birinci Dünya Savaşı sonrasında hızla sanayileşen ve kentleşen Brezilya’da siyasi sistem kentli orta sınıflar ve çalışan sınıfların taleplerini karşılamada yetersiz kalmıştır. 1929 ekonomik krizi de değişim sürecini hızlandırmış ve Rio Grande do Sul ve Minas Gerais eyaletlerinin elitleri bir devrim örgütleyerek eski rejimi devirmiştir.
1930 ayaklanmalarının sonucunda Getulio Dorneles Vargas (1930- 1945, 1951-1954), başkan olmuştur. 1930’larda Brezilya’nın büyük şehirlerinde sağ ve sol ideoloji mensupları şiddetli çatışmalara girmişlerdir. İşçi sınıfı ile sermaye sahiplerinin taleplerini uzlaştırmaya çalışan bir politika izleyen Vargas, Benito Mussolini’nin 1920’lerde geliştirdiği Carta di Lavoro denen korporatist modeli örnek almıştır.
1934 Anayasası da bu korporatist model çerçevesinde şekillenmiştir. Vargas, orduyla yakın bir işbirliği içinde ithal ikameci bir kalkınma modeli uygulamış; eyaletlerin emri altındaki askeri birliklerin ulusal ordu (Forças Armadas Brasilileiras) lehine azaltılmasını sağlamıştır. 18
Vargas 1937’de kongreyi kapatmış ve 1945’e kadar ülkeyi bir diktatör olarak yönetmiştir. 10 Kasım 1937’de yeni bir devlet (Estado Novo) kurulduğunu açıklamış ve yeni anayasayı ilan etmiştir. 1937 Anayasası Vargas’ın otoriter eğilimleri çerçevesinde şekillenmiş; başkan eyaletlerin valilerini, valiler de belediye başkanlarını atama yetkisine sahip kılınmıştır.19 Vargas’ın 1945’te iktidardan düşmesinin ardından yeni başkanla birlikte bir kurucu meclis seçilmiş ve bu meclisin yaptığı anayasa 18 Eylül 1946’da kabul edilmiştir. 1934 Anayasası ile tanınan ancak 1937’de Vargas tarafından kaldırılan özgürlükler 1946 Anayasası ile tekrar tesis edilmiştir. 1945-1964 döneminde çok partili demokratik hayat tecrübe edilmiş ve bu dönemde görev yapan dört başkan (1945, 1950, 1955, 1960) serbest seçimlerle demokratik bir şekilde belirlenmiştir.20 1946 Anayasası’nın kişi özgürlüğü odaklı bir anayasa olması sebebiyle bu Anayasa ile kanun önünde eşitlik, ifade özgürlüğü, dernek kurma özgürlüğü gibi temel hak ve özgürlükler de ilk defa garanti altına alınmıştır.21
Yüksek enflasyon ve işsizliğin bir arada olduğu 1960’lar sancılı bir dönem olmuştur. 1964’te Brezilya İşçi Partisi (PTB) mensubu Başkan Joao Goulart’a karşı bir darbe yapılmış ve ordu yönetimi ele almıştır. Askerler merkezi ekonomik sistem temelinde bürokratik-otoriter bir rejim kurmuşlardır. İlk üç yıl halka çok baskı yapmayan askeri rejim 1967’den sonra işçi ve öğrenci hareketlerini sert bir şekilde bastırmış, sıkıyönetim ilan etmiş ve Latin Amerika’daki diğer askeri rejimler gibi muhaliflerin işkence görmelerine, sürgüne gönderilmelerine, ölüm cezası almalarına sebep olmuştur. Bununla birlikte bu askeri rejimi bölgedeki diğer rejimlerden ayıran, seçimleri ve temsili kurumları lağv etmemesi olmuştur.22
Askerler parlamentonun muhalefetini önlemek için Anayasa’yı değiştirmede kararnameler kullanmışlar ve bu kararnameler 1967’de bir araya getirilerek otoriter bir niteliğe sahip olan yeni anayasa oluşturulmuştur.23
1969-1974 döneminde yoğun bir baskı rejimi tesis edilmiştir. Bu dönemde oldukça yüksek büyüme hızları yakalanmakla birlikte daha sonra stagflasyon24 dönemine girilmiştir. Askeri rejim süresince kentleşme oranı %70’lere çıkmış ve sanayi ağırlıklı bir ekonomiye geçilmiştir. Bu dönemde mamul madde ihracatı hammadde ihracatını geçmiş ve nüfusun yaklaşık olarak %55’i seçmen kütüklerine kaydolmuştur.25
1985’ten itibaren sivil rejime geçiş süreci başlamıştır. 1988 Anayasası bu yeniden demokratikleşme döneminde kurucu meclis tarafından yapılan anayasadır. Yürütmeyi oldukça güçlü bir konuma yükseltmesi hâkim özelliğidir. Anayasa’da geçici maddeyle bir referandum yapılması öngörülmüştür. Bu hüküm uyarınca 1993’te devlet şekli (monarşi/ cumhuriyet) ve hükümet sistemine (parlamenter/başkanlık) dair bir referandum yapılmıştır. Referandum sonucunda; devlet şeklinin cumhuriyet, hükümet sisteminin başkanlık olmasına karar verilmiştir.26
1988 Anayasası’nın genel özellikleri desantralizasyon, şeffaflık, katılım, sosyal kontrol ve yeniden tahsisdir.27 250 maddesi ve 97 geçici maddesiyle kazüistik bir anayasa niteliğindedir.
1988 Anayasası’nın giriş kısmı şu şekildedir: “Brezilya Halkının temsilcileri olarak biz, ulusal kurucu mecliste, kardeşçe yaşayan, çoğulcu ve ön yargısız bir toplumun değerleri olan sosyal ve bireysel haklar, özgürlük, güvenlik, refah, kalkınma, eşitlik ve adaleti sağlayacak demokratik bir devlet kurmak için toplandık.”
Brezilya Federal Cumhuriyeti, eyaletler, belediyeler ve federal bölgenin bölünmez bütünlüğünden oluşan, demokratik bir hukuk devletidir ve bağımsızlık, vatandaşlık, insan haysiyeti, emek ve hür teşebbüs değerleri ile siyasi çoğulculuk üzerine temellenmiştir.
Egemenlik halkındır. Halk, egemenliği seçilmiş temsilcileriyle veya bu Anayasa’da gösterildiği üzere doğrudan kullanır (m. 1).
Birliğin (Devletin) güçleri, yasama, yürütme ve yargıdır ve kendi içlerinde uyumludur (m. 2).
Brezilya Federal Cumhuriyeti’nin temel amaçları şunlardır:
• Hür, adil ve birlik içinde olan bir toplum inşa etmek,
• Milli kalkınmayı temin etmek,
• Fakirliği ve kötü hayat şartlarını tamamen ortadan kaldırmak, sosyal ve bölgesel eşitsizlikleri azaltmak,
• Köken, ırk, cinsiyet, renk, yaş ve diğer özelliklerine bakmaksızın herkesin refahını artırmak (m. 3).
Brezilya Federal Cumhuriyeti’nin uluslararası ilişkileri; milli bağımsızlık, insan haklarının üstünlüğü, halkın kendi geleceğini belirleme
(self-determination) hakkı, başka devletlerin içişlerine karışmama (nonintervention), barışın müdafaası, eyaletlerin eşitliği, çatışmaların barışçıl
çözümü, terörizm ve ırkçılığın reddi, insanlığın ilerlemesi için halklarla işbirliği yapılması, siyasi sığınma hakkı verilmesi ilkelerine göre yürütülür.
4. ANAYASAL ORGANLAR
4.1. Yasama Organı
Brezilya’da yasama organı çift meclislidir ve resmi adı Kongredir. Kongre her yıl Federal Başkent’te 2 Şubat-17 Temmuz ve 1 Ağustos-22
Aralık tarihleri arasında toplanır. Başlangıç günleri Cumartesi veya Pazara denk gelirse bir sonraki işgününde toplanılır. Bütçe tasarısı onaylanmadan
meclis tatile giremez (Any. m. 57).
Kongreyi oluşturan meclisler Temsilciler Meclisi (Camara dos Deputados) ve Senatodur (Senado Federal). Yasama dönemi dört yıldır (Any. m. 44).
Temsilciler Meclisi nispi temsil sistemine göre doğrudan eyaletler ve federal bölge28 seçmenlerince belirlenen üyelerden oluşmaktadır.
Temsilciler Meclisinin üye sayısı, eyaletlerin ve federal bölgenin nüfusları göz önüne alınarak “tamamlayıcı (supplemantary) kanunla” düzenlenir.29
Ancak Anayasa hükmü gereğince her bir eyaletin temsilci sayısı 8 ilâ 70 arasında değişebilir (Any. m. 45).
Senato eyaletlerin ve federal bölgenin çoğunluk oyuyla seçtiği üyelerden oluşmaktadır. Eyaletler Senatoya üç üye göndermektedir.
Üyelerin görev süresi sekiz yıldır. Dört yılda bir sırasıyla üçte biri ve üçte ikisi yenilenmektedir. Her senatör iki yedeğiyle birlikte seçilmektedir
(Any. m. 46).
Anayasa’da aksine bir hüküm bulunmadıkça, meclislerde ve komisyonlarda karar yeter sayısı, üye tam sayısının salt çoğunluğunun hazır bulunması şartıyla oy kullananların çoğunluğudur (Any. m. 47).
Kongre, Federal Devlet’in (Birlik-Union) yetkisinde olan alanlarda kanun çıkarabilir. Kongrenin genel yetkili olduğu bu alanlarda başkan, veto yetkisini kullanabilir.
Kongre’nin genel yetki alanları.30 şunlardır:
• Vergileme, vergilerin toplanması ve gelir dağılımı,
• Kalkınma planları (pluriannual plans), bütçe direktifleri, yıllık bütçe ve kredi işlemleri, kamu borcu ve para basımı,
• Silahlı kuvvetlerin kuruluşu ve değiştirilmesi,
• Ulusal, bölgesel ve sektörel kalkınma plan ve programları,
• Ulusal hava, deniz ve kara sınırları ile varlıkları,
• İlgili yasama organına danıştıktan sonra, eyaletin sınırlarının değiştirilmesi veya topraklarının bölünmesi,
• Genel af ilanı,
• Kamusal makam, mevki ve fonksiyonların ihdas edilmesi ve eğiştirilmesi,
• Bakanlıklar ve hükümet birimlerinin ihdas ve ilgası,
• Telekomünikasyon ve radyo yayınları,
• Mali ve parasal meseleler, finansal kurumlar ve bunların işlemleri,
• Para birimi ve para basma sınırları,
• Federal devlet borcunun miktarı.
Anayasa’nın 49, 51 ve 52’nci maddelerinde sırasıyla Kongrenin, Temsilciler Meclisinin ve Senatonun özel yetki alanında bulunan ve
başkanın veto yetkisini kullanamayacağı alanlar sayılmıştır (Any. m. 48). Münhasıran Kongre’nin yetkisinde olan alanlar şunlardır:
• Ulusal servete yükümlülük getiren uluslararası anlaşma, antlaşma veya kanunları karara bağlamak,
• Savaş açmak, barış yapmak veya yabancı ülkelere asker göndermek; yabancı ülke askerlerinin ülkeye girişi konularında başkana yetki vermek,
• Başkan veya başkan yardımcısının, eğer yoklukları 15 günü geçecekse, ülkeden çıkmalarına izin vermek,
• Olağanüstü hal, federal müdahale,31 sıkıyönetim durumlarını onaylamak,
• Kongreyi geçici olarak başka yere taşımak,
• Kongre üyeleri, başkan ve başkan yardımcısının ödeneklerini belirlemek,
• Başkanın hesaplarını incelemek ve hükümet planlarının uygulanmasıyla ilgili raporları görüşmek,
• Doğrudan veya meclislerinden biri vasıtasıyla yürütmenin eylemlerini izlemek ve denetlemek
• Yasama yetki alanını diğer erkler karşısında korumak,
• Referanduma gidilmesine veya plebisit düzenlenmesine izin vermek,
• Radyo ve televizyon istasyonlarına ruhsat verme/yenileme işlemlerini görüşmek,
• Sayıştay üyelerinin üçte ikisini seçmek,
• Yürütmenin nükleer faaliyetlerle ilgili inisiyatiflerini onaylamak (Any. m. 49).
4.1.1. Temsilciler Meclisi ve Senato
Temsilciler Meclisi 26 eyalet ve federal bölge olmak üzere toplam 27 seçim bölgesinden doğrudan seçilen 513 üyeden oluşmaktadır. Seçim
bölgelerinden nüfuslarına göre 8-70 arasında milletvekili seçilmektedir. Seçim sistemi liste usulü nispi çoğunluktur. Seçme yaşı 18, seçilme yaşı
21’dir. Seçimlerde oy kullanmak zorunludur. Oy kullanmamak para cezasına tabidir. Temsilciler Meclisi için seçimler en son 5 Ekim 2014’te
yapılmıştır. Bir sonraki seçimler 2018 Ekiminde yapılacaktır.32
Kongre Binası
5 Ekim 2014 seçimlerinde Temsilciler Meclisine 28 siyasi parti girmiştir. Bu partilerden 20’nin üzerinde sandalye kazanan ilk on parti ve
kazandıkları sandalye sayıları aşağıdaki gibidir.33
PARTİ TABLOSU
Münhasıran Temsilciler Meclisinin yetki alanında bulunan hususlar şunlardır:
Üye tamsayısının üçte ikisi ile başkan, başkan yardımcısı ve bakanlara karşı suçlandırma (impeachment) işlemlerini başlatmak,
• Başkan, yasama yılı başladıktan sonra 60 gün içinde Kongreye hesaplarını sunmazsa bu hesapların sunulmasını istemek,
• Kendi içtüzüğünü hazırlamak ve bütçe direktiflerinde öngörülen ilkeleri de göz önünde bulundurarak kendi iç organizasyonunu sağlamak,
• Cumhuriyet Konseyi üyelerini seçmek (Any. m. 51).
Senato üye sayısı 81’dir. Senatoya, 26 eyalet ve federal bölgeden üçer senatör gönderilmektedir. Senato seçim sistemi bir çoğunluk sistemi olan blok oydur. 5 Ekim 2014 seçimlerinde Senatonun üçte biri (27) yenilenmiştir.
Senato’da 18 siyasi parti bulunmaktadır. Bu partilerden ilk beşi ve kazandıkları sandalye sayıları aşağıdaki gibidir.34
Münhasıran Senatoya ait olan yetkiler şunlardır:
• Başkan, başkan yardımcısı, bakanlar, kara, hava ve deniz kuvvetleri komutanları, Federal Yüce Mahkeme hâkimleri, ulusal adalet
konseyi üyeleri ve cumhuriyet başsavcısının görevi suistimalden yargılanması,
• Açık oturumdan sonra yapılan gizli oylamayla hâkimlerin (Anayasa’da belirlenen durumlarda); başkan tarafından atanmış olan Sayıştay
hâkimlerinin, valilerin, merkez bankası başkan ve müdürlerinin ve cumhuriyet başsavcısının seçilmesine ön izin verilmesi,
• Gizli oturumda yapılan gizli oylamayla diplomatik misyon şeflerinin belirlenmesine ön onay verilmesi,
• Federal Yüce Mahkeme tarafından anayasaya aykırı bulunan kanunların uygulanmasının tamamen veya kısmen durdurulması,
• Cumhuriyet başsavcısının görev süresi dolmadan önce görevden alınması;
• Kendi içtüzüğünün hazırlanması, bütçe direktiflerinde öngörülen ilkeleri de göz önünde bulundurarak kendi iç organizasyonunun sağlanması,
• Cumhuriyet Konseyi üyelerinin seçilmesi,
• Ulusal vergi sisteminin işlerliğinin ve vergi idarelerinin performansının düzenli olarak değerlendirilmesi (Any. m. 52).
Başkanlığı Senato üçte iki çoğunlukla başkanın yargılanmasına karar verebilir.Senato kararının yaptırımı görevden alınmak ve 8 yıllık bir süre için başka bir kamu görevinde bulunamamaktır. Federal Yüce Mahkeme, Yüce Divan olarak görev yapmaktadır (Any. m. 52, 86, 102).
Temsilciler Meclisi, Senato veya bunların herhangi bir komisyonu bakanları veya devlet başkanına doğrudan bağlı birimlerdeki üst düzey görevlileri belirli bir konuda bilgi vermeye davet edebilir. Geçerli bir gerekçe olmaksızın bu çağrıya cevap vermemek görevi suiistimal suçunu oluşturur. Yazılı olarak bilgi talebinde bulunulursa; 30 gün içinde kasten cevap verilmemesi veya yanlış cevap verilmesi de görevi suistimal suçunu oluşturur.
Bakanlar, kendi istekleri üzerine ve ilgili meclisin başkanlık divanıyla anlaşarak, kendi bakanlıklarıyla ilgili konularda bilgi vermek üzere Senato ve Temsilciler Meclisi genel kurulları ile meclis komisyonlarının oturumlarına katılabilirler.
Senato ve Temsilciler Meclisi başkanlık divanları bakanlardan yazılı bilgi talebinde bulunabilirler. Bilgi vermeyi reddetme, 30 gün içinde bilgi vermeme veya yanlış bilgi verme görevi suistimal suçunu oluşturur (Any.m. 50).
Kongrede daimi ve geçici komisyonlar bulunmaktadır. Komisyon başkanlık divanlarının tespitinde Kongredeki bütün partilerin veya parlamento gruplarının mümkün olduğu ölçüde orantılı bir şekilde temsil edilmesi esastır.
Komisyonların yetkileri şunlardır:
• Kanun tasarılarını görüşmek ve oylamak,
• Sivil toplum kuruluşlarını dinlemek,
• Bakanların yetki alanına giren konularda bilgi almak için bakanları çağırmak,
• Vatandaşların idarenin işlem ve eylemlerine dair dilekçe, iddia ve şikâyetlerini almak,
• Herhangi bir kurum veya vatandaşın ifadesini almak,
• İmar programları, ulusal bölgesel ve sektörel kalkınma planlarını incelemek ve rapor sunmak.
Parlamento soruşturma komisyonları, yargı organlarına özgü yetkilere sahiptirler. Temsilciler Meclisi ve Senato tarafından ortak olarak veya her
bir meclis kendi içinde soruşturma komisyonu oluşturabilir. Meclislerde üyelerin üçte birinin talebi üzerine soruşturma komisyonu kurulabilir.
Komisyon hukuki veya cezai sorumluluk olduğu kanaatine varırsa durumu savcılığa intikal ettirir.
Kongre tatildeyken her iki meclisin üyeleri arasından seçilen bir ortak komisyon Kongreyi temsil etmek üzere görev yapar. Bu komisyonda bütün siyasi partilerin mümkün olduğu oranda orantılı bir şekilde temsil edilmesi esastır (Any. m. 58).
4.1.2. Yasama Süreci
Temsilciler Meclisi veya Senato üyeleri,
Başkan, Federal Yüce Mahkeme,
Yüksek Mahkemeler, Cumhuriyet Başsavcısı ve belli sayıda vatandaş kanun teklifi (normal veya tamamlayıcı kanun) verebilir.
Halkın kanun teklifinde bulunabilmesinin şartları şunlardır:
• Teklif en az beş farklı eyalette seçmenler tarafından imzalanmış olmalı,
• Teklif ülkedeki seçmen sayısının en az %1’i tarafından imzalanmış olmalı,
• Eyaletlerde toplanan imzalar, ülkedeki seçmenlerin %1’inin beşte üçünden daha az olmamalı.
Temsilciler Meclisi Genel Kurulu
Bu şekilde imzalanan halkın kanun teklifi Temsilciler Meclisine sunulur (Any. m. 61). Başkanın, Federal Yüce Mahkeme ve diğer yüksek
mahkemelerin verdiği kanun teklifleri öncelikle Temsilciler Meclisinde görüşülür.
Michel Temer, Başkan
Başkan, kendi verdiği tekliflerin acilen görüşülmesi için talepte bulunabilir. Bu durumda, Temsilciler Meclisi veya Senato 45 gün içinde herhangi bir işlemde bulunmazsa, anayasal zorunluluklar nedeniyle görüşülmesi gerekenler hariç olmak üzere meclislerin gündemlerindeki işler askıya alınır ve başkanın teklifi görüşülür.
Bir kanun meclislerden biri tarafından onaylandığında, diğer meclise gönderilir. Eğer bu mecliste onaylanmazsa reddedilmiş sayılır. İkinci meclis de teklifi aynen kabul ederse, kanun başkana gönderilir. Başkan ilgili kanunu veto eder veya yayımlar. Eğer ikinci mecliste değişiklik yapılarak kabul edilirse, teklif ilk olarak onaylandığı meclise geri gönderilir (Any. m. 65).
Teklifi son olarak oylayan ve kabul eden meclis, kanunu başkana gönderir. Başkan kanunu yayımlayabileceği gibi veto da edebilir.
Başkan anayasaya veya kamu yararına aykırı gördüğü kanunları, kendisine ulaştığı tarihten itibaren 15 işgünü içinde tamamen veya kısmen veto edebilir. Başkan, veto kararını gerekçeli olarak kararı verdikten sonraki 48 saat içinde Senato başkanına bildirir. Başkan 15 gün içinde herhangi bir işlemde bulunmazsa kanunu onaylamış sayılır. Veto edilen kanun tekrar Kongreye gelir. Burada meclislerin ortak oturumunda, Kongreye geliş tarihinden itibaren 30 gün içinde görüşülür.
Vetonun aşılabilmesi için Kongre üyelerinin salt çoğunluğunun gizli oyu gerekmektedir. Kongre vetoyu aşabilirse, kanunu yayımlaması için
başkana gönderir.
Başkan, kanunu yayımlaması gereken durumlarda 48 saat içinde bunu gerçekleştirmezse Senato başkanı kanunu yayımlar. Eğer o da yap(a)
mazsa Senato başkan yardımcısı bu işi gerçekleştirir (Any. m. 66). Reddedilen bir kanun teklifinin aynı yasama yılı içinde yeniden sunulabilmesi için meclislerden birinin üye tamsayısının salt çoğunluğuyla teklif verilmesi gerekir (Any. m. 67).
4.1.3. Anayasa Değişikliği Süreci
Anayasa değişiklik teklifi verebilecek olanlar şunlardır:
• Temsilciler Meclisi veya Senato üyelerinin en az üçte biri,
• Başkan,
• Federasyonu oluşturan eyaletlerin yasama organlarının salt çoğunluğu (Her bir yasama organında en az basit çoğunluk sağlanmış
olmalıdır).
Değişiklik teklifi, her iki mecliste de iki defa görüşülüp oylanır. Karar yeter sayısı ilgili meclislerin üye tamsayısının beşte üçüdür.
Anayasayla değiştirilmesi yasaklanan hususlar şunlardır: Devletin federal yapısı, doğrudan, gizli, genel ve düzenli seçimler, güçler ayrılığı
ilkesi, bireysel haklar ve güvenceler.
Ayrıca, federal müdahale, olağanüstü hal veya sıkıyönetim durumlarından herhangi biri mevcutsa anayasa değişikliği yapılamaz.
Reddedilen bir teklif, aynı yasama yılı içinde tekrar verilemez (Any. m. 60).
1988 Anayasası’nda şimdiye kadar 66 değişiklik yapılmıştır. En son değişiklik 7 Haziran 2013’te yürürlüğe girmiştir.35
4.2. Yürütme Organı
Anayasa’nın 76’ncı maddesine göre yürütme yetkisi başkan tarafından kullanılır. Bu yetkiyi kullanırken bakanlar başkana yardımcı olurlar.
Cumhuriyet Konseyi ve Milli Savunma Konseyi de yürütmeye yardımcı olmakla görevlendirilmiş, anayasal dayanağa sahip, danışma niteliğindeki
kurullardır.
22 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder