KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI NİJERYA BÖLÜM 29

KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI NİJERYA  BÖLÜM 29

SONSÖZ 

Mehmet Solak* 
Murat Bilgin** 
* Yasama Uzmanı, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Bölümü, e-posta: mehmet.solak@tbmm.gov.tr. 
** Yasama Uzmanı, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Bölümü, e-posta: muratbilgin@tbmm.gov.tr. 

Başkanlık Sistemi, genel kabul gören tanımıyla, halk tarafından sabit bir süre için seçilen başkanın hem yürütme organının hem de devletin başı olarak görev yaptığı; yasama ve yürütme organlarının birbirinin görevine son veremediği hükümet sistemidir. İlk defa ABD’nin uyguladığı ve günümüze kadar başarıyla sürdürdüğü bu sistemi, Latin Amerika ülkeleri başta olmak üzere Asya ve Afrika’da çeşitli ülkeler benimsemiştir. 

Başkanlık Sistemi Demokratik düzenin iyi işlemesi açısından yürütmenin 
iki başlı olduğu diğer hükümet sistemleriyle karşılaştırılarak çeşitli avantaj ve dezavantajlarıyla birlikte değerlendirilmektedir. Yürütmenin sabit/katı görev süresi, bir taraftan istikrarlı yönetimin formülü olarak öne çıkarılırken diğer taraftan yasama ve yürütme arasında kilitlenme ve kriz nedeni olarak gösterilebilmektedir. Bu çerçevede başkanlık sisteminin diğer sistemler gibi güçlü ve zayıf yönleri bulunmaktadır. Bunlardan hangisinin öne çıkacağını ise her ülkenin kendi siyasal, sosyal ve ekonomik koşulları belirlemektedir. 

ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya’da başkanlık sisteminin incelendiği çalışmamızda başkanlık sisteminin temel unsurları olan yürütme 
gücünün tamamen başkanın kontrolünde olması, başkanın ve parlamentonun 
ayrı ayrı halk tarafından seçilmesi, yasama ve yürütme organlarının görev sürelerinin sabit olması ile yasama ve yürütme organlarının birbirinin varlığına son verebilecek hukuki araçlara sahip olmaması durumlarının büyük oranda tüm ülkelerde geçerli olduğu görülmektedir. 

Başkanlık sistemi çalışması çerçevesinde kuvvetler arasındaki dengeler 
açısından önemli olan; başkanın ve parlamentonun seçim sistemleri, parlamentoların yapısı, başkanın üst üste ya da toplamda görev yapabileceği 
dönem sayısının sınırlı olması, başkanın yasama sürecini başlatabilmesi, 
çıkarılan kanunların başkan tarafından veto edilebilmesi ile vetonun 
aşılabilmesi, başkanlık kararnamesi, başkanın suçlandırılması süreci ile yargı bağımsızlığı ve yargının sistem içerisindeki rolü gibi hususların ise ülkeden 
ülkeye farklılıklar gösterebildiği görülmektedir. 

İncelenen ülkeler başkanlık seçimlerinde uygulanan seçim sistemleri açısından  ele alındığında, başkanlık sisteminin temel unsurlarından olan başkanın 
parlamento tarafından değil de doğrudan halk tarafından seçilmesi şartının tüm ülkelerde geçerli olduğu görülmektedir. Bu durumun tek istisnası ABD’de görülmektedir. ABD’de seçmenlerin doğrudan başkanı değil de başkanı seçecek olan delegeleri seçmesi nedeniyle söz konusu seçim doğrudan değil, dolaylıdır. Bununla birlikte delegelerin hangi aday için seçilmişlerse o adaya oy vermek zorunda olması uygulamada ABD’deki seçimleri diğer başkanlık sistemlerinden çok da farklı kılmamaktadır. ABD’deki bir diğer farklı durum da başkanlık seçiminde hiçbir adayın delegelerin yarısından bir fazlasının oyunu alamadığı durumda ikinci tur seçimlerin yapılması yerine, Temsilciler Meclisinin başkanı seçmesidir. 

Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya’da başkanlık seçimi doğrudan halkın oylarıyla yapılmaktadır; ancak seçim sistemleri arasında bazı farklılıklar 
bulunmaktadır. Arjantin’de birinci turda en çok oy alan aday %40-45 arası oy almışsa ve ikinci sıradakiyle arasında 10 puan fark varsa ya da %45’ten 
fazla oy almışsa ikinci tura gerek kalmaksızın doğrudan başkan seçilmektedir. Diğer hallerde ise en çok oy alan iki aday arasında ikinci tur seçimleri yapılmaktadır. Azerbaycan ve Brezilya’da başkanın doğrudan halk tarafından seçildiği pek çok ülkede olduğu gibi seçmenlerin yarısından fazlasının oyunu alan aday başkan seçilmektedir. İlk turda gerekli oyun alınamaması halinde en çok oyu alan iki aday arasında ikinci tur seçimler yapılmakta ve başkan belirlenmektedir. Nijerya’da başkanlık seçimlerinde tarihsel nedenlerle tüm ülkede destek sahibi olmak daha önemli bir kriter olarak ortaya konulmuştur. Buna göre seçimlerde en çok oyu alan aday başkan seçilmektedir; ancak adayın aynı zamanda tüm eyaletlerin en az üçte ikisinde oyların en az dörtte birini almış olması gerekmektedir. 
Bu koşulun sağlanamaması halinde en çok oyu alan adayla en çok eyalette oyların çoğunluğunu alan aday arasında ikinci tur; koşulun yine sağlanamaması 
halinde ise üçüncü tur seçimleri yapılmaktadır. Bu seçimde en çok oyu alan aday, eyaletlerin en az üçte ikisinde en az dörtte bir oy alma şartı aranmaksızın 
başkan seçilmektedir. 

İncelenen ülkelerin tümünde başkanın parti üyeliği ve partisi ile ilişkileri başkan seçiminden sonra da devam etmektedir. ABD, Arjantin, Brezilya ve Nijerya’da başkanlar partilerinin genel başkanı olmamakla birlikte önemli birer parti önderi konumundadır. Azerbaycan’da ise başkan aynı zamanda partisinin de genel başkanıdır. 

Başkanın seçim dönemine bakıldığında beş ülkenin dördünde başkan dört yıllığına ve bir başkan yardımcısı ile birlikte seçilmekte, başkan ve başkan yardımcısı göreve başlarken yemin etmekte ve başkanın süresi dolmadan görevden ayrılması halinde görev süresinin sonuna kadar başkan yardımcısı görevi devralmaktadır. 
Azerbaycan’da ise başkan beş yılda bir seçilmekte ve başkan yardımcısı bulunmamaktadır. Başkan görevden ayrıldığında başkanlık görevini seçimlere kadar başbakan sürdürmektedir. ABD, Brezilya ve Nijerya’da bir kişi en çok iki dönem başkanlık yapabilmektedir. Arjantin’de üst üste iki dönemden fazla başkanlık yapamama şartı vardır; ancak bir dönem ara verildiğinde yeniden başkan olmak mümkündür. Azerbaycan’da ise üst üste iki dönemden fazla başkanlık yapamama sınırı, 2009 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır ve mevcut durumda herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır. 

Parlamentoların yapısı açısından her ülkenin oldukça farklı olduğu tespiti yapılabilir. ABD, Arjantin, Brezilya ve Nijerya’da parlamento çift meclisli iken 
Azerbaycan’da tek meclislidir. Temsilciler Meclisi üye sayıları ABD’de 435, Arjantin’de 257, Brezilya’da 513, Nijerya’da ise 360’tır. Senato üye sayıları 
ise ABD’de 100, Arjantin’de 72, Brezilya’da 81, Nijerya’da ise 109’dur. Azerbaycan Milli Meclisi ise 125 milletvekilinden oluşmaktadır. ABD, Azerbaycan 
ve Nijerya’da meclislerin toplam üye sayısı sabitken Arjantin ve Brezilya’da değişebilmektedir. Temsilciler Meclisi seçimleri ABD’de iki yılda bir, Brezilya 
ve Nijerya’da ise dört yılda bir yapılmaktadır. Arjantin’de Temsilciler Meclisi seçimleri iki yılda bir yapılmakla birlikte milletvekillerinin görev süresi dört yıldır. 

Senato seçimleri ABD ve Arjantin’de iki yılda bir yapılmakta; ancak, senatörler altı yıl görev yapmaktadır. Brezilya ve Nijerya’da senato seçimleri dört yılda 
bir yapılmaktadır. Brezilya’da bir seçimde Senatonun üçte biri değişirken diğer seçimde üçte ikisi değişmektedir. Azerbaycan Milli Meclisinde seçimler beş 
yılda bir yapılmaktadır. 

Ülkeler parlamento seçimlerinde uygulanan seçim sistemleri açısından ele alındığında Temsilciler Meclisinin ABD ve Nijerya’da dar bölge basit çoğunluk 
sistemiyle, Arjantin ve Brezilya’da her eyaletin bir seçim bölgesi sayılarak liste usulü nispi temsil sistemiyle seçildiği görülmektedir. 

Senato seçimleri ise ABD ve Nijerya’da her eyalet için basit çoğunluk sistemiyle, Arjantin’de bir eyalette oyların çoğunluğunu alan partinin o eyaletin iki 
senatörünü çıkarması, en çok oyu alan ikinci partinin ise üçüncü senatörü çıkarması usulü ile Brezilya’da ise blok oy sistemiyle yapılmaktadır. Azerbaycan 
Milli Meclisi üyeleri çoğunluk seçim sistemine göre seçilmektedir. Seçimlerin özgür ve adil olması açısından ABD, Arjantin ve Brezilya’da büyük 
sorunlar yaşanmazken Azerbaycan ve Nijerya’da seçimler şaibe iddiaları ile geçmektedir. 

Yasama ve yürütme ilişkileri açısından başkanın kanun teklifinde bulunabilmesi, başkanın kanunları veto yetkisi, başkanlık kararnameleri ve başkanın 
parlamento tarafından suçlandırılması (impeachment) konuları önemlidir. 

Söz konusu ülkeler başkanın kanun teklifinde bulunabilmesi açısından incelendiğinde Brezilya, Arjantin ve Azerbaycan’da devlet başkanının kanun 
teklifinde bulunma yetkisinin olduğu görülmektedir. ABD’de başkanın kanun teklifinde bulunma yetkisi yoktur. Nijerya’da da başkanın bütçe kanunu dışında 
kanun teklifinde bulunma yetkisi yoktur. Bununla birlikte başkan uygulamada -dolaylı da olsa- parlamento üyeleri aracılığıyla parlamentoya teklif sunmaktadır. 
Azerbaycan’da Başkanın Milli Meclise sunmuş olduğu kanun teklifi üzerinde Başkanın rızası olmadan Milli Meclisin değişiklik yapma yetkisi yoktur. 
Brezilya’da silahlı kuvvetlerin insan gücünün belirlenmesi, ülkenin kamu personelinin statüleri, bakanlıkların ve diğer kamu kuruluşlarının kurulması gibi önemli  hususlar yalnızca başkanın kanun teklifinde bulunabileceği alanlar olarak belirlenmiştir. 

İncelenen ülkelerde başkanın kanunları veto yetkilerine bakıldığında çalışma konusu ülkelerin tümünde başkanın veto yetkisinin bulunduğu görülmektedir. 
ABD’de başkanların iki tip veto hakkı vardır. Birincisi normal vetodur. Bu vetonun aşılması için her iki meclisin üçte iki çoğunluğu gerekmektedir. 
Bir diğeri cep vetosudur. Cep vetosu, aşılması mümkün olmadığı için mutlak veto niteliği göstermektedir. Başkanlar veto yetkilerini günümüze dek 2564 kez 
kullanmıştır. Bunların 1066 tanesi cep vetosu, 1498’i normal vetodur. 

Arjantin’de de başkanın tam veto yetkisi bulunmaktadır. Ayrıca kanunun bütünlüğünün bozulmaması kaydıyla kısmi veto da mümkündür. Vetonun meclisler  tarafından aşılabilmesi için her iki meclisin üçte ikilik çoğunluğunun sağlanması gerekmektedir. Demokrasiye geçişin sağlandığı 1983’ten 2007’ye kadarki  24 yıllık sürede Arjantin Kongresi 3258 kanun çıkarmış, bunlardan 362’si başkan tarafından veto edilmiş, Kongre, bunlardan  42’sinde başkanın vetosunu aşarak kanunu çıkarmıştır. 1983-2007 arasında Kongre, tamamı veto edilen kanunların %20’sini aşma girişiminde  bulunmuş, %14’ünde başarılı olmuştur. 

Azerbaycan’da başkanın veto yetkisi bulunmaktadır. 125 üyeli Milli Meclisin vetoyu aşması için 83 oy çokluğu ile kabul ettiği kanunları 95 oy çokluğu ile; 
63 oy çokluğu ile kabul ettiği kanunları ise 83 oy çokluğu ile kabul etmesi gerekmektedir. 
Başkanın anayasa değişiklikleri konusundaki vetoları ise mutlak veto niteliğindedir. 

Brezilya’da tam veto ve kısmi veto olmak üzere iki veto türü bulunmaktadır. 
Tam vetoda kanunun tamamı veto edilmekteyken kısmi vetoda kanunun belli maddeleri veto edilmektedir. Veto, Kongrenin salt çoğunluğunun  gizli oyuyla aşılabilmektedir. Tam veto daha sık kullanılmaktadır. Bununla birlikte kısmi veto, başkana daha esnek davranabileceği bir alan sağlamaktadır. 
1988-2013 döneminde toplam 1.091 tam ve kısmi veto kullanılmıştır. 1988 Anayasası ile vetonun aşılması nispeten kolaylaştırılmış olmasına rağmen 
Kongre bu yetkisini çok da sık kullanmamaktadır. Bu da üyelerin çoğunluğunun birlikte hareket etme maliyetine katlanmak yerine statükonun  sürmesine itiraz etmedikleri şeklinde açıklanmakta ve vetoyu güçlü bir araç haline getirmektedir. 

Nijerya’da da başkanın veto yetkisi bulunmaktadır. Başkan, veto yetkisini kullandığında vetonun aşılabilmesi için Ulusal Meclisin her iki kanadının 
üçte iki oyu gerekmektedir. Nijerya’da veto yetkisi başkan tarafından zaman zaman kullanılmaktadır. 

Başkanların kararname yetkileri açısından farklı uygulamalar görülmektedir. ABD’de aslında mevzuatta başkanın kararname çıkarabileceğine dair bir  hüküm yoktur; ancak uygulamada başkanlar yürütme kararnamesi (executive order) çıkarabilmektedir. Yürütme kararnameleri 18’inci yüzyıl sonlarında  ortaya çıkmıştır. 

  Başkanlar, Anayasa’nın 2’nci maddesiyle tüm yürütme yetkisinin kendilerine verildiği gerekçesiyle federal yürütme kurumlarını bağlayıcı emirler verebilmektedir. 
Bu yetkinin dayanağına dair belirsizliğin olması, bu kararnameleri tartışmalı hâle getirse de, zaman içerisinde bu kararnamelerin yaygınlaştığı ve  normalleştiğini söylemek mümkündür. 

Arjantin’de başkan ancak kanunların öngörülen olağan şekilde yapılmasının mümkün olmadığı olağanüstü ve acil hallerde kararname çıkarabilmektedir. 
Bununla birlikte olağanüstü ve acil hal kriterleri anayasaca tanımlanmadığı için bu kriterlerin içi başkanlarca doldurulmakta ve bazı başkanların  (Carlos Menem, Eduardo Duhade, Nestor Kirchner gibi) bu yetkiyi sıklıkla kullandığı görülmektedir. Yürütmenin sıkça kararname yetkisini kullanması,  Kongrenin kanun yapma işlevini zayıflatmış ve parlamento ile hükümet arasında güven kaybına yol açmış; bununla birlikte Kongre buna karşı bir direnç  gösterme yoluna gitmemiştir. 

Azerbaycan’da başkan tarafından çıkarılan kararnameler “ferman” ve “serencam” olarak adlandırılmaktadır. Fermanlar ya mevcut bir kanuna dayanarak kanunun nasıl uygulanacağını gösterir ya da hiçbir kanuna dayanmaz kendisi hukuksal kaynak niteliğinde olur. Kanun hükmünde olan fermanların yürürlüğe  girebilmesi için Milli Meclis tarafından onaylanması gerekir. Serencam ise genellikle kişileri göreve tayin etmek, görevden almak veya ödüllendirmek için Başkan tarafından başvurulan hukuki işlem türüdür. 

Brezilya’da kural olarak “önemli ve acil” durumlarda başvurulabilecek olan başkanlık kararnameleri sistem içerisinde oldukça önemli bir yetki olarak ortaya 
çıkmaktadır. Başkan, bu kararnameler vasıtasıyla yasama organı üzerindeki gücünü ve etkinliğini artırmaktadır. 2001 Anayasa değişiklikleriyle  bazı konularda kararname çıkarılması yasaklanmış olsa da kararname yetkisi sık sık kullanılmakta olan bir yetkidir. Kararname yetkisi,  Kongrenin onayı şart olsa da hemen yürürlüğe girmesi sebebiyle uygulamada başkana geçici bir süre için yasama yetkisi vermektedir. 

Ayrıca bu yetkiyle Başkan Kongrenin gündemine de hâkim olmaktadır. 

Nijerya’da kural olarak başkanın kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi yoktur. Ancak bu durumun istisnası 1999 öncesi askeri yönetim  döneminde çıkarılan kanunlarda değişiklik yapılmasıdır. Başkan, böylesi değişiklikleri bir kararname ile yapabilmektedir. 

 Çalışma kapsamındaki ülkeler başkanın suçlandırma (impeachment) yöntemi ile görevden alınması açısından incelendiğinde beş ülkeden üçünde (ABD, Brezilya, Arjantin) Temsilciler Meclisinin suçlandırma sürecini başlattığı, Senatonun ise yargılamada bulunduğu görülmektedir. 

Nijerya’da  Suçlandırmayı ve yargılamayı meclisin her iki kanadı kurdukları ortak bir komisyon vasıtasıyla yapmaktadırlar. Azerbaycan’da ise Anayasa 
Mahkemesi suçlamakta, Yüksek Mahkeme görüş bildirmekte, Milli Meclis ise bunu oylamaktadır. 

Suçlandırma nedenleri açısından bakıldığında ABD’de vatana ihanet, rüşvet, diğer ağır suçlar ve görevi kötüye kullanmak, Brezilya’da anayasaca 
tanımlanan iktidarın kötüye kullanılması (malversation) suçu, Arjantin’de  görevi suistimal etme veya cezayı gerektiren bir suç, Nijerya’da görevi kötüye kullanma, Azerbaycan’da ise ağır suç işlenmesinin suçlandırmaya neden olabilecek suçlar olarak tanımlandığı görülmektedir. 

Başkanlar dışında ABD’de başkan yardımcısı ve Birleşik Devletler’in bütün sivil yetkilileri; Brezilya’da başkan yardımcısı ve bakanlar; Arjantin’de 
başkan yardımcısı, başbakan, bakanlar ve Yüksek Mahkeme üyeleri; Nijerya’da ise başkan yardımcısı hakkında suçlandırma işlemleri başlatılabilmektedir. 

Suçlandırma işlemlerinin başlatılması için gereken çoğunluk; ABD’de Temsilciler Meclisinin basit çoğunluğu, Brezilya ve Arjantin’de Temsilciler Meclisinin 
üçte iki çoğunluğu, Nijerya’da Parlamentonun her iki kanadının üçte bir çoğunluğudur. Azerbaycan’da suçlandırma işlemi için Anayasa Mahkemesinin 
girişimi gereklidir. 

Suçlandırma uygulamalarına bakıldığında şunlar söylenebilir: ABD’de iki başkan suçlandırılmış (Andrew Johnson (1968), William J. Clinton (1999)); ancak, 
yargılanma sonucunda suçsuz bulunmuş, bir başkan (Nixon) suçlandırma süreci tamamlanmadan önce görevinden istifa etmiştir. 
Brezilya’da bir başkan (Fernando Collor de Mello (1992)) yargılanmaya başladığında suçlu bulunacağını düşündüğü için istifa etmiştir. 
Nijerya’da suçlandırma süreci birden çok defa başlatılmış; ancak görevden alma süreci her defasında başkanın ve başkan yardımcısının da üyesi 
olduğu ve Ulusal Mecliste çoğunluğu oluşturan partinin oyları ile durdurulmuştur. 
Yalnız bir örnekte, 2006 yılında, Başkan Yardımcısı Alhaji Atiku Abubakar, hakkında suçlandırma süreci başlatılmak üzereyken görevinden ayrılmıştır. 
Azerbaycan’da ise şimdiye kadar suçlandırma işlemi uygulanmamıştır. 

Yargının sistem içindeki konumu da sistemin işleyişi açısından önemlidir. 
Fren ve denge mekanizmasının düzgün bir şekilde işlemesi için gerekli hususlardan birisi de yargının yasama ve yürütmeden bağımsızlığıdır. 
Yargının sistem içindeki yeri ülkeler açısından genel olarak ele alındığında aşağıdaki tablo ortaya çıkmaktadır: 

ABD’de yargı bağımsızlığı için sağlanan güvenceler iyi bir şekilde işlemektedir. 
Ayrıca, yargı anlaşmazlıkların çözümünde etkili bir mekanizmadır ve Federal Yüce Mahkeme verdiği kararlar ile sistemin işleyişinde karşılaşılan sorunların aşılmasında ya da belirsizliklerin giderilmesinde rol oynamıştır. 
Yüce Mahkemenin başkanın gücünü sınırladığı örnekler yargının başkan karşısındaki bağımsızlığını göstermektedir. 

Arjantin’de yargı genel olarak bağımsız olmakla birlikte ciddi sorunlara sahiptir. Yargı kurumsal olarak zayıftır. Federal yargının tepesinde Yüksek Mahkeme özellikle başkanın çıkardığı kanun hükmünde kararnamelerin anayasaya uygunluğunun denetlenmesinde kritik kararlar verebilmektedir. 
Ancak bu kuruma yapılan siyasi müdahalelerin sıklığı yargı istikrarını ve bağımsızlığını zedelemektedir. Arjantin, bu haliyle yürütmenin yargıyı etkileme 
kapasitesinin en yüksek olduğu Latin Amerika ülkelerinden birisidir. 

Brezilya’da güçler ayrılığı çerçevesinde yargı erki bağımsızdır. Sistemin genel işleyişi açısından en kilit noktada Federal Yüce Mahkeme bulunmaktadır. 
1988 Anayasası ile yargı erkinin kendi bütçesini belirlemesi ve alt düzey yargıçları üst mahkeme yargıçlarının belirlemesinin öngörülmüş olması da yürütmenin yargı üzerindeki etkisini azaltmaya ve yargı bağımsızlığını sağlamaya yönelik önlemlerdir. Uygulamada görülen örnekler, anayasada tanımlanmış olan yargı bağımsızlığının sağlandığını göstermektedir. 

Nijerya’da yargı bağımsızlığı konusunda olumsuz örnekler fazla olmakla birlikte Federal Yüce Mahkeme kararlarının başkanın gücünü sınırlayabildiği bazı örneklere rastlamak mümkündür. 

Azerbaycan’da Anayasa’da yargıçların bağımsızlıkları ve dokunulmazlıklarına 
ilişkin hükümler olmasına rağmen, yargıçların atanmasına ilişkin prosedür yargı bağımsızlığının sağlanmasını engelleyici niteliktedir. Ayrıca, Anayasa’nın 95’inci maddesinde Cumhuriyet Başsavcısının görevden alınmasını başkan, Milli Meclisten talep edebilmektedir. Hâkimlerin atanması ve görevden alınması konusunda yürütmenin yetkisi, yargı bağımsızlığını ve hâkim güvencesini olumsuz şekilde etkilemektedir. 

Çalışmamız kapsamında incelenen ülkeler hakkında son bir genel değerlendirme 
yapmak gerekirse; başkanlık sisteminin en bilinen örneği olan ABD’de, sert kuvvetler ayrılığı olmasına karşın fren ve denge mekanizmalarının düzgün çalışmasıyla ve demokratik siyasal kültürün etkisi ile zaman zaman bazı problemler çıksa da sistemin genel olarak iyi işlediği, organlar arasında uyum ve işbirliğinin yeterli ölçüde sağlandığı ve başkanın otoriterleşmesinin yeterli ölçüde önlendiği görülmektedir. 

Arjantin hükümet sisteminin, başkanlık sistemine özelliğini veren genel nitelikleri taşımakla birlikte başkanlık sisteminin diğer önemli unsurlarından önemli ölçüde sapma gösterdiği görülmektedir. Başkan, hükümete başkanlık etmektedir; ancak başkana bağlı olarak görev yapan bir başbakan da bulunmaktadır. Başbakan, bakanlardan farklı olarak, meclise karşı sorumludur. Ayrıca başbakan yasama sürecini başlatabilmektedir. Arjantin’de her ne kadar, başkanın siyasi gücünü dengelemek amacıyla başbakanlık kurumu güçlendirilmiş, bakanlara karşı imza yetkisi verilmiş ve başbakana başkanın özellikle idari yetkilerinden bazıları aktarılmışsa da başkanın tek başına atayıp görevden alabildiği bu kurum, başkanın siyasi otoritesi karşısında bir varlık gösterememiştir. 

Arjantin’in, genel özellikleri itibarıyla başkanın yasama ve yargı karşısında aşırı güçlü olduğu bir örnek olduğu tespitini yapmak yanlış olmayacaktır. 

Azerbaycan’da, Arjantin’e benzer şekilde başkana bağlı olarak görev yapan başbakan bulunmaktadır. Başbakanın atanmasında parlamentoya atamayı 
onaylama yetkisi verilmiştir ancak başkan, parlamentonun onaylamayı 
reddetmesi durumunda dahi başbakanı atama yetkisine sahiptir. Başbakan ve bakanların görevden alınmasında Meclisin onayına gerek yoktur. 
Söz konusu ilginç durum da ülkedeki hükümet sistemini tipik başkanlık sisteminden oldukça farklı kılmaktadır. Azerbaycan, başkanın aşırı güçlü olmasının da ötesinde “yarı- otoriter rejim” ya da “sultanistik yarı-otoriter rejim” olarak sınıflandırılmaktadır. Parlamentonun başkan karşısındaki gücünün yok denecek kadar az olduğu görülmektedir. Başkanlık sisteminin sert kuvvetler ayrılığı ile bağdaşmayacak şekilde başkanın yasama sürecini başlatabilmesi,  başkanın sunmuş olduğu kanun teklifi üzerinde başkanın rızası olmadan parlamentonun değişiklik yapma yetkisinin dahi olmaması, başkanın anayasa  değişikliği teklifinde bulunabilmesi ve anayasa değişiklikleri üzerinde parlamentonun nitelikli çoğunluğu ile dahi aşılamayacak şekilde mutlak veto yetkisi olması, ülkedeki sistemi tipik bir başkanlık sistemi olmaktan oldukça uzaklaştırmakta dır. 

Brezilya, incelenen ülkeler içerisinde ABD ile birlikte başkanlık sisteminin iyi bir şekilde işlediği diğer örnek ülke olarak nitelendirilebilir. 
Brezilya’da 1988 Anayasasıyla getirilen sistem, özellikle son 15-20 yılda, yasama, yürütme ve yargı organlarının uyumlu bir şekilde çalıştığı bir örnek 
olarak karşımıza çıkmaktadır. Brezilya’da ABD’den farklı olarak yasama 
süreci, yürütme tarafından başlatılabilmektedir. Ayrıca ülkedeki seçim sistemi nedeniyle, parlamentoya giren etkili parti sayısının fazla olması ve genellikle 
hiçbir partinin parlamentoda çoğunluğu sağlayamaması, başkanı kabinesini oluştururken tek taraflı davranmak yerine parlamentodaki siyasi partilerden oluşan bir koalisyon kurmaya teşvik etmektedir. Yargı bağımsızlığının sağlanmış olması, parlamentonun nispeten güçlü olması, yasama ve yürütmenin karşılıklı 
bağımlılık ilişkileri başkanın gücünün etkin bir şekilde frenlenmesine imkân tanımaktadır. 

Nijerya, genel özellikleri itibarıyla başkanlık sisteminin tipik özelliklerini büyük ölçüde barındırmakla birlikte ülkedeki demokratik siyasal kültürün gelişmemiş olması nedeniyle uygulamada başkanlık sisteminin temel özelliği olan yasama ve yürütme ayrılığının yeterince sağlanamadığı bir ülkedir. 
Başkanın yasama sürecini başlatma yetkisi bulunmamasına karşın, uygulamada, başkanın yasama içerisinden kendine yakın parlamenterler ile ilişkilerini 
kullanarak fiili olarak yasama sürecini başlattığı ve şekillendirdiği görülmektedir. Ülkede yargı bağımsızlığının ve hukukun üstünlüğünün de yeterince geliştiğini söylemek mümkün değildir. 

TBMM ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI HAKKINDA 



Araştırma Hizmetleri Başkanlığı (Araştırma Merkezi), milletvekillerinin yasama ve denetim çalışmaları sırasında ihtiyaç duyduğu analiz edilmiş bilgi ihtiyacını karşılamaktadır. 

Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, yasama uzmanları marifetiyle, milletvekilleri tarafından iletilen bilgi taleplerini, değişik ve güncel kaynaklar araştırıldıktan sonra içlerinden konuyla ilgili, doğru, güvenilir ve işlevsel bilgilerin tespit edilmesi ve analiz edilmesinin ardından sade ve anlaşılır bir üslup ile milletvekillerinin istifadesine sunmaktadır. 

Başkanlık, araştırma hizmetini aşağıdaki ilkeler çerçevesinde yürütmektedir: 

a. Doğru, güvenilir, kısa, sade ve anlaşılır içeriğe sahip olma, 

b. Herhangi bir siyasî görüşü temsil etmeme, farklı görüş ve siyasî gruplara eşit mesafede ve objektif olma, 

c. Önermeci veya yönlendirici olmayan, tanımlayıcı, belgeleyici ve analitik dil kullanma, 

d. Kapsam, biçim ve hazırlama süresi açısından milletvekillerinin kullanım amacına uygun olma, 

e. Talep sahiplerinin kimlik bilgilerinin ve talep konularının gizliliği koruma. 

Bilgi taleplerini karşılamak amacıyla konu odaklı temelde olmak üzere Ekonomi ve Maliye, Hukuk, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi, Sosyal Politika ile 
Uluslararası İlişkiler bölümleri şeklinde yapılanmıştır. 

Araştırma Hizmetleri Başkanlığı ürün türleri, Rapor, Bilgi Notu, Kısa Bilgi Notu, Gösterge, Sözlü Bilgi, Doküman Derleme ve Tartışma Paketi şeklindedir. 

Başkanlıkça uygun görülen ürünler, kitaplaştırılabilmektedir. Günümüze kadar yayınlanmış olan kitap başlıkları şöyledir: “ Anayasa Değişiklik Yöntemleri ”, 
“ Bir Doğrudan Demokrasi Aracı Olarak Referandum ”, “ Venedik Komisyonu (Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi) ”, “ Karşılaştırmalı Anayasa Çalışmaları ”, 

Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, 
Avrupa Parlamento Araştırma ve Dokümantasyon Merkezi (ECPRD), 
Uluslararası Kütüphaneler Birliği (IFLA) ile 
Asya-Pasifik Ülkeleri Parlamento Kütüphaneleri Birliği (APLAP) gibi uluslararası kurumlara üye olup bu kurumlarla işbirliğini sürdürmektedir. 

Araştırma Hizmetleri Başkanlığı’nın diğer çalışmalarına 
http://tbmm.intranet/owa/armer.     
Sayfa adresinden ulaşılabilmektedir. 

2016 Mayıs Ayında açılan Başkanlık İngilizce web sayfasına ise 

https://www.tbmm.gov.tr/armer_eng/index.html    adresinden erişilebilmektedir. 


ARAŞTIRMA SONUÇ;

    Siyasi krizler, Başkanlık sisteminin uygulandığı örneklerde parlamenter sistemi, parlamenter sistemin bulunduğu ülkelerde başkanlık sistemini “avantajları” 
üzerinden siyasi gündeme taşımaktadır. Hükümet sistemi tercihi diğer belirleyici unsurlardan yalıtılarak değerlendirilebilecek bir tercih değildir. 

Hükümet sistemlerinin nispi üstünlükleri; siyasi kültür, siyasi parti sistemi ve seçim sistemi gibi faktörlerin ışığında ele alındığında anlamlı hale gelir. 

Bu çalışma bütün bu hususlar ışığında konuya başkanlık sistemini benimsemiş ülke uygulamaları  üzerinden bakmakta ve herhangi bir sonuca ulaşmadan, 
bu sistemin uygulamada aldığı biçimleri ortaya koymaya çalışmaktadır. İncelenen ülkeler başkanlık sisteminin klasik ve en başarılı örneği olan ABD’den 
başlayarak demokratiklik-otoriterlik yelpazesinde “devlet başkanı endeksli” Azerbaycan örneğine kadar uzanmaktadır. Latin Amerika’daki işleyen bir 
demokrasi örneği olarak Brezilya ve kurumsallaşma sürecini devam ettiren Arjantin, başkanlık sisteminin başarısını etkileyen unsurlar konusunda çarpıcı 
bir resim ortaya koymaktadır. Demokrasiye geçiş sürecinde başkanlık sistemi örneği olarak Nijerya, bu resmi tamamlamaktadır. 


TÜRKIYE BÜYÜK MILLET MECLISI ARMER 

ISBN: 978-975-8805-51-8 
978-975-8805-52-5 (e-kitap) 
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
06543, Bakanlıklar/ANKARA Tel: 0312 420 68 38 Fax: 0312 420 78 00 
TBMM Basımevi/Şubat 2017 
Fransa, Polonya ve Rusya Örnekleri 
ABD, Arjantin, Azerbaycan, 
Brezilya, Nijerya, Örnekleri, 

EGEMENLİK KAYITSIZ ŞARTSIZ MİLLETİNDİR 
TBMM ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI YAYINLARI 

Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi (ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri) Yayın No: 7 © TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 

Yayın Yönetmeni ;

Emrah Hurma 

Editör 

Semra Gökçimen 

Bölüm Yazarları

Halit Tunçkaşık 
Konur Alp Koçak 
Mehmet Solak 
Meltem Doğan 
Murat Bilgin 

Kapak Tasarımı 
Demet Çınar 
Grafik Tasarım 
Zeynep Ayşe Tarhan 

Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
Türkiye Büyük Millet Meclisi 
Bakanlıklar -ANKARA 06543 
Telefon: +90 312 420 68 38 
Faks: +90 312 420 78 00 

e-posta: iletisim.armer@tbmm.gov.tr 
TBMM Basımevi –ANKARA 
özden Geçirilmiş 2. Baskı / Şubat 2017 

DİPNOTLAR ;

1 Bu bölümdeki bilgiler büyük oranda şu kaynaktan derlenmiştir: “The World Factbook”, CIA İnternet
Sitesi, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ni.html,
Erişim:28.11.2016
2 “Human Development Reports”, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) İnternet Sitesi,
http://hdr.undp.org/en/composite/HDI Erişim:28.11.2016.
3 “Constitution of the Federal Republic of Nigeria 1999”, Nijerya Hukuk Merkezi,
http://www.nigeria-law.org/ConstitutionOfTheFederalRepublicOfNigeria.htm, Erişim:18.12.2013.
(Çalışma boyunca referans verilen tüm anayasa maddelerinde bu kaynaktan yararlanılmıştır).
4 Söz konusu puanlama sisteminde 1 en özgür durumu, 7 ise özgürlüğün en az olduğu durumu ifade etmektedir.
5 “Freedom in the World 2016”, Freedom House İnternet Sitesi,
https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2016/nigeria, Erişim: 28.11.2016
6 Michael G. Roskin, Çağdaş Devlet Sistemleri (Çev. Bahattin Seçilmişoğlu, Ankara: Adres Yayınları,2009), s. 654, 656.
7 Roskin, Çağdaş Devlet Sistemleri, s. 656.
8 Douglas A. Philips, Modern World Nations: Nigeria (Philadelphia: Chelsea House Publishers, 2004),s.106.
9 Roskin, Çağdaş Devlet Sistemleri, s.646.
10 “History of Nigeria: The Evolution of Nigeria, 1849–1960”, Nijerya Federal Cumhuriyeti İnternet Sitesi,
http://www.nigeria.gov.ng/index.php/2012-10-29-11-05-46/history-of-nigeria, Erişim: 29.12.2013; 
Toyin Falola ve Ann Genova, Historical Dictionary of Nigeria (Plymouth: The Scarecrow Press Inc., 2009), s. xxii.
11 Toyin Falola ve Matthew M. Heaton, A History of Nigeria (New York: Cambridge University Press, 2008), s. xvi.
12 Jose Antonio Cheibub, Presidentialism, Parliamentarism and Democracy (New York: Cambridge University Press, 2007), s.45.
13 Falola ve Genova, Historical Dictionary of Nigeria, s. xxxvii.
14 Falola ve Genova, Historical Dictionary of Nigeria, s. xxxvii.
15 Falola ve Genova, Historical Dictionary of Nigeria, s. xxxviii.
16 Peter M. Lewis, “Rules and Rents: Legislative Politics in Nigeria”, American Political Science Association
2010 Annual Meeting Başlıklı Konferansta Yapılan Konuşma, (Washington DC: 2010), s.23; 1998,
2003, 2007 ve 2011 seçimleri itibarıyla Ulusal Mecliste yer alan partilerin sandalye dağılımı için bkz.
17 Falola ve Genova, Historical Dictionary of Nigeria, s. xxxviii, xxxix.
18 Falola ve Genova, Historical Dictionary of Nigeria, s. xxvi, xl, xli.Nijerya 267
19 Philips, Modern World Nations: Nigeria, s.76.
20 PDP, Partinin orijinal ismi olan “Peoples Democratic Party”nin kısaltmasıdır.
21 ACN, Partinin orijinal ismi olan “Action Congress of Nigeria”nın kısaltmasıdır.
22 CPC, Partinin orijinal ismi olan “Congress for Progressive Change”in kısaltmasıdır.
23 ANPP, Partinin orijinal ismi olan “All Nigeria People’s Party”nin kısaltmasıdır.
24 Lewis, “Rules and Rents: Legislative Politics in Nigeria,” s.24; “NIGERIA House of Representatives Last Elections”, IPU İnternet Sitesi, 
    http://www.ipu.org/parline-e/reports/2363_E.htm,   Erişim: 29.11.2016.
25 Nijerya Anayasası, part I Exclusive Legislative List.
26 Sonny Gwanle Tyoden, ed., Legislators and Legislature: A Guide for Legislators in Nigeria (Kuru: The National Institute Press, 2014), s. 143-145.
27 Enyinna Nwauche, “Nigeria Inroductory Notes”, Rivers State University of Science and Technology, Nijerya, 
    http://www.icla.up.ac.za/images/country_reports/nigeria_country_report.pdf,   Erişim: 11.09.2014, s.26.
28 S. Akinboye ve R. Anifowose, “Nigerian Government and Politics,” Elements of Politics içinde, Anifowose R. ve Enemuo F. ed. (Lagos: 
    Sam Iroanusi Publication, 1999), s. 238-260.
29 Remi E. Aiyede, “Executive-Legislature Relations in Nigeria’s Emerging Presidential Democracy,” UNILAG Journal of Politics, Cilt 2, Sayı 1 (2005), s. 76.
30 Ayo R. Dunmoye, “Legislative Powers and Executive- Legislature Relations in Nigeria: 1999 to 2003,”
    Nigerian Journal of Political Science, Cilt 9, Sayı 1 ve 2’den aktaran Oni Samuel, “Legislature-Executive Relations in the Presidential System: 
    A Study of Lagos and Ogun States, Nigeria, 1999-2011” (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Lagos Üniversitesi, 2013), 
    http://dspace.covenantuniversity.edu.ng/bitstream/handle/123456789/211/Oni%20Samuel%20.O..pdf?sequence=1,     Erişim: 16.01.2013, s.162.
31 Samuel, “Legislature-Executive Relations in the Presidential System”, s.162.
32 Samuel, “Legislature-Executive Relations in the Presidential System”, s.162.
33 B. O. Nwabueze, Nigeria’s Presidential Constitution: the Second Experiment in Constitutional Democracy
    (London: Oxford Publications, 1985)’den aktaran Samuel, “Legislature-Executive Relations in the Presidential System”, s. 163.
34 Samuel, “Legislature-Executive Relations in the Presidential System”, s. 163-164.
35 Awotokun Kunle, “Legislative-Executive Relations: Case Studies,” Nigeria’s Second Republic içinde, Ayeni Victor ve Kayode Soremekun ed. 
    (Apapa: Daily Trust Publications, 1988), s.85-106’dan aktaran Samuel, “Legislature-Executive Relations in the Presidential System”, s. 161.
36 Nwabueze, Nigeria’s Presidential Constitution’dan aktaran Samuel, “Legislature-Executive Relations in the Presidential System”, s. 161.
37 Bkz. S. 227’deki tablo.
38 Aiyede, “Executive-Legislature Relations in Nigeria’s Emerging Presidential Democracy,” s.165.
39 Samuel, “Legislature-Executive Relations in the Presidential System”, s.167. Olusegun Obasanjo
40 Said Adejumobi, Governance And Politics in Post-Military Nigeria (New York: Palgrave Macmillan Publications, 2010), s.10.
41 Joseph Olayinka Fashagba, “Legislative Oversight under the Nigerian Presidential System,” The Journal of Legislative Studies, Cilt 15, 
    Sayı 4 (Aralık 2009), s.448-449.
42 Fashagba, “Legislative Oversight under the Nigerian Presidential System,” s.447.
43 Fashagba, “Legislative Oversight under the Nigerian Presidential System,” s.449.
44 Lewis, “Rules and Rents: Legislative Politics in Nigeria,” s.1.
45 Lewis, “Rules and Rents: Legislative Politics in Nigeria,” s.15.
46 Adejumobi, Governance And Politics in Post-Military Nigeria, s.11.
47 M. Peter Lewis, Nigeria Country Report (Cape Town: University of Cape Town Centre for Social Science Report, 2011), s.11.
48 Fashagba, “Legislative Oversight under the Nigerian Presidential System,”s.449.
49 Samuel, “Legislature-Executive Relations in the Presidential System,” s.168.
50 Chris Ajaero, “Paralysis”, Newswatch, 23.01.2012 
51 John Ameh, “Reps May Soon Drop Impeachment Threat –Investigation”, Punch, 04.07.2012.
52 Adejumobi, Governance And Politics In Post-Military Nigeria, s.8.
53 Sonnie Ekwowusi, “Executive Lawlessness Vs Rule of Law,” allafrica İnternet Sitesi,
    http://allafrica.com/stories/200607190163.html, Erişim:23.05.2014.
54 Dianam Dakolo, ‘The Siege is Over—Let the Bench say “Hurray”’, Daily Independent, 31.05.2007.
55 Adejumobi, Governance And Politics in Post-Military Nigeria, s.8-9.
56 Adejumobi, Governance And Politics in Post-Military Nigeria, s. 10, 11, 20.
57 Adejumobi, Governance And Politics in Post-Military Nigeria, s. 8.
58 Adejumobi, Governance And Politics in Post-Military Nigeria, s.8-11.
59 Adejumobi, Governance And Politics in Post-Military Nigeria, s.2.
60 Samuel Huntington, “Democracy for the Long Haul,” Consolidating the Third Wave of Democracies: Themes and Perspectives içinde, L. Diamond v.d., ed. 
    (Baltimore ve Londra: Johns Hopkins University Press, 1997).
61 Adejumobi, Governance And Politics in Post-Military Nigeria, s.5.
62 Cheibub, Presidentialism, Parliamentarism, and Democracy, s.146
63 Falola ve Genova, Historical Dictionary of Nigeria, s.xxxviii, xxxix.
64 D. A. Omoweh, “The Parliament and the Crisis of Democratization in Nigeria”, Legislature in Africa’s Democratic Transition Başlıklı Konferansta 
    Yapılan Konuşma (Dakar: CODESRIA Democratic Institute, Ağustos-Eylül 2006).
65 Fashagba, “Legislative Oversight under the Nigerian Presidential System,”s.441-443.
66 Fashagba, “Legislative Oversight under the Nigerian Presidential System,” s.441.
67 Adejumobi, Governance And Politics in Post-Military Nigeria, s.6,7,18,19.
68 Fashagba, “Legislative Oversight under the Nigerian Presidential System,” s.448.
69 Fashagba, “Legislative Oversight under the Nigerian Presidential System,” s.445,459.
70 Lewis, “Rules and Rents: Legislative Politics in Nigeria,” s.1-2.
71 Fashagba, “Legislative Oversight under the Nigerian Presidential System,” s.448-450.
72 Samuel, “Legislature-Executive Relations in the Presidential System,” s. 178.
73 A. T. Okoosi-Simbine, “Understanding the Role of the Legislature in the Fourth Republic: The Case of Oyo State House of Assembly,” 
    Nigeria Journal of Legislative Affairs, Cilt 3, Sayı 1 (2010), s.1-27.
74 Oda van Cranenburgh, “ ‘Big Men’ Rule: Presidential Power, Regime Type and Democracy in 30 African Countries,” Democratization, Cilt 15, 
    Sayı 5 (2008), s. 952 - 973.

BU BÖLÜMLER KAYNAK; TBMM ARŞİVİ
WEB ADRESİ;

https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar/baskanlik_sistemi.pdf


***

KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI BÖLÜM 10

KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI BÖLÜM 10

4.1.4. Kanun Yapım Süreci

Kongrenin her iki meclisinin üyeleri ile yürütme organı kanun
önerisinde bulunabilir.30 Bir meclis tarafından verilen kanun önerisi
orada görüşülüp kabul edildikten sonra diğer meclise havale edilir. Diğer
meclis tarafından da kabul edildiği takdirde incelenmek üzere başkana
gönderilir. Başkanın onaylaması ile teklif kanunlaşır.

Önerinin sahibi olan meclis, öneri diğer mecliste değiştirilip tekrar
kendisine gelince onu tümüyle reddedemez. Öneriyi ikinci olarak
görüşen Meclisin, öneri üzerinde değişiklik yapmışsa, bunu mutlak
çoğunlukla mı yoksa üçte iki çoğunlukla mı yaptığı belli olmalıdır. İkinci
görüşen Meclis mutlak çoğunlukla değişiklik yapmışsa, öneri sahibi
Meclis yine mutlak çoğunlukla ya bu değişiklikleri kabul eder ya da ilk
halinde ısrar eder. Ancak eğer ikinci görüşen Meclis, yaptığı değişiklikleri
toplantıdakilerin üçte iki çoğunluğuyla kabul etmişse ve teklif sahibi
meclis aynı oranı bulamamışsa öneri değişikliklerle birlikte başkana
gönderilir. İlk görüşen Meclis kendi ilk önerisini üçte iki oranında oy
çokluğuyla kabul ederse önerinin ilk hali başkana gönderilir.
Seçim sistemi ve siyasi partilerle ilgili değişiklik yapan kanunlar ancak
her mecliste üye tamsayısının mutlak çoğunluğu ile kabul edilebilir.
Başkan tarafından 10 iş günü içerisinde Kongreye geri gönderilmeyen
teklifler onaylanmış sayılır. Teklifin bazı maddelerinin onaylanıp
bazılarının veto edilmesi kural olarak mümkün değildir. Ancak bunun
istisnası vardır; veto edilmeyen hükümler bağımsız bir nitelik taşıyorsa
ve onların yayımlanması kanunun ruhunu ve bütünlüğünü bozmuyorsa
kısmi veto yapılabilir. Bu durumda zorunlu ve acil kararnameler için
öngörülen hükümler uygulanır.

Parlamento Binası

Başkanın, öneriyi tümüyle veya kısmen veto etmesi halinde öneri,
ilk görüşen meclise geri gelir. Bu durumda önerinin kabulü için her iki
meclisin üçte iki çoğunluğunun sağlanması gerekir. Söz konusu çoğunlukla
kabul edilen teklif kanunlaşmış sayılır ve yayımlanmak üzere başkana
gönderilir.

Vatandaşlar Temsilciler Meclisinde kanun önerisi verme hakkına
sahiptir. Kongre bu önerileri 12 ay içinde görüşür. Bu tür öneriler anayasa
değişikliği, uluslararası antlaşmalar, vergi, bütçe, suç ve ceza konularını
içeremez. Temsilciler Meclisinin kararıyla Kongre bir kanun önerisini halkoyuna sunabilir. Halkoyuyla kabul edilmiş olan kanun önerisi veto
edilemez, doğrudan yayımlanır.

Anayasa tümüyle veya kısmen değiştirilebilir. Anayasa değişikliği için Kongrenin her iki meclisinde üye tamsayısının üçte ikisinin oyu gereklidir.31

4.2. Yürütme Organı

4.2.1. Başkan

Arjantin Anayasası’na göre ulusun yürütme gücü “Arjantin ulusu başkanı”na (Presidente de la Nación Argentina) aittir. Başkanın seçilme
ehliyeti, görev süresi ve seçilme usulüne ilişkin hükümler Anayasa’nın 87-98. maddeleri arasında sıralanmıştır. Bu hükümlere göre, başkan (ve
yardımcısı) dört yıl için doğrudan halk tarafından seçilmektedir. Başkan art arda iki kere seçilebilir. En az bir dönem araya girdikten sonra tekrar
seçilmesi mümkündür.

Seçimler mevcut başkanın görev süresinin bitimine iki ay kala yapılır. Seçim sonucunda en çok oy alan aday %40’ın altında oy alırsa en çok oy alan iki aday ikinci turda yarışır. En çok oy alan aday %40-45 arası oy almışsa ve ikinci sıradakiyle arasında 10 puan fark varsa ikinci seçime gidilmez.

Öndeki aday %45’ten fazla oy alırsa doğrudan başkan seçilmiş olur. Başkan, hem devletin hem
hükümetin başıdır. Bakanlar kurulu başkan tarafından atanır. Başkana kararlarında yardımcı olma işlevini
yerine getiren kabinenin başındabaşbakan bulunur.32

Mauricio Macri, Başkan

Başkanın herhangi bir nedenle görevini yapamaması durumunda,
başkan yardımcısı bu yetkiyi üstlenir. Yardımcının da görev yapamaması
durumunda Kongre geçici olarak yetkiyi kullanacak kişiyi seçer.
Bakanlıklar dışında devlet teşkilatı içinde yer alan ve başkanın
kontrolünde çalışan önemli kurumlar mevcuttur. Bunlar Genel Sekreterlik,
Devlet İstihbarat Sekreterliği, Hukuk ve Teknik Sekreterliği, Genelkurmay,
Kültür Müsteşarlığı ile Uyuşturucu Bağımlılığı ve Kaçakçılığını Önleme
Sekreterliği’dir. Bunların haricinde Başkanlık Sekreterliği, Siyasi Analiz
Bürosu, Teknik Yardım Bürosu, Özel Sekreterlik, Yardımcı Sekreterlik,
Stratejik Araştırma ve Değerlendirme Bürosu gibi yardımcı kurumlar
başkana bağlı olarak çalışmaktadırlar.33

Aşağıda 1983’ten günümüze Arjantin devlet başkanları, görev süreleri,
görevden ayrılma nedenleri ve ilgili siyasi partilere ilişkin bilgiler verilmektedir.

4.2.2. Başkanın Yetkileri

Başkanın yetkileri Anayasa’nın 99’uncu maddesinde düzenlenmiş olup bu yetkiler şöyle özetlenebilir:

• Başkan, ulusun ve hükümetin başıdır ve ülkenin genel idaresinden sorumludur.
• Kanunların yürütülmesi için gerekli düzenleyici metinleri çıkarır.
• Kanunların yapımına anayasal çerçevede katılır ve kanunları onaylayıp yayımlar. Uygun görmediği kanunları tekrar görüşülmek üzere
   Kongreye geri gönderir. Belli koşullar altında “kısmi veto” yetkisine sahiptir.
• Kanun niteliğinde düzenleyici işlem yapamaz. Ancak kanunların öngörülen olağan şekilde yapılmasının mümkün olmadığı olağanüstü
   ve acil hallerde ve ceza, vergi, seçim, siyasi partiler konularında olmamak kaydıyla kanun hükmünde kararnameler çıkarabilir.35 

  Bu şekilde çıkarılan kararnameler bakanların görüşü alınarak başbakanın karşı imzasıyla düzenlenir. Bu kararnameler 10 gün içinde başbakan
tarafından Kongrede Karma Komisyona sunulur. İki meclisteki partilerin sandalye sayısıyla orantılı olan bu komisyon 10 gün içinde 
raporunu hazırlayıp iki meclise sunar. İvedilikle yapılması gereken bu görüşmelerin ardından Meclislerin onayıyla kararname kabul edilir.

• Zorunlu gördüğü durumlarda yasama organının çalışma süresini uzatabilir veya onu olağanüstü toplantıya çağırabilir.
• Yasama yılı başında Kongrenin açılış konuşmasını yapar.
• Yüksek Mahkeme üyelerini Senatonun onayıyla atar. Diğer federal mahkeme üyelerini Yargı Konseyinin hazırladığı liste arasından seçerek yine 
Senatonun onayıyla atar. Büyükelçileri, diplomatik temsilcileri, ticari ataşeleri Senatonun onayıyla atar ve görevden alır. Başbakanı ve
bakanları, kendi teşkilatında çalışan tüm kamu görevlilerini tek başına atar ve görevden alır.
• Federal yargının verdiği cezaları (suçlandırma/impeachment hariç) affetme veya hafifletme yetkisine sahiptir.
• Bakanlar kurulunun çalışma ve performansını, gelir ve harcamalarını mevzuat ve bütçe açısından takip eder. İhtiyaç duyduğu her türlü
bilgiyi başbakandan ve bakanlardan talep eder.
• Silahlı kuvvetlerin başkomutanıdır. Silahlı kuvvetlerin teşkilatlanması ve dağılımından sorumludur. Üst düzey terfi ve atama işlemlerini
Senatonun onayıyla yapar. Senatonun onayıyla savaş ilan eder; misilleme emri verir. Dış saldırı durumunda, Senatonun onayıyla
gerekli bölgelerde sıkıyönetim ilan eder. İç kargaşa durumunda ancak Kongre tatildeyse bu yetkiyi kullanabilir.
• Uluslararası antlaşmaları imzalar.

4.2.3. Başkanın Sorumluluğu ve Görevden Alınması

Suçlandırma (impeachment), yürütmenin güç aşımını durdurmak
için potansiyel kontrol mekanizmalarından biridir. Ancak Arjantin’de
suçlandırma kurumunun işletilmesi, basit çoğunluğun yeterli olduğu ABD’ye
göre daha zor hale getirilmiştir. Başkan veya başkan yardımcısı, Temsilciler
Meclisinde toplantıdaki üyelerin üçte ikisinin oyu ile görevi suistimal veya
cezayı gerektiren bir suç nedeniyle suçlandırılabilir ve Senato tarafından
aynı karar yeter sayısı ile yargılanabilir. Senatoda başkanın yargılanacağı
oturumu Yüksek Mahkeme başkanı yönetir. Yargılama sonucunda suçlu
bulunursa başkanın görevi sona erer.


4.2.4. Başbakan ve Bakanlar Kurulu

Başkan kendisine yardımcı olma işlevini yerine getirmek üzere
bakanlar kurulunu atar. Bakanlar kurulunun başında başbakan (El jefe
de gabinete de ministros) bulunur.36 Başbakanın temel görev ve yetkileri;
bakanlıklar arasında koordinasyon sağlamak, yasama organı ile irtibat
kurmak ve merkezi yönetim-yerel yönetim ilişkilerini koordine etmek
şeklinde özetlenebilir.37


Başbakan ve bakanların görev ve yetkilerine ilişkin hükümler,
Anayasa’nın 100 ilâ 107’nci maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu
hükümlere göre başbakana verilen yetkiler ile bakanlara ilişkin önemli
bazı hususlar şöyle sıralanabilir:

Marcos Pena, Başbakan

Başbakanın görev ve yetkileri; ülkenin genel idaresini yürütmek,
gelirler ve bütçe ile ilgili uygulamaları gerçekleştirmek,
yetkili organların yaptığı hukuki düzenlemeleri uygulamak, başkana
tahsis edilmiş atamalar dışında kalan atamaları yapmak,
bakanlar kurulunu koordine etmek, toplantıya hazırlamak ve başkanın yokluğunda yönetmek, başkanın
onayıyla Kongreye kanun teklifinde bulunmak, başkanın kararnamelerine
karşı imza koymak, Kongre görüşmelerine katılmak (Oy hakkı yoktur.),
Kongreye bakanlıkların hizmet durumlarını rapor etmek; Kongrenin talebi
halinde gerekli sözlü ve yazılı açıklamaları yapmak; her ay Kongre toplantılarına
katılarak hükümetin gidişatı hakkında bilgi vermek, diğer bakanlarla
birlikte başkanın zorunlu ve acil kararnameler ile kanunları kısmen
yayımlama kararnamelerine karşı imza koymaktır.38

Başbakan, bakanlardan farklı olarak, Kongreye karşı siyasi sorumluluk taşır.Başbakan için gensoru önergesi verilebilir; iki meclisin üyelerinin salt
çoğunluğunun oyuyla düşürülebilir.39

Bakanlar Kongre üyesi değildirler; Kongre toplantılarına katılabilirler ancak oy kullanamazlar. Kongre tarafından çağrılabilirler.
Her yıl Kongreye rapor sunmak zorundadırlar. Kendi kararlarından bireysel olarak, ortak aldıkları kararlardan da müştereken sorumludurlar.40

4.3. Yargı Organı

4.3.1. Yargıyla İlgili Genel İlkeler

Anayasa’nın 108-119’uncu maddeleri arasında yer alan yargıya ilişkin hükümlerin ana ilkeleri şöyle özetlenebilir:

• Yargı, bağımsız bir organ olarak düzenlenmiştir.
• Yargı yetkisi Yüksek Mahkeme ile Kongrenin kurduğu diğer mahkemelere aittir.
• Yüksek Mahkeme üyelerini başkan, Senatonun onayıyla atar. Yüksek Mahkeme hukuki düzenlemelerin anayasaya uygunluğunu da inceler.41
• Yargı Konseyi (Consejo de la Magistratura) Kongre tarafından seçilir, hâkimlerin seçilmesinden ve yargı kuvvetinin yönetiminden
sorumludur. Konseyin, siyasi partilerin parlamentodaki dengesini yansıtması için belli aralıklarla seçime gidilir. Başkan, Konseyin
oluşturduğu listenin içinden federal hâkimleri atar.

4.3.2. Yüksek Mahkeme

Arjantin Yüksek Mahkemesi (Corte Suprema de Justicia de la Nación)
en yüksek yargı organı olarak 1863’te kurulmuştur.42 Mahkemenin üye
sayısı yaklaşık 130 yıl boyunca beş olarak kalmış, 1990’da Carlos Menem
döneminde dokuza çıkarılmıştır.43 20. yüzyıl boyunca askeri darbelerle
kesilen Arjantin siyasi sisteminde yürütmeye karşı bağımsızlığını
korumada ciddi sorunlar yaşamıştır. Mahkeme 2003 tarihinde çıkarılan
222/3 nolu Kararname ile yeniden yapılandırılmış, üyelerinin atanma
usulüyle ilgili iyileştirmeler yapılmıştır.

Yüksek Mahkeme üyesi olmak için belli mesleki şartların yanı sıra
senatör olabilmek için gerekli şartları taşımak gerekir. Bu şartlar, 30
yaşında olmak, asgari altı yıl Arjantin vatandaşlığı bulunmak, belli bir
gelir düzeyine sahip olmaktır. Yüksek Mahkeme üyeleri başkan tarafından
atanır, bu atamalar Senatonun toplantıdaki üyelerinin üçte iki çoğunluğuyla
onaylanır. Üyelerin görev süresi daimidir ancak; 75 yaşına geldikten sonra
her beş yılda bir üyeliklerinin Senato tarafından yenilenmesi gerekir.
Üyeler siyasi yargı (juicio político) olarak adlandırılan suçlandırma usulü
ile görevden alınabilirler. Suçlandırma Temsilciler Meclisince önerilir;
yargılama Senato tarafından yapılır. Her iki mecliste de karar yeter sayısı
mevcudun üçte ikisidir.

Mahkemenin başkanı ve başkan yardımcısı üyeler tarafından üç yıl için seçilir. Tekrar seçilmek mümkündür.44 Mahkeme başkanı devlet
başkanının suçlandırılması sürecinde Senatonun yapacağı yargılamada başkan olarak görev yapar.

Arjantin Yüksek Mahkemesi

Yüksek Mahkeme iki tür yargılama yapar. Bunlardan biri ilk derece
yargılamasıdır, bu yargılama büyükelçiler, bakanlar, yabancı temsilciler
ve bir eyaletin taraf olduğu davalar için geçerlidir. Diğeri temyiz
yargılamasıdır ki federal mahkemelerde görülen belli davaların temyiz
mercii olarak görev yapar. 45

Mahkemenin en önemli fonksiyonu kanunların anayasaya
uygunluğunun denetimi ve yorumlanmasıdır. Mahkemenin anayasayı
yorumlama, anayasal hak ve özgürlükleri açıklama ve çıkarılan kanunların
anayasaya uygunluğunu tespit yetkisi vardır. 46


11 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR

***

KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI BÖLÜM 8

KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI BÖLÜM 8

7. SONUÇ

İngiliz Monarşisine duyulan tepkinin şekillendirdiği bir felsefî temelde
inşa edilen ABD başkanlık hükümeti sistemi; yasama, yürütme ve yargı
organlarının katı bir şekilde birbirinden ayrıştığı, ancak birbirlerine
fren ve denge mekanizması ile müdahalede bulunabildiği bir yapı ortaya
çıkarmıştır. Bu sistemin temel unsurlarını özetlemek gerekirse;

• Güçler ayrılığı katı ve belirgindir.
• Devlet başkanı-hükümet başkanı ayrımı yoktur.
• Başkan doğrudan veya dolaylı olarak halk tarafından seçilir.
• Kabine üyeleri başkan tarafından seçilir ve azledilir.
• Başkan yasama organının üyesi olamaz.
• Başkan görevi ile ilgili işlerden dolayı sorumsuzdur.
• Başkanın yasama organını feshetme yetkisi yoktur.
• Yasama organı başkanı görevden alamaz.
• Başkan yasaları veto edebilir ve vetosu nitelikli çoğunluk ile aşılabilir.
• Fren ve denge mekanizması iyi işler ve organlar arasında uyum ve işbirliğini sağlar.

Yürütmenin tamamen yasamadan bağımsız bir şekilde teşekkül
ediyor olması, güçler ayrılığının belirleyici bir etkeni olurken, yasama ve
yürütme arasında işbirliğini gerektiren konularda anayasanın bir organı
diğeri üzerinde baskın olarak nitelendirmemesi, fren ve denge sistemi ile
mümkün olmaktadır. Örneğin, başkan tarafından Federal Yüce Mahkeme
üyesi olması için aday gösterilen hâkimlerin, Senatonun onayını almadan
bu göreve atanamaması yasamanın yürütme üzerindeki “fren ve denge”
etkisi olmaktadır. Zira Anayasa’nın yapıcıları arasında bulunan James
Madison, güçlerin birbiri üzerinde hiçbir etkide bulunamamasına yol
açacak katı bir güçler ayrılığını, “güçler ayrılığı ilkesinin tam olarak
uygulanamaması” olarak değerlendirmekte ve her bir organın diğerleri
üzerinde anayasadan kaynaklanan bir kontrol gücü olması gerektiğini
savunmaktadır.116

Başkanlık sisteminde yasama ile yürütme arasında hassas bir denge
kurulması gerektiği, aksi takdirde her ikisi de halk tarafından seçilen
Kongre üyeleri ve başkan arasında yaşanacak fikir ayrılıkları söz konusu
olduğunda sistemin kilitlenebileceği ihtimali görmezden gelinemeyecek
kadar ciddidir. Bir diğer ihtimal ise, Güney Amerika’daki bazı örneklerde
olduğu üzere, başkanın yetki ve sorumluluklarını fazlasıyla genişleterek
yasamayı etkisizleştirmesi ve sistemde yürütmenin/başkanın baskın
olmasıdır.

ABD’nin, başkanlık sisteminin en başarılı örneğini sergilemesinin
altında yatan sebeplerden biri, belki de en önemlisi, adeta “sigorta” işlevi
gören fren ve denge mekanizmasının, yetki ve sorumluluklarının sınırını
belirlemesi ve olası bir yetki aşımında bunun diğer bir organ tarafından
engellenebilmesidir. Ne başkan yürütmenin belirlenmesinde sınırsız bir
yetkiye sahiptir ne de yasama yasa yapma sürecinde bütünüyle serbest ve
yürütmenin etkisinden muaf şekilde çalışabilmektedir. Yasama ve yürütme;
birbirini kontrol etmek, birbiriyle uyum sağlamak ve işbirliği geliştirmek
zorundadır. Aksi halde sistemin tıkanması kuvvetle muhtemeldir. Ayrıca,
yargı uyuşmazlıkların çözümünde etkili bir mekanizmadır ve Federal Yüce
Mahkeme verdiği kararlar ile sistemin işleyişinde karşılaşılan sorunların
aşılmasında ya da belirsizliklerin giderilmesinde rol oynamıştır.

    1787’den bu yana mevcut Anayasa’nın kullanılıyor olması, ABD’deki
siyasal sistemin kurulduğundan bu yana hiç değişmeden geldiği şeklinde
algılanmamalıdır; zira yasama-yürütme ilişkileri önemli bir değişim
geçirmiştir. Zaman içerisinde, yeni şartlar ve gelişmeler, Anayasa’da
birçok değişiklik yapılmasını gerekli kılmıştır. Bu değişikliklerle mevcut
halini alan ABD hükümet sistemi, Anayasa’yı hazırlayan Kurucu Babaların
öngördüğü üzere, ne yürütmenin ne yasamanın ne de yargının tahakküm
kurabildiği bir sistem olarak ortaya çıkmıştır. Lakin bazı alanlarda
yürütmenin Kongreden daha etkin olabildiği, Kongrenin ise elindeki
kritik yetkiler ile yürütmeyi istediği şekilde davranmaya zorlayabildiği
görülmektedir. Gerçekten de, bu çalışmanın beşinci bölümünde bahsi
geçen yargı kararları ve altıncı bölümünde incelenen iki örnek olay,
kurumlar arası ilişkilerin niteliğini ortaya koyarken, başkanlık sisteminin
dejenere olmasıyla ortaya çıkabilecek dezavantajların sistem içerisinde
nasıl bertaraf edildiğini açıklamaktadır.

Yürütmenin başı konumundaki başkanın, federal politikaların
belirlenmesinde daha etkili olduğu, özellikle de dış politika ve ulusal
güvenlikle ilgili konularda başat güç konumuna eriştiğini söylemek yanlış
olmayacaktır. Yerel talep ve beklentileri karşılamak için mesailerinin
büyük bir bölümünü seçim bölgelerine ayıran Temsilciler Meclisi
üyelerinin ise daha kısa vadeli ve dar çerçeveli politik gündemlerle
ilgilendiğini belirtmek de doğru olacaktır. Dolayısıyla bu noktada, yasama
üyeleri ile yürütmenin, önceliklerinin ve odak noktaların farklılaştığı da
ortaya çıkmaktadır.

Altıncı bölümde aktarılan iki örnek olaydan ilki başkanın dış politikada,
ikincisi de Kongrenin bütçenin kabulünde elinde bulundurduğu üstünlüğü
diğerine karşı kullandığını göstermiştir. Bu durum, iki organ arasında
bir güç mücadelesinin ve etkinlik arayışının gündeme gelebileceğine
işaret etmektedir. Ne var ki bu mücadele, istisnai haller dışında, sistemin
kilitlenmesi anlamına gelmemektedir. Zira ABD sistemini, başkanlık
sisteminin “en iyi örneği” yapan temel sebep, birbirinden katı bir
şekilde ayrılmış güçlerin-yargı kararlarıyla da desteklenen fren ve denge
mekanizması sayesinde- ahenk içerisinde çalışabilmeye devam etmesidir.
Diğer bir ifadeyle, organlar arasındaki “ayrı”lık birlikte çalışmalarına engel
olmamakta; bir organ diğerinin dengeleyicisi olarak sistemin işlemesine
katkı sağlamaktadır. Böylelikle, yasama ve yürütme arasında yaklaşım
farklılıkları olsa dahi, bir orta yol bulunabilmekte ve uzlaşı ile sorun
bir şekilde çözümlenebilmektedir. Bu esnada, yürütmeden bağımsızlığı
noktasında şüpheye yer olmayan yargı makamı, güçler arasında yaşanan
olası bir ihtilafın hukuk kuralları içerisinde halledilmesi için güvenilir bir
yol gösterici işlevi görmektedir.

Neticede; görev, yetki ve sorumlulukları net bir şekilde belirlenmiş
organlar, katı güçler ayrılığı ile birbirinden “ayrı” konumda bulunmakla
birlikte, pratikte “birlikte” çalışmak durumunda kalmakta ve sistem
kurumlar arasında yetki çatışmalarına mahâl vermeyecek şekilde işlemeye
devam etmektedir. Bu durum; demokrasinin, hukukun üstünlüğünün ve
bireysel hak ve özgürlüklerin temin edildiği bir sistemin ortaya çıkmasıyla
sonuçlanmaktadır.

KAYNAKÇA

ABD Ankara Büyükelçiliği. “Amerikan Hükümetinin Ana Hatları”, http://www.
usemb-ankara.org.tr/ ABDAnaHatlar/Hukumet.htm#b1, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Kısa ABD Tarihi”, http://turkish.turkey.usembassy.gov/media/pdf/ abd_
kisa_tarih.pdf, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Amerika Hakkında: Amerika Birleşik Devletleri Anayasası”, http://photos.
state.gov/libraries/ turkey/231771/PDFs/abd-anayasasi.pdf,
Erişim: 20.08.2014.
____ . “Yargı Organı: Anayasayı Yorumlama”, http://www.usemb-ankara.org.tr/
ABDAnaHatlar/Hukumet.htm#b5, Erişim: 20.08.2014
Adler, David G. “The Constitution”, Encyclopedia of American Foreign Policy: Studies
of the Principal Movements and Ideas. Alexander De Conde, Richard Dean
Burns, Fredrik Logevall, New York: Charles Scribner’s Sons, 2002.
Ambrose, Stephen E. “The Presidency and Foreign Policy”. Foreign Affairs, Cilt 70,
Sayı 5, (Kış 1991).
ANCA. “Senate Panel Approves Controversial Nominee to Serve as Ambassador to
Turkey; Menendez, Boxer, Risch Oppose”, 13.09.2011. http://www.anca.org/
press_releases/ press_releases.php?prid=2059, Erişim: 20.08.2014.
Armaoğlu, Fahir. 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi: 1789-1914. İstanbul: Alkım Yayınevi,
2006.
Bakırcı, Fahri. “Başkanlık Sistemi, Parlamenter Sistem, Meclis Hükümeti Sistemlerinin
Karşılaştırılması ve Türkiye Örneği”. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi,
TBMM Genel Sekreterliği, 1994.
Barbash, Fred. “Supreme Court Backs Civil Liberties in Terror Cases”, Washington
Post, 28.06.2004.http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A11657-
2004Jun28.html,Erişim: 20.08.2014.
Blaine, Kyle. “Top Uses of Executive Privilege: Washington, Nixon, Obama”, ABC
News, 20.06.2012, http://abcnews.go.com/Politics/fast-furious-executive-
privilege-george-washington-barack-obama/story?id=16613606#1,
Erişim: 20.08.2014.
Boylan, Timothy S. “War Powers, Constitutional Balance, and the Imperial Presidency
Idea at Century’s End”. Presidential Studies Quarterly, Cilt 29, Sayı 2 (Haziran
1999), s. 232- 249.
Central Intelligence Agency. “World Factbook: United States”, https://www.cia.
gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html,
Erişim: 20.08.2014.
Connecticut Judicial Branch Law Libraries. “Roger Sherman and The Connecticut
Compromise”, http://www.jud.ct.gov/lawlib/History/Sherman.htm,
Erişim: 20.08.2014.
Contrubis, John. “Executive Orders and Proclamations”. Report for Congress,
Congressional Research Service, (09.05.1999), http://www.llsdc.org/assets/
sourcebook/crs-exec-orders-procs.pdf, Erişim: 20.08.2014.
Dağ, Güray. “Anayasa Yargısı ve Çalışma Esasları”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Ankara Üniversitesi, 2003.
Duignan, Brian ed. The Executive Branch of the Federal Government: Purpose, Process,
and People. New York: Britannica Educational Publishing, 2010.
Erler, Edward J. The American Polity: Essays on the Theory and Practice of Constitutional
Government. New York: Taylor & Francis, 1991.
Evcimen, Günsev. “Başkanlık Hükümeti Sistemi: ‘Ratio Politica’sı ve Türkiye”. Ankara
Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 47, Sayı 1 (1998), s. 317-334.
Fendoğlu, Hasan T. “Başkanlık Sistemi Tartışmaları”. SDE Analiz, (Kasım 2010),
http://www.sde.org.tr/userfiles/file/baskanlik%20sistemi%20tartismalariYENI-1111.pdf,    Erişim: 20.08.2014
Fisher, Louis. “Foreign Policy Powers of the President and Congress”. Annals of the
American Academy of Political and Social Science, Cilt 499, (Eylül 1988).
____ . “The Pocket Veto: Its Current Status”. Report for Congress, Congressional Research
Service, (30.03.2001). 
http://www.senate.gov/reference/resources/pdf/RL30909.pdf,    Erişim: 20.08.2014.
Foley, Michael ve John E. Owens. Congress and the Presidency: Politics in a Separated
System. Manchester: Manchester University Press, 1996.
Freedom House. “Freedom in the World: United States”, 
http://freedomhouse.org/report/freedom-world/ 2014/united-states-0#.U7z2sZR_vF4,   Erişim: 20.08.2014.
Garson, Robert. “The Intellectual Reference of the American Constitution”. Reflections on the Constitution: The American Constitution after Two 
Hundred Years içinde, Richard Maidment ve John Zvesper eds., Manchester: Manchester University Press, 1989.
Genovese, Michael A. ve Robert J. Spitzer. The Presidency and the Constitution: Cases and Controversies. New York: Palgrave Macmillian, 2005.
Goldsmith, Jack. The Terror Presidency: Law and Judgment Inside the Bush Administration. New York: W.W. Norton, 2009.
Gözler, Kemal. “Anayasa Yargısı”, Türk Anayasa Hukuku Sitesi, 
http://www.anayasa.gen.tr/anayasa-yargisi.htm#_ftnref4, Erişim: 20.08.2014.
Haskell, John. Congress in Context. Boulder, Co: Westview Press, 2010.
Healy, Gene. The Cult of the Presidency: America’s Dangerous Devotion to Executive Power. Washington D.C.: Cato Institute, 2009.
Hogue, Henry B. “Recess Appointments: Frequently Asked Questions”. Report for Congress, Congressional Research Service, (12.03.2008). 
http://www.senate.gov/CRSReports/crs-publish.cfm?pid=%270DP% 2BP%5C W%3B%20 P%20%20%0A,     Erişim: 20.08.2014.
Hudson, David L. The Handy Law Answer Book. Canton, MI: Visible Ink Press, 2010.
Hughes, Charles E. “The Republic Endures and This is the Symbol of Its Faith”, U.S. Supreme Court, 
http://www.supremecourt.gov/about/constitutional.aspx,   Erişim: 20.08.2014.
Hurma, Emrah, “ABD’de Borç Tavanı Uygulaması”. Kısa Bilgi Notu, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, Ekim 2013.
Jones, Charles O. Separate but Equal Branches: Congress and the Presidency. New
Jersey: Chatham House Publishers, 1995.
Kalaycıoğlu, Ersin. “Başkanlık Sistemi: Türkiye’nin Diktatörlük Tehdidiyle İmtihanı”.
Başkanlık Sistemi içinde, Teoman Ergül ed. Ankara: Türkiye Barolar Birliği, 2005.
Kuzu, Burhan. Her Yönü ile Başkanlık Sistemi. İstanbul: BKY, 2012. Madison, James. “The Particular Structure of the New Government and the Distribution
of Power Among Its Different Parts”, Independent Journal, 30.01.1788,
http://www.constitution.org/fed/federa47.htm, Erişim: 20.08.2014.
____ . “These Departments Should Not Be So Separated as to Have No Constitutional Control Over Each Other”, New York Packet, 01.02.1788,
http://www.constitution.org/fed/federa48.htm, Erişim: 20.08.2014.
Olson, Guy. “USA Elections in Brief”. Didem Özbağ (çev.), ABD Dışişleri Bakanlığı Elektronik Dergisi, (Ocak 2008), 
http://photos.state.gov/libraries/turkey/231771/PDFs/abd_secimleri_genel _bakis.pdf,     Erişim: 20.08.2014.
Olson, William C. “The US Congress: An Independent Force in World Politics?”.
Foreign Affairs, Cilt 67, Sayı 3 (Temmuz 1991).
Ömürgönülşen, Uğur. “Amerika Birleşik Devletlerinde Kamu Yönetimi”. Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri içinde, Birgül Ayman Güler ed. Ankara: 
İmge Yayınevi, 2009.
Pfiffner, James P. Power Play: The Bush Presidency and the Constitution. Washington D.C.: Brookings Institution Press, 2008.
Priest, Dana. “Justice Dept. Memo Says Torture ‘May Be Justified’”, Washington Post, 13.06.2004. 
http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A38894-2004Jun13.html,       Erişim: 20.08.2014.
Ritchie, Donald A. The U.S. Congress: A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press, 2010.
Rozell, Mark. “The Constitution and Executive Privilege”, Library of Law and Liberty, 12.07.2012, 
http://www.libertylawsite.org/ 2012/07/12/the-constitution-and-executive-privilege/ Erişim: 20.08.2014.
Sevinç, Murat. “Amerikan Yüce Mahkemesi”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 51, Sayı 1 (1996), s.391-407
Silverstein, Gordon. “Bush, Cheney, and the Separation of Powers: A Lasting Legal Legacy?”. Presidential Studies Quarterly, Cilt 39, Sayı 4 
(Aralık 2009) s. 878-895.
Smith, Steven S., Jason M. Roberts ve Ryan V. Wielen. The American Congress. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
Şencan, Hüdai. “ABD’de Hükümet Kapatma”. Bilgi Notu, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, Ekim 2013.
Tanıyıcı, Şaban ve Birol Akgün. Amerikan Başkanlığı: Cumhuriyetten İmparatorluğa. Ankara: Orion Kitabevi, 2008.
The Commission on Security and Cooperation in Europe. “About the Commission”,
http://csce.gov/index.cfm?FuseAction=AboutCommission.WorkOfCommission, Erişim: 20.08.2014.
Today’s Zaman. “Senate Committee Approves Ricciardone as Ambassador to Turkey”, 14.09.2011. 
http://www.todayszaman.com/news-256763-senate-committee-approves-ricciardone-as-ambassador-to-turkey.html,  Erişim: 20.08.2014.
Transparency International. “Corruption Perceptions Index 2013”,
http://www.transparency.org/cpi2013/results, Erişim: 20.08.2014.
Tushnet, Mark V. “The Constitutional Politics of the Clinton Impeachment”. Aftermath: the Clinton Impeachment and the Presidency in the Age of 
Political Spectacle içinde, Leonard V. Kaplan ve Beverly I. Moran eds. New York: New York University Press, 2001. U.S. Department of Justice Office of 
Legal Counsel. “Memorandum for William J. Haynes IT, General Counsel of the Department of Defense, U.S: Military Interrogation of Alien Unlawful 
Combatants Held Outside the United States”, (14.03.2003). 
http://www.aclu.org/pdfs/safefree/yoo_army_torture_memo.pdf,     Erişim: 20.08.2014.
____ . “Response to Alberto Gonzales’ Request for Views on Legality of Interrogation Techniques”, (01.08.2002). 
http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB127/020801.pdf,    Erişim: 20.08.2014.
U.S. Department of State Office of the Historian. “Articles of Confederation 1777- 1781”, 
http://history.state.gov/milestones/1776-1783/Articles,   Erişim: 20.08.2014.
____ . “Continental Congress 1774-1781”, http://history.state.gov/ milestones/
1776-1783/ContinentalCongress, Erişim: 20.08.2014.
____ . “French Alliance, French Assistance, and European Diplomacy during the American Revolution 1778-1782”, 
http://history.state.gov/milestones/1776-1783/FrenchAlliance     Erişim: 20.08.2014.
____ . “Secret Committee of Correspondence/Committee for Foreign Affairs 1775-1777”, 
http://history.state.gov/milestones/1776-1783/SecretCommittee,   Erişim: 20.08.2014.
____ . “The Declaration of Independence 1776”, http://history. state.gov/milestones/
1776-1783/Declaration, Erişim: 20.08.2014. U.S. House of Representatives. “Forms of Congressional Action”, 
http://thomas.loc.gov/home/laws made.bysec/formsofaction.html, Erişim: 20.08.2014.
 ____ . “The House Explained: Commissions”, 
http://www.house.gov/content/learn/, Erişim: 20.08.2014.

U.S. Senate. “Complete List of Senate Impeachment Trials”, http://senate.gov/artandhistory/
history/common/briefing/ Senate_Impeachment_Role.htm#4,
Erişim: 20.08.2014.
____ . “Origins and Development”, http://www.senate.gov/artandhistory/history/
common/ briefing/ Origins_Development.htm, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Summary of Bills Vetoed, 1789-present”, http://www.senate.gov/reference/
Legislation/ Vetoes/vetoCounts.htm#1, Erişim: 20.08.2014.
____ . “The Senate’s Impeachment Role,” http://senate.gov/artandhistory/history/
common/ briefing/Senate_Impeachment_ Role.htm#1, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Treaties”, http://senate.gov/artandhistory/ history/common/briefing/
Treaties.htm#1, Erişim: 20.08.2014.
U.S. Supreme Court. “The Court as an Institution”, http://www.supremecourt.
gov/about/ institution.aspx, Erişim: 20.08.2014.
____ . “United States v. Nixon, 418 U.S. 683 (1974)”, http://supreme.justia.com/
us/418/683/case.html, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Youngstown Co. v. Sawyer, 343 U.S. 579 (1952)”, http://supreme.justia.
com/cases/federal/us/343/579/case.html, Erişim: 20.08.2014.
Vile, M. J. C. “Separation of Powers,” Encyclopedia of the American Constitution,
Leonard W. Levy ve Kenneth L. Karst eds., 5. Cilt. New York: Macmillan Reference, 2000.
Whittington, Keith E. Constitutional Construction: Divided Powers and Constitutional Meaning. Cambridge: Harvard University Press, 1999.
Wildavsky, Aaron. “The Two Presidencies: Presidential Power is Greatest When Directing Military and Foreign Policy.”Society, Cilt 4, Sayı 2 (1966), s. 7.
Yale Law School Avalon Project. “Articles of Confederation: March 01, 1781”,
http://avalon.law.yale.edu/18th_century/artconf.asp, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Madison Debates: June 15, 1787”, http://avalon.law.yale.edu/18th_century/ debates_615.asp#1, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Madison Debates: May 29, 1787”, http://avalon.law.yale.edu/18th_century/ debates_529.asp#12, Erişim: 20.08.2014.
Yeğin, Mehmet. “Amerikan Federalizminin Dünü ve Bugünü”. USAK Analiz, (Haziran 2011), 
http://www.usak.org.tr/dosyalar/rapor/ OAMdtQluNE2sb0PRRt0KlV876hu3uJ.pdf,    Erişim: 20.08.2014.
Yoo, John. “How the Presidency Regained Its Balance”, New York Times, 
http://www.nytimes.com/2006/09/17/opinion/ 17yoo.html?pagewanted=all&_r=0, 17.09.2006.   Erişim: 20.08.2014.
____ . “Laws as Treaties?: The Constitutionality of Congressional-Executive Agreements”, Michigan Law Review, Cilt 99, Sayı 4 (Şubat 2001), s.757-852.


BU BÖLÜM ABD İLE İLGİLİ DİPNOTLARI:


1 Ersin Kalaycıoğlu, “Başkanlık Sistemi: Türkiye’nin Diktatörlük Tehdidiyle İmtihanı”, Başkanlık Sistemi
   içinde, Teoman Ergül ed., (Ankara: Türkiye Barolar Birliği, 2005), s.14.
2 Burhan Kuzu, Her Yönü ile Başkanlık Sistemi (İstanbul: BKY, 2012, 2. Baskı), s.19.
3 Charles O. Jones, Separate but Equal Branches: Congress and the Presidency (New Jersey: Chatham
   House Publishers, 1995), s.viii-ix.
4 Kalaycıoğlu, Başkanlık Sistemi, s.16.
5 John Haskell, Congress in Context (Boulder, Co: Westview Press, 2010), s.11.
6 Donald A. Ritchie, The U.S. Congress: A Very Short Introduction (New York: Oxford University Press,
   2010), s.86.
7 Mark V. Tushnet, “The Constitutional Politics of the Clinton Impeachment,” Aftermath: the Clinton
  Impeachment and the Presidency In the Age of Political Spectacle içinde, Leonard V. Kaplan ve Beverly
  I. Moran eds. (New York: New York University Press, 2001), s.162.
8 Keith E. Whittington, Constitutional Construction: Divided Powers and Constitutional Meaning (Cambridge:
  Harvard University Press, 1999).
9 “World Factbook: United States”, Central Intelligence Agency,
    https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html, Erişim: 20.08.2014.
10 “World Factbook: United States”.
11 “Freedom in the World: United States”, Freedom House, 
     http://freedomhouse.org/report/freedom-world/ 2014/united-states-0#.U7z2sZR_vF4, Erişim: 20.08.2014.
12 “Corruption Perceptions Index 2013”, Transparency International,
     http://www.transparency.org/cpi2013/results, Erişim: 20.08.2014.
13 Oral Sander, Siyasi Tarih: İlkçağlardan 1918’e (Ankara: İmge Kitabevi, 2007), s.151-155.
14 Fahir Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, 1789-1914 (İstanbul: Alkım Yayınevi, 2006), s.24-26.
15 Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, s.25.
16 Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, s. 26.
17 “Kısa ABD Tarihi,” ABD Ankara Büyükelçiliği,
     http://turkish.turkey.usembassy.gov/media/pdf/ abd_ kisa_tarih.pdf, Erişim: 20.08.2014.
18 “Continental Congress, 1774-1781”, US Department of State Office of the Historian,
     http://history.state.gov/ milestones/1776-1783/ContinentalCongress, Erişim: 20.08.2014.
19 “Secret Committee of Correspondence/Committee for Foreign Affairs 1775-1777”, US Department of State Office of the Historian, 
     http://history.state.gov/milestones/1776-1783/SecretCommittee,    Erişim: 20.08.2014.
20 “French Alliance, French Assistance, and European Diplomacy during the American Revolution, 1778-1782”, US Department of State Office of the Historian,
     http://history.state.gov/milestones/1776-1783/FrenchAlliance, Erişim: 20.08.2014.
21 “The Declaration of Independence 1776”, US Department of State Office of the Historian,
     http://history. state.gov/milestones/1776-1783/Declaration, Erişim: 20.08.2014.
22 Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, s.28.
23 Edward J. Erler, The American Polity: Essays on the Theory and Practice of Constitutional Government (New York, Taylor & Francis, 1991), s.3.
24 “Articles of Confederation: March 1, 1781”, Yale Law School Avalon Project: Documents in Law, History and Diplomacy, 
     http://avalon.law.yale.edu/18th_century/artconf.asp, Erişim: 20.08.2014.
25 “Amerikan Hükümetinin Ana Hatları”, ABD Ankara Büyükelçiliği,
     http://www.usemb-ankara.org.tr/ ABDAnaHatlar/Hukumet.htm#b1, Erişim: 20.08.2014.
26 Şaban Tanıyıcı ve Birol Akgün, Amerikan Başkanlığı: Cumhuriyetten İmparatorluğa (Ankara, Orion Kitabevi, 2008), s.27-28.
27 Tanıyıcı ve Akgün, Amerikan Başkanlığı, s.43.
28 Jones, Separate but Equal Branches, s.5.
29 “Amerikan Hükümetinin Ana Hatları”, s.4.
30 “Articles of Confederation, 1777-1781”, US Department of State Office of the Historian,
     http://history. state.gov/milestones/1776-1783/Articles, Erişim: 20.08.2014.
31 Ağustos 1786’da tarım ürünleri üzerindeki vergilendirmenin artırılması sonucu vergi borcu artan ve ödemekte güçlük çekmeye başlayan 
    çiftçiler hakkında yargılamalar başlayınca, Daniel Shays liderliğindeki bir grup isyan etmiştir. Konfederasyon Maddeleri’nin gözden 
    geçirileceği toplantının öncesinde yaşanan bu isyanın, anayasanın ve devlet sisteminin yapısını etkileyecek derecede önemli
    olduğu, zira federasyon fikrini güçlendirici bir etki yarattığı düşünülmektedir.
32 Mehmet Yeğin, “Amerikan Federalizminin Dünü ve Bugünü”, USAK Analiz, Haziran 2011, s.3-4.
33 Federalist Yazılar dâhilinde 1 Aralık ile 11 Aralık 1787 tarihleri arasında peş peşe yayınlanan altı makale, “Mevcut Konfederasyonun 
    Birlik’i Korumadaki Yetersizliği” (The Insufficiency of the Present Confederation to Preserve the Union) başlığını taşımaktadır. 
    Alexander Hamilton, bu yazılarda Konfederasyon Maddeleri’nin yetersizliğini ve yeni anayasayla bunların nasıl aşılacağını tartışmıştır.
34 “Amerikan Hükümetinin Ana Hatları”, s.5.
35 “Amerikan Hükümetinin Ana Hatları”, s.5.
36 Robert Garson, “The Intellectual Reference of the American Constitution”, Reflections on the Constitution:
    The American Constitution after Two Hundred Years içinde, Richard Maidment ve John Zvesper eds. (Manchester: Manchester University Press, 1989), 
     s.2-4.
37 Bu oturumlar gizli yapılmıştır ve tutanakları yoktur. Ne var ki, bazı katılımcıların şahsî notları bulunmaktadır ve en önemlisi olarak bilinen James 
Madison’un notları ilk kez 1840’ta yayınlanmıştır.
Bu çalışmada da Madison tarafından alınan notlar, Yale Üniversitesi’nin Avalon Projesinden temin edilmiştir.
38 “Madison Debates: May 29, 1787”, Yale Law School Avalon Project: Documents in Law, History and Diplomacy, 
     http://avalon.law.yale.edu/18th_century/debates_529.asp#12, Erişim: 20.08.2014.
39 “Madison Debates: June 15, 1787”, Yale Law School Avalon Project: Documents in Law, History and Diplomacy, 
     http://avalon.law.yale.edu/18th_century/debates_615.asp#1, Erişim: 20.08.2014.
40 “Roger Sherman and The Connecticut Compromise”, Connecticut Judicial Branch Law Libraries,
      http://www.jud.ct.gov/lawlib/ History/Sherman.htm, Erişim: 20.08.2014.
41 Tanıyıcı ve Akgün, Amerikan Başkanlığı, s.46-47.
42 Günsev Evcimen, “Başkanlık Hükümeti Sistemi: ‘Ratio Politica’sı ve Türkiye,” Ankara Üniversitesi Siyasal
     Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 47, Sayı 1 (1998), s.318.
43 Uğur Ömürgönülşen, “Amerika Birleşik Devletlerinde Kamu Yönetimi,” Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri
     içinde, Birgül Ayman Güler ed. (Ankara: İmge Yayınevi, 2009), s.318-319.
44 Ömürgönülşen, Amerika Birleşik Devletlerinde Kamu Yönetimi, s.319.
45 Haskell, Congress in Context, s.81.
46 Guy Olson, “USA Elections in Brief,” Didem Özbağ (çev.), ABD Dışişleri Bakanlığı Elektronik Dergisi, Ocak 2008, 
     http://photos.state.gov/libraries/turkey/231771/PDFs/abd_secimleri_genel_bakis.pdf,    Erişim: 20.08.2014.
47 Haskell, Congress in Context, s.92-95.
48 The House Explained: Commissions”, US House of Representatives, 
     http://www.house.gov/content/learn/, Erişim: 20.08.2014.
49 “About the Commission”, The Commission on Security and Cooperation in Europe, 
      http://csce.gov/index.cfm?FuseAction= AboutCommission.WorkOfCommission, Erişim: 20.08.2014.
50 “Origins and Development”, U.S. Senate,
     http://www.senate.gov/artandhistory/history/common/briefing/ Origins_Development.htm, Erişim: 20.08.2014.
51 “Amerika Hakkında: Amerika Birleşik Devletleri Anayasası”, ABD Ankara Büyükelçiliği,
     http://photos.state.gov/libraries/turkey/ 231771/PDFs/abd-anayasasi.pdf, Erişim: 20.08.2014, s.81.
52 “Amerika Hakkında: Amerika Birleşik Devletleri Anayasası”, s.55.
53 Uluslararası antlaşmaların onaylanabilmesi için toplantı esnasında mevcut olan senatörlerin üçte ikisinin onayı şarttır.
54 “Forms of Congressional Action”, U.S. House of Representatives,
     http://thomas.loc.gov/home/lawsmade. bysec/formsofaction.html, Erişim: 20.08.2014.
55 Vietnam Savaşı’nın yarattığı huzursuzluk döneminde Kongrede kabul edilen Savaş Güçleri Yasası’nı
     veto eden Nixon, Kongrede tekrar görüşülen yasanın nitelikli çoğunlukla (üçte iki) tekrar kabul edilmesiyle
     veto hakkını tekrar kullanamamış ve istemediği bir teklifin yasalaşmasına engel olamamıştır.
56 Louis Fisher, “The Pocket Veto: Its Current Status”, Report for Congress, Congressional Research Service, (30.03.2001), 
     http://www.senate.gov/ reference/resources/pdf/RL30909.pdf,   Erişim: 20.08.2014.
57 50 eyaletteki toplam senatör sayısı (100), temsilci sayısı (435) ile eyalet olmayıp Kongrede temsil edilmeyen başkent Vaşington’un seçici üye sayısı (3) olmak üzere toplam 538 üye olmaktadır.
58 Yeminin, Yüce Mahkeme başkanı tarafından yaptırılacağına ilişkin bir hüküm olmamakla birlikte, bu bir gelenek hâlini almıştır.
59 “The Senate’s Impeachment Role,” United States Senate,  http://senate.gov/artandhistory/history/common/briefing/Senate_Impeachment_Role.htm#1;
“Complete List of Senate Impeachment Trials,” United States Senate,    http://senate.gov/artandhistory/history/common/briefing/Senate_Impeachment_Role.htm#4,  Erişim: 20.08.2014.
60 Üst düzey bir görevlinin onay alması, Kongrenin ilgili komisyonunda başkanın atadığı kişiye sözlü ve yazılı bazı sorular sorulmasının ardından yapılan 
oylamayla gerçekleşmektedir. Her senatörün bu konuda veto hakkı vardır; bir senatör atamaya kesin olarak itiraz ederse o atama yapılamamaktadır.
Bu sistemin yarattığı sakıncaları hafifletebilmek üzere başkanlar, Anayasa’nın 2’nci maddesinin ikinci bölümü ve üçüncü fıkrası uyarınca, Kongrenin çalışmadığı bir sırada, geçici olarak atama yapabilmektedir. Bu şekilde atananların, yasama dönemi bitmeden Senato’dan onay almaları gerekmektedir.
Tatil atamaları hakkında bilgi için bkz. Henry B. Hogue, “Recess Appointments: Frequently Asked Questions,” Report for Congress, Congressional Research Service, (12.03.2008).
http://www.senate.gov/reference/resources/pdf/RS21308.pdf, Erişim: 20.08.2014.
61 Başkan George Washington ve Başkan John Adams, mesajlarını kendileri sunmuşlardı. Ondan sonra, yüz yıldan fazla bir süre boyunca, başkanların 
çoğu Kongrede okunmak üzere yazılı birer mesaj göndermiştir. Başkan Woodrow Wilson ve Başkan Franklin D. Roosevelt, mesajlarını kendileri sunmuş
ve Roosevelt’ten sonraki bütün başkanlar da aynı şekilde hareket etmişlerdir. Kongreye sunulan ünlü mesajlar arasında Monroe Doktrini ile Başkan Wilson’un 
    “On Dört Noktası” bulunmaktadır.
62 “Summary of Bills Vetoed, 1789-present”, U.S. Senate,
    http://www.senate.gov/reference/Legislation/Vetoes/ vetoCounts.htm#1, Erişim: 20.08.2014.
63 John Contrubis, “Executive Orders and Proclamations”, Report for Congress, Congressional Research Service, (09.05.1999), 
     http://www.llsdc.org/assets/sourcebook/crs-exec-orders-procs.pdf, Erişim: 20.08.2014.
64 Adalet Bakanlığının başındaki kişi “Bakan” değil “Genel Savcı” (Attorney General) olarak adlandırılmaktadır.
65 “Anayasa’dan doğan” davalara bakma hakkı Yüce Mahkemenin Kongreden geçen yasaların, anayasaya
     aykırılığını beyan hakkının temelini oluşturur. Bu “yargı denetimi” hakkı, Yüce Mahkemenin 1803
     yılında Marbury-Madison davasında aldığı kararla kurumsallaşmıştır.
66 “Yargı Organı: Anayasayı Yorumlama”, ABD Ankara Büyükelçiliği,
     http://www.usemb-ankara.org.tr/ ABDAnaHatlar/Hukumet.htm#b5, Erişim: 20.08.2014.
67 “The Court as an Institution”, U.S. Supreme Court, 
     http://www.supremecourt.gov/about/institution.aspx,     Erişim: 20.08.2014. Yüce Mahkeme başkanlarının ortalama görev süresi 14 yıla yakındır. 
     Bazı üyeler çok daha uzun görev almışlardır. Örneğin, William O. Douglas, 36,5 yıllık görev süresiyle en uzun süre görevde kalan yargıç rekorunu 
     elinde tutmaktadır.
68 Charles E. Hughes, “The Republic Endures and This is the Symbol of Its Faith,” U.S. Supreme Court,
     http://www.supremecourt.gov/ about/constitutional.aspx, Erişim: 20.08.2014.
69 Murat Sevinç, “Amerikan Yüce Mahkemesi,” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 51, Sayı 1 (1996), s.395.
70 Kemal Gözler, “Anayasa Yargısı”, Türk Anayasa Hukuku Sitesi,
    http://www.anayasa.gen.tr/anayasa-yargisi. htm#_ftnref4, Erişim: 20.08.2014.
71 Güray Dağ, “Anayasa Yargısı ve Çalışma Esasları,” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2003), s.23-24.
72 Fahri Bakırcı, “Başkanlık Sistemi, Parlamenter Sistem, Meclis Hükümeti Sistemlerinin Karşılaştırılması ve Türkiye Örneği” 
    (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, TBMM Genel Sekreterliği, 1994), s.57-67.
73 Hasan T. Fendoğlu, “Başkanlık Sistemi Tartışmaları,” Stratejik Düşünce Enstitüsü, (Kasım 2010), s.16.
74 Michael Foley ve John E. Owens, Congress and the Presidency: Politics in a Separated System (Manchester,Manchester University Press, 1996), s. 2-3.
75 Foley ve Owens, Congress and the Presidency, s.334-335.
76 Anayasa Taslağı 16 Eylül 1778’de kaleme alındığında, Anayasa’nın hayata geçmesi için on üç koloniden en az dokuz tanesinin bu Taslağı kabul 
     etmesi şart koşulmuştur. New York’un Anayasa Taslağını kabul etmeyeceği anlaşılınca; Alexander Hamilton, James Madison ve John Jay, taslağın 
     New York tarafından da kabul edilmesini sağlamak üzere, çeşitli New York gazetelerinde toplam 85 makale yayınlayarak Anayasa’nın ve hükümet 
     sisteminin dayandığı temel ilkeleri açıklamışlardır. ABD sisteminin felsefî altyapısını ortaya koyan bu yazılar, siyasî düşünceler tarihinin önemli 
     yapıtları arasına girmiştir.
77 James Madison, “The Particular Structure of the New Government and the Distribution of Power Among Its Different Parts,” Independent Journal, (30.01.1788),
     http://www.constitution.org/fed/federa47.htm, Erişim: 20.08.2014.
78 Yaklaşık 200 yıl önce getirilen anayasal düzenlemeyle hâlihazırdaki pratiklerin ne derecede örtüştüğü ayrı bir meseledir ve bu çalışmanın ilerleyen 
     sayfalarında bu konu tartışılmakta; özellikle dış politika alanında yasama-yürütme arasındaki dengenin bozulduğu ve bunun kanıksandığı gösterilmeye
     çalışılmaktadır.
79 Ritchie, The U.S. Congress, s.90-91.
80 Bölünmüş hükümetten kastedilen başkan ile Kongre çoğunluğunun farklı partilere mensup olmasıdır.
81 Ritchie, The U.S. Congress, s.85-88.
82 “The Senate’s Impeachment Role”.
83 “Complete List of Senate Impeachment Trials”.
84 Senato, bugüne dek sadece 21 uluslararası antlaşmanın onaylanmasına onay vermemiştir. Bazı antlaşmalar ise komisyon sürecinin ötesine geçememiş, 
     bazıları da onay alamayacağı anlaşıldığı için Başkanlar tarafından geri çekilmiştir. Detaylı bilgi için bkz. “Treaties,” United States Senate, 
     http://senate.gov/artandhistory/ history/common/briefing/Treaties.htm#1, Erişim: 20.08.2014.
85 “Senate Committee Approves Ricciardone as Ambassador to Turkey,” Today’s Zaman, 14.09.2011;
     “Senate Panel Approves Controversial Nominee to Serve as Ambassador to Turkey; Menendez,
     Boxer, Risch Oppose,” ANCA Press Release, 13.09.2011.
86 Brian Duignan ed., The Executive Branch of the Federal Government: Purpose, Process, and People
     (New York: Britannica Educational Publishing, 2010), s.240-248.
87 U.S. Supreme Court, Youngstown Co. v. Sawyer, 343 U.S. 579 (1952). Davanın karar metnine ulaşmak için bkz. 
     http://supreme.justia.com/us/343/579/case.html, Erişim: 20.08.2014. Davaya konu olan
     Youngstown bir çelik fabrikasının adı, Sawyer ise dönemin Ticaret Bakanı’nın (Charles Sawyer) soyadıdır
88 David L. Hudson, “What is an Example of a Separation of Powers Problem?,” The Handy Law Answer Book (Canton, MI: Visible Ink Press, 2010), s.14.
89 M. J. C. Vile, “Separation of Powers,” Encyclopedia of the American Constitution, Leonard W. Levy ve Kenneth L. Karst eds. 
     (New York: Macmillan Reference, 2. Baskı, 2000), 5. Cilt, s.2381-2385.
90 U.S. Supreme Court, United States v. Nixon, 418 U.S. 683 (1974). Davanın karar metnine ulaşmak için bkz. 
     http://supreme.justia.com/us/418/683/case.html, Erişim: 20.08.2014.
91 Kyle Blaine,” Top Uses of Executive Privilege: Washington, Nixon, Obama,” ABC News, 20.06.2012,
     http://abcnews.go.com/Politics/fast-furious-executive-privilege-george-washington-barack-obama/story?id=16613606#1, Erişim: 20.08.2014.
92 Mark Rozell, “The Constitution and Executive Privilege,” Library of Law and Liberty, 12.07.2012,
    http://www.libertylawsite.org/2012/07/12/the-constitution-and-executive-privilege/,    Erişim: 20.08.2014.
93 Michael A. Genovese ve Robert J. Spitzer, The Presidency and the Constitution: Cases and Controversies (New York: Palgrave Macmillian, 2005), 
     s. 99-103.
94 Aaron Wildavsky, “The Two Presidencies: Presidential Power is Greatest When Directing Military and Foreign Policy,” Society, Cilt 4, Sayı 2 (1966), s.7.
95 Wildavsky, The Two Presidencies, s.9-12.
96 David G. Adler, “The Constitution,” Encyclopedia of American Foreign Policy: Studies of the Principal Movements and Ideas, Alexander DeConde vd., 
    (New York: Charles Scribner’s Sons, 2. Baskı, 2002), Cilt 1, s.323.
97 Louis Fisher, “Foreign Policy Powers of the President and Congress,” Annals of the American Academy of Political and Social Science, Cilt 499, 
    (Eylül 1988), s.149.
98 Stephen E. Ambrose, “The Presidency and Foreign Policy,” Foreign Affairs, Cilt 70, Sayı 5 (Kış 1991), s.124-125.
99 William C. Olson, “The US Congress: An Independent Force in World Politics?,” Foreign Affairs, Cilt 67, Sayı 3 (Temmuz 1991), s.547.
100 Steven S. Smith, Jason M. Roberts ve Ryan V. Wielen, The American Congress (Cambridge: Cambridge University Press, 2006), s.293-295.
101 Jack Goldsmith, The Terror Presidency: Law and Judgment Inside the Bush Administration (New York: W.W. Norton, 2009).
102 “Executive Order 9066 - Authorizing the Secretary of War To Prescribe Military Areas,” 19.02.1942.
       Kararnamenin (İngilizce) metni için bkz.
       http://www.ourdocuments.gov/doc_large_image.php?doc=74, Erişim: 20.08.2014.
103 1945 sonrası dönemde yayınlanan başkanlık kararnamesinin sayısı yaklaşık 6000’dir.
104 John Yoo, “Laws as Treaties?: The Constitutionality of Congressional-Executive Agreements,” Michigan Law Review, Cilt 99, Sayı 4 (Şubat 2001), s.758.
105 Gordon Silverstein, “Bush, Cheney, and the Separation of Powers: A Lasting Legal Legacy?,”
       Presidential Studies Quarterly, Cilt 39, Sayı 4 (Aralık 2009) s.878.
106 John Yoo, “How the Presidency Regained Its Balance,” New York Times, 17.09.2006.

107 “Terörle Savaş” kapsamında Başkan Bush’un Beyaz Saray ekibinin hazırladığı birçok yasal görüşte, yeni bir terör saldırısını engellemek adına işkence 
      yapmanın gerekli ve meşru olabileceği ifade edilmiştir. Mesela John Yoo, ağır sorgu teknikleri ve suyla yapılan işkencelerin yasal teorilerini hazırlayan
      kişi olarak tanınmaktadır. Bu çerçevede John Yoo tarafından hazırlanan şu raporlar dikkat çekicidir: “Response to Alberto Gonzales’ Request for Views 
      on Legality of Interrogation Techniques,” United States Department of Justice, Office of the Legal Counsel, (01.08.2002),
      http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB127/020801.pdf, Erişim: 20.08.2014; “Memorandum for William J. Haynes IT, General Counsel of the 
      Department of Defense, U.S: Military Interrogation of Alien Unlawful Combatants Held Outside the United States,” United States Department of
      Justice Office of Legal Counsel, (14.03. 2003),
      http://www.aclu.org/pdfs/safefree/yoo_army_torture_memo.pdf.    Ayrıca bkz. Dana Priest, “Justice Dept. Memo Says Torture ‘May Be Justified’”, 
      Washington Post, 13.06.2004.
      http://www.washingtonpost. com/wpdyn/articles/A388 94-2004Jun13.html, Erişim: 20.08.2014
108 Gene Healy, The Cult of the Presidency: America’s Dangerous Devotion to Executive Power (Washington D.C.: Cato Institute, 2009), s.19-20.
109 Timothy S. Boylan, “War Powers, Constitutional Balance, and the Imperial Presidency Idea at Century’s End,” Presidential Studies Quarterly, Cilt 29, 
      Sayı 2 (Haziran 1999), s.232- 249.
110 James P. Pfiffner, Power Play: The Bush Presidency and the Constitution (Washington D.C.: Brookings Institution Press, 2008), s.149.
111 Fred Barbash, “Supreme Court Backs Civil Liberties in Terror Cases,” Washington Post, 28.06.2004,
      http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A11657-2004Jun28.html, Erişim: 20.08.2014.
112 Kuzu, Her Yönü ile Başkanlık Sistemi, s.37.
113 Hüdai Şencan, “ABD’de Hükümet Kapatma”, Bilgi Notu, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, Ekim 2013, s.3.
114 Emrah Hurma vd., “ABD’de Borç Tavanı Uygulaması”, Kısa Bilgi Notu, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, 17 Ekim 2013.
115 Şencan, “ABD’de Hükümet Kapatma”, s.4
116 James Madison, “These Departments Should Not Be So Separated as to Have No Constitutional Control Over Each Other,” New York Packet, (01.02.1788), 
http://www.constitution.org/fed/federa48.htm,  Erişim: 20.08.2014.

9 CU BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR

***