ORTADOĞU 2014 YILLIĞI IRAK, BÖLÜM 2

 ORTADOĞU 2014 YILLIĞI IRAK,  BÖLÜM 2

Koalisyon Güçleri ve IŞİD’le Mücadele 

10 Haziran 2014 tarihinde IŞİD’in Musul’u ele geçirmesi üzerine hızlanan müdahale çalışmaları ABD’nin öncülüğünde bir koalisyon gücünün oluşturulmasıyla neticelenmişti. Daha sonra John Kerry bu ittifakı genişletmek için birçok ülkeyi ziyaret ederek askeri operasyona destek bulmaya çalışmıştır. 
Aralık 2014 itibariyle ABD Dışişleri Bakanlığı’nın yaptığı açıklamaya göre IŞİD’e karşı oluşturulan koalisyona 60 devlet askeri, lojistik veya mali olarak 
destek vermektedir.71 

Tablo 2: Irak ve Suriye’de IŞİD’e Karşı Gerçekleştirilen Hava Saldırıları 


Kaynak: http://www.bbc.com/news/world-middle-east-27838034 adresinden çevrilmiştir. 16 Ocak 2015. 

Ağustos ayında Musul bölgesinde yoğunlaşan hava saldırıları, IŞİD’in beklenmedik bir şekilde Suriye’nin kuzeyindeki Kobani’ye saldırması üzerine 
bu bölgeye yoğunlaşmıştır. Ancak ABD’nin ve koalisyon güçlerinin hava operasyonlarının sayısının ve şiddetinin artması IŞİD tehlikesini ortadan 
kaldırma veya zayıflatma noktasında eksik kalmıştır. Zira IŞİD’i besleyen ve yayan temel sebepler üzerine odaklanmadan sadece terörle mücadele kapsamında askeri tedbirlerin alınması, Irak içerisindeki mezhepçi ayrışmanın dikkate alınıp bu sorunun ortadan kaldırılmaya çalışılmaması ve Suriye’de 
büyük oranda IŞİD ve El-Nusra cephelerini hedef alan saldırıların gerçekleştirili yor olması, bu sorun karşısında etkin bir çözümün ortaya konamaması nın nedenlerinden sadece bir kaçı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun yanında Koalisyon güçlerinin IŞİD’e karşı karadan müdahaleleri Peşmerge güçleri ve Irak ordusuna mensup kuvvetler aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Bu strateji henüz net bir kazanıma dönmese de Kuzey Irak bölgesinde ve Kobani’de IŞİD’in ilerleyişi durdurulmuş, hatta sınırlı da olsa birtakım topraklar geri alınmıştır.72 

Ülkenin güney kesiminde ise Şii milislerin İran desteğiyle devreye girmesi ve Anbar vilayetine ilerlemesi kara harekatının bir diğer versiyonu olarak 
karşımıza çıkmaktadır. Her ne kadar ABD, İran ile bir ittifak ilişkisi içerisinde hareket etmediğini belirtse de John Kerry yaptığı bir açıklamada İran’ın 
IŞİD’e karşı gerçekleştirmiş olduğu saldırıları olumlu karşıladığını ifade etmiştir.73 Öyle ki, Şii milisler Anbar’ın batısındaki Aynul Esed askeri üssünü 
kuşatırken aynı tarihlerde Obama yönetimi de Anbar’a 1500 yeni askeri danışman gönderdiklerini açıklamıştır.74 

Harita 1: Koalisyon Güçlerinin Irak ve Suriye’deki Hava Saldırıları 

Kaynak: http://www.bbc.com/news/world-middle-east-27838034 adresinden alınıp Türkçeye çevrilmiştir. 16 Ocak 2015. 

Diğer taraftan koalisyon saldırıları örgütün lider kadrosunu hedef almakta ve böylelikle örgütün yapısında bir çözülme meydana getirmeye çalışmaktadır. 
Ekim ayında Musul’da yapılan bir saldırı sonrasında Ebu Bekir el-Bağdadi’nin öldürüldüğüne dair birçok iddia ortaya atılmış fakat bu tam olarak doğrulanamamıştır. Bağdadi ise 13 Kasım 2014 tarihinde bir ses kaydı yayınlayarak hava saldırılarının başarısız olduğunu, ABD ve müttefiklerinin 
“acziyet içerisinde olduklarını” ve o zamana kadarki en büyük haçlı mücadelesinin başarısızlıkla sonuçlanacağını açıklamıştır.75 Bu saldırılar yukarıda da ifade edildiği üzere IŞİD’in yeterince etkisini azaltmamış bilakis IŞİD’e katılan yabancı savaşçıların sayısını artırmıştır Bunun yanında IŞİD liderlerinin yazılı ve görsel medya -Battar ve Bunyan adlı medya organları- aracılığıyla yürüttüğü propaganda faaliyetleri de aşırı radikal gençleri IŞİD saflarına çeken bir sonuç ortaya çıkarmıştır.76 Özellikle 10 Kasım 2014 tarihinde içlerinde Ensar Beytil Makdis isimli Mısır menşeli örgütün de aralarında olduğu 5 örgütün IŞİD’e katılması ve “halife”ye biat etmesi IŞİD’in cazibesini yitirmediğini ortaya koymaktadır.77 

İran ile İlişkiler: IŞİD’e Karşı İşbirliği 

Maliki’nin başbakanlığı döneminde Bağdat merkezli dış politika izleyen İran, son yıllarda bunu farklılaştırarak IKBY ile de ilişkilerini sıcak tutmaya özen göstermeye  başlamıştır. Özellikle IŞİD’in Musul’u alması ve Erbil’e doğru ilerlemesi üzerine Tahran yönetimi Barzani yönetimine silah ve mühimmat 
desteği sağlamıştır. Bu bağlamda İran’ın Irak’la 2014 yılı gelişmelerini Bağdat ve Erbil yönetimiyle ilişkiler olmak üzere iki başlık altında incelemek mümkündür. 

2005 yılından itibaren sıkı bir işbirliği içerisinde hareket ettiği, 2010 seçimlerinde büyük destek verdiği Maliki’nin 2014 seçimlerini de kazanmasına rağmen Tahran yönetiminin Maliki’ye karşı tavrı eskisi gibi olmamıştır. Önceki seçimlerde ABD dahil herkesin Irak’ta yapılan seçimlere ve bunun sonuçlarına saygı duyması gerektiğini açıklayan İran, söz konusu seçimlerden sonra Maliki karşıtı kesimleri de dikkate alarak kendisine eskisi gibi destek vermeyerek sessiz kalmıştır.78 Bunun arka planında Maliki’nin iktidarı boyunca sorun yaşadığı Sünniler ve Kürtlerin yanı sıra Ammar el-Hekim, Mukteda es-Sadr ve İbrahim Caferi gibi Şii aktörlerin de Maliki karşıtı bir tavır alması etkili olmuştur. Buna ilaveten yeni başbakan Haydar el-Abadi’nin de İran’la yakın bağlara sahip bir Şii lider olması Tahran’ın Abadi karşıtı bir tavır almamasını açıklamaktadır. Konuyla ilgili bir açıklama yapan İran Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi Başkanı Ali Şamkani, bütün Iraklı grupların ve koalisyonların bir araya gelerek çalışması ve ulusal birliği sağlamaları gerektiğini ifade etmiştir.79 Bu ifade Tahran yönetiminden Maliki’ye ve onun uygulamakta olduğu politikalara ilişkin bir mesaj olarak okunabilir. Ayrıca Seçimlerden sonra Abadi’ye destek vermeleri de buna örnekgösterilebilir. 

İran’ın Irak politikasını şekillendiren veya etkileyen bir diğer önemli faktör ise IŞİD’in Irak içerisindeki ilerleyişidir. Musul ve Tikrit’in IŞİD tarafından ele geçirilmesi, diğer Sünni gruplardan da bu örgüte destek verilmesi ve Irak ordusunun yapılan saldırılar karşısında başarısız olması İran açısından 
ciddi güvenlik riskleri ortaya çıkarmıştır. Kendi güvenliğinin Irak’ın güvenliğinden geçtiğini düşünen İran, Irak’a askeri yardımda bulunarak IŞİD’le mücadele edilmesine destek vermektedir. İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Ali Yunusi, IRNA haber ajansına verdiği mülakatta, Irak ordusunun İran’ın yardımları sayesinde IŞİD’e karşı savaştığını ve ilerleyebildiğini söylemektedir.80 Ancak uluslararası basına yansıyan haberlere göre İran, sadece askeri destek vermemekte aynı zamanda fiili olarak da bir şekilde savaşın içerisinde yer almaktadır. İran Devrim Muhafızları’nın özel birliği olan Kudüs Gücü ve İran’ın en ünlü komutanlarından Kasım Süleymani’nin Irak güçlerini ve Şii milisleri organize ederek bu savaşın sürdürülmesini sağladığı da iddia edilmektedir.81 Bunun yanında Samarra şehrinde İranlı Tuğgeneral Hamid Tagawi ve daha sonra İran Devrim Muhafızları Ordusu’na bağlı komutan Mehdi Mavruzi’nin82 ve toplamda 29 İran askerinin IŞİD’le girdikleri çatışmalarda öldürülmesi Tahran yönetiminin Irak’a vermiş olduğu desteği gözler önüne sermektedir.83 Ayrıca Aralık 2014’te İran hava kuvvetlerine ait F4 Fantom uçaklarının Bağdat’ın doğusunda İran sınırındaki Diyala şehrinde IŞİD mevzilerini bombaladığı açıklanmıştır. Bu saldırıların ABD ile koordinasyon halinde yapılmadığı ve İran’ın kendi inisiyatifiyle gerçekleştirildiği de yine İranlı yetkililerce ifade edilmiştir.84 

Buna ilaveten Tahran yönetimi IŞİD’le mücadele bağlamında Kuzey Irak Yönetimiyle de ilişkilerini geliştirmenin yolunu bulmuştur. Uzun vadeli stratejilerde Kuzey Irak Yönetimi’nin politikalarını kendisi için tehdit olarak kabul etse de IŞİD gibi bir tehlike karşısında hem Bağdat hem de Erbil yönetimine 
yüklü miktarda silah göndererek desteğini açıkça göstermiştir. Gerek Barzani’nin gerekse Abadi’nin açıklamaları da İran’ın vakit kaybetmeden askeri destek gönderdiğini ortaya koymaktadır. 

Askeri ve siyasi alanda İran’ın Irak üzerindeki etkisinin artmasına paralel olarak ekonomik işbirliği de 2014 yılında gelişme göstermiştir. Gerek Türkiye’nin Irak’ın güneyindeki bölgelerde ekonomik olarak zayıflaması ve gerekse de IŞİD’den dolayı buralarda diğer ülkelerin faaliyet alanlarının kısıtlanmasından dolayı İran ortaya çıkan bu boşluğu doldurmaya başlamıştır. Türkiye’nin Irakla ticaretinin düşüş gösterdiği bir dönemde İran’ın ihracatı 2013 yılındaki 12 milyar dolardan 2014 yılında 13 milyar dolara çıkmıştır.85 Dolayısıyla IŞİD’in Irak içerisindeki ilerleyişinin İran’la Irak arasındaki ticareti olumsuz etkilediğini söylemek doğru olmayacaktır. 


Türkiye ile İlişkiler: Abadi Yönetimiyle Restorasyon 


2013 yılında iki ülke arasındaki tansiyonun hızlı bir şekilde yükselmesine rağmen aynı yılın sonlarına doğru özellikle dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet  Davutoğlu ’nun Bağdat’ı ziyaretiyle birlikte ilişkiler yumuşamaya başlamıştı. Maliki yönetimi, Türkiye’yi Irak’taki Sünni azınlığı kışkırtmak ve IKBY ile anlaşarak Irak’ın hem egemenliğine hem de ekonomisine zarar vermekle suçlarken, dönemin Erdoğan hükümeti de Maliki’nin Sünnilere ayrımcılık yaparak siyasi hayattan uzaklaştırdığını ve uyguladığı politikaların IŞİD’in Irak’ta güçlenmesine neden olduğunu savunmuştur. Karşılıklı suçlamalarla bir türlü istenilen düzeye getirilemeyen ilişkiler, IŞİD’in Irak’taki ilerleyişi ve IKBY ile Türkiye arasındaki ekonomik yakınlaşmadan dolayı 2014 yılının ilk yarısında da kötü seyretmiştir. 

Abadi’nin başbakan olması Türkiye tarafından olumlu karşılanmış ve uzun süredir tıkanmış durumda olan ilişkilerin önünün açılması için bir fırsat 
olarak görülmüştür. Bu çerçevede Irak’ın yeni Dışişleri Bakanı İbrahim Caferi 5-7 Kasım 2014 tarihleri arasında Ankara’yı ziyaret ederek Başbakan Davutoğlu 
ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmelerde bulunmuştur.86 

Caferi’nin ziyaretinin ardından Başbakan Davutoğlu beraberinde kalabalık bir heyet ile 20-22 Kasım 2014 tarihleri arasında Bağdat’ı ve Erbil’i ziyaret etmiştir.87 Bağdat ve Erbil yönetimleri arasındaki petrol anlaşmazlığının çözüme kavuşturulmasından bir hafta sonrasına denk gelen bu ziyaret Ankara-Bağdat-Erbil arasında yeni bir işbirliği zemini oluşturmaya yönelik önemli bir adım olmuştur. Zira Davutoğlu’nun ekibinde çözüm süreci, ekonomi ve güvenlikle ilgili dört önemli ismin de (Hakan Fidan, Yalçın Akdoğan, Nihat Zeybekçi ve Efkan Ala) olması ziyaretin kapsamının sadece siyasi ilişkilere odaklı olmadığını göstermektedir. IŞİD’in ilerleyişi karşısında güvenlik alanındaki işbirliği imkanları, Türkiye’nin Kürt sorununu çözmeye yönelik girişimleri ve PKK meselesi, Bağdat-Erbil-Ankara arasında ekonomik özellikle enerji işbirliğinin geliştirilmesi gibi ana konular gündeme gelmiştir.88 

Bağdat’taki temaslarının ardından 21 Kasım’da Erbil’e geçen Davutoğlu burada Başbakan Neçirvan Barzani ve Başkan Mesut Barzani ile bir araya gelmiştir. Enerji alanındaki işbirliğinin yanı sıra Peşmerge güçlerinin eğitimi konusu da gündeme gelmiş ve Türkiye, Diyana Eğitim Merkezi’nde Peşmerge 
güçlerini eğitmeye devam edeceğini belirtmiştir.89 

Davutoğlu’nun ziyaretinden kısa bir süre sonra Irak Başbakanı Haydar el-Abadi 21 Aralık 2014’te Türkiye’yi ziyaret ederek birçok konuyu gündeme 
getirmiştir. Özellikle IŞİD’le mücadelede Türkiye’nin desteğine vurgu yapan Abadi, istihbarat paylaşımı konusunda ve IŞİD’e dışarıdan verilen desteğin 
önlenmesi noktasında Türkiye’nin kendilerine yardımcı olabileceğini belirtmiştir.90 Caferi’nin ziyaretinde de gündeme gelen “bölgesel güvenlik” bağlamında bir işbirliğinden bahsedilmesi Irak’ın Türkiye’yi yeni stratejik hedefler doğrultusunda bir ortak olarak görmeye başladığını göstermektedir. Bu 
hedef doğrultusunda 2009 yılında kurulan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’nin yeniden aktif hale getirilmesi ve Ortak Kabine Toplantılarının 
tekrar başlatılması düşüncesi gündeme getirilmiştir.91 

Türkiye’nin Irak politikasını etkileyen bir diğer önemli gelişme ise IŞİD’in 10 Haziran 2014’te Musul’u işgal edip Türkiye’nin Musul Konsolosluğu’nu 
ele geçirmesi ve 49 personeli rehin almasıdır.92 49 rehinenin IŞİD’in elinde olması Türkiye’nin bu örgüte karşı sert açıklamalarda bulunmaktan veya 
askeri tedbirler noktasında birtakım faaliyetler içerisine girmekten alıkoymaktaydı. Bu durum Kuzey Iraklı yöneticiler tarafından da dile getirilmekte ve Türkiye’nin IKBY’ye, IŞİD’le savaşta yeterince destek vermediği şeklinde ifade edilmekteydi.93 Ne var ki, daha sonra yapılan açıklamalar Türkiye’nin söz konusu süreçte IKBY’ye insani yardımların yanı sıra askeri yardımlarda da bulunduğunu fakat bunun açıklanmasını istemediğini ortaya koymaktadır.94 Zira Türkiye’nin Kürtlere açıkça askeri destek verdiğinin açıklanması durumunda 49 rehinenin hayatları tehlikeye girebilirdi. 

Türkiye’nin IŞİD’le mücadeledeki pozisyonunu değiştirmemesi ya da Batılı veya bölgesel devletlerin istediği çizgide hareket etmemesinin bir diğer nedeni de 
Türkiye’nin IŞİD sorununu ortadan kaldıracak önlemler noktasında diğer devletlerden farklı düşünüyor olmasıdır. Sadece hava saldırıları ve sınırlı operasyonlarla IŞİD’in sonlandırılamayacağını düşünen Türkiye, meselenin daha derine inilerek Suriye’deki Esad rejiminin devrilmesi ve Irak içerisinde bütün kesimleri kucaklayan bir hükümetin kurulması gerektiğini savunmaktadır. Bundan dolayı Irak ve özellikle IŞİD’e karşı savaşta IKBY ile beklenen işbirliği hayata geçirilememiştir. Bu süreçte IŞİD’in Kuzey Irak bölgesine saldırıp Sincar, Zummar, Musul Barajı ve Mahmur bölgesini ele geçirmesi üzerine IKBY Türkiye’den askeri önlemler almasını ve IŞİD’e karşı müdahalelerde bulunmasını beklemiştir. Türkiye ise insani yardımları ön plana çıkaran ve IŞİD’e karşı uluslararası bir işbirliğinin sağlanmasına yönelik politikalar yürütmeyi tercih etmiştir. Bu bağlamda Türkiye uzun süredir yapmakta olduğu insani yardımları IŞİD’in Musul’u ele geçirmesinin ardındanartırarak devam ettirmiştir. Duhok vilayetinin Şariya bölgesinde 20.000, Zaho Bersiva’da ise 12.500 kişilik çadır kent kuran Türkiye, Zaho Derabun’da da 

2.500 kişilik bir toplanma merkezi kurarak bölgede insani yardımlar noktasında aktif bir politika yürütmektedir. Bu bağlamda Irak’ta kamp kuran tek 
ülke Türkiye olmuştur.95 

Bunların yanında Türkiye, gerek kendi içerisinde yürütmekte olduğu çözüm sürecinde, gerekse Kuzey Irak’taki ve Suriye’nin kuzeyindeki sorunlarda 
IKBY ile işbirliği yapmayı tercih etmiştir. Bu bağlamda Peşmerge güçlerinin Türkiye topraklarını kullanarak Kobani’ye geçişine izin vererek IŞİD’e karşı 
savaşta Kürtlere destek vermiştir. YPG’nin ısrarla Türkiye’den sadece silah talep ettiklerini iletmesine rağmen Ankara yönetimi Peşmerge ve Özgür Suriye 
Ordusu güçlerinin eş zamanlı girmesi konusunda ısrarcı olmuş ve bunu kabul ettirmiştir.96 Böylelikle olası bir çözümde Ankara yönetimi Peşmerge’yi 
meşru bir muhatap olarak aldığını bir kez daha göstermiştir. 

Siyasi ve askeri konuların haricinde Kuzey Irak yönetimiyle Türkiye arasındaki en önemli konu başlığı son yıllarda olduğu gibi bu yılda da enerji 
olmuştur. 2013 yılıyla birlikte alevlenen enerji tartışmaları Bağdat, Erbil ve Ankara arasında büyük bir sorun olarak karşımıza çıkmıştı. 2014 yılındaki 
seçimlerden sonra Maliki iktidarının son bulup yerine Abadi’nin gelmesi, bu üç merkez arasındaki gergin ilişkiler ağını yumuşatmıştır. Bu sürecin birinci 
adımı Bağdat ve Erbil yönetimleri arasında Aralık ayında varılan anlaşma olmuştur. İkinci adımı ise Bağdat yönetiminin Kuzey Irak petrollerinin yanı 
sıra Irak’ın enerji kaynaklarının da Türkiye üzerinden ihraç edilmesine yeşil ışık yakmasıdır. Abadi, Türkiye ziyareti sırasında Davutoğlu ile birlikte yaptığı 
ortak basın açıklamasında, Irak enerji kaynaklarının Türkiye üzerinden dünya pazarlarına ulaştırılmasından yana olduklarını ifade ederek97 işbirliğinin 
sadece Kuzey Irak petrolleri ve doğalgazıyla sınırlı olmayabileceğini de göstermiştir. 

2014 yılının sonlarına doğru oluşan bu işbirliği iki ülke arasındaki ticaret rakamlarına henüz tam olarak yansımamıştır. Çünkü Haziran 2014’te başlayan 
IŞİD saldırıları Türkiye ile Irak arasında son yıllarda önemli bir artış gösteren ticareti olumsuz etkilemiştir. Türkiye’nin Ocak-Mayıs 2013 tarihleri arasında Irak’a gerçekleştirmiş olduğu ihracat 4,5 milyar dolar civarında olurken bu rakam Ocak-Mayıs 2014 tarihleri arasında yani IŞİD’in Musul’a saldırıları başlamadan önce yaklaşık olarak %13,3 artış göstererek 5,1 milyar dolar olmuştur. Fakat IŞİD’in Haziran ayından itibaren Musul’u ele geçirmesi 
ve Erbil’e doğru ilerlemesi Türkiye’nin ticaretini sekteye uğratarak önemli bir düşüşün yaşanmasına neden olmuştur. Sadece Haziran ayında bir önceki yıla 
göre %19,7, Temmuz ayında ise %45,5’lik bir düşüş yaşanmıştır. 2014 yılı toplamında ise 10,8 milyar dolarlık bir ihracat gerçekleştirilerek toplamda 
bir önceki yıla göre %10,1’lik bir kayıp yaşanmıştır.98 İthalat rakamlarına bakıldığında ise çok az da olsa bir artış olduğu gözükmektedir. 2013 yılında 
146 milyon dolarlık bir ithalat yapılırken 2014 yılında 268 milyon dolar seviyesinde gerçekleştirilmiştir.99 

Sonuç 

Irak için 2014 yılında pek çok dönüm noktası yaşanmıştır. Özellikle 30 Nisan seçimlerinin ardından ağustos ayına kadar yaşanan yaklaşık dört aylık süreçte 
hem güvenlik hem de siyasi krizler tüm dikkatlerin Irak’a yönelmesine sebep olmuştur. Bu süreçte Musul’un IŞİD ve Sünni grupların eline geçmesi 
kadar önemli olan bir diğer husus sekiz yıllık Maliki iktidarının sona ermesi olmuştur. Yeni kurulan Abadi hükümeti ile birlikte Sünnilerin merkezi hükümetle 
ilişkilerinde yumuşama belirtileri görünse de tam manasıyla bir ortak-lık sağlanamamıştır. Sünnilerin yönetime dahil edilmesi için Abadi’nin daha 
fazla çaba sarf etmesi gerekmektedir. Sünnilere yönelik olumlu söylemlerini hayata geçirmede daha istekli davranmalıdır aksi takdirde Sünnilerin ana kesiminin merkezi yönetime destek vermeleri zor gözükmektedir. 

İç siyasette yeni hükümet tüm Irak’ı kucaklayıcı politikalar üretmek için çalışırken dış siyasette de benzer adımlar atmaktadır. İlişkilerinin gergin 
olduğu Türkiye ve Suudi Arabistan gibi bölgenin önemli ülkeleri ile karşılıklı üst düzey ziyaretler yoluyla ilişkilerini düzeltmek için adımlar atmıştır. 

Bu bağlamda Suudi Arabistan 1991 yılından beri kapalı tuttuğu Bağdat Büyükelçiliği’ni yeniden faaliyete geçireceğini duyurmuştur. Bunun yanında 
ABD ve İran Irak’ın güvenliğini sağlama gerekçesiyle ülke üzerindeki nüfuzlarını 2014 yılı içerisinde genişletmişlerdir. ABD Irak ordusuna eğitim ve destek vermek üzere çok sayıda askeri personelini Bağdat’a gönderirken, İran ise Devrim Muhafızları’na bağlı Kudüs Gücü vasıtasıyla Irak’taki Şii milislere 
destek vermektedir. Bu gelişmeler ışığında bakıldığında 2014 yılındaki karamsar tablodan Irak’ın kısa vadede kurtulması çok zor gözükmektedir. 

Ancak yeni hükümetin iç siyasette tüm Iraklıları kucaklayan ve dış siyasette özellikle bölge ülkeleri ile gerginliğin yumuşatılması adına samimi politikalar 
üretmesi ile birlikte Irak, kaos ortamından orta vadede kurtulabilecektir. 


Kronoloji 

• 16 Şubat: Şiilerin önemli dini ve siyasi liderlerinden Mukteda es-Sadr siyaseti bıraktığını açıkladı. 
• 27-30 Nisan: ABD ordusunun çekilmesinin ardından ilk parlamento seçimleri yapıldı. 
• 19 Mayıs: Nuri el-Maliki’nin liderliğini yaptığı Kanun Devleti Koalisyonu 92 milletvekili kazanarak seçimlerde birinci parti oldu. 
• 9-10-11 Haziran: IŞİD ve silahlı Sünni gruplar Musul’u ele geçirdi. 
• 13 Haziran: Şiilerin en büyük dini lideri Ayetullah Ali el-Sistani IŞİD’e karşı tüm Iraklıları cihada davet etmiştir. 
• 15 Temmuz: Sünni politikacı Selim el-Cuburi parlamento başkanı seçildi 
• 24 Temmuz: Kürtlerin cumhurbaşkanı adayı Fuad Masum Irak’ın yeni cumhurbaşkanı oldu. 
• 11 Ağustos: Fuad Masum Haydar el-Abadi’yi hükümeti kurmakla görevlendirdi. 
• 8 Eylül: Haydar el-Abadi’nin oluşturduğu kabine meclisten onay olarak göreve başladı. 
• 11 Eylül: Barack Obama, IŞİD’le mücadelede izleyecekleri yol haritasını açıkladı. 
• 5-7 Kasım: Irak Dışişleri Bakanı İbrahim Caferi Türkiye’yi ziyaret etti. 
• 10 Kasım: Mısır kökenli Ensar el-Makdis başta olmak üzere 5 örgüt IŞİD’e katılmıştır. 
• 13 Kasım: Ebu Bekir el-Bağdadi bir ses kaydı yayınlayarak hayatta olduğunu söylemiştir. 
• 20-22 Kasım: Başbakan Ahmet Davutoğlu ve beraberindeki kalabalık bir heyet Bağdat ve Erbil’i ziyaret etmiştir. 
• 2 Aralık: IKBY ve Merkezi Hükümet arasındaki petrol ve bütçe anlaşmazlıklarını sona erdiren anlaşma Bağdat’ta imzalandı. 
• 3 Aralık: İran hava kuvvetlerine ait bir F4 Fantom savaş uçağı Diyala şehrinde IŞİD mevzilerini bombalamıştır. 
• 21 Aralık: Irak Başbakanı Haydar el-Abadi Ankara’yı ziyaret etmiştir. 
• 28 Aralık: İranlı Tuğgeneral Hamid Tagawi Irak’ın Samarra şehrinde IŞİD’le savaşırken öldürülmüştür. 


DİPNOTLAR; 

1 Örgüt, ismini 2014 yılında İslam Devleti olarak değiştirse de, ulusal ve uluslararası kamuoyunda yaygın olarak IŞİD-ISIS olarak kullanıldığı için bu çalışmada da IŞİD ismi tercih edilmiştir. 

2 Fransız Charlie Hebdo dergisinin İslam karşıtı yayınlar yaptığı ve Peygamber efendimizin karikatürlerini yayınladığını gerekçe gösteren üç adet maskeli saldırgan, 7 Ocak 2015 tarihinde derginin Paris’teki ofisine saldırı düzenlemiş ve 12 kişiyi öldürmüştür. Bu saldırıyı protesto etmek üzere 50’ye yakın devlet ve hükümet başkanları Paris’e giderek Cumhuriyet Yürüyüşü’ne katılmışlardır. “Paris’te Charlie Hebdo saldırıları için dev yürüyüş”, Sabah, 11 Ocak 2015. 

3 Detaylı bilgi için bkz. https://www.iraqbodycount.org/database/ 

4 “Shia leader Muqtada Al-Sadr calls Al-Maliki a dictator”, MEM, 19 Şubat 2014. 

5 “Iraqi cleric Sadr retires from politics”, Al-Jazeera, 16 Şubat 2014. 

6 “Hakim warns about politicization of Iraqi army”, Al-Monitor, 18 Mart 2014. 

7 Ali Mamouri, “Sistani calls on Iraqi voters to ‘choose wisely’”, Al-Monitor, 15 Nisan 2014. 

8 “Haşimi Uyardı: Irak Yol Ayrımında”, Al-Jazeera Türk, 29 Nisan 2014. 

9 “Barzani: Bağımsız Kürt devletinin kuruluşu yakın”, Radikal, 10 Nisan 2014. 

10 “Iraq elections: Maliki’s State of Law ‘wins most seats’”, BBC, 19 Mayıs 2014. 

11 “Nouri al-Maliki, Iraq’s prime minister, emerges biggest election winner”, CBS, 19 Mayıs2014. 

12 Mamoon Alabbasi, “”Could Iraq’s elections help end the Anbar crisis?”, Middle East Eye, 29 Nisan 2014. 

13 2014 Irak Genel Seçim İlk Resmi Sonuçları, ORSAM, Erişim Tarihi:29 Ocak 2015. 

14 Hükümeti kurabilmek için kazanılması gereken milletvekilliği sayısı 165’tir. 

15 “Kurds boycott Iraq cabinet in anti-Maliki protest”, BBC, 10 Temmuz 2014. 

16 “Sistani de Maliki’yi eleştirdi”, Al-Jazeera Türk, 20 Haziran 2014. 

17 “Iraq parliament elects Salim Jabouri as speaker”, Al-Arabiya, 15 Temmuz 2014. 

18 “Irak’ın yeni cumhurbaşkanı Fuad Masum”, BBC, 24 Temmuz 2014. 

19 “Irak’ta hükümeti Abadi kuracak”, Sabah, 11 Ağustos 2014. 

20 “Irak’ta Şiilerden Maliki’ye alternatif başbakan adayı”, BBC, 11 Ağustos 2014. 

21 “Irak’ta ‘başbakan’ krizi”, NTV, 11 Ağustos 2014. / 

22 Reidar Visser, “The Iraqi Parliament Approves the Abbadi Cabinet”, Iraq and Gulf Analysis, 9 Eylül 2014. 

23 Reidar Visser, “Additional Ministers Approved for the Iraq Cabinet”, Iraq and Gulf Analysis, 18 Ekim 2014. 

24 “Süleymaniye’de memurlar işbaşı yapmadı”, Hürriyet, 10 Şubat 2014. 

25 “Kuzey Irak’ta memurlardan Maliki’ye maaş protestosu”, Dünya Bülteni, 09 Mart 2014. 

26 “Irak’ın petrol parası Halkbank’a”, Sabah, 30 Nisan 2014. 

27 “Bağdat ve Erbil petrol için el sıkıştı”, Hürriyet, 14 Kasım 2014. 

28 “Petrol anlaşması Bağdat-Erbil ilişkilerinde umut ışığı oldu”, Al-monitor, 05 Aralık 2014. 

29 Tim Arango, “Iraqi Government and Kurds Reach Deal to Share Oil Revenues”, The New York Times, 02 Aralık 2014. 

30 “Kerkük peşmerge güçlerinde”, TRT Haber, 12 Haziran 2014. 

31 Bilgay Duman, “Iraklı Sünnilerin Federalizm Tartışması”, ORSAM, 23 Aralık 2014. 

32 “Maliki Receives Warnings Against Cracking Down on Anbar Protesters”, Rudaw, 25 Aralık 2013. 

33 “Iraq: Government Attacking Fallujah Hospital”, Human Rights Watch, 27 Mayıs 2014. 

34 Mushreq Abbas, “Iraq: Four armed groups fighting in Fallujah”,Al-Monitor, 08 Ocak 2014. 

35 “Irak’ta hangi silahlı gruplar etkili”, AA, 17 Haziran 2014. 

36 Irak’ta savaşan Sünni gruplar hakkında daha detaylı bilgi için bkz. Can Acun, “Irak’ta İsyanın Haritası: Silahlı Gruplar”, SETA Perspektif, Sayı:55, Haziran 2014. 

37 “23 killed in clashes in Iraqi city of Samarra, health officials say”, CNN, 05 Haziran 2014. 

38 “Day of violence across Iraq leaves scores dead”, Al-Arabiya, 07 Haziran 2014. 

39 Kamal Namaa “Iran rejects U.S. action in Iraq, ISIL tightens Syria border grip”, Reuters, 22 Haziran 2014. 

40 Recep Tayyip Gürler ve Ömer Behram Özdemir, “ ‘Tevhid ve Cihad Örgütü’nden ‘İslam Devleti’ne”, SETA Perspektif, Sayı:60, Ağustos 2014, s.7. 

41 Takvahaber isimli haber sitesi Adnani’nin konuşmasının Türkçe tercümesini yayınlamıştır. Tam metin için bkz. “ Şeyh Adnani’nin Fetih Konuşması ”, 12 Haziran 2014. 
http://www.takvahaber.net/dunya/seyh-adnaninin-fetih-konusmasi-h8606.html 

42 “Sistani’den IŞİD’e karşı cihad emri”, AA, 13 Haziran 2014. 

43 “Overt Shi’a Militia Mobilization in Mixed Areas”, ISW, 17 Nisan 2014. 

44 Phillip Smyth, “Hizballah Cavalcade: From Najaf to Damascus and Onto Baghdad: Iraq’s Liwa Abu Fadl al-Abbas”, Jihadology, 18 Haziran 2014. 

45 Joel Wing, “Khorasani Brigade Another Iraq Militia That Returned Home From Syria To Fight The Insurgency”, Musings on Iraq, 1 Ocak 2015. 

46 Tirana Hassan, “The Gangs of Iraq”, Human Rights Watch, 04 Kasım 2014. 

47 “Absolute Impunity: Militia Rule in Iraq”, Amnesty International, Ekim, 2014. 

48 “Iraklı komutan ‘intikam’ saldırılarını doğruladı”, Al-Jazeera Türk, 02 Aralık 2014. 

49 “‘Irak’ta 2 buçuk milyon kişi evinden oldu’”, Al-Jazeera Türk, 04 Ocak 2015. 

50 “IRAQ: Challenges of forced displacement within Iraq”, Internal Displacement Monitoring Centre(IDMC), 2008, s.55 

51 Detay için bkz. https://www.iraqbodycount.org/database/, Erişim Tarihi: 22 Ocak 2015. 

52 “Country Analysis Brief”, U.S Energy Information Administration, 30 Ocak 2015, s. 1-20. 

53 “Fight for Northern Iraq Oil Assets Intensifies”, Energy Intelligence Group, 14 Ağustos 2014. 

54 “Oil Market Report,” International Energy Agency, 12 Ağustos 2014, s.19 ; “Oil Market Report,” Ekim 2014, s. 20. 

55 “Fight for Northern Iraq Oil Assets Intensifies”, Energy Intelligence Group, 14 Ağustos 2014. 

56 “Iraq produces record 4 million barrels per day of crude in December”, Reuters, 18 Ocak 2015; “Iraq produces record 4 million barrels per day of crude in December”, Al Arabiye News, 19 Ocak 2015. 

57 “Country Analysis Brief”, U.S Energy Information Administration, 30 Ocak 2015, s. 1-20. 

58 “Iraq Imports 1988-2015”, http://www.tradingeconomics.com/iraq/imports, 11 Şubat 2015. 

59 “ Sending troops back to Iraq is insanity ”, rt.com/op-edge/205479-us-strategyisis-troops-iraq/, 14 Kasım 2014; “ There And Back Again For U.S. Military In Iraq”, 
www.npr.org/blogs/parallels/2014/12/31/374071914/there-and-back-again-for-u-smilitary-in-iraq, 31 Aralık 2014 

60 “IŞİD, ABD’li gazeteci James Foley’nin ‘başını kesti’ “, BBC TÜRKÇE, 20 Ağustos 2014; “James Foley killing: US and UK try to identify Isis militant with British accent “, The Guardian, 20 Ağustos 2014; “ISIS video shows execution of US journalist Steven Sotloff”, MSNBC, 20 Ağustos 2014 

61 “President Obama: What makes us America”, 
http://www.cbsnews.com/news/president-obama-60-minutes/, 28 Eylül 2014; 

62 “Obama urges Iraq’s leaders to ‘solve their problems,’ reviewing US options”, Fox News, 13 Haziran 2014. 

63 “Obama To Send Up To 300 U.S. Military Advisers To Iraq”, ABC News, 19 Haziran 2014. 

64 “ABD Kuzey Irak’ta IŞİD’i vurdu”, Hürriyet, 8 Ağustos 2014; “Kürtler Musul Barajı’nı Geri aldı”, Milliyet, 17 Ağustos 2014. 

65 Dönemin ABD Savunma Bakanı Chuck Hagel, IŞİD tehdidini kendi gördüklerinden çok daha fazla olduğunu, Barack Obama da henüz net bir stratejilerinin olmadığını açıklamıştır. 

66 “US ‘increasingly convinced’ that Isis hostage Peter Kassig is dead”, The Guardian, 16 Kasım 2014. 

67 ‘ABD’nin Irak Politikası 2014’te Kökten Değişti”, Türkiye, 23 Aralık 2014. 

68 “Obama announces ‘core coalition’ to confront ISIS threat”, The Guardian, 6 Eylül 2014. 

69 “Trade in Goods with Iraq”, United States Census Bureau, 
https://www.census.gov/foreign-trade/balance/c5050.html, 26 Ocak 2015. 

70 “Trade in Goods with Iraq”, United States Census Bureau, 
https://www.census.gov/foreign-trade/balance/c5050.html, 26 Ocak 2015. 

71 “US-led coalition has weakened ISIS, Kerry says”, Asharq Al-Awsat, 3 Aralık 2014; 

72 “IŞİD’in ilerleyişi durduruldu”, Rudaw, 3 Aralık 2014; “IŞİD Irak’ta neredeyse Hırvatistan kadar toprağa sahip”, Radikal, 24 Ocak 2015. 

73 “Apparent Iran strikes on Islamic State ‘positive’ - John Kerry”, The Irish Times, 3 Aralık 2014. 

74 “Koalisyon IŞİD’e karşı ne kadar başarılı”, Al Jazeera Türk, 27 Kasım 2014. 

75 “Islamic State leader Abu Bakr al-Baghdadi’s close aide killed in US air strike”, The Telegraph, 9 Kasım 2014; “IŞİD Lideri Ebu Bekir Bağdadi Öldü Mü? Bağdadi’nin Ceset Fotoğrafı”, Milliyet, 8 Eylül 2014. 

76 “Koalisyon IŞİD’e karşı ne kadar başarılı”, Al Jazeera Türk, 27 Kasım 2014. 

77 “Egypt’s Ansar Beit al-Maqdis pledges allegiance to ISIS “, Alakhbar English, 10 Kasım 2014.“Egyptian militant group Ansar Beit al-Maqdis pledges allegiance to ISIS”, The Associated Press, 10 Kasım 2014. 

78 “Iran dramatically shifts Iraq policy to confront Islamic State”, Reuters, 2 Eylül 2014. 

79 “Why Iran has finally let go of Maliki”, BBC, 13 Ağustos 2014. 

80 “İran’dan Irak’a IŞİD’le mücadele desteği”, TRT Haber, 27 Aralık 2014. 

81 “Nemesis: The Shadowy Iranian Training Shia Militias in Iraq”, Newsweek, 27 Kasım 2014; “Nemesis: The Shadowy Iranian Training Shia Militias in Iraq”, 
Al Monitor, 6 Kasım 2014, 

82 83 “İranlı komutan IŞİD tarafından öldürüldü”, CNN TURK, 28 Aralık 2014; “IŞİD İranlı komutanı öldürdü”, Sabah, 11 Ocak 2015 

83 “Irak’ta 29 İran askeri öldürüldü”, Habertürk, 5 Ocak 2015. 

84 “Iran Attacked Islamıc State Forces in Iraq”, Wall Street Journal, 3 Aralık 2014; “Iranian air forces bombs ISIS targets Iraq, says Pentagon”, The Guardian, 3 Aralık 2014. 

85 “Ex-Oil Minister: Iran to Boost Gas Exports to Iraq to 50mln cbm”, Fars News Agency, 17 Ocak 2015. 

86 “Irak Dışişleri Bakanı İbrahim Caferi’nin Ankara ziyareti”, Rudaw, 6 Kasım 2014; “Caferi: Irak petrolünü Türkiye’den Avrupa’ya taşıyacağız”, Al Jazeera Turk, 7 Kasım 2014. 

87 “Başbakan Davutoğlu: Irak’la Türkiye’nin tehditleri ortak”, Hürriyet, 20 Kasım 2014. 

88 “Davutoğlu Bağdat ve Erbil’de ‘özlem’ giderdi”, Al Jazeera Turk, 22 Kasım 2014. 

89 “Türk askerinin peşmergeyi eğittiği kamptan ilk görüntüler”, Milliyet, 22 Kasım 2014. 

90 “Davutoğlu ve İBadi’den ortak açıklama”, Sabah, 25 Aralık 2014; “İbadi: IŞİD’siz 14 kent daha var, yatırım yapın”, Al Jazeera Turk, 25 Aralık 2014. 

91 “Caferi’nin ziyareti sonrası Türkiye-Irak ilişkileri: Uzlaşı ve işbirliğine doğru”, Al Jazeera Turk, 8 Kasım 2014. 

92 “Ortadoğu uzmanı: IŞİD Ankara - Erbil ilişkisini vurdu ama yıkılmaz”,Rudaw, 10 Ekim 2014. 

93 “IŞİD’den Türk Konsolosluğu’na baskın, Sabah, 11 Haziran 2014; 

94 “ IŞİD saldırdığı gece yardım gönderdik ”, Sabah, 23 Kasım 2014; “ Türkiye, Kürdistan Bölgesi’ne yardım etti ama söyleyemiyorduk ’’, 
http://rojevakurdistan.org/ kuerdistan/16244-turkiye-kurdistan-bolgesi-ne-yardim-etti-ama-soyleyemiyorduk, 21 Kasım 2014 

95 “Dünya Medyası, Objektiflerini AFAD’ın Irak’taki Kamplarına Çevirdi”, 
https://www.afad.gov.tr/tr/HaberYazdir.aspx?ID=5&IcerikID=3274, 28 Ocak 2015. 

96 “Türkiye resti çekince YPG mecbur kaldı”, Sabah, 30 Ekim 2014. 

97 “Turkey, Iraq pledge more military cooperation in fight against Islamic State”, Reuters, 25 Aralık 2014. 

98 TÜİK’in resmi sitesinde Aralık 2014’e ait veriler henüz girilmediği için Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) vermiş olduğu rakamlar kullanılmıştır. Bkz: 
http://www.tim.org.tr/tr/ihracat-ihracat-rakamlari-tablolar.html. 

99 “Ülkelere Göre İthalat”, TÜİK, www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=625, 29 Ocak 2015. 



****