Türk Siyasi Hayatında Parti kapatma davaları.,
Türk Siyasi Hayatında Parti kapatma davaları.,
04 Aralık 2008 00:00
Türkiye’de, çok partili dönemin ilk beş yılında 27, 1951’den bugüne kadar ise yaklaşık 170 siyasi parti kuruldu. Bunların büyük bölümü, örgütsel ve mali sorunlar yüzünden, bir kısmı gizli ya da açık baskılar sonucu kapandı.
Türkiye Cumhuriyeti tarihinde kapatılan ilk parti, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası oldu. İstiklal Mahkemeleri tarafından bazı şubeleri kapatılan parti,
3 Haziran 1925’te “irticayı tahrik ettiği” gerekçesiyle kapatıldı.
Serbest Cumhuriyet Fırkası da parti yöneticilerin isteğiyle 17 Kasım 1930 tarihinde fesh edildi. Ahali Cumhuriyet Fırkası, Türk Cumhuriyet Amele ve Çiftçi Partisi ile Laik Cumhuriyetçi İşçi ve Çiftçi Partisi kapatılan diğer partiler oldu.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası tüzüğünde yer alan “Dine saygılıyız” ifadesinden dolayı bir yılını bile doldurmadan siyasetin dışında kaldı.
Türkiye’nin 1945’te çok partili sisteme geçilmesiyle birlikte çok sayıda parti kuruldu. Aralarında Türkiye Sosyalist Partisi, Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi’nin de bulunduğu çok sayıda parti ise sıkıyönetim tarafından kapatıldı.
Çok partili döneme geçilmesinden sonra 1950 yılında kurulan Millet Partisi, 26 Ocak 1954 tarihinde Ankara Sulh Ceza Mahkemesince kapatıldı.
27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonra ise iktidardan uzaklaştırılan Demokrat Parti, “kongresini zamanında yapmadığı” gerekçesiyle 20 Haziran 1960 tarihinde
Ankara Asliye Hukuk Mahkemesince kapatıldı.
Anayasa Mahkemesi 24 Parti kapattı
Anayasa Mahkemesi’nin 1963 yılında kurulmasıyla birlikte parti kapatma davaları Anayasa Mahkemesinde görülmeye başlandı. Anayasa Mahkemesi, tüm partilerin feshedildiği 12 Eylül 1980 tarihine kadar 6 parti hakkında açılan davaların tümünde kapatma yönünde karar verirken, 12 Eylül askeri müdahalesinin ardından siyasi partilerin 1983’de yeniden kurulmasına izin verilmesinden sonra 18 partinin kapatılmasına karar verdi.
Yüksek Mahkeme, aralarında DYP’nin de bulunduğu 17 siyasi partinin kapatılması talebiyle açılan davaları ise reddetti.
Kapatılan partiler ve kapatılma nedenleri şöyle:
01- İşçi-Çiftçi Partisi (İÇP): Parti genel kongresini aksattığı, tüzük, program ve yönetmelikler ile diğer parti mevzuatını kanun hükmüne uydurmadığı
gerekçesiyle 15 Ekim1968 yılında kapatıldı.
02- Milli Nizam Partisi (MNP): Laiklik karşıtı söz ve eylemlerin odağı olduğu gerekçesiyle 20 Mayıs 1971’de kapatıldı.
03- Türkiye İleri Ülkü Partisi (TİÜP): Anayasa Mahkemesi'nin "E.S.: 1971/2; K.S.: 1971/2; K.G.: 24 Haziran 1971" kararı ile kapatıldı.
04- Türkiye İşçi Partisi (TİP): Faaliyetlerinin Anayasa’nın 57. maddesinde bulunan “Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmezliği” temel ilkesine ve
Siyasi Partiler Kanunu’nun 81. maddesindeki “azınlıklar bulunduğunu ileri süremezler, azınlık yaratarak millet bütünlüğünün bozulması amacını güdemezler” maddesine aykırı görüş ve tutumları gerekçesiyle 20 Temmuz 1971 yılında kapatıldı.
05- Büyük Anadolu Partisi (BAP): Kurucu üye sayısı 9’a düştüğü, yönetim organlarını oluşturmadığı ve Ankara’da genel merkez teşkilatı bulunmadığı için
19 Aralık 1972’de kapatıldı.
06- Türkiye Emekçi Partisi (TEP): Programı, devletin ülkesi ve ulusuyla bütünlüğü, bölünmezliğine aykırı olduğu gerekçesiyle 08 Mayıs 1980'de kapatıldı.
07- Türkiye Birleşik Komünist Partisi (TBKP): Anayasa Mahkemesi tarafından16 Temmuz 1991'de kapatıldı. Bu kapatılmanın 1990’ların başında beklenildiği
için Sadun Aren'in liderliğinde Sosyalist Birlik Partisi kuruldu.
08- Halk Partisi: 25 Eylül 1991 tarihinde kapatıldı.
09- Sosyalist Parti: Ülkenin ve ulusun bölünmez bütünlüğünü bozacak eylemlerde bulunduğu gerekçesiyle 10 Temmuz 1992 tarihinde kapatılmasına karar verildi.
10- Büyük Anadolu Partisi (BAP): Kurucu üyesi dışında üyesi olmadığı, il, ilçe teşkilatı olmadığı gelir ve gideri olmadığı, kararı alındığı, büyük kongrenin
yapılmadığı, parti hesaplarının denetlenemediği tebligat yapılamadığı, kuruluş amaç ve koşullarını kaybettiği acze düştüğü gerekçeleriyle 24 Kasım 1992
tarihinde kapatıldı.
11- Halkın Emek Partisi (HEP): SHP'den ayrılan 10 milletvekili tarafından Fehmi Işıklar başkanlığında 1990 yılında kuruldu. 1991 Milletvekili Genel Seçimleri'nde
SHP listelerinden seçime girdi. 1991 yılında adını Demokratik Halk Partisi (DEP) olarak değiştirdi. 14 Temmuz 1993 yılında kapatıldı.
12- Özgürlük Demokrasi Partisi: 30 Nisan 1993’de kapatıldı.
13- Sosyalist Türkiye Partisi (STP): Türkiye İşçi Partisi'nden ayrılanlar 6 Kasım tarafından 1992'de kuruldu. Programında "Türk ve Kürt halklarının gönüllü
birlikteliğini hedefler" dediği gerekçesiyle 30 Kasım 1993’de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı.
14- Yeşiller Partisi: 1988 yılı kesin hesaplarını yasaya uygun olarak vermediği gerekçesiyle 10 Şubat 1994 tarihinde Anayasa Mahkemesi’nce kapatıldı.
15- Sosyalist Birlik Partisi: Anayasa Mahkemesi tarafından 7 Haziran 1994 tarihinde kapatıldı.
16- Demokrasi Partisi: 16 Haziran 1994 tarihinde kapatıldı.
17- Demokrat Parti-2 (13 Eylül 1994),
18- Demokrasi ve Değişim Partisi: Anayasa Mahkemesi tarafından 19 Mart 1996’da kapatıldı. Yöneticileri daha sonra Demokrasi ve Barış Partisi'ni kurdu.
19- Diriliş Partisi: Şair Sezai Karakoç tarafından 1990 yılında “Güller Açan Gül Ağacı” amblemiyle kuruldu. İki genel seçime girmediği için 1996 yılında
kapatıldı. Yüce Diriliş Partisi bu partinin devamı niteliğinde 2007 yılında kuruldu.
20- Emek Partisi: 1997 yılında kapatılınca Emeğin Partisi (EMEP)adını aldı. Konuyu AİHM'e taşıyan parti yöneticileri, Türkiye'yi mahkum ettirdi
21- Refah Partisi: Laikliğe aykırı eylemleri nedeniyle 16 Ocak 1998’de kapatıldı. Bu partinin mensupları Fazilet Partisi çatısı altında toplandılar
22- Demokratik Kitle Partisi: Anayasa Mahkemesi tarafından 26 Şubat 1999 tarihinde kapatıldı.
23- Fazilet Partisi (FP): Anayasa Mahkemesi, laiklik ilkesine aykırı faaliyetlerden dolayı 22 Haziran 2001 tarihinde FP’nin temelli kapatılmasına oy çokluğuyla
karar verdi. Beyan ve eylemleriyle partinin kapatılmasına neden olan İstanbul Milletvekili Nazlı Ilıcak ve Tokat Milletvekili Bekir Sobacı’nın milletvekillikleri
sona erdi.
24- Halkın Demokrasi Partisi (13 Mart 2003).
HAK-PAR’ın kapatılma Davası reddedildi
Hak ve Özgürlükler Partisi (HAK-PAR): Anayasa Mahkemesi, tüzük ve programında, "devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne aykırı hükümler" bulunduğu gerekçesiyle kapatılması istemiyle 2002 yılında açılan davayı 2008 yılı başında karara bağladı. Mahkeme heyeti, parti kapatma davalarında gerekli nitelikli çoğunluğa ulaşılamadığı için, partinin kapatılması istemini reddetti Yargı süreci devam eden kapatma davaları Demokratik Halk Partisi (DEHAP): 'Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne aykırı eylemlerin odağı haline geldiği' gerekçesiyle, kapatılması istemiyle
açılan dava davanın ardından kendisini feshederek, DTP`ye katıldı. Parti hakkındaki kapatma davası devam ediyor.
Demokratik Toplum Partisi (DTP): Kapatılması istemiyle 20 Kasım 2007’de Anayasa Mahkemesi’nde dava açıldı. Parti milletvekillerinin PKK’ya “terörist”
dememesini ve bu konudaki açıklamalarını dikkate alarak “terörü destekledikleri” iddiasında bulunan Yargıtay Başsavcılığı, DTP milletvekillerinin de
Meclis üyeliklerinin düşmesini ve yargılanmalarını talep etti.
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP): “Laikliğe aykırı fiillerin odağı haline geldiği” iddiasıyla AK Parti’nin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi’nde dava açıldı.
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün de aralarında bulunduğu 71 kişinin siyasetten yasaklanması istendi.
AKP'nin kapatma davasındaki savunmasının tam metni ( AŞAĞIDA AYRICA VERİLECEKTİR )
Davayı 30 Temmuz 2008 tarihinde karara bağlayan Anayasa Mahkemesi, Anayasa'da kapatma için aranan nitelikli çoğunluk olan 7 üyenin oyuna ulaşamamış ve AKP'nin 2008'de aldığı Hazine yardımından 1/2 oranında yoksun bırakılmasına karar verdi.
https://t24.com.tr/haber/turk-siyasi-hayatinda-parti-kapatma-davalari,19428
2 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder