AÇILIMLA YAŞAMAK, GEÇMİŞTEN BUGÜNE KÜRT SORUNUNUN ÇÖZÜMÜNE DÖNÜK DEVLET POLİTİKALARININ KÜRTLER İÇİN ANLAMI BÖLÜM 11
8. SONUÇ
Bu tez çalışmasında Kürt sorununa dönük literatürde öne çıkarılan kimlik, anadilde eğitim, özerklik, anayasa ve ekonomik yatırım taleplerinin
güncel gelişmelerle birlikte tarihsel bağlamına oturtularak incelenmesi düşünüldü. Çalışma formüle edilirken iki ayak üzerine oturtulması uygun
görüldü. İlk ayağında söz konusu taleplerin geçmişten bugüne bir betimlemesi sunulmaya çalışıldı. Bu doğrultuda ilk olarak kimlik konusu ele alındı. Öncelikle kimlik oluşumundaki değişkenlerle evrensel, doğru, geniş anlamda tüm gruplara uygulanabilen kuramlar ve cevaplar bulmanın çok zor olduğunu belirtmek gerekir. Ret ve inkâr gibi devlet politikaları ya da küreselleşme gibi genel hareketler kimliğin oluşumuna yön veren süreçlerdendir. Özellikle tek kimliğe dayalı modern çağın ulus devlet anlayışı sonucunda ivme kazanan ret ve inkâr politikaları Kürt kimliği örneğinde, kimliğin oluşumunda ve sürdürülmesinde önemli bir yere sahiptir. Denilebilir ki, “Kürt yoktur” gibi inkâr politikaları homojenliğe karşı varlık mücadelesiyle sonuçlanmıştır. Kürtçe’nin ve Kürt geleneksel giysilerinin yasaklanması ya da okullardaki andımız uygulaması veya soyadı kanunuyla soyadlarının mutlaka Türkçe olması gibi asimilasyon araçlarının sayısının artması kimlik bilinçlenme düzeyini yükseltmiştir. Bunun sonucunda Kürtler tarafından kimlik kabulüne ilişkin talepler öne çıkarılmıştır. Bu yönde, bir etnik gruba atıfla tanımlanan Türk kimliğinin üst kimlik olarak kurgulanışı yansızlığı ifade etmediği için Kürt sorununa dönük literatürde bir sorun olarak görülmektedir. Buna göre, Türk etnik kimliğine dayanan, uygulamaya geçirdiği politikalarla, yalnızca bu kimliği gözeten Türk ulus devletinin Kürt kimliğinin var olma mücadelesinde büyük bir engel teşkil ettiği düşünülmektedir. Genel bir sonuç olarak “tek millet, tek dil, tek din” politikalarının geçerliliğini yitirdiğini belirtmek gerekir. Modernleşme sürecinin genellikle elit bir azınlık tarafından dayatılan bir tür modernist homojenleştirme projesi çoğunlukla karşı-reaksiyonları geliştirmiştir. Küreselleşmenin ise yeni direnme alanları ve mekânları açtığını söylemek yanlış olmaz. Hemen burada belirtmek gerekir ki, küreselleşme gibi genel hareketlerle etnik kimlik hareketleri gibi daha küçük hareketler günümüz dünyasında bir arada öne çıkmaktadır. Örneğin, bir Kürt hem İngilizceyi en iyi şekilde konuşmayı isteyip hem de anadilde eğitim talep edebilir. Buradan, ister etnik ister ulusal olsun kimliklerin farklı şekillerde yaratılabileceği sonucu çıkar. Dolayısıyla kimliğin kişisel tercihlere bağlı, öznel ve özneler-arası olduğunu belirtmek gerekir. Kürt sorununun çözümünde bir kırılma yaratan Diyarbakır 5 No’lu Cezaevi ise, Kürtlerin devletle serüveninde meydana gelen dramatik kopuşlardan Kürt kimliğinin tanımlanışında esaslı bir dönüşüme neden olan bir olay olarak yorumladım. Kimlik ve bellek arasındaki ilişkinin sonucu olarak ortak hafızaya dayalı kolektif bir kimlik yaratılmıştır. Belli bir etnik gruba yöneltilen şiddete dayalı bireysel travma kolektif kimliğe atfedilmiştir. Bu noktada 5 No’lu Cezaevi’ni yaşayanların birçoğunun “dağa çıkması” önemli bir olgudur.
Kimliğin ayrılmaz bir parçası olan dil konusunda ulus devletlerin nasıl bir paniğe kapıldıkları da anadilde eğitim meselesi ile ortaya konulmaya çalışıldı. Ulus devlet geleneğinin dil konusunda inanılmaz bir muhafazakârlık sergilediği, farklı dillere yaşamsal hiçbir hak tanımadığı bilinen bir olgudur.
Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan bugüne toplumsal yaşamın her alanında dilde Türkçülüğü savunmuştur. Türk Ocakları ve Halkevleri bu anlamda çok
önemli bir yer teşkil etmiştir. Bu kurumların toplantılarında sıkça Türkçeden başka dil konuşanlara para ve hapis cezası verilmesi üzerinde durulmuştur.
Bu noktadan hareketle, bir korku sorunsalı olarak Kürtçe’ye siyasi kimlik gözüyle bakıldığını belirtmek yerinde olur. Kürtçe siyasallaştırılmış bir mesele
olmaktan çıkarılınca anadilde eğitim talebinin ayrılıkçı bir talepten çok uzak olduğu düşünülebilir. Merkezi ulus-devletin şifresini ele veren, Kürt sorunu
tartışmalarında ekseriyetle bölücü bir talep olarak algılanan özerklik sorununun ise yerelleşme, yönetişim ve yerindenlik ilkeleriyle bağlantılı olarak ele alınması düşünüldü. Yerinden yönetim modeli, kamu hizmetlerinin daha etkin ve halka yakın hale getirilmesini öngörür. Yerellik ilkesi, yerel düzeyde daha interaktif bir anlayışın yerleşmesini öne çıkarmaktadır. Yerel yönetişim ise, bir alt süreç olarak yönetimde adem-i merkeziyetçilik modelidir.
Bu bağlamda, demokratik özerklik modeli, birey ile devlet arasında yeni bir toplumsal sözleşme şeklinde okundu. Politikaların oluşturulmasında vatandaşı daha çok söz sahibi kılan bir model olarak demokratik özerkliğin yalnızca Kürtlerin değil, tüm Türkiye’nin ihtiyacı olduğunu söylemek yanlış olmaz. Bu doğrultuda çok güncel bir gelişme olan Gezi Parkı Eylemleri inceleme konusu yapıldı. Buradan çıkan sonuç, Türkiye genelinde forumlarla devam eden eylemlerin birer demokratik özerklik talebi olduğu yönündeydi.
Buraya kadar ele alınan talepler devlet tarafından karşılansa bile Kürt sorununun nihai çözümünde her birinin anayasal güvence isteyen konular olduğuna anayasa bölümünde dikkat çekildi. Bu doğrultuda Anayasa’da kimlik, anadilde eğitim ve özerklik konusu üç başlık altında çalışıldı. Mevcut düzenlemesiyle “Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür” hükmü Kürt soruna dönük literatürde en sorunlu madde olarak nitelenir. Maddenin kendisine dair getirilen önerilere göre ilk olarak 66. maddenin “Türk vatandaşlığı” şeklindeki başlığı “Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlığı” olarak değiştirilmelidir. Bunu takiben Anayasa’nın tamamına sirayet etmiş bulunan ‘Türk’, ‘Türk devleti’, ‘Türk soyu’ gibi ifadelerin kaldırılması bir diğer noktadır. Vatandaşlık tanımı, anadilde eğitimin yasal düzenlemesi, yerelleşme olgusuna ilişkin özerklik yasası bölüm boyunca konu hakkındaki hükümlere getirilen önerilere yer verilerek incelenmesi uygun görüldü. İlham vermesi açısından anadilde eğitim ve özerklik maddeleri nin yeniden düzenlenmesinde İspanyol Anayasası’yla Türkiye’nin ilk anayasası olan 1921 Anayasası’ndan örnekler verildi.
Kürt sorununun çözümünde ekonomik yatırımların boyutu ise eleştirel bir gözle inceleme konusu yapıldı. Türkiye’de kalkınma fikri yalnızca iktisadi değil, kültürel bir içeriğe de sahiptir. Bu doğrultuda, Türkiye Kürdistan’ının “geri kaldığını” ya da “az geliştiğini söylemek antropolojik anlamda kolonyal düşünce sisteminin bir parçası olarak değerlendirilebilir. Bölge üzerinde izlenen politikalardaki sömürgeci eğilimleri görmek araştırmacıların ideolojik ya da kişisel korkulardan kaynaklı tercihlerine göre istenmeyen bir durumdur. Devletin ekonomik açılımlarının ardında nelerin olabileceği, sermaye odaklı çözüm paketlerinin bölgeyi nasıl bir açmaza sürükleyeceği, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana Kürtlere ve toplumsal ilişkilerine biçilen ‘geri kalmış’, ‘barbar’ gibi rollerin aslında neyi ifade ettiği öne çıkan noktalardır. Son tahlilde, kolonyalizmin tarihten çekildiği bir dönemde öne sürülen kalkınma kavramı kapitalist birikime hizmet edecek şekilde bölgeyi kültürel bir dönüşüme zorlar. Bir diğer sorun Kürt meselesinin ortaya çıkmasını yoksulluğa ve yoksunluğa bağlayan yaklaşımdır. Buna göre, gençlerin dağa çıkması da işsizlikle açıklanır. Bu yaklaşıma karşın sorunun büyük ölçüde politik bir durumun sonucu olduğunu söylemek yanlış olmaz. Bölgenin yoksulluk sorununun çözümünde ise ekonomik kalkınma fikrine
karşı ekonomik bağımsızlık fikri öne çıkar. Ekonomik bağımsızlık bir tür kalkınma planı değil de yerelin özgül koşullarına uygun ‘yaşamı sürdürme’
halidir.
Çalışmanın ikinci ayağında ise, söz konusu beş kavramı Konya Kürtlerinin nasıl anlamlandırıp yorumladıkları ele alındı. İki ayaklı bu formülasyonun kurulmasının asıl nedeni merkezin oluşturduğu politikaların yereldeki karşılığını görünür kılmaya imkân vermesiydi. Bu çerçevede araştırmanın problemi olarak belirlenen kavramları Kürtlerin ‘neden’ talep ettiği sorusu nitel bir alan çalışması yoluyla ortaya konuldu. ‘Neden’ sorusu, alanda yapılandırılmamış veya kısmen yapılandırılmış mülakatlarla, seslerinin görece geri planda bırakıldıklarını düşündüğüm Konya Kürtleri özelinde Orta Anadolu Kürtlerine yöneltildi. Konya’nın Selçuklu İlçesi’nin Fatih, Işıklar, Özalkent, Mehmet Akif ve Kılıçarslan mahallelerinde etnik kümelenmeye dair kısmi bir eğilimin varlığından bahsedilebilir. Kürtler bu beş mahallede diğer semtlerde olduklarının çok üstünde görünürdürler. Buna ilaveten Türklerle bir arada yaşadıkları ve günlük faaliyetlerini birlikte gerçekleştirdikleri gözlendi. Her ne kadar Türklerle sıkı ilişki kursalar da kendilerini uzak Kürtlere daha yakın hissettiklerini ifade ettiler. Genel olarak maddi durumları iyi olan bu insanlar sermaye güçlerine ulaşmada ve kendi sermayelerini oluşturmada zorlanmazlar. Bu durumun kendilerini ve yaşadıkları toprakları görece refaha ulaştırdığı görüldü. Ekonomik sisteme
uyum sağlamalarına rağmen kimliklerine sık vurgu yapmaları etnik grupların arasındaki sınırların korunmasıyla bağlantılı olarak düşünülebilirdi. Çalışma
boyunca görüldü ki, Konya Kürtleri ait oldukları kimlik konusunda yakından ilgilidirler. Dil bilme ve etnik kültür içinde yaşama kimlik oluşumunda
belirleyici değildir. Öyle ki, kimi durumlarda Kürtçe bilmeyenlerin çok daha fazla milliyetçi refleksler verebildiklerine rastlandı. Kimlikle dili ilişkilendiren
Konya Kürtleri sayıca yüksek oranda aktif olarak Kürtçe konuşurlar. Bununla birlikte bölge insanı Türkçeye doğumundan itibaren aşinadır. Dil konusunda
her biri kendi hatıralarından örnekler vererek anadilde eğitiminin bir hak olduğunu dile getirdi. Kürtçe anadilde eğitim sıklıkla özgürlük kavramıyla idealleştirildi.
Konya Kürtleri genel olarak özerkliği ayrılıkçı bir talep olmaktan çok uzak görürler. Özerklik, yerel yönetimlerin daha fazla yetkilendirilmesi ve
vatandaşın yönetime daha fazla katılımı şeklinde algılanır. Bunun ise işlerin daha hızlı işlemesi ve ihtiyaçlarının daha iyi karşılanması anlamında gündelik
hayatlarını kolaylaştıracağı düşünülür. Çalışma sonunda özerkliğin kolaylık, huzur ve tamamlanmışlık ifadeleriyle kodlandığı görüldü. Yeni anayasadan
beklentilerini belirtirken kimlik ve dil kavramları üzerinde yoğunlaştıkları gözlendi. Anayasada kimliklerinin tanınmasını, dil konusundaki mevcut
sınırlayıcı hükümlerin kaldırılmasını talep ettiler. Genel olarak daha özgürlükçü, eşitlikçi, insan haklarına saygılı bir anayasa beklediklerini belirttiler. Alan araştırmamın temel sorularından biri olan, zenginlik ve refah Kürtlerin talep ettiği temel kavramları neden ve nasıl etkiler ya da etkilemez? sorusuna cevaben, görece zenginlik ve refahın Kürtlerin talep ettiği temel kavramları etkilemediğine ya da değiştirmediğine ulaşıldı. Her ne kadar ekonomiden sosyal hayata kadar tüm alanlarda sistemle bütünleşmiş olsalar da buna paralel olarak kimlik, dil ve kültür ile özerklik taleplerini yüksek sesle dile getirdiler. Kimliklerinin kişiliklerinin asli unsuru olduğunu ifade ederek anayasal olarak tanınmak ve Kürtçe eğitimin önündeki engellerin kaldırılması istediler. Kürt sorununun tek başına kimlikle ya da anadilde eğitimle çözülemeyeceğine işaret eden Konya Kürtleri, sorunun çözümünde bir bütünlük olması gerektiğini ifade ettiler. Yine bir diğer ‘hataya’ değinen görüşmecilerim anadilde eğitim ve özerklik taleplerinin yalnızca Türkiye Kürdistan’ı ile sınırlanamayacağını, söz gelimi, özerkliğin yerelleşmeye ilişkin olarak Cihanbeyli ve Kulu’nun merkez ve köylerinde de önemli bir talep olarak öne çıktığını ifade ettiler. Sermayenin her geçen gün daha da büyüdüğü Konya ilinde ekonomik sisteme iyiden iyiye entegre olan ve artık şimdilerde tanınmış birer iş adamı, tüccar ya da tacir olarak tanınan Konya Kürtleri ekonomik yatırım konusuna eleştirel bir gözle yaklaştılar.
Temel görüşleri, Kürt sorununun çözümünün yalnızca ekonomik iyileşmeden geçmediği, sorunu ortaya çıkaran şeyin yoksullukla açıklanamayacağı
yönündeydi. Meselenin ekonomik yanını yadsımaksızın, sorunun büyük ölçüde kimlik, hak ve özgürlükler sorunu olduğunu, dolayısıyla, iki yollu bir çözümün ‘at başı’ yürümesi gerektiği önerisinde bulundular.
Bu tez çalışmasında en eleştirel tonda yazdıklarımda da dâhil, son tahlilde, çözüm odaklı bir yaklaşımı benimsemeyi amaçladım. Kürt sorununun çözümüne
katkı sağlamayı umduğum bu çalışma sonunda meselenin nihai olarak çözümünde beş butonlu bir şema ortaya çıktı. Tez başlığımda formüle edildiği üzere ‘Açılımla Yaşamak’ ve tabi ‘Yaşatmak’ isteniyorsa bana göre çözümün yolu bu çalışmada somutlaştırılan temel kavramların devlet tarafından ivedilikle
karşılanmasından geçiyor. Umarım araştırmamın bulguları ve öne sürülen argümanlar Kürt sorununun çözümüne kaynaklık eder ve kalıcı barışa vesile olur.
DİPNOTLAR;
1 Kürtlerin siyasi parti geleneği, Demir’in (2005) Yasal Kürtler ve Öteki Kürtler (Demir, 2009) isimli kitaplarında ayrıntılarıyla ele alınır.
2 2013 yılının Ocak ayında başlamış olan ve birçoklarınca II. Kürt açılımı olarak da tanımlanan süreçtir. Abdullah Öcalan, PKK, Türkiye hükümeti ve BDP arasında geçen, çatışmaların durdurulması ve barışın sağlanması için yapılan görüşmelerdir. Resmi olarak barışın sağlanması hedeflenen görüşmeler heyetler tarafından dalga dalga gerçekleştirilmektedir. PKK hareketinin önderi Abdullah Öcalan ile görüşen heyet, Adalet Bakanlığı tarafından seçilmekte olup Sırrı Süreyya Önder, Pervin Buldan, Selahattin Demirtaş gibi TBMM millet vekillerinden oluşmaktadır. Süreç boyunca Irak’ın kuzey bölgesinde bulunan PKK ve diğer Kürt grup veya örgütlerle de iletişime geçilmektedir. (http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0mral%C4%B1_g%C3%B6r%C3%BC%C5%9Fmeleri).
3 İlk kez 2009 yılında Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün İran gezisi sırasında uçakta gazetecilere “Kürt sorununda önümüzdeki günlerde güzel şeyler olacak”
demesiyle başlayan ardından AKP’nin önce “Kürt Açılımı” olarak adlandırdığı daha sonra “Demokratik Açılım: Milli Birlik ve Kardeşlik Projesi” diye isimlendirdiği süreç. Burada belirttiğim “Kürt açılımı” ifadesi ise, yalnızca bu döneme ait bir açılım sürecini kastetmiyor olup Osmanlı Devleti’nin merkezileşme politikalarından Cumhuriyetin kuruluşuna kadar geçen sürede en son AKP hükümetinin uyguladığı politikalara kadar uzanan geniş bir zaman dilimine işaret etmektedir.
4 Etnisite ve milliyetçilik kavramlarının ayrıntılı açıklamaları çalışmamın konusu dışında kalmakla birlikte kısaca etnisite ve etnik grup kavramlarını tanıtmak yerinde olacaktır. Etnik veya etnik grup terimleri bilhassa kültürel farklılık bağlamlarında kullanılırlar. Burada bahsedilen kültürel farklılık öncelikli olarak gerçek veya yaygın bir şekilde algılanan ortak bir soy, ayırıcı dil özellikleri ve ulusal veya bölgesel köken ile irtibatlıdır (Fenton, 2001: 5). Barth’ın (2001) işaret ettiği gibi, etnik grupların oluşumunda ve korunmasında gruplar arasına sınırlar çekilmesi ve bu sınırların sürdürülmesi önemli bir etkendir. Etnisite antropoloji için nispeten yeni bir kavramdır. Bu terim, belirli bir grupla özdeşleşmeyle ilgilidir (Kirişçi ve Winrow, 2011: 12). Özellikle etnik grup ve etnik kimlik terimini çalışmam boyunca kullanmayı tercih ettiğimi belirtmeliyim.
5 Bu noktaya bir istisnayı Lazların oluşturduğunu söylemek yanlış olmaz. Örneğin Beller Hann ve Hann (2003)’ün belirttikleri gibi, devlet çay sanayisine yaptığı yatırımlarla bölge ekonomisini özellikle 1980’lerin ortalarından itibaren liberal piyasa değerleriyle dönüştürmüştür. Bu “ekonomik açılım” fikri ise, Lazlar ile devlet arasındaki ilişkinin bir tür bütünleşmeyle sonuçlanmasını kolaylaştırmıştır.
6 12 Eylül 1980 sonrası Diyarbakır 5 No’lu Cezaevi üzerine sayılarca yazılan kitaplarda anlatılanlar cehennem tasvirleriyle doludur, bkz. (Gürgöz, 2011),
(Kısacık, 2011), (Bozyel, 2013). Ayrıca 5 No’lu Cezaevi cehennemini yaşayanların anlatıları için bkz (www.diyarbakirzindani.com).
7 Örneğin, Galli ulusçu lider Gwynfor Evans’ın açlık grevi, benzer bir süreci besleyerek, Gal dilinde yayın yapan ayrı bir TV kanalının izin verilmesini sağlamıştır (Yıldız, 2010: 43).
8 Polonya’da dünyanın en büyük soykırımlarından birinin yaşandığı Auschwitz Toplama Kampı, girişinde meşhur “Çalışmak özgür kılar” yazısıyla, 1941 yılında
Nazilerce kurulmuş ve zamanla genişletilmiştir. Başta Yahudiler olmak üzere 1.3 milyon kişinin öldürüldüğü yerdir. Nazi Almanya’sı tarafından kurulan tüm
kampların en meşhur olanı Auschwitz’de yalnızca Yahudiler değil, arı ırk yaratma hedefi peşinde koşan Nazi Partisinin yok etmeyi amaçladığı onbinlerce insan bu
kampta can vermiştir. Çok küçük bir azınlık sağ olarak kurtulabilmeyi başarmıştır. Kamptaki esirler en ağır işlerde çalıştırılmış, mecali olmayanlar fırınlarda yakılmış ya da gaz odalarında zehirlenerek öldürülmüşlerdir. Detaylı okuma ve bilgi için, bkz. (Wieviorka, 2006), (Yağcı, 2004). Görüşmecimin anlatısıyla işaret ettiği Auschwitz Toplama Kampı ile Diyarbakır 5 No’lu Cezaevi’ndeki uygulamaları karşılaştıran bir okuma için, bkz. (Welat, 2010).
9 Hükümetin Diyarbakır Cezaevi’nin şehir dışına çıkarılacağı ve yerine okul yapılacağı açıklamasının ardından gelen tepkiler 5 No’lu Cezaevi’nin utanç ya da insan hakları müzesi yapılmasını talep eder. Bkz.
http://haber.sol.org.tr/devlet-ve-siyaset/diyarbakir-cezaevi-muze-yapilsin-haberi-17226
Ayrıca bkz.
http://gundem.milliyet.com.tr/-diyarbakir-cezaevi-muze-olsun-mitingi/gundem/gundemdetay/01.10.2012/1604860/default.htm
10 http://www.birikimdergisi.com/birikim/makale.aspx?mid=580&makale=Diyarbak%FDr%20Cezaevi%20Okul%20De%F0il,%20%DDnsan%20Haklar%FD%20M%FCzesi%20Olmal%FDd%FDr!
Ayrıca bkz.
http://anfnuce.com/news/guncel/diyarbakyr-cezaevi-nin-okul-yapylmasyna-tepki.htm
11 12 Haziran 2012 tarihli haberin tam metni için bkz. http://siyaset.milliyet.com.tr/kurtce-secmeli-ders- olacak/siyaset/siyasetdetay/12.06.2012/1552705/default.htm
12 http://www.mynet.com/haber/politika/kurtce-secmeli-ders-yeterli-degil-655218-1
13 30 Eylül 2013 tarihli haberin tam metni için bkz. http://tr.euronews.com/2013/09/30/erdogan- reform-paketini-acikladi-anadilde-egitim-ozel-okullarda/
14 http://siyaset.milliyet.com.tr/bdp-den-demokratiklesme- paketi/siyaset/detay/1770600/default.htm
15 Kürtlerin ülkesi anlamında hem etnik hem de coğrafi bir terim olan Kürdistan kelimesi ilk kez Sultan Sencer zamanında Büyük Selçuklu Devleti döneminde
kullanılmıştır. Tarihsel açıdan Kürdistan ya da Kürtlerin ülkesi adının Hemedan’ın kuzeydoğusunda başkenti Bahar olan bir eyalet kuran Sultan Sencer zamanına dayandığı sanılmaktadır. Osmanlıların da Batı Kürdistan’ın yalnızca bir bölümünü içeren Dersim, Muş ve Diyarbakır bölgesi için Kürdistan adını kullandığı görülmektedir.17.yüzyıl Türk gezginlerinden Evliya Çelebi, Osmanlı sınırları içindeki dokuz vilayeti (Erzurum, Van, Hakkâri, Diyarbakır, Cezire, Amediye, Musul, Şehrezor ve Erdelan) Kürdistan olarak nitelemekte ve ülkenin doğu-batı yönünde on yedi günde aşılabildiğini belirtmektedir (Burkay, 1997: 7-8; Minorsky ve Bois, 2008: 81). Bir devleti olmayan, Kürdistan olarak bilinen topraklar İran, Türkiye, Irak ve Suriye arasında bölünmüştür.
Hiçbir hukuki ve uluslararası tanınma koşulu olmadığı için Kürdistan tabiri haritalarda ve coğrafi atlaslarda yer almaz (Qasımlo, 2009: 33). Detaylı bilgi için, bkz. (Burkay, 1997), (Jwaideh, 1999), (Minorsky ve Bois, 2008) ve (Qasımlo, 2009).
16 BDP Eşbaşkanı Selahattin Demirtaş, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin Eğil İlçesi’ne bağlı Yatır köyü yakınlarında katıldığı bir açılışta ‘Barış Sürecine’ dair
değerlendirmelerde bulunurken Gezi Parkı eylemlerinin “demokratik özerklik isyanı” olduğunu söyledi: “Gezi Parkı isyanı, aslında demokratik özerklik isyanıdır. Halk yerinden yönetim istiyor. Kendi kararını kendisi vermek istiyor. Bunu talep etmek, arzulamak, önermek, Türkiye’de gerçek demokrasiyi savunmaktır”. Haberin tam metni için bkz.
http://haber.sol.org.tr/devlet-ve-siyaset/demirtas-gezi-parki-isyani-demokratik-özerklik-isyanidir-haberi-754335
17 Gezi Parkı eylemleri ve forumlarıyla ilgili ayrıntılı bilgilere
http://www.sendika.org/sitesinden rahatlıkla ulaşılabilir.
18 http://www.sendika.org/
19 http://www.sendika.org/2013/07/ankarali-dogrudan-demokrasi-için-parklarda-sokaklarda-meydanlarda/
20 http://www.sendika.org/2013/08/ankarali-doğrudan-demokrasi-için-parklarda-sokaklarda-meydanlarda/
21 http://www.sendika.org/2013/08/ankara-forumlari-bayram-sonrasi-yeniden-bir-araya-geliyor-gun-gun/
22 http/www.sendika.org/
23 http/www.sendika.org/
24 http://t24.com.tr/haber/dort-partinin-kismi-anayasa-taslaklarinin-tam-metni/227180
25 Türkiye Kürdistan’ı terimi coğrafi bölgenin adı olarak tercihen kullanılmaktadır. Türkiye sınırları içinde yasal olarak bu isimle tanınmış bir bölgenin var olmadığı tarafımca bilinmektedir. Kürdistan’ın en büyük parçası kuzeye ve batıya düşen kesimin, toprak ve nüfus olarak, yaklaşık yarısı Türkiye sınırları içindedir ve resmi dilde ‘Doğu ve Güneydoğu’ bölgeleri olarak adlandırılan yerlerdir. Türkiye’nin idari paylaşımında yirmi bir kadar ili, yüzölçümü olarak ise üçte birine yakın bir alanı kapsar (Burkay, 1997: 9).
26 9 Mart 2013 tarihli haberde Ciner Grubu’nun yapımını üstlendiği Şırnak Silopi Termik Santrali’nin açılışının Kürt sorununun ekonomik açılımı olarak sunulmasına bkz.
http://www.bloomberght.com/haberler/haber/1316929-ciner-grubundan-800-milyon-dolarlik-yatirim
KAYNAKÇA
Abdülhalik, M., (2011), ‘Tetkik Seyâhati’ 14 Eylül 1341’, Tuğba Yıldırım (ed.), Kürt Sorunu ve Devlet: Tedip ve Tenkil Politikaları (1925-1947) içinde s. 1-15,
İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Akçam, T., (1995), Siyasi Kültürümüzde Zulüm ve İşkence, İstanbul: İletişim Yayınları.
Akçura, B., (2008), Devletin Kürt Filmi: 1925-2007 Kürt Raporları, Ankara: Ayraç Kitabevi Yayınları.
Aktan, H., (2012), Kürt Vatandaş, İstanbul: İletişim Yayınları.
Aktan, İ., (2006), Zehir ve Panzehir, Kürt Sorunu: Faşizmin Şartı Kaç?, Ankara: Dipnot Yayınları.
Aktürk, Ş., (2013), Türkiye’nin Kimlikleri: Din, Dil, Etnisite, Milliyet, Devlet ve Medeniyet, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
Akyol, M., (2006), Kürt Sorununu Yeniden Düşünmek, İstanbul: Doğan Kitap.
Alakom, R., (2007), Orta Anadolu Kürtleri, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
Alpay, N., (2010), ‘Anadili, Yabancı Dil ve Eksiltici İkidillilik’, Uluslararası Katılımlı Anadilde Eğitim Sempozyumu (1) içinde s. 83-89, Ankara: Eğitim
Sen Yayınları.
Amin, S., (1993), Avrupamerkezcilik Bir İdeolojinin Eleştirisi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Amin, S., (1997), Emperyalizm ve Eşitsiz Gelişme, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Amin, S., (1999), Küreselleşme Çağında Kapitalizm, İstanbul: Sarmal Yayınevi.
Anderson, B., (1995), Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, İstanbul: Metis Yayınları.
Anter, M., (1991), Hatıralarım, İstanbul: Yön Yayıncılık.
Assmann, J., (2001), Kültürel Bellek, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Balandier, G., (2010), Siyasal Antropoloji, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Baran, S., (2003), Demokrasi Mücadelesinde Yerel Yönetimler, İstanbul: Aram Yayıncılık.
Barth, F., (2001a), ‘Giriş’, Fredrik Barth (ed.), Etnik Gruplar ve Sınırları: Kültürel Farklılığın Toplumsal Organizasyonu içinde s. 11-40, İstanbul:
Bağlam Yayınları.
Barth, F., (2001b), Kürdistan’da Toplumsal Örgütlenmenin İlkeleri, İstanbul: Avesta Yayınları.
Başkaya, F., (2000), Kalkınma İktisadının Yükselişi ve Düşüşü, Ankara: İmge Kitabevi.
Başkaya, F., (2001), Paradigmanın İflası, Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı.
Başkaya, F., (2002), ‘Kalkınmayı Sorgulamak’ (Önsöz), François Partant, Kalkınmanın Sonu: “Bir Alternatif mi Doğuyor?” içinde s. 11-21, Ankara:
Özgür Üniversite Kitaplığı.
Başkaya, F., (2011a), ‘Önsöz’, Levent Ünsaldı, Bir Ekonomizm Eleştirisi: Türkiye’de Kalkınma Fikri içinde s. 7-14, Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı.
Başkaya, F., (2011b), Yeni Paradigmayı Oluşturmak: Kapitalizmden Çıkmanın Gerekliliği ve Âciliyeti Üzerine Bir Deneme, Ankara: Özgür
Üniversite Kitaplığı.
Bayart, J.F., (1999), Kimlik Yanılsaması, İstanbul: Metis Yayınları.
Bayrakdar, M., (2009), Doğu ve Batı Kaynaklarına Göre Kürtler Türklerin Nesi Oluyor?, Ankara: Beyaz Kule Yayın.
Beller-Hann, I. ve Hann, C., (2003), İki Buçuk Yaprak Çay: Doğu Karadeniz’de Devlet, Piyasa, Kimlik, İstanbul: İletişim Yayınları.
Beşikçi, İ., (1970), Doğu Anadolu’nun Düzeni: Sosyo-Ekonomik ve Etnik Temeller, Ankara: e Yayınları.
Beşikçi, İ., (1991), Devletlerarası Sömürge Kürdistan, Ankara: Yurt Kitap Yayın.
Bilbilik, E., (2010), Açılım Kıskacı, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
Birand, M. A., (1992), Apo ve PKK, İstanbul: Milliyet Yayınları.
Bozarslan, H., (2006), ‘Tribal Asabiyya and Kurdish Politics: A Socio-Historical Perspective’, F.A. Jabar and H. Dawod (eds.), The Kurds:
Nationalism and Politics içinde s. 130-147, London, San Francisco and Beirut: Saqi Publications.
Bozyel, B., (2013), Diyarbakır 5 No.lu, İstanbul: İletişim Yayınları.
Bruinessen, M. v., (1992), Ağa, Şeyh ve Devlet: Kürdistan’ın Sosyal ve Politik Örgütlenmesi, Ankara: Özge Yayınları.
Bruinessen, M.v., (2002), Kürtlük, Türklük, Alevilik: Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
Bruinessen, M.v., (2005), Kürdistan Üzerine Yazılar, İstanbul: İletişim Yayınları.
Bruinessen, M.v., (2012), Kürdolojinin Bahçesinde, İstanbul: İletişim Yayınları.
Bulaç, A., (1999), ‘Yerel Siyaset ve Demokrasi, Çoğulculuk, Sivil Toplum’, Sivil Toplum İçin Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Seminerleri içinde s. 165-
178, İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
Burkay, K., (1997), Geçmişten Bugüne Kürtler ve Kürdistan, İstanbul: Deng Yayınları.
Cemal, H., (2003), Kürtler, İstanbul: Doğan Kitap.
Connerton, P., (1999), Toplumlar Nasıl Anımsar, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Connolly, W.E., (1995), Kimlik ve Farklılık: Siyasetin Açmazlarına Dair Demokratik Çözüm Önerileri, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Çakır, R., (2004), Türkiye’nin Kürt Sorunu, İstanbul: Metis Yayınları.
Çalmuk, F., (2001), Erbakan’ın Kürtleri, Milli Görüş’ün Güneydoğu Politikası, İstanbul: Metis Yayınları.
Çandar, C., (2011), Dağdan İniş-PKK Nasıl Silah Bırakır? Kürt Sorunu’nun Şiddetten Arındırılması, İstanbul: TESEV Yayınları.
Çay, A. M., (2010), Her Yönüyle Kürt Dosyası, İstanbul: İlgi Yayınevi.
Çitçi, O., (1999), ‘Yerel Siyaset ve Demokrasi, Çoğulculuk, Sivil Toplum’, Sivil Toplum İçin Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Seminerleri içinde s. 233-249,
İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
Darder, A., (2010), ‘Dil, Pedagoji ve İktidar: Dilsel Soykırım Siyasetine Karşı Çıkmak’, Uluslararası Katılımlı Anadili Sempozyumu (2) içinde s. 34-50,
Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
Değirmenci, A., (2009), Kürt Sorununda Yeni Dönem, Ankara: Vadi Yayınları.
Değirmencioğlu, S., (2010), ‘Anadilin Gelişimsel ve Toplumsal İşlevleri’, Uluslararası Katılımlı Anadili Sempozyumu (2) içinde s. 105-128, Ankara:
Eğitim Sen Yayınları.
Demir, E., (2005), Yasal Kürtler, İstanbul: Tevn Yayınları.
Demir, E., (2009), Öteki Kürtler, Ankara: Orion Kitabevi.
Donnan, H. ve Wilson, T.M., (2002), Sınırlar: Kimlik, Ulus ve Devletin Uçları, Ankara: Ütopya Yayınevi.
Dulkadir, M., (2008), Doğrudan Demokrasi: Zapatist Özyönetim Deneyimi, Ankara: Algıyayın.
Dündar, S., (2009), Kürtler ve Azınlık Tartışmaları, İstanbul: Doğan Kitap.
Eğitim Sen (2010), ‘IV. Demokratik Eğitim Kurultayı Çok Dilli Çok Kültürlü Toplumlarda Eğitim Komisyonu Tebliği: Eğitimde Çokkültürlülük: Anadil,
Çokdillik ve Kültürel Kimlikler’, Uluslararası Katılımlı Anadilde Eğitim Sempozyumu (1) içinde s. 137-224, Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
Ekinci, T.Z., (1997), Vatandaşlık Açısından Kürt Sorunu ve Bir Çözüm Önerisi, İstanbul: Küyerel Yayınları.
Ekinci, T.Z., (2004), Türkiye’nin Kürt Siyasetine Eleştirel Yaklaşımlar, İstanbul: Cem Yayınevi.
Emerson, R.M., Fretz, R.I. ve Shaw L.L., (2008), Bütün Yönleriyle Alan Çalışması, Ankara: Birleşik Yayınevi.
Ensaroğlu, Y. ve Kurban, D., (2011), Kürtler Ne Kadar Haklı? Türkiye’nin Batısı Kürt Sorunu’na Bakıyor, İstanbul: TESEV Yayınları.
Ercan, F., (1996), Gelişme Yazını Açısından Modernizm Kapitalizm ve Azgelişmişlik, İstanbul: Sarmal Yayınevi.
Erdoğan, M. ve Yazıcı, S., (2011), Türkiye’nin Yeni Anayasasına Doğru, İstanbul: TESEV Yayınları.
Ergil, D., (2009), Kürt Raporu: Güvenlik Politikalarından Kimlik Siyasetine, İstanbul: Timaş Yayınları.
Eriksen, T.H., (2004), Etnisite ve Milliyetçilik: Antropolojik Bir Yaklaşım, İstanbul: Avesta Yayınları.
Eriksen, T.H., (2009), Küçük Yerler Derin Mevzular, İstanbul: Avesta Yayınları.
Ersanlı, B., (2010), ‘Türkiye’de Anadil Algısı ve Siyaseti’, Uluslararası Katılımlı Anadili Sempozyumu (2) içinde s. 306-319, Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
Fenton, S., (2001), Etnisite: Irkçılık, Sınıf ve Kültür, Ankara: Phoenix Yayınevi.
Geertz, C., (2010), Kültürlerin Yorumlanması, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Gellner, E., (1998), Milliyetçiliğe Bakmak, İstanbul: İletişim Yayınları.
Gökalp, Z., (1994), Türkçülüğün Esasları, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Gürgöz, A.E., (2011), Diyarbakır Gecesi, Türkiye’de Kürt Olmak, İstanbul: Belge Yayınları.
Halbwachs, M., (1992), On Collective Memory, Chicago: University of Chicago Press.
Hassanpour, A., (2005), Kürdistan’da Milliyetçilik ve Dil (1918-1985), İstanbul: Avesta Yayınları.
Heper, M., (2008), Devlet ve Kürtler, İstanbul: Doğan Kitap.
Izady, M.R., (1992), The Kurds: A Concise Handbook, Washington DC; London: Taylor&Francis.
Izikowitz, K.G., (2001), ‘Laos’ta Komşuluk’, Fredrik Barth (ed.), Etnik Gruplar ve Sınırları: Kültürel Farklılığın Toplumsal Organizasyonu içinde s. 155-170,
İstanbul: Bağlam Yayınları.
İnal, K., (2010), ‘Kültür, Kimlik ve Dil: Pedagojide Ötekinin Dilsel Hakları’, Uluslararası Katılımlı Anadili Sempozyumu (2) içinde s. 9-19, Ankara: Eğitim
Sen Yayınları.
Jabar, F.A. and Dawod, H. (eds.), (2006), The Kurds: Nationalism and Politics, London, San Francisco and Beirut: Saqi Publications.
Jwaideh, W., (1999), Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi: Kökenleri ve Gelişimi, İstanbul: İletişim Yayınları.
Kahya, M., (2008), Ulusal Sorun: Sömürgecilik ve Kürt Sorunu, İstanbul: Erginbay Yayıncılık.
Kamel, A.A., (2010), Açılım Fiyaskosu: Açılım Politikası Üzerine Eleştiriler ve Öneriler, İstanbul: Yeniyüzyıl Yayınları.
Kasaba, R., (1999), ‘Eski ile Yeni Arasında Kemalizm ve Modernizm’, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik içinde s.12-28, İstanbul: Tarih Vakfı
Yurt Yayınları.
Kastoryano, R., (2000), Kimlik Pazarlığı: Fransa ve Almanya’da Devlet ve Göçmen İlişkileri, İstanbul: İletişim Yayınları.
Keleş, R., (1999), ‘Türkiye’de Yerel Siyaset; Yerel Yönetimler-Yapı, İşleyiş’, Sivil Toplum İçin Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Seminerleri içinde s. 115-
131, İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
Kısacık, R., (2011), İşkence ve Ölümün Adresi Diyarbakır Cezaevi, İstanbul: Ozan Yayıncılık.
Kirişçi, K. ve Winrow, G.M., (2011), Kürt Sorunu Kökeni ve Gelişimi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Kolektif, (2009), Kürt Sorunu: Acil Sorun Gerçekçi Yaklaşım, İstanbul: Birey Yayıncılık.
Kösecik, M., (2006), ‘Yerel Ve Bölgesel Yönetimler Açısından Avrupa Birliği Bütünleşme Süreci ve Anayasası’, Avrupa Perspektifinde Yerel Yönetimler
içinde s. 1-42, Bursa: Aktüel Yayınları.
Kurban, D. ve Ensaroğlu, Y., (2010), Kürt Sorunu’nun Çözümüne Doğru: Anayasal Ve Yasal Öneriler, İstanbul: TESEV Yayınları.
Kurban, D. ve Yeğen, M., (2012), Adaletin Kıyısında: ‘Zorunlu’ Göç Sonrasında Devlet Ve Kürtler/ 5233 Sayılı Tazminat Yasası’nın Bir
Değerlendirmesi- Van Örneği, İstanbul: TESEV Yayınları.
Kutlay, N., (1997), Kürt Kimliğinin Oluşum Süreci, İstanbul: Belge Yayınları.
Kutlay, N., (2002), 21. Yüzyıla Girerken Kürtler, İstanbul: Pêrî Yayınları.
Kutlay, N., (2006), Kürtlerde Değişim ve Milliyetçilik, Ankara: Dipnot Yayınları.
Lewellen, T.C., (2011), Siyasal Antropoloji, Ankara: Birleşik Yayınları.
Liebe-Harkort, K., (2010), ‘Anadil- Çokluk ve Birlikteliği Olanaklı Kılan Bir Konu’, Uluslararası Katılımlı Anadilde Eğitim Sempozyumu (1) içinde s. 30-
40, Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
Marcus, A., (2009), Kan ve İnanç: PKK ve Kürt Hareketi, İstanbul: İletişim
Yayınları.
Marx, K., (2006), Fransa’da Sınıf Savaşımları (1848-1850), Ankara: Sol Yayınları.
Matur, B., (2011), Dağın Ardına Bakmak, İstanbul: Timaş Yayınları.
McDowall, D., (2004), Modern Kürt Tarihi, Ankara: Doruk Yayımcılık.
Minorsky, V. ve Bois, T.H., (2008), Kürt Milliyetçiliği, İstanbul: Örgün Yayınevi.
Minorsky, V., Bois, T.H. ve Mac Kenzie D.N., (2004), Kürtler ve Kürdistan, İstanbul: Doz Yayınları.
Morley, D. ve Robins, K., (1997), Kimlik Mekânları: Küresel Medya, Elektronik Ortamlar ve Kültürel Sınırlar, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Mumcu, U., (2002), Kürt Dosyası, Ankara: um:ag Vakfı Yayınları.
Nikitine, B., (1926), ‘Kurdish Stories From My Collection’, Bulletin Of The School Of Oriental and African Studies, Volume 4, March Issue (1): 121-138.
Nunez, J.P., (2010), ‘Fransa Deneyimi’, Uluslararası Katılımlı Anadilde Eğitim Sempozyumu (1) içinde s. 41-46, Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
Ökmen, M., (2006), ‘Uyum Sürecinin İdari-Politiği: Avrupa Birliği ve Türkiye Perspektifinde Küreselleşme-Yerelleşme Dinamikleri’, Avrupa Perspektifinde
Yerel Yönetimler içinde s. 43-106, Bursa: Aktüel Yayınları.
Özdağ, Ü., (2007), Kürtçülük Sorununun Analizi ve Çözüm Politikaları, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Özel, Ç., (2010), ‘Eğitimde Fırsat Eşitliği’, Uluslararası Katılımlı Anadilde Eğitim Sempozyumu (1) içinde s. 239-245, Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
Özer, A., (2010), Beş Büyük Tarihi Kavşakta Kürtler ve Türkler, İstanbul: Hemen Kitap.
Özkan, F., (2011), Dil Yarası, İstanbul: Metamorfoz Yayıncılık.
Özoğlu, H., (2005), Osmanlı Devleti ve Kürt Milliyetçiliği, İstanbul: Kitap Yayınevi.
Parla, T., (2007), Türkiye’de Anayasalar, İstanbul: İletişim Yayınları.
Parlak, B., (2006), ‘Avrupa Birliği Perspektifinden Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim İlişkileri’, Avrupa Perspektifinden Yerel Yönetimler içinde s. 337-372,
Bursa: Aktüel Yayınları.
Parlar, S., (2005), Türkler ve Kürtler, İstanbul: Bağdat Yayınları.
Partant, F., (2002), Kalkınmanın Sonu: “Bir Alternatif mi Doğuyor?”, Çev. F.Başkaya, Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı.
Pekdemir, M., (2000), Öç Alan Devlet Mi?, İstanbul: Su Yayınları.
Perinçek, D., (2010), Kemalist Devrim-7: Toprak Ağalığı Ve Kürt Sorunu, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Qasımlo, A., (2009), Kürtler ve Kürdistan, İstanbul: Avesta Yayınları.
Randal, J.C., (2001), Bunca Bilgiden Sonra Ne Bağışlaması? Kürdistan İzlenimlerim, İstanbul: Avesta Yayınları.
Reid, E.C., (2010), ‘İkidilli Eğitim’, Uluslararası Katılımlı Anadilde Eğitim Sempozyumu (1) içinde s. 90-92, Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
Romano, D., (2006), The Kurdish Nationalist Movement: Oportunity, Mobilization and Identity, New York: Cambridge University Press.
Saraçoğlu, C., (2011), Şehir, Orta Sınıf ve Kürtler, İstanbul: İletişim Yayınları.
Sevimay, D., (2009), Süreç, İstanbul: Özgür Yayınları.
Sönmez, M., (2012), Kürt Sorunu ve Demokratik Özerklik, Ankara: NotaBene Yayınları.
Şimşir, B.N., (2009a), Kürtçülük (1787-1923), Ankara: Bilgi Yayınevi.
Şimşir, B.N., (2009b), Kürtçülük II. (1924-1999), Ankara: Bilgi Yayınevi.
Tekeli, İ., (1999), ‘Yerel Siyaset ve Demokrasi, Çoğulculuk, Sivil Toplum’, Sivil Toplum İçin Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Seminerleri içinde s. 195-
231, İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
Terzioğlu, S.S., (2007), Uluslararası Hukukta Azınlıklar ve Anadilde Eğitim Hakkı, Ankara: Alp Yayınevi.
TESEV, (2006), Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Sosyal ve Ekonomik Öncelikler, İstanbul: TESEV Yayınları.
TESEV, (2008), Kürt Sorununun Çözümüne Dair Bir Yol Haritası: Bölgeden Hükümete Öneriler, İstanbul: TESEV Yayınları.
TESEV, (2012), Anayasaya Dair Tanım Ve Beklentiler, İstanbul: TESEV Yayınları.
Tunçay, M., (1999a), ‘İnsan Hakları, Kentsel Haklar, Uluslararası Yerel Yönetim Dokümanları’, Sivil Toplum İçin Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi
Seminerleri içinde s. 265-278, İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
Tunçay, M., (1999b), Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Türkali, V., (2005), Özgürlük İçin Kürt Yazıları, İstanbul: Everest Yayınları.
Türkay, M., (2009), Sermaye Birikimi, Kalkınma, Azgelişmişlik: Türkiye ve Dünya Üzerine Notlar, İstanbul: SAV Sosyal Araştırmalar Vakfı.
Uğur, A., (1999), ‘Yerel Siyaset ve Demokrasi, Çoğulculuk, Sivil Toplum’, Sivil Toplum İçin Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Seminerleri içinde s. 179-
194, İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
Uygun, O., (2012), Yeni Anayasada Yerel Ve Bölgesel Yönetim İçin Öneriler, İstanbul: TESEV Yayınları.
Ünsaldı, L., (2011), Bir Ekonomizm Eleştirisi: Türkiye’de Kalkınma Fikri, Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı.
Vali, A., (2006), ‘The Kurds and Their ‘Others’: Fragmented Identity and Fragmented Politics’, F.A. Jabar and H. Dawod (eds.), The Kurds:
Nationalism and Politics içinde s. 49-78, London, San Francisco and Beirut: Saqi Publications.
Vera-Zavala, A., (2006), Katılımcı Demokrasi: Dünyadaki Katılımcı Demokrasi Deneyimleri, Ankara: Dipnot Yayınları.
Welat, İ., (2010), Auschwitz’den Diyarbakır’a 5 No’lu Cezaevi, İstanbul: Aram Yayınları.
Wieviorka, A., (2006), 60 Yıl Sonra Auschwitz, İstanbul: İletişim Yayınları.
Yağcı, Ö., (2004), Nazi Kampları, İstanbul: Papirüs Yayınevi.
Yayman, H., (2011), Türkiye’nin Kürt Sorunu Hafızası, Ankara: Seta Yayınları.
Yazıcı, S., (2009), Yeni Bir Anayasa Hazırlığı ve Türkiye, Seçkincilikten Toplum Sözleşmesine, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Yeğen, M., (1999), Devlet Söyleminde Kürt Sorunu, İstanbul: İletişim Yayınları.
Yeğen, M., (2009), Müstakbel Türk’ten Sözde Vatandaşa, İstanbul: İletişim Yayınları.
Yeğen, M., (2011), Son Kürt İsyanı, İstanbul: İletişim Yayınları.
Yıldırım, T. (ed.), (2011), Kürt Sorunu ve Devlet: Tedip ve Tenkil Politikaları (1925-1947), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Yıldız, A., (2010), Ulus Devletin Bunalımı, Türkiye’de Federalizm ve Kürt Meselesi, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
Yıldız, H., (2006), Yirminci Yüzyılın Başlarında Kürt Siyasası ve Modernizm, İstanbul: Doz Yayınları.
İnternet Siteleri ;
Ankaralı Forumları Bayram Sonrası Yeniden Bir Araya Geliyor,
http://www.sendika.org/2013/08/ankara-forumlari-bayram-sonrasi-yeniden-
bir-araya-geliyor-gun-gun/, e.t: 15.08.2013.
Ankara Forumları Umut Parklarda Büyüyor,
http://www.sendika.org/2013/08/ankarali-doğrudan-demokrasi-için-parklarda-sokaklarda-meydanlarda/, e.t: 1.08.2012.
Ankaralı Doğrudan Demokrasi İçin Parklarda Sokaklarda,
http://www.sendika.org/2013/07/ankarali-dogrudan-demokrasi-için-parklarda-sokaklarda-meydanlarda/, e.t:15.07.2013.
BDP’den Demokratikleşme Paketi Açıklaması, http://siyaset.milliyet.com.tr/bdp-den-demokratiklesme- paketi/siyaset/detay/1770600/default.htm, e.t: 30.09.2013.
Ciner Grubu’ndan 800 Milyon Dolarlık Yatırım,
http://www.bloomberght.com/haberler/haber/1316929-ciner-grubundan-800-milyon-dolarlik-yatirim, e.t: 9.03.2013.
Demirtaş: ‘Gezi Parkı İsyanı, Demokratik Özerklik İsyanıdır’,
http://haber.sol.org.tr/devlet-ve-siyaset/demirtas-gezi-parki-isyani-demokratik-
özerklik-isyanidir-haberi-75435, e.t: 27.06.2013.
Dört Partinin Kısmi Anayasa Taslaklarının Metni, http://t24.com.tr/haber/dort-partinin- kismi-anayasa-taslaklarinin-tam-metni/227180, e.t: 5.04.2013.
Diyarbakır Cezaevi Müze Yapılsın, http://haber.sol.org.tr/devlet-ve-siyaset/diyarbakir-cezaevi-muze-yapilsin-haberi-17226, e.t: 6.07.2013.
Diyarbakır Cezaevi Müze Olsun, http://gundem.milliyet.com.tr/-diyarbakir-cezaevimuzeolsunmitingi/gundem/gundemdetay/01.10.2012/1604860/default.htm, e.t: 6.07.2013.
Diyarbakır Cezaevi Okul Değil, İnsan Hakları Müzesi Olmalıdır,
http://www.birikimdergisi.com/birikim/makale.aspx?mid=580&makale=Diyarbak%FDr%20Cezaevi%20Okul%20De%F0il,%20%DDnsan%20Haklar%FD%
20M%FCzesi%20Olmal%FDd%FDr!, e.t: 6.07.2013.
Diyarbakır Cezaevi’nin Okul Yapılmasına Tepki,
http://anfnuce.com/news/guncel/diyarbakyr-cezaevi-nin-okul-yapylmasyna-tepki.htm, 6.07.2013.
Diyarbakır Zindanı, http://www.diyarbakirzindani.com/index.php, e.t: 20.10.2013.
Erdoğan Reform Paketini Açıkladı,
http://tr.euronews.com/2013/09/30/erdogan-reform-paketini-acikladi-anadilde-egitim-ozel-okullarda/, e.t: 30.09.2013.
Habur’dan Giriş Yapan PKK’lıların Serbest Bırakılması Ankara’yı Hareketlendirdi,
http://www.radikal.com.tr/politika/haburdan_giris_yapan_pkklilarin_serbest_birakilmasi_ankarayi_hareketlendirdi-960336, e.t: 20.10.2013.
İmralı Görüşmeleri,
http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0mral%C4%B1_g%C3%B6r%C3%BC%C5%9Fmeleri, e.t: 20.10.2013.
Kürtçe Seçmeli Ders Olacak, http://siyaset.milliyet.com.tr/kurtce-secmeli-ders- olacak/siyaset/siyasetdetay/12.06.2012/1552705/default.htm, e.t:30.09.2013.
Kürtçe Seçmeli Ders Yeterli Değil, http://www.mynet.com/haber/politika/kurtce-secmeli-ders-yeterli-degil-655218-1, e.t: 30.09.2013.
Sendika.org, http://www.sendika.org/, e.t. 20.10.3013.
Yıldırım Türker, Diyarbakır Cezaevi,
http://www.diyarbakirzindani.com/index.php?Itemid=9&id=187&option=com_content&task=view, e.t: 20.10.2013.
KISALTMALAR
ABD Amerika Birleşik Devletleri
AKP Adalet ve Kalkınma Partisi
BDP Barış ve Demokrasi Partisi
CHP Cumhuriyet Halk Partisi
DEHAP Demokratik Halk Partisi
DEP Demokrasi Partisi
DP Demokrat Parti
DTP Demokratik Toplum Partisi
EĞİTİM SEN Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası
HADEP Halkın Demokrasi Partisi
HEP Halkın Emek Partisi
HES Hidroelektrik Santraller
MHP Milliyetçi Hareket Partisi
MSP Milli Selamet Partisi
PKK Kürdistan İşçi Partisi (Partiya Karkerên Kurdistan)
RP Refah Partisi
TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi
TESEV Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı
TİP Türkiye İşçi Partisi
UNESCO Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (United Nations Educational, Scientific and Culturel Organization)
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder