KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI BÖLÜM 8

KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI BÖLÜM 8

7. SONUÇ

İngiliz Monarşisine duyulan tepkinin şekillendirdiği bir felsefî temelde
inşa edilen ABD başkanlık hükümeti sistemi; yasama, yürütme ve yargı
organlarının katı bir şekilde birbirinden ayrıştığı, ancak birbirlerine
fren ve denge mekanizması ile müdahalede bulunabildiği bir yapı ortaya
çıkarmıştır. Bu sistemin temel unsurlarını özetlemek gerekirse;

• Güçler ayrılığı katı ve belirgindir.
• Devlet başkanı-hükümet başkanı ayrımı yoktur.
• Başkan doğrudan veya dolaylı olarak halk tarafından seçilir.
• Kabine üyeleri başkan tarafından seçilir ve azledilir.
• Başkan yasama organının üyesi olamaz.
• Başkan görevi ile ilgili işlerden dolayı sorumsuzdur.
• Başkanın yasama organını feshetme yetkisi yoktur.
• Yasama organı başkanı görevden alamaz.
• Başkan yasaları veto edebilir ve vetosu nitelikli çoğunluk ile aşılabilir.
• Fren ve denge mekanizması iyi işler ve organlar arasında uyum ve işbirliğini sağlar.

Yürütmenin tamamen yasamadan bağımsız bir şekilde teşekkül
ediyor olması, güçler ayrılığının belirleyici bir etkeni olurken, yasama ve
yürütme arasında işbirliğini gerektiren konularda anayasanın bir organı
diğeri üzerinde baskın olarak nitelendirmemesi, fren ve denge sistemi ile
mümkün olmaktadır. Örneğin, başkan tarafından Federal Yüce Mahkeme
üyesi olması için aday gösterilen hâkimlerin, Senatonun onayını almadan
bu göreve atanamaması yasamanın yürütme üzerindeki “fren ve denge”
etkisi olmaktadır. Zira Anayasa’nın yapıcıları arasında bulunan James
Madison, güçlerin birbiri üzerinde hiçbir etkide bulunamamasına yol
açacak katı bir güçler ayrılığını, “güçler ayrılığı ilkesinin tam olarak
uygulanamaması” olarak değerlendirmekte ve her bir organın diğerleri
üzerinde anayasadan kaynaklanan bir kontrol gücü olması gerektiğini
savunmaktadır.116

Başkanlık sisteminde yasama ile yürütme arasında hassas bir denge
kurulması gerektiği, aksi takdirde her ikisi de halk tarafından seçilen
Kongre üyeleri ve başkan arasında yaşanacak fikir ayrılıkları söz konusu
olduğunda sistemin kilitlenebileceği ihtimali görmezden gelinemeyecek
kadar ciddidir. Bir diğer ihtimal ise, Güney Amerika’daki bazı örneklerde
olduğu üzere, başkanın yetki ve sorumluluklarını fazlasıyla genişleterek
yasamayı etkisizleştirmesi ve sistemde yürütmenin/başkanın baskın
olmasıdır.

ABD’nin, başkanlık sisteminin en başarılı örneğini sergilemesinin
altında yatan sebeplerden biri, belki de en önemlisi, adeta “sigorta” işlevi
gören fren ve denge mekanizmasının, yetki ve sorumluluklarının sınırını
belirlemesi ve olası bir yetki aşımında bunun diğer bir organ tarafından
engellenebilmesidir. Ne başkan yürütmenin belirlenmesinde sınırsız bir
yetkiye sahiptir ne de yasama yasa yapma sürecinde bütünüyle serbest ve
yürütmenin etkisinden muaf şekilde çalışabilmektedir. Yasama ve yürütme;
birbirini kontrol etmek, birbiriyle uyum sağlamak ve işbirliği geliştirmek
zorundadır. Aksi halde sistemin tıkanması kuvvetle muhtemeldir. Ayrıca,
yargı uyuşmazlıkların çözümünde etkili bir mekanizmadır ve Federal Yüce
Mahkeme verdiği kararlar ile sistemin işleyişinde karşılaşılan sorunların
aşılmasında ya da belirsizliklerin giderilmesinde rol oynamıştır.

    1787’den bu yana mevcut Anayasa’nın kullanılıyor olması, ABD’deki
siyasal sistemin kurulduğundan bu yana hiç değişmeden geldiği şeklinde
algılanmamalıdır; zira yasama-yürütme ilişkileri önemli bir değişim
geçirmiştir. Zaman içerisinde, yeni şartlar ve gelişmeler, Anayasa’da
birçok değişiklik yapılmasını gerekli kılmıştır. Bu değişikliklerle mevcut
halini alan ABD hükümet sistemi, Anayasa’yı hazırlayan Kurucu Babaların
öngördüğü üzere, ne yürütmenin ne yasamanın ne de yargının tahakküm
kurabildiği bir sistem olarak ortaya çıkmıştır. Lakin bazı alanlarda
yürütmenin Kongreden daha etkin olabildiği, Kongrenin ise elindeki
kritik yetkiler ile yürütmeyi istediği şekilde davranmaya zorlayabildiği
görülmektedir. Gerçekten de, bu çalışmanın beşinci bölümünde bahsi
geçen yargı kararları ve altıncı bölümünde incelenen iki örnek olay,
kurumlar arası ilişkilerin niteliğini ortaya koyarken, başkanlık sisteminin
dejenere olmasıyla ortaya çıkabilecek dezavantajların sistem içerisinde
nasıl bertaraf edildiğini açıklamaktadır.

Yürütmenin başı konumundaki başkanın, federal politikaların
belirlenmesinde daha etkili olduğu, özellikle de dış politika ve ulusal
güvenlikle ilgili konularda başat güç konumuna eriştiğini söylemek yanlış
olmayacaktır. Yerel talep ve beklentileri karşılamak için mesailerinin
büyük bir bölümünü seçim bölgelerine ayıran Temsilciler Meclisi
üyelerinin ise daha kısa vadeli ve dar çerçeveli politik gündemlerle
ilgilendiğini belirtmek de doğru olacaktır. Dolayısıyla bu noktada, yasama
üyeleri ile yürütmenin, önceliklerinin ve odak noktaların farklılaştığı da
ortaya çıkmaktadır.

Altıncı bölümde aktarılan iki örnek olaydan ilki başkanın dış politikada,
ikincisi de Kongrenin bütçenin kabulünde elinde bulundurduğu üstünlüğü
diğerine karşı kullandığını göstermiştir. Bu durum, iki organ arasında
bir güç mücadelesinin ve etkinlik arayışının gündeme gelebileceğine
işaret etmektedir. Ne var ki bu mücadele, istisnai haller dışında, sistemin
kilitlenmesi anlamına gelmemektedir. Zira ABD sistemini, başkanlık
sisteminin “en iyi örneği” yapan temel sebep, birbirinden katı bir
şekilde ayrılmış güçlerin-yargı kararlarıyla da desteklenen fren ve denge
mekanizması sayesinde- ahenk içerisinde çalışabilmeye devam etmesidir.
Diğer bir ifadeyle, organlar arasındaki “ayrı”lık birlikte çalışmalarına engel
olmamakta; bir organ diğerinin dengeleyicisi olarak sistemin işlemesine
katkı sağlamaktadır. Böylelikle, yasama ve yürütme arasında yaklaşım
farklılıkları olsa dahi, bir orta yol bulunabilmekte ve uzlaşı ile sorun
bir şekilde çözümlenebilmektedir. Bu esnada, yürütmeden bağımsızlığı
noktasında şüpheye yer olmayan yargı makamı, güçler arasında yaşanan
olası bir ihtilafın hukuk kuralları içerisinde halledilmesi için güvenilir bir
yol gösterici işlevi görmektedir.

Neticede; görev, yetki ve sorumlulukları net bir şekilde belirlenmiş
organlar, katı güçler ayrılığı ile birbirinden “ayrı” konumda bulunmakla
birlikte, pratikte “birlikte” çalışmak durumunda kalmakta ve sistem
kurumlar arasında yetki çatışmalarına mahâl vermeyecek şekilde işlemeye
devam etmektedir. Bu durum; demokrasinin, hukukun üstünlüğünün ve
bireysel hak ve özgürlüklerin temin edildiği bir sistemin ortaya çıkmasıyla
sonuçlanmaktadır.

KAYNAKÇA

ABD Ankara Büyükelçiliği. “Amerikan Hükümetinin Ana Hatları”, http://www.
usemb-ankara.org.tr/ ABDAnaHatlar/Hukumet.htm#b1, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Kısa ABD Tarihi”, http://turkish.turkey.usembassy.gov/media/pdf/ abd_
kisa_tarih.pdf, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Amerika Hakkında: Amerika Birleşik Devletleri Anayasası”, http://photos.
state.gov/libraries/ turkey/231771/PDFs/abd-anayasasi.pdf,
Erişim: 20.08.2014.
____ . “Yargı Organı: Anayasayı Yorumlama”, http://www.usemb-ankara.org.tr/
ABDAnaHatlar/Hukumet.htm#b5, Erişim: 20.08.2014
Adler, David G. “The Constitution”, Encyclopedia of American Foreign Policy: Studies
of the Principal Movements and Ideas. Alexander De Conde, Richard Dean
Burns, Fredrik Logevall, New York: Charles Scribner’s Sons, 2002.
Ambrose, Stephen E. “The Presidency and Foreign Policy”. Foreign Affairs, Cilt 70,
Sayı 5, (Kış 1991).
ANCA. “Senate Panel Approves Controversial Nominee to Serve as Ambassador to
Turkey; Menendez, Boxer, Risch Oppose”, 13.09.2011. http://www.anca.org/
press_releases/ press_releases.php?prid=2059, Erişim: 20.08.2014.
Armaoğlu, Fahir. 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi: 1789-1914. İstanbul: Alkım Yayınevi,
2006.
Bakırcı, Fahri. “Başkanlık Sistemi, Parlamenter Sistem, Meclis Hükümeti Sistemlerinin
Karşılaştırılması ve Türkiye Örneği”. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi,
TBMM Genel Sekreterliği, 1994.
Barbash, Fred. “Supreme Court Backs Civil Liberties in Terror Cases”, Washington
Post, 28.06.2004.http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A11657-
2004Jun28.html,Erişim: 20.08.2014.
Blaine, Kyle. “Top Uses of Executive Privilege: Washington, Nixon, Obama”, ABC
News, 20.06.2012, http://abcnews.go.com/Politics/fast-furious-executive-
privilege-george-washington-barack-obama/story?id=16613606#1,
Erişim: 20.08.2014.
Boylan, Timothy S. “War Powers, Constitutional Balance, and the Imperial Presidency
Idea at Century’s End”. Presidential Studies Quarterly, Cilt 29, Sayı 2 (Haziran
1999), s. 232- 249.
Central Intelligence Agency. “World Factbook: United States”, https://www.cia.
gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html,
Erişim: 20.08.2014.
Connecticut Judicial Branch Law Libraries. “Roger Sherman and The Connecticut
Compromise”, http://www.jud.ct.gov/lawlib/History/Sherman.htm,
Erişim: 20.08.2014.
Contrubis, John. “Executive Orders and Proclamations”. Report for Congress,
Congressional Research Service, (09.05.1999), http://www.llsdc.org/assets/
sourcebook/crs-exec-orders-procs.pdf, Erişim: 20.08.2014.
Dağ, Güray. “Anayasa Yargısı ve Çalışma Esasları”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Ankara Üniversitesi, 2003.
Duignan, Brian ed. The Executive Branch of the Federal Government: Purpose, Process,
and People. New York: Britannica Educational Publishing, 2010.
Erler, Edward J. The American Polity: Essays on the Theory and Practice of Constitutional
Government. New York: Taylor & Francis, 1991.
Evcimen, Günsev. “Başkanlık Hükümeti Sistemi: ‘Ratio Politica’sı ve Türkiye”. Ankara
Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 47, Sayı 1 (1998), s. 317-334.
Fendoğlu, Hasan T. “Başkanlık Sistemi Tartışmaları”. SDE Analiz, (Kasım 2010),
http://www.sde.org.tr/userfiles/file/baskanlik%20sistemi%20tartismalariYENI-1111.pdf,    Erişim: 20.08.2014
Fisher, Louis. “Foreign Policy Powers of the President and Congress”. Annals of the
American Academy of Political and Social Science, Cilt 499, (Eylül 1988).
____ . “The Pocket Veto: Its Current Status”. Report for Congress, Congressional Research
Service, (30.03.2001). 
http://www.senate.gov/reference/resources/pdf/RL30909.pdf,    Erişim: 20.08.2014.
Foley, Michael ve John E. Owens. Congress and the Presidency: Politics in a Separated
System. Manchester: Manchester University Press, 1996.
Freedom House. “Freedom in the World: United States”, 
http://freedomhouse.org/report/freedom-world/ 2014/united-states-0#.U7z2sZR_vF4,   Erişim: 20.08.2014.
Garson, Robert. “The Intellectual Reference of the American Constitution”. Reflections on the Constitution: The American Constitution after Two 
Hundred Years içinde, Richard Maidment ve John Zvesper eds., Manchester: Manchester University Press, 1989.
Genovese, Michael A. ve Robert J. Spitzer. The Presidency and the Constitution: Cases and Controversies. New York: Palgrave Macmillian, 2005.
Goldsmith, Jack. The Terror Presidency: Law and Judgment Inside the Bush Administration. New York: W.W. Norton, 2009.
Gözler, Kemal. “Anayasa Yargısı”, Türk Anayasa Hukuku Sitesi, 
http://www.anayasa.gen.tr/anayasa-yargisi.htm#_ftnref4, Erişim: 20.08.2014.
Haskell, John. Congress in Context. Boulder, Co: Westview Press, 2010.
Healy, Gene. The Cult of the Presidency: America’s Dangerous Devotion to Executive Power. Washington D.C.: Cato Institute, 2009.
Hogue, Henry B. “Recess Appointments: Frequently Asked Questions”. Report for Congress, Congressional Research Service, (12.03.2008). 
http://www.senate.gov/CRSReports/crs-publish.cfm?pid=%270DP% 2BP%5C W%3B%20 P%20%20%0A,     Erişim: 20.08.2014.
Hudson, David L. The Handy Law Answer Book. Canton, MI: Visible Ink Press, 2010.
Hughes, Charles E. “The Republic Endures and This is the Symbol of Its Faith”, U.S. Supreme Court, 
http://www.supremecourt.gov/about/constitutional.aspx,   Erişim: 20.08.2014.
Hurma, Emrah, “ABD’de Borç Tavanı Uygulaması”. Kısa Bilgi Notu, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, Ekim 2013.
Jones, Charles O. Separate but Equal Branches: Congress and the Presidency. New
Jersey: Chatham House Publishers, 1995.
Kalaycıoğlu, Ersin. “Başkanlık Sistemi: Türkiye’nin Diktatörlük Tehdidiyle İmtihanı”.
Başkanlık Sistemi içinde, Teoman Ergül ed. Ankara: Türkiye Barolar Birliği, 2005.
Kuzu, Burhan. Her Yönü ile Başkanlık Sistemi. İstanbul: BKY, 2012. Madison, James. “The Particular Structure of the New Government and the Distribution
of Power Among Its Different Parts”, Independent Journal, 30.01.1788,
http://www.constitution.org/fed/federa47.htm, Erişim: 20.08.2014.
____ . “These Departments Should Not Be So Separated as to Have No Constitutional Control Over Each Other”, New York Packet, 01.02.1788,
http://www.constitution.org/fed/federa48.htm, Erişim: 20.08.2014.
Olson, Guy. “USA Elections in Brief”. Didem Özbağ (çev.), ABD Dışişleri Bakanlığı Elektronik Dergisi, (Ocak 2008), 
http://photos.state.gov/libraries/turkey/231771/PDFs/abd_secimleri_genel _bakis.pdf,     Erişim: 20.08.2014.
Olson, William C. “The US Congress: An Independent Force in World Politics?”.
Foreign Affairs, Cilt 67, Sayı 3 (Temmuz 1991).
Ömürgönülşen, Uğur. “Amerika Birleşik Devletlerinde Kamu Yönetimi”. Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri içinde, Birgül Ayman Güler ed. Ankara: 
İmge Yayınevi, 2009.
Pfiffner, James P. Power Play: The Bush Presidency and the Constitution. Washington D.C.: Brookings Institution Press, 2008.
Priest, Dana. “Justice Dept. Memo Says Torture ‘May Be Justified’”, Washington Post, 13.06.2004. 
http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A38894-2004Jun13.html,       Erişim: 20.08.2014.
Ritchie, Donald A. The U.S. Congress: A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press, 2010.
Rozell, Mark. “The Constitution and Executive Privilege”, Library of Law and Liberty, 12.07.2012, 
http://www.libertylawsite.org/ 2012/07/12/the-constitution-and-executive-privilege/ Erişim: 20.08.2014.
Sevinç, Murat. “Amerikan Yüce Mahkemesi”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 51, Sayı 1 (1996), s.391-407
Silverstein, Gordon. “Bush, Cheney, and the Separation of Powers: A Lasting Legal Legacy?”. Presidential Studies Quarterly, Cilt 39, Sayı 4 
(Aralık 2009) s. 878-895.
Smith, Steven S., Jason M. Roberts ve Ryan V. Wielen. The American Congress. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
Şencan, Hüdai. “ABD’de Hükümet Kapatma”. Bilgi Notu, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, Ekim 2013.
Tanıyıcı, Şaban ve Birol Akgün. Amerikan Başkanlığı: Cumhuriyetten İmparatorluğa. Ankara: Orion Kitabevi, 2008.
The Commission on Security and Cooperation in Europe. “About the Commission”,
http://csce.gov/index.cfm?FuseAction=AboutCommission.WorkOfCommission, Erişim: 20.08.2014.
Today’s Zaman. “Senate Committee Approves Ricciardone as Ambassador to Turkey”, 14.09.2011. 
http://www.todayszaman.com/news-256763-senate-committee-approves-ricciardone-as-ambassador-to-turkey.html,  Erişim: 20.08.2014.
Transparency International. “Corruption Perceptions Index 2013”,
http://www.transparency.org/cpi2013/results, Erişim: 20.08.2014.
Tushnet, Mark V. “The Constitutional Politics of the Clinton Impeachment”. Aftermath: the Clinton Impeachment and the Presidency in the Age of 
Political Spectacle içinde, Leonard V. Kaplan ve Beverly I. Moran eds. New York: New York University Press, 2001. U.S. Department of Justice Office of 
Legal Counsel. “Memorandum for William J. Haynes IT, General Counsel of the Department of Defense, U.S: Military Interrogation of Alien Unlawful 
Combatants Held Outside the United States”, (14.03.2003). 
http://www.aclu.org/pdfs/safefree/yoo_army_torture_memo.pdf,     Erişim: 20.08.2014.
____ . “Response to Alberto Gonzales’ Request for Views on Legality of Interrogation Techniques”, (01.08.2002). 
http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB127/020801.pdf,    Erişim: 20.08.2014.
U.S. Department of State Office of the Historian. “Articles of Confederation 1777- 1781”, 
http://history.state.gov/milestones/1776-1783/Articles,   Erişim: 20.08.2014.
____ . “Continental Congress 1774-1781”, http://history.state.gov/ milestones/
1776-1783/ContinentalCongress, Erişim: 20.08.2014.
____ . “French Alliance, French Assistance, and European Diplomacy during the American Revolution 1778-1782”, 
http://history.state.gov/milestones/1776-1783/FrenchAlliance     Erişim: 20.08.2014.
____ . “Secret Committee of Correspondence/Committee for Foreign Affairs 1775-1777”, 
http://history.state.gov/milestones/1776-1783/SecretCommittee,   Erişim: 20.08.2014.
____ . “The Declaration of Independence 1776”, http://history. state.gov/milestones/
1776-1783/Declaration, Erişim: 20.08.2014. U.S. House of Representatives. “Forms of Congressional Action”, 
http://thomas.loc.gov/home/laws made.bysec/formsofaction.html, Erişim: 20.08.2014.
 ____ . “The House Explained: Commissions”, 
http://www.house.gov/content/learn/, Erişim: 20.08.2014.

U.S. Senate. “Complete List of Senate Impeachment Trials”, http://senate.gov/artandhistory/
history/common/briefing/ Senate_Impeachment_Role.htm#4,
Erişim: 20.08.2014.
____ . “Origins and Development”, http://www.senate.gov/artandhistory/history/
common/ briefing/ Origins_Development.htm, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Summary of Bills Vetoed, 1789-present”, http://www.senate.gov/reference/
Legislation/ Vetoes/vetoCounts.htm#1, Erişim: 20.08.2014.
____ . “The Senate’s Impeachment Role,” http://senate.gov/artandhistory/history/
common/ briefing/Senate_Impeachment_ Role.htm#1, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Treaties”, http://senate.gov/artandhistory/ history/common/briefing/
Treaties.htm#1, Erişim: 20.08.2014.
U.S. Supreme Court. “The Court as an Institution”, http://www.supremecourt.
gov/about/ institution.aspx, Erişim: 20.08.2014.
____ . “United States v. Nixon, 418 U.S. 683 (1974)”, http://supreme.justia.com/
us/418/683/case.html, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Youngstown Co. v. Sawyer, 343 U.S. 579 (1952)”, http://supreme.justia.
com/cases/federal/us/343/579/case.html, Erişim: 20.08.2014.
Vile, M. J. C. “Separation of Powers,” Encyclopedia of the American Constitution,
Leonard W. Levy ve Kenneth L. Karst eds., 5. Cilt. New York: Macmillan Reference, 2000.
Whittington, Keith E. Constitutional Construction: Divided Powers and Constitutional Meaning. Cambridge: Harvard University Press, 1999.
Wildavsky, Aaron. “The Two Presidencies: Presidential Power is Greatest When Directing Military and Foreign Policy.”Society, Cilt 4, Sayı 2 (1966), s. 7.
Yale Law School Avalon Project. “Articles of Confederation: March 01, 1781”,
http://avalon.law.yale.edu/18th_century/artconf.asp, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Madison Debates: June 15, 1787”, http://avalon.law.yale.edu/18th_century/ debates_615.asp#1, Erişim: 20.08.2014.
____ . “Madison Debates: May 29, 1787”, http://avalon.law.yale.edu/18th_century/ debates_529.asp#12, Erişim: 20.08.2014.
Yeğin, Mehmet. “Amerikan Federalizminin Dünü ve Bugünü”. USAK Analiz, (Haziran 2011), 
http://www.usak.org.tr/dosyalar/rapor/ OAMdtQluNE2sb0PRRt0KlV876hu3uJ.pdf,    Erişim: 20.08.2014.
Yoo, John. “How the Presidency Regained Its Balance”, New York Times, 
http://www.nytimes.com/2006/09/17/opinion/ 17yoo.html?pagewanted=all&_r=0, 17.09.2006.   Erişim: 20.08.2014.
____ . “Laws as Treaties?: The Constitutionality of Congressional-Executive Agreements”, Michigan Law Review, Cilt 99, Sayı 4 (Şubat 2001), s.757-852.


BU BÖLÜM ABD İLE İLGİLİ DİPNOTLARI:


1 Ersin Kalaycıoğlu, “Başkanlık Sistemi: Türkiye’nin Diktatörlük Tehdidiyle İmtihanı”, Başkanlık Sistemi
   içinde, Teoman Ergül ed., (Ankara: Türkiye Barolar Birliği, 2005), s.14.
2 Burhan Kuzu, Her Yönü ile Başkanlık Sistemi (İstanbul: BKY, 2012, 2. Baskı), s.19.
3 Charles O. Jones, Separate but Equal Branches: Congress and the Presidency (New Jersey: Chatham
   House Publishers, 1995), s.viii-ix.
4 Kalaycıoğlu, Başkanlık Sistemi, s.16.
5 John Haskell, Congress in Context (Boulder, Co: Westview Press, 2010), s.11.
6 Donald A. Ritchie, The U.S. Congress: A Very Short Introduction (New York: Oxford University Press,
   2010), s.86.
7 Mark V. Tushnet, “The Constitutional Politics of the Clinton Impeachment,” Aftermath: the Clinton
  Impeachment and the Presidency In the Age of Political Spectacle içinde, Leonard V. Kaplan ve Beverly
  I. Moran eds. (New York: New York University Press, 2001), s.162.
8 Keith E. Whittington, Constitutional Construction: Divided Powers and Constitutional Meaning (Cambridge:
  Harvard University Press, 1999).
9 “World Factbook: United States”, Central Intelligence Agency,
    https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html, Erişim: 20.08.2014.
10 “World Factbook: United States”.
11 “Freedom in the World: United States”, Freedom House, 
     http://freedomhouse.org/report/freedom-world/ 2014/united-states-0#.U7z2sZR_vF4, Erişim: 20.08.2014.
12 “Corruption Perceptions Index 2013”, Transparency International,
     http://www.transparency.org/cpi2013/results, Erişim: 20.08.2014.
13 Oral Sander, Siyasi Tarih: İlkçağlardan 1918’e (Ankara: İmge Kitabevi, 2007), s.151-155.
14 Fahir Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, 1789-1914 (İstanbul: Alkım Yayınevi, 2006), s.24-26.
15 Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, s.25.
16 Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, s. 26.
17 “Kısa ABD Tarihi,” ABD Ankara Büyükelçiliği,
     http://turkish.turkey.usembassy.gov/media/pdf/ abd_ kisa_tarih.pdf, Erişim: 20.08.2014.
18 “Continental Congress, 1774-1781”, US Department of State Office of the Historian,
     http://history.state.gov/ milestones/1776-1783/ContinentalCongress, Erişim: 20.08.2014.
19 “Secret Committee of Correspondence/Committee for Foreign Affairs 1775-1777”, US Department of State Office of the Historian, 
     http://history.state.gov/milestones/1776-1783/SecretCommittee,    Erişim: 20.08.2014.
20 “French Alliance, French Assistance, and European Diplomacy during the American Revolution, 1778-1782”, US Department of State Office of the Historian,
     http://history.state.gov/milestones/1776-1783/FrenchAlliance, Erişim: 20.08.2014.
21 “The Declaration of Independence 1776”, US Department of State Office of the Historian,
     http://history. state.gov/milestones/1776-1783/Declaration, Erişim: 20.08.2014.
22 Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, s.28.
23 Edward J. Erler, The American Polity: Essays on the Theory and Practice of Constitutional Government (New York, Taylor & Francis, 1991), s.3.
24 “Articles of Confederation: March 1, 1781”, Yale Law School Avalon Project: Documents in Law, History and Diplomacy, 
     http://avalon.law.yale.edu/18th_century/artconf.asp, Erişim: 20.08.2014.
25 “Amerikan Hükümetinin Ana Hatları”, ABD Ankara Büyükelçiliği,
     http://www.usemb-ankara.org.tr/ ABDAnaHatlar/Hukumet.htm#b1, Erişim: 20.08.2014.
26 Şaban Tanıyıcı ve Birol Akgün, Amerikan Başkanlığı: Cumhuriyetten İmparatorluğa (Ankara, Orion Kitabevi, 2008), s.27-28.
27 Tanıyıcı ve Akgün, Amerikan Başkanlığı, s.43.
28 Jones, Separate but Equal Branches, s.5.
29 “Amerikan Hükümetinin Ana Hatları”, s.4.
30 “Articles of Confederation, 1777-1781”, US Department of State Office of the Historian,
     http://history. state.gov/milestones/1776-1783/Articles, Erişim: 20.08.2014.
31 Ağustos 1786’da tarım ürünleri üzerindeki vergilendirmenin artırılması sonucu vergi borcu artan ve ödemekte güçlük çekmeye başlayan 
    çiftçiler hakkında yargılamalar başlayınca, Daniel Shays liderliğindeki bir grup isyan etmiştir. Konfederasyon Maddeleri’nin gözden 
    geçirileceği toplantının öncesinde yaşanan bu isyanın, anayasanın ve devlet sisteminin yapısını etkileyecek derecede önemli
    olduğu, zira federasyon fikrini güçlendirici bir etki yarattığı düşünülmektedir.
32 Mehmet Yeğin, “Amerikan Federalizminin Dünü ve Bugünü”, USAK Analiz, Haziran 2011, s.3-4.
33 Federalist Yazılar dâhilinde 1 Aralık ile 11 Aralık 1787 tarihleri arasında peş peşe yayınlanan altı makale, “Mevcut Konfederasyonun 
    Birlik’i Korumadaki Yetersizliği” (The Insufficiency of the Present Confederation to Preserve the Union) başlığını taşımaktadır. 
    Alexander Hamilton, bu yazılarda Konfederasyon Maddeleri’nin yetersizliğini ve yeni anayasayla bunların nasıl aşılacağını tartışmıştır.
34 “Amerikan Hükümetinin Ana Hatları”, s.5.
35 “Amerikan Hükümetinin Ana Hatları”, s.5.
36 Robert Garson, “The Intellectual Reference of the American Constitution”, Reflections on the Constitution:
    The American Constitution after Two Hundred Years içinde, Richard Maidment ve John Zvesper eds. (Manchester: Manchester University Press, 1989), 
     s.2-4.
37 Bu oturumlar gizli yapılmıştır ve tutanakları yoktur. Ne var ki, bazı katılımcıların şahsî notları bulunmaktadır ve en önemlisi olarak bilinen James 
Madison’un notları ilk kez 1840’ta yayınlanmıştır.
Bu çalışmada da Madison tarafından alınan notlar, Yale Üniversitesi’nin Avalon Projesinden temin edilmiştir.
38 “Madison Debates: May 29, 1787”, Yale Law School Avalon Project: Documents in Law, History and Diplomacy, 
     http://avalon.law.yale.edu/18th_century/debates_529.asp#12, Erişim: 20.08.2014.
39 “Madison Debates: June 15, 1787”, Yale Law School Avalon Project: Documents in Law, History and Diplomacy, 
     http://avalon.law.yale.edu/18th_century/debates_615.asp#1, Erişim: 20.08.2014.
40 “Roger Sherman and The Connecticut Compromise”, Connecticut Judicial Branch Law Libraries,
      http://www.jud.ct.gov/lawlib/ History/Sherman.htm, Erişim: 20.08.2014.
41 Tanıyıcı ve Akgün, Amerikan Başkanlığı, s.46-47.
42 Günsev Evcimen, “Başkanlık Hükümeti Sistemi: ‘Ratio Politica’sı ve Türkiye,” Ankara Üniversitesi Siyasal
     Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 47, Sayı 1 (1998), s.318.
43 Uğur Ömürgönülşen, “Amerika Birleşik Devletlerinde Kamu Yönetimi,” Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri
     içinde, Birgül Ayman Güler ed. (Ankara: İmge Yayınevi, 2009), s.318-319.
44 Ömürgönülşen, Amerika Birleşik Devletlerinde Kamu Yönetimi, s.319.
45 Haskell, Congress in Context, s.81.
46 Guy Olson, “USA Elections in Brief,” Didem Özbağ (çev.), ABD Dışişleri Bakanlığı Elektronik Dergisi, Ocak 2008, 
     http://photos.state.gov/libraries/turkey/231771/PDFs/abd_secimleri_genel_bakis.pdf,    Erişim: 20.08.2014.
47 Haskell, Congress in Context, s.92-95.
48 The House Explained: Commissions”, US House of Representatives, 
     http://www.house.gov/content/learn/, Erişim: 20.08.2014.
49 “About the Commission”, The Commission on Security and Cooperation in Europe, 
      http://csce.gov/index.cfm?FuseAction= AboutCommission.WorkOfCommission, Erişim: 20.08.2014.
50 “Origins and Development”, U.S. Senate,
     http://www.senate.gov/artandhistory/history/common/briefing/ Origins_Development.htm, Erişim: 20.08.2014.
51 “Amerika Hakkında: Amerika Birleşik Devletleri Anayasası”, ABD Ankara Büyükelçiliği,
     http://photos.state.gov/libraries/turkey/ 231771/PDFs/abd-anayasasi.pdf, Erişim: 20.08.2014, s.81.
52 “Amerika Hakkında: Amerika Birleşik Devletleri Anayasası”, s.55.
53 Uluslararası antlaşmaların onaylanabilmesi için toplantı esnasında mevcut olan senatörlerin üçte ikisinin onayı şarttır.
54 “Forms of Congressional Action”, U.S. House of Representatives,
     http://thomas.loc.gov/home/lawsmade. bysec/formsofaction.html, Erişim: 20.08.2014.
55 Vietnam Savaşı’nın yarattığı huzursuzluk döneminde Kongrede kabul edilen Savaş Güçleri Yasası’nı
     veto eden Nixon, Kongrede tekrar görüşülen yasanın nitelikli çoğunlukla (üçte iki) tekrar kabul edilmesiyle
     veto hakkını tekrar kullanamamış ve istemediği bir teklifin yasalaşmasına engel olamamıştır.
56 Louis Fisher, “The Pocket Veto: Its Current Status”, Report for Congress, Congressional Research Service, (30.03.2001), 
     http://www.senate.gov/ reference/resources/pdf/RL30909.pdf,   Erişim: 20.08.2014.
57 50 eyaletteki toplam senatör sayısı (100), temsilci sayısı (435) ile eyalet olmayıp Kongrede temsil edilmeyen başkent Vaşington’un seçici üye sayısı (3) olmak üzere toplam 538 üye olmaktadır.
58 Yeminin, Yüce Mahkeme başkanı tarafından yaptırılacağına ilişkin bir hüküm olmamakla birlikte, bu bir gelenek hâlini almıştır.
59 “The Senate’s Impeachment Role,” United States Senate,  http://senate.gov/artandhistory/history/common/briefing/Senate_Impeachment_Role.htm#1;
“Complete List of Senate Impeachment Trials,” United States Senate,    http://senate.gov/artandhistory/history/common/briefing/Senate_Impeachment_Role.htm#4,  Erişim: 20.08.2014.
60 Üst düzey bir görevlinin onay alması, Kongrenin ilgili komisyonunda başkanın atadığı kişiye sözlü ve yazılı bazı sorular sorulmasının ardından yapılan 
oylamayla gerçekleşmektedir. Her senatörün bu konuda veto hakkı vardır; bir senatör atamaya kesin olarak itiraz ederse o atama yapılamamaktadır.
Bu sistemin yarattığı sakıncaları hafifletebilmek üzere başkanlar, Anayasa’nın 2’nci maddesinin ikinci bölümü ve üçüncü fıkrası uyarınca, Kongrenin çalışmadığı bir sırada, geçici olarak atama yapabilmektedir. Bu şekilde atananların, yasama dönemi bitmeden Senato’dan onay almaları gerekmektedir.
Tatil atamaları hakkında bilgi için bkz. Henry B. Hogue, “Recess Appointments: Frequently Asked Questions,” Report for Congress, Congressional Research Service, (12.03.2008).
http://www.senate.gov/reference/resources/pdf/RS21308.pdf, Erişim: 20.08.2014.
61 Başkan George Washington ve Başkan John Adams, mesajlarını kendileri sunmuşlardı. Ondan sonra, yüz yıldan fazla bir süre boyunca, başkanların 
çoğu Kongrede okunmak üzere yazılı birer mesaj göndermiştir. Başkan Woodrow Wilson ve Başkan Franklin D. Roosevelt, mesajlarını kendileri sunmuş
ve Roosevelt’ten sonraki bütün başkanlar da aynı şekilde hareket etmişlerdir. Kongreye sunulan ünlü mesajlar arasında Monroe Doktrini ile Başkan Wilson’un 
    “On Dört Noktası” bulunmaktadır.
62 “Summary of Bills Vetoed, 1789-present”, U.S. Senate,
    http://www.senate.gov/reference/Legislation/Vetoes/ vetoCounts.htm#1, Erişim: 20.08.2014.
63 John Contrubis, “Executive Orders and Proclamations”, Report for Congress, Congressional Research Service, (09.05.1999), 
     http://www.llsdc.org/assets/sourcebook/crs-exec-orders-procs.pdf, Erişim: 20.08.2014.
64 Adalet Bakanlığının başındaki kişi “Bakan” değil “Genel Savcı” (Attorney General) olarak adlandırılmaktadır.
65 “Anayasa’dan doğan” davalara bakma hakkı Yüce Mahkemenin Kongreden geçen yasaların, anayasaya
     aykırılığını beyan hakkının temelini oluşturur. Bu “yargı denetimi” hakkı, Yüce Mahkemenin 1803
     yılında Marbury-Madison davasında aldığı kararla kurumsallaşmıştır.
66 “Yargı Organı: Anayasayı Yorumlama”, ABD Ankara Büyükelçiliği,
     http://www.usemb-ankara.org.tr/ ABDAnaHatlar/Hukumet.htm#b5, Erişim: 20.08.2014.
67 “The Court as an Institution”, U.S. Supreme Court, 
     http://www.supremecourt.gov/about/institution.aspx,     Erişim: 20.08.2014. Yüce Mahkeme başkanlarının ortalama görev süresi 14 yıla yakındır. 
     Bazı üyeler çok daha uzun görev almışlardır. Örneğin, William O. Douglas, 36,5 yıllık görev süresiyle en uzun süre görevde kalan yargıç rekorunu 
     elinde tutmaktadır.
68 Charles E. Hughes, “The Republic Endures and This is the Symbol of Its Faith,” U.S. Supreme Court,
     http://www.supremecourt.gov/ about/constitutional.aspx, Erişim: 20.08.2014.
69 Murat Sevinç, “Amerikan Yüce Mahkemesi,” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 51, Sayı 1 (1996), s.395.
70 Kemal Gözler, “Anayasa Yargısı”, Türk Anayasa Hukuku Sitesi,
    http://www.anayasa.gen.tr/anayasa-yargisi. htm#_ftnref4, Erişim: 20.08.2014.
71 Güray Dağ, “Anayasa Yargısı ve Çalışma Esasları,” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2003), s.23-24.
72 Fahri Bakırcı, “Başkanlık Sistemi, Parlamenter Sistem, Meclis Hükümeti Sistemlerinin Karşılaştırılması ve Türkiye Örneği” 
    (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, TBMM Genel Sekreterliği, 1994), s.57-67.
73 Hasan T. Fendoğlu, “Başkanlık Sistemi Tartışmaları,” Stratejik Düşünce Enstitüsü, (Kasım 2010), s.16.
74 Michael Foley ve John E. Owens, Congress and the Presidency: Politics in a Separated System (Manchester,Manchester University Press, 1996), s. 2-3.
75 Foley ve Owens, Congress and the Presidency, s.334-335.
76 Anayasa Taslağı 16 Eylül 1778’de kaleme alındığında, Anayasa’nın hayata geçmesi için on üç koloniden en az dokuz tanesinin bu Taslağı kabul 
     etmesi şart koşulmuştur. New York’un Anayasa Taslağını kabul etmeyeceği anlaşılınca; Alexander Hamilton, James Madison ve John Jay, taslağın 
     New York tarafından da kabul edilmesini sağlamak üzere, çeşitli New York gazetelerinde toplam 85 makale yayınlayarak Anayasa’nın ve hükümet 
     sisteminin dayandığı temel ilkeleri açıklamışlardır. ABD sisteminin felsefî altyapısını ortaya koyan bu yazılar, siyasî düşünceler tarihinin önemli 
     yapıtları arasına girmiştir.
77 James Madison, “The Particular Structure of the New Government and the Distribution of Power Among Its Different Parts,” Independent Journal, (30.01.1788),
     http://www.constitution.org/fed/federa47.htm, Erişim: 20.08.2014.
78 Yaklaşık 200 yıl önce getirilen anayasal düzenlemeyle hâlihazırdaki pratiklerin ne derecede örtüştüğü ayrı bir meseledir ve bu çalışmanın ilerleyen 
     sayfalarında bu konu tartışılmakta; özellikle dış politika alanında yasama-yürütme arasındaki dengenin bozulduğu ve bunun kanıksandığı gösterilmeye
     çalışılmaktadır.
79 Ritchie, The U.S. Congress, s.90-91.
80 Bölünmüş hükümetten kastedilen başkan ile Kongre çoğunluğunun farklı partilere mensup olmasıdır.
81 Ritchie, The U.S. Congress, s.85-88.
82 “The Senate’s Impeachment Role”.
83 “Complete List of Senate Impeachment Trials”.
84 Senato, bugüne dek sadece 21 uluslararası antlaşmanın onaylanmasına onay vermemiştir. Bazı antlaşmalar ise komisyon sürecinin ötesine geçememiş, 
     bazıları da onay alamayacağı anlaşıldığı için Başkanlar tarafından geri çekilmiştir. Detaylı bilgi için bkz. “Treaties,” United States Senate, 
     http://senate.gov/artandhistory/ history/common/briefing/Treaties.htm#1, Erişim: 20.08.2014.
85 “Senate Committee Approves Ricciardone as Ambassador to Turkey,” Today’s Zaman, 14.09.2011;
     “Senate Panel Approves Controversial Nominee to Serve as Ambassador to Turkey; Menendez,
     Boxer, Risch Oppose,” ANCA Press Release, 13.09.2011.
86 Brian Duignan ed., The Executive Branch of the Federal Government: Purpose, Process, and People
     (New York: Britannica Educational Publishing, 2010), s.240-248.
87 U.S. Supreme Court, Youngstown Co. v. Sawyer, 343 U.S. 579 (1952). Davanın karar metnine ulaşmak için bkz. 
     http://supreme.justia.com/us/343/579/case.html, Erişim: 20.08.2014. Davaya konu olan
     Youngstown bir çelik fabrikasının adı, Sawyer ise dönemin Ticaret Bakanı’nın (Charles Sawyer) soyadıdır
88 David L. Hudson, “What is an Example of a Separation of Powers Problem?,” The Handy Law Answer Book (Canton, MI: Visible Ink Press, 2010), s.14.
89 M. J. C. Vile, “Separation of Powers,” Encyclopedia of the American Constitution, Leonard W. Levy ve Kenneth L. Karst eds. 
     (New York: Macmillan Reference, 2. Baskı, 2000), 5. Cilt, s.2381-2385.
90 U.S. Supreme Court, United States v. Nixon, 418 U.S. 683 (1974). Davanın karar metnine ulaşmak için bkz. 
     http://supreme.justia.com/us/418/683/case.html, Erişim: 20.08.2014.
91 Kyle Blaine,” Top Uses of Executive Privilege: Washington, Nixon, Obama,” ABC News, 20.06.2012,
     http://abcnews.go.com/Politics/fast-furious-executive-privilege-george-washington-barack-obama/story?id=16613606#1, Erişim: 20.08.2014.
92 Mark Rozell, “The Constitution and Executive Privilege,” Library of Law and Liberty, 12.07.2012,
    http://www.libertylawsite.org/2012/07/12/the-constitution-and-executive-privilege/,    Erişim: 20.08.2014.
93 Michael A. Genovese ve Robert J. Spitzer, The Presidency and the Constitution: Cases and Controversies (New York: Palgrave Macmillian, 2005), 
     s. 99-103.
94 Aaron Wildavsky, “The Two Presidencies: Presidential Power is Greatest When Directing Military and Foreign Policy,” Society, Cilt 4, Sayı 2 (1966), s.7.
95 Wildavsky, The Two Presidencies, s.9-12.
96 David G. Adler, “The Constitution,” Encyclopedia of American Foreign Policy: Studies of the Principal Movements and Ideas, Alexander DeConde vd., 
    (New York: Charles Scribner’s Sons, 2. Baskı, 2002), Cilt 1, s.323.
97 Louis Fisher, “Foreign Policy Powers of the President and Congress,” Annals of the American Academy of Political and Social Science, Cilt 499, 
    (Eylül 1988), s.149.
98 Stephen E. Ambrose, “The Presidency and Foreign Policy,” Foreign Affairs, Cilt 70, Sayı 5 (Kış 1991), s.124-125.
99 William C. Olson, “The US Congress: An Independent Force in World Politics?,” Foreign Affairs, Cilt 67, Sayı 3 (Temmuz 1991), s.547.
100 Steven S. Smith, Jason M. Roberts ve Ryan V. Wielen, The American Congress (Cambridge: Cambridge University Press, 2006), s.293-295.
101 Jack Goldsmith, The Terror Presidency: Law and Judgment Inside the Bush Administration (New York: W.W. Norton, 2009).
102 “Executive Order 9066 - Authorizing the Secretary of War To Prescribe Military Areas,” 19.02.1942.
       Kararnamenin (İngilizce) metni için bkz.
       http://www.ourdocuments.gov/doc_large_image.php?doc=74, Erişim: 20.08.2014.
103 1945 sonrası dönemde yayınlanan başkanlık kararnamesinin sayısı yaklaşık 6000’dir.
104 John Yoo, “Laws as Treaties?: The Constitutionality of Congressional-Executive Agreements,” Michigan Law Review, Cilt 99, Sayı 4 (Şubat 2001), s.758.
105 Gordon Silverstein, “Bush, Cheney, and the Separation of Powers: A Lasting Legal Legacy?,”
       Presidential Studies Quarterly, Cilt 39, Sayı 4 (Aralık 2009) s.878.
106 John Yoo, “How the Presidency Regained Its Balance,” New York Times, 17.09.2006.

107 “Terörle Savaş” kapsamında Başkan Bush’un Beyaz Saray ekibinin hazırladığı birçok yasal görüşte, yeni bir terör saldırısını engellemek adına işkence 
      yapmanın gerekli ve meşru olabileceği ifade edilmiştir. Mesela John Yoo, ağır sorgu teknikleri ve suyla yapılan işkencelerin yasal teorilerini hazırlayan
      kişi olarak tanınmaktadır. Bu çerçevede John Yoo tarafından hazırlanan şu raporlar dikkat çekicidir: “Response to Alberto Gonzales’ Request for Views 
      on Legality of Interrogation Techniques,” United States Department of Justice, Office of the Legal Counsel, (01.08.2002),
      http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB127/020801.pdf, Erişim: 20.08.2014; “Memorandum for William J. Haynes IT, General Counsel of the 
      Department of Defense, U.S: Military Interrogation of Alien Unlawful Combatants Held Outside the United States,” United States Department of
      Justice Office of Legal Counsel, (14.03. 2003),
      http://www.aclu.org/pdfs/safefree/yoo_army_torture_memo.pdf.    Ayrıca bkz. Dana Priest, “Justice Dept. Memo Says Torture ‘May Be Justified’”, 
      Washington Post, 13.06.2004.
      http://www.washingtonpost. com/wpdyn/articles/A388 94-2004Jun13.html, Erişim: 20.08.2014
108 Gene Healy, The Cult of the Presidency: America’s Dangerous Devotion to Executive Power (Washington D.C.: Cato Institute, 2009), s.19-20.
109 Timothy S. Boylan, “War Powers, Constitutional Balance, and the Imperial Presidency Idea at Century’s End,” Presidential Studies Quarterly, Cilt 29, 
      Sayı 2 (Haziran 1999), s.232- 249.
110 James P. Pfiffner, Power Play: The Bush Presidency and the Constitution (Washington D.C.: Brookings Institution Press, 2008), s.149.
111 Fred Barbash, “Supreme Court Backs Civil Liberties in Terror Cases,” Washington Post, 28.06.2004,
      http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A11657-2004Jun28.html, Erişim: 20.08.2014.
112 Kuzu, Her Yönü ile Başkanlık Sistemi, s.37.
113 Hüdai Şencan, “ABD’de Hükümet Kapatma”, Bilgi Notu, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, Ekim 2013, s.3.
114 Emrah Hurma vd., “ABD’de Borç Tavanı Uygulaması”, Kısa Bilgi Notu, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, 17 Ekim 2013.
115 Şencan, “ABD’de Hükümet Kapatma”, s.4
116 James Madison, “These Departments Should Not Be So Separated as to Have No Constitutional Control Over Each Other,” New York Packet, (01.02.1788), 
http://www.constitution.org/fed/federa48.htm,  Erişim: 20.08.2014.

9 CU BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR

***

KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI BÖLÜM 7

KARŞILAŞTIRMALI HÜKUMET SİSTEMLERİ, BAŞKANLIK SİSTEMİ, ARAŞTIRMA HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI BÖLÜM 7

5. ANAYASAL ORGANLAR ARASI İLİŞKİLER


Başkanlık sistemini parlamenter sistemden ayıran temel özellik,
yasama ile yürütme organları arasındaki sert ayrılıktır. Sert güçler
ayrılığı ilkesi uyarınca, Kongre içinden çıkmayan hükümetin, Kongreye
karşı siyasî sorumluluğu yoktur. Başkan, izlediği politikalar nedeniyle
Kongre tarafından görevinden azledilemez. Kongre Başkanı istifaya
zorlayamazken, başkan da Kongreyi feshetme yetkisine sahip değildir.
Güçlerin “ayrı ama eşit” olması böyle bir yapıyı gerekli kılmıştır. Dolayısıyla,
parlamenter sistemlerde tüm siyasî faaliyetlerin odağında parlamento
bulunurken, ABD sisteminde böyle değildir. Gücün tek bir organda
odaklanmaması, organlar arasında hassas bir iletişimin kurulmasını
zarurî kılmaktadır.72 Sistem yasama, yürütme ve yargı organları uzlaşınca
daha verimli işlemekte, aksi hâlde kilitlenebilmektedir.73

    Yasama veya yürütme organının tüm sisteme egemen olmasını
bireysel özgürlükler açısından tehlikeli gören ve sistemin buna doğru
evrilmesinden çekinen Kurucular, fren ve denge sistemini tiranlığın önüne
geçecek bir önlem olarak görmüştür. Bu sistem sayesinde, ne Kongre
yasama alanında sınırsız bir yetkiye sahiptir, ne de başkan yürütmenin nasıl
belirleneceğinde Kongre’den tamamen bağımsız hareket edebilmektedir.74
Güçler ayrılığı, temel organlar arasında hiyerarşi, ayrışma, belli bir alanda
uzmanlaşma ve birbirinden bağımsızlık gerektirmekteyken; ABD hükümet
siteminin temel niteliğini oluşturan fren ve denge mekanizması güçler
arasında eşitlik, işbirliği ve karşılıklı bağımlılık anlamına gelmektedir.75
Federalist Yazılar,76 fren ve denge sistemini, hükümet gücünün
sınırlanmasını ve kötüye kullanılmasını engellemenin yolu olarak
savunmuştur. Anayasa’nın hazırlanmasında önemli yeri olan James
Madison; yasama, yürütme ve yargı gücünün tek bir kişi, küçük veya
büyük bir grubun elinde toplanmasını, bu kişi ya da grup seçimle işbaşına
gelmiş olsa dahi, tiranlık olarak tanımlamış ve ABD hükümet sisteminin
bunu engelleyici bir yapıda olması gerektiğini savunmuştur.77 Fren ve
denge, güçler arasında birinin diğerlerinin aleyhine aşırı güçlenmemesi,
yeri geldiğinde diğer güçler tarafından frenlenmesi ve böylelikle gücün
tek bir organda yoğunlaşmaması için getirilmiş bir mekanizmadır.78
Bu sistem şöyle işlemektedir: Kongrenin temel işlevi olan kural koyma
yetkisi, başkanın veto yetkisi ile frenlenebilmektedir. Yasama politikalarının
amacına ulaşabilmesi, uygulamaya geçirilebilmesi, başkanın bu kuralları
yürütmesine ve Kongrenin bu amaçla harcanmak üzere tahsis ettiği
kaynakları kullanmasına bağlıdır. Yürütme politikalarının etkinliği ise,
Kongrenin bu politikayı uygulayacak üst düzey kadrolara (büyükelçiler,
Yüce Mahkeme yargıçları) yapılacak atamaları onaylamasına; bu politikaların 
yürütülmesini sağlayacak mali kaynakları sağlamasına ve yürütme
tarafından belirtilecek alanlara kaynak tahsis etmesine; bu politikaların
yürütülmesi uluslararası ilişkiler ile ilgili olduğu takdirde ise antlaşmaları
onaylamasına bağlıdır. Zira Anayasa’da (md. 2/2/3), başkanın antlaşmaları
onaylamak ve büyükelçileri atamak gibi yetkilerini ancak Senatonun
“ Tavsiye ve Rızası” olduğu takdirde kullanabileceği hüküm altına alınmıştır.

Başkanlar, yüksek bir makam için aday göstereceği kişinin onay alamaması
gibi bir durumla karşılaşmamak için, senatörlerle ön görüşmeler
yapmak ve onay alma ihtimallerini önceden tespit etmek durumunda
kalmaktadır. Hatta bazı durumlarda, başkanların onay alma ihtimali
yüksek olan kişileri öne çıkararak asıl adaylarından vazgeçmek
durumunda kalmaları söz konusu olmuştur.79 Bu noktada, bölünmüş
hükümet (divided government)80 olarak adlandırılan bir durumun fren
ve denge sistemini daha da ciddi bir noktaya taşıyabileceği de belirtilmelidir. 
Gerçekten de, başkanın mensup olduğu partinin Kongrenin iki kanadında veya 
herhangi birinde azınlıkta kalmasının karar alma sürecini aksatabileceği ortadadır. 
Nitekim İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında (1913-1921) başkanlık yapan ve parlamenter sistemlere özenerek Kongre’deki liderlerle yakın işbirliğine girip yasamayı yönlendirebilen Woodrow Wilson, partisinin 1918’de Kongrede azınlığa
düşmesinin ardından zor zamanlar geçirmiştir. İlk yıllarında yasama
faaliyetlerinde birçok başarı kazanan Wilson, müzakerelerinde bizzat
yer aldığı Versay Antlaşması ve Milletler Cemiyeti Misakı’nı Senatodan
geçirtememiştir.81

Bölünmüş hükümet durumunda Kongre, başkanın inisiyatiflerini
dikkate almama hatta karşı atağa geçme imkânını bulabilmektedir. Örneğin,
başkanın veto ettiği bir yasanın Kongrede üçte iki çoğunlukla tekrar
kabul edilmesiyle başkanın frenleme imkânı elinden alınabilmektedir.
Örneğin; 1969 ve 1974 yılları arasında başkanlık yapan Cumhuriyetçi
Başkan Nixon, Demokrat çoğunluklu bir Kongre ile çalışmak durumunda
kalmıştır. Vietnam Savaşı’nın huzursuzluk yarattığı bir dönemde Kongrede
kabul edilen Savaş Güçleri Yasası’nı veto eden Nixon, Kongrede tekrar
görüşülen yasanın nitelikli çoğunlukla (üçte iki) tekrar kabul edilmesiyle
veto hakkını tekrar kullanamamış ve istemediği bir teklifin yasalaşmasına
engel olamamıştır.
Fren ve denge sistemi denilince Kongrenin denetleme işlevinden de
bahsetmek gerekmektedir. Temsilciler Meclisinde meclis soruşturması ve
ardından Senatoda yargılama çalışmaları (impeachment süreci), federal
yürütme organı ve yargı üyelerinin Kongre tarafından denetlenmesi,
yargılanması ve gerekirse cezalandırılması sürecidir. Temyize
götürülemeyen kararlar, Senatoda üçte iki çoğunlukla alınmaktadır
ve yargılanan kişinin suçlu bulunması halinde cezası görevinden
ayrılmasıdır.82

Senato bugüne dek 19 davaya bakmış, tamamı yargıç olan 8 kişi suçlu
bulunduğu için cezalandırılmıştır. Kongrenin bu gücü başkanları dahi yargılamaya yeterlidir, nitekim 1868’de Başkan Andrew Johnson ve 1999’da
Başkan William J. Clinton, Temsilciler Meclisinin ithamı ve soruşturması
üzerine Senatoda yargılanmış; her ikisi de suçsuz bulunmuştur. Watergate
Skandalı’nın ardından yargılanmaya başlayan Başkan Nixon ise, süreç
tamamlanmadan görevinden istifa etmiş ve dava bir karara varmadan kapanmıştır.83

Bu örnekler, yasama ve yürütmenin uyum içerisinde çalışması ve
üzerine düşen görevi yerine getirmesinin sistemin sağlıklı işleyebilmesi
için taşıdığı önemi göstermektedir. Güçler arasında bir anlaşmazlık,
bekleneceği üzere karar alma mekanizmasında tıkanmaya yol açacaktır.
Nitekim Senatonun bir anlaşmayı onaylamaması84 veya başkan tarafından
büyükelçi olması teklif edilen bir kişinin onay alamadığı için atanamaması
gibi durumlar geçmişte yaşanmıştır. Örneğin, ABD’nin Ankara
Büyükelçiliği’ne Obama tarafından aday gösterilen Francis Ricciardone’nin
atanması “Ermeni soykırımı” iddialarını benimsemediği gerekçesiyle
Senatör Samuel Brownback tarafından engellenmiştir. Başkan Obama
tarafından Kongrenin tatilde olduğu bir dönemde Ankara’ya atanan
Ricciardone, Ağustos 2011’de Senatonun Dış İlişkiler Komisyonunda
ikinci kez senatörlerin sorularını cevaplandırmıştır. Senatoda yapılan
ikinci oylama ile geçici statüsü kaldırılan Ricciardone Eylül 2011’de
resmen atanmıştır.85 Bu gibi durumlar, yasama ve yürütmeye, birbirlerini
dikkate almak zorunda olduklarını sürekli bir şekilde hatırlatmaktadır.
Her ne kadar yasama ve yürütme zaman içerisinde uyumlu çalışma
ve işbirliği kültürü oluşturmuşsa da bazen yetkilerin çatışmasına sebep
olan durumlar yaşanmıştır. Bu gibi durumlarda Yargı sorunun aşılmasını
mümkün kılmıştır. Aşağıda özetlenen Yüce Mahkeme kararlarında
görüleceği üzere, Yargı, Kongre ya da başkanın yetkilerini aştığı noktada
devreye girerek sistemin bir gücün egemenliği altında kalmasına müsaade
etmemiştir. Bu arada Yargı da kimi zamanlar ihtilafın bir tarafı olmaktan
kurtulamamıştır. Örneğin, 1930’larda ekonomik krizle mücadele adına
birçok önlemi hayata geçirmeye çalışan Franklin D. Roosevelt, Yüce
Mahkeme ile birçok kez ihtilafa düşmüş; Mahkeme birçok yasa girişimine
engel olmuştur. Roosevelt ise, hepsi kendinden önce atanan yargıçlardan 70
yaş ve üzerinde olanları görevden alıp kendi atadığı isimlerle çalışabilmek
için Mahkemenin yeniden yapılanmasını sağlayacak bir yasa çıkartmaya
çalışmıştır. Bu sefer de Kongre devreye girmiş; başkanın istediği bu yasayı
kabul etmeyerek, yetkisinin bir sınırı olduğunu göstermiştir.86

Başkan Harry Truman’ın, savaş zamanında başkomutanlık yetkisinin
kendisine çelik üretimini belirleyebilme yetkisi verdiği iddiasıyla,
1952’de ülkedeki çelik fabrikalarının yönetimine el koyması üzerine
açılan Youngstown Co. v. Sawyer davasında87 ise Yüce Mahkeme kararında;
başkanın yasaları uygulamakla görevlendirilmiş olmasının kendisine
yasa yapma gücü vermediğini, başkanın gerekli gördüğü yasaların
çıkarılması için Kongreye ancak tavsiyede bulunabileceğini, Kongrede
bu yönde bir yasa yapılmadıkça başkanın özel mülkiyete el koyma
yetkisinin bulunmadığını, böyle bir karar alarak anayasal yetkisini
aştığını ortaya koymuştur.88 Söz konusu davada, güçler ayrılığı ilkesinin
temel belirleyicilerinden birisi olan her kurumun kendine has işlevlerinin
olduğu da vurgulanmıştır. Yüce Mahkeme, güçler ayrılığı konusunda
başkanın gücü ve otoritesine dair geniş yorumlar yapagelmişse de bu
davada gücünün bir sınırı olduğunu belirtmekten geri kalmamıştır.
Başkanın gücünü sınırlayan benzer bir Yüce Mahkeme kararı da
1974’te United States v. Nixon davasında çıkmıştır.89 

Watergate Skandalı soruşturması kapsamında, Başkan Nixon’ın, güçler ayrılığı ve üst düzey yetkililerin iletişiminin gizliliği gerekçelerine dayanarak, başkanların
bazı ayrıcalıkları olduğu şeklinde bir savunma geliştirmiş; kendisinden
istenilen belgeleri savcılığa vermekten imtina etmiştir. Mahkeme, güçler
ayrılığı ilkesinin organlar arasında çizilen sınırı korumak için taşıdığı
önemin altını çizerek, hiçbir şart altında, güçler ayrılığı ilkesinin başkanları
yargı sürecinden muaf kılamayacağına hükmetmiştir.90 Neticede başkanın
istenen belgeleri vermesi kararı çıkınca Nixon, istifa etmek durumunda
kalmıştır.

Söz konusu dava, yasama ve yürütme arasındaki yetki paylaşımı
açısından çok önemli bir noktayı daha gündeme getirmiştir. Başkanın,
kamu yararı gerektirirse, bazı bilgi ve belgeleri yasama ve yargı organından
gizleyebileceği iddiası bunu ilk kez dile getiren George Washington’dan bu
yana tartışılagelmiştir.91 Yürütmenin ayrıcalığı (executive privilege) olarak
adlandırılan ve anayasada bahsi geçmeyen bu kavram Nixon davası ile
doktrine girmiştir.92 Bununla birlikte, davanın karar metninde başkanın
yetkisine dair önemli bir nokta vardır. Dava, başkanın yetkileri söz konusu
olduğunda iç politika-dış politika ayrımına giderek, dış politikadaki
yetkilerinin iç politikaya oranla daha güçlü olduğunu belirmekte; ulusal
güvenlik, istihbarat ve askeri konularda yürütmenin daha fazla ayrıcalığı
olacağını kabul etmektedir.93

Yargı kararında başkanın otoritesine ilişkin yapılan iç politikadış
politika ayrımı literatürde de karşılık bulmaktadır. Dış politikada
başkanın daha belirgin bir aktör olduğu; ancak, başkanların iç politikada
Kongre karşısında o nispette güçlü olmadığı, iç politika ve dış politikada
“iki ayrı başkanlık” olduğu savunulmaktadır. Bu düşüncenin en önde gelen
temsilcisi Aaron Wildavsky, “ABD’nin bir başkanı ama iki ayrı başkanlığı
vardır: Biri içişleri diğeri de dışişleri ve savunma ile ilgilenmektedir”94
diyerek iki başkanlık teorisinin ilk örneğini vermiştir. Başkanların
gerçekleştirmekte kararlı oldukları bir dış politika konusunda muhakkak
istediklerini aldıklarına dikkat çeken bu görüş, başkanların iç politika
meselelerinde bu derece başarılı olmadıklarını belirtmekte, bu durumu,
Anayasa’dan çok 1945 sonrası gelişmelere bağlamaktadır. Bazı ampirik
çalışmalar da başkanların dış politika alanında aldığı desteğin iç politika
desteğinden biraz daha fazla olduğunu ortaya koymaktadır. Gerçekten de
başkanlar, kısmen anayasal hükümler, kısmen bazı yargı kararları ve İkinci
Dünya Savaşı sonrası oluşan uluslararası sistemin getirdiği zorunluluklar
yüzünden dış politika yapımından sorumlu tek kişi gibi algılanmaya
başlamıştır.95

Başkanların dış politikayı öncelikli konu olarak ele almaya başladıkları
Savaş sonrası dönemde Kongreye dış politika alanında verilen haklar,
Başkanlar tarafından kullanılmaya başlanmış, Kongre dış politikadaki
otoritesini önemli derecede kaybetmiştir. Ne var ki Kongre, yukarıda
defaâtle belirtildiği üzere, çok önemli yetkileri olan güçlü bir organdır.
Özellikle bütçeye ilişkin konularda Kongrenin sahip olduğu yetkinin
ne derece kritik olduğuna işaret eden birçok olay yaşanmıştır. Kongre
bütçeyi onaylamadığı için hükümetin kepenk kapatması (shutdown),
yani yürütmenin federal hükümet hizmetlerini askıya almak durumunda
kalması, Kongrenin özellikle iç politika alanındaki etkisine işaret
etmektedir. Wildavsky’nin “iki başkanlık teorisini” doğrular nitelikteki bu
durum, bir yandan da sistemin işleyişindeki temel sorun alanlarını ortaya
koymak için uygun bir zemin hazırlamaktadır.

6. SİYASAL SİSTEM HAKKINDAKİ TARTIŞMALAR

    Başkanın sahip olduğu başkomutanlık yetkisi, başkana dış ilişkilerin
yönetilmesinde önemli bir imkân vermektedir. Başkanlar, yürütmenin
başı ve başkomutan niteliklerine dayanarak dış politikanın belirlenmesi
ve yürütülmesinde anayasal düzenlemelerin kendilerine bir üstünlük
sağladığını savunagelmişlerdir. Yasama ve yürütme arasında güçlerin
ayrı olması ama bir yandan da eşitlik ve işbirliğine dayanmasını sağlamak
adına getirilen fren ve denge sistemi, birçok politika alanında işlevini
yerine getirmişse de iki organ arasındaki güç mücadelesi dış politikanın
belirlenmesinde daha belirgin bir şekilde ortaya çıkmıştır.96

    ABD Anayasası, dış politikayı herhangi bir gücün münhasır yetkisine
bırakmamıştır. Anayasa’ya göre, dış politikanın belirlenmesinde başkan
ve Kongre arasında bir yetki paylaşımı ve eşgüdüm söz konusudur.97
Ancak, yetki paylaşımında Anayasa’da çok açıkça yazılı olan savaş ilanının
Kongre tarafından yapılabileceği gibi hususlarda dahi, yasama-yürütme
arasında anlaşmazlıkların çıktığı görülmüştür. Bu anlaşmazlıklarda,
özellikle yürütmenin yasama aleyhine yetkilerini artırdığı ve Kongrenin
etkisini sınırlandırdığı görülmektedir.98 Bu durum, Kongrenin dış
politikanın belirlemesinde önemli bir unsur olduğu gerçeğini zayıflatsa
da tamamen yok etmemiştir. Anayasa’da, dış politika alanında yasama ve
yürütmenin güç paylaşımı öngörülmüşse de, bazı istisnalar hariç olmak
üzere, dış politikanın ABD başkanının yetki alanında olduğu anlayışı
gittikçe güçlenmektedir.99 Nitekim özellikle İkinci Dünya Savaşı süresince
ve Soğuk Savaş döneminde, daha iddialı ve aktif bir dış politika izlemek
durumunda kalan başkanların kimi kararlarının Kongrenin dış politika
belirleme sürecindeki etkisini ciddi derecede azalttığı şeklinde yorumlar
bulunmaktadır.100 Bu husustaki tartışmaların, 11 Eylül saldırılarının
ardından Başkan George W. Bush döneminde zirveye ulaştığı da yaygın
bir kanaattir.101

   Dış politika alanında daha etkin ve iddialı başkanların bu alanda
baskın aktör olarak belirmesi dış politika kararlarının Kongre gibi tüm
halk kesimlerinin ve çıkarlarının temsil edildiği bir seviyede değil;
başkan ve yakınındaki sınırlı sayıda uzman tarafından belirlenmesi
anlamına gelmektedir. Nitekim halkın iradesinin yansıdığı Kongrenin dış
politika belirleme sürecinde kenarda kalması başkanın tek adam olma
yönünde gitmesi şeklinde de değerlendirilmiştir. Bu durum, başkanlık
sisteminde yürütmenin tek bir kişide toplanması ve başkanın yasama
organı tarafından görevden düşürülememesi ile birlikte düşünülürse,
ABD başkanlık sisteminin işleyişinde bir sorun olduğu/ olabileceği
anlaşılmaktadır. Başkanların dış politika alanındaki üstünlüğünü biraz
açmakta fayda vardır.

6.1. Dış Politika Alanında Başkanın Üstünlüğü

    Başkanların dış politika alanında gittikçe artan üstünlüğü, yürütme
ile yasama arasında kurulması öngörülen dengenin, yasama aleyhine
bozulması anlamına gelmektedir. Yürütmenin bu alanda artan belirleyici
rolü, aslında istisnaî durumlar için tasarlanmış bazı araçların daha fazla
kullanılması ile mümkün olmuştur. Normal şartlar altında yasamanın
faaliyet alanına giren alanlarda başkanların devreye soktuğu bu araçlar,
yasamanın işlevini yerine getirememesiyle sonuçlanmıştır. Kongre,
yürütmenin dış politikaya hâkim olma amacı neticesinde bazı yetkilerini
kullanamaz hâle gelmiş, fren ve denge sisteminin etki alanı yürütmenin
otoritesini genişletme çabasıyla daralmıştır. Örneğin başkanlar, yasa ile
düzenlenmesi beklenen bazı sorunları başkanlık kararnamesi kullanarak
düzenlemeye çalışmıştır.

Başkanlık kararnamesi ile başkanlar “yürütmenin başı oldukları
için kendilerine verilen anayasal yetkiye dayanarak” yürütmenin ilgili
birimlerine bazı sorumluluklar yüklemektedir. Bu uygulamaya örnek
vermek gerekirse, Başkan Franklin D. Roosevelt tarafından yayınlanan
Japon asıllı yaklaşık 117.000 ABD vatandaşının, zorunlu göçe tabi
tutulmasını emreden 9066 sayılı Kararname’dir.102 Yasamanın yetkisine
müdahale eden bu uygulamaya daha sık103 başvurulması, Kongrenin
otoritesinin sarsılmasına sebep olmaktadır.

Başkanların, yasamanın yetkilerini bizzat yerine getirmeye
başlamasında kullanageldikleri bir başka araç da Yürütme Anlaşmalarıdır
(executive agreements). Yürütme anlaşmaları, federal hükümet açısından
antlaşmalarla aynı etkiyi doğuran uluslararası metinlerdir. Antlaşmalardan
farkı ise, Senatonun “tavsiye ve onay” sürecini gerektirmemesi, tek başına
yürütmenin takdirinde olmasıdır.104 Başkanlar, yürütme anlaşmaları
yapmayı tercih ederek, Senatonun elinde bulundurduğu önemli bir
hakkı kullanmasına fırsat vermemekte; uluslararası ilişkileri Kongreye
getirmeden kendi yetkileri dâhilinde halledebilmektedir. Böylelikle
Senatonun onay vermemesi gibi bir durum yaşanmamakta ve başkanın
uygun gördüğü anlaşma kısa yoldan hayata geçirilebilmektedir. Burada
konumuz açısından asıl önemli olan, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından
bu yola başvurmanın çok yaygınlaşmış olmasıdır. Zira Cumhuriyetin ilk
yıllarında yürütme anlaşmaları tüm uluslararası anlaşmaların üçte birine
tekabül etmekteyken İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde anlaşmaların
%90’ı yürütme anlaşmaları olarak hazırlanmıştır. Bu rakamlar, Savaş
sonrası dönemde antlaşmalara onay verme yetkisi olan Senatonun
Anayasa’da kendisine verilmiş bir yetkiyi kullanamaz duruma geldiğini
açıkça göstermektedir.

Özellikle 11 Eylül sonrası dönemde Başkan Bush ve yönetiminin,
yürütmenin otoritesini genişletmek konusunda çok ileri gittiği
bilinmektedir. 11 Eylül sonrasında ülkenin büyük bir terör tehdidi altında
olduğunu ve olağan dönemler için hazırlanan yasaların olağanüstü
dönemlerde yeterli olmadığını, başkanın ülkesini ve halkını korumak
adına her yolu deneyebileceğini savunan Bush yönetimi, bu tavrıyla,
Anayasa’da vurgulanan güç paylaşımı ve dış politikada ortak karar alma
ilkelerini çiğnemekle eleştirilmiştir.

Bush yönetiminde görülen başkanın gücü ve yetki alanını genişletmeye
yönelik çabaların ardındaki isimlerin en başında gelen Başkan Yardımcısı
Dick Cheney, başkanın otoritesinde Vietnam Savaşı sonrasında bir aşınma
olduğunu, bunun başkanın görevlerini yerine getirmesi açısından bir
engel teşkil ettiğini ve başkanın Kongrenin taleplerine boyun eğmek
zorunda olamayacağını savunmuştur.105 Nitekim Beyaz Saray, 11 Eylül’ün
ardından yürütmenin otoritesine zarar verecek yasaları uygulamaktan
kaçınacağını ilân etmiştir.106

Bush yönetiminin sınırsız yetkisi olduğu yönündeki iddiası
çerçevesinde, birçok yasa teklifi, yayınlanan “başkanlık politika
açıklamaları” (statement of administration policy) aracılığıyla “tek-başına
yürütme” (unitary executive) kavramına halel getireceği düşüncesiyle
başkan tarafından veto ile tehdit edilmiştir. Başkan Bush, veto hakkını
kullanacağını birçok başkanlık açıklamasında açıkça ifade etmiş;
yasanın ulusal güvenliği tehlikeye atacak noktaları sıralanmış ve ne
gibi değişikliklere ihtiyaç duyulduğu belirtilmiştir. Örneğin, Senatodan
geçen 965 sayılı yasa teklifi, Irak’ta görev yapmakta olan ABD askerleri
için ayrılan ödenekte bir kesinti içermesi sebebiyle, Başkan tarafından
“ulusal güvenliği tehlikeye düşürmekle” eleştirilmiş ve istenilen
değişiklikler yapılmadan kendisine imza için sunulması halinde teklifin
veto edileceği açıklanmıştır. Başkanlık açıklamaları, açıkça Kongrenin
yetki alanına girilmesi ve güçler arasındaki ayrılığın hiçe sayılmasıdır. Bu
tavır, yürütmenin yasamaya müdahale ederek Kongreyi etkisiz kılmaya
çalıştığının somut bir göstergesidir.

Bush yönetiminin benimsediği “tek-başına yürütme teorisi” olarak
bilinen yaklaşıma göre başkanın ulusal güvenlik gerekçesiyle yürütmeden
tek-başına sorumlu kişi gibi davranması hatta gerekli görürse işkence
emri vermesi bile kabul edilmek durumundadır.107 11 Eylül sonrasında
daha fazla kabul gören bu yaklaşım, Anayasa’nın öngördüğü güçler ayrılığı
ile fren ve denge sisteminden uzaklaşmak anlamına gelmektedir.108 Bu
çerçevede; tek-taraflı alınan ve bazen de hukukiliği tartışılan kararları
yüzünden başkanlara yöneltilen “imparator” benzetmesi dikkate alınırsa,
Anayasa’da kurulmaya çalışılan yasama-yürütme dengesinin dış politika
alanında sağlanamadığını iddia etmek doğru olacaktır.
Başkan Bush’un hukuk danışmanları, başkanın başkomutan ve
yürütmenin başı olması gerekçesiyle, ulusal güvenlik söz konusu olması
halinde, Kongrenin Başkanı sınırlandırma veya yönlendirme yetkisinin
olmadığını savunmuşlardır. Bush yönetimine göre, başkanın dış politika
ve silahlı güç kullanımına karar verme noktasında yapısı gereği sahip
olduğu içkin (inherent) ve sınırlandırılamaz bir yetkisi vardır. Bu yöndeki
iddialar, 1970’lerdeki “imparatorvari başkanlık” (imperial presidency)
söylemini tekrar canlandırmıştır.109 Başkan Bush’un “terörle savaş”
kapsamında Cenevre Sözleşmeleri’ni yok sayarak El-Kaide üyesi olan
tutuklulara işkence yapılmasının dahi meşru olduğu yönündeki tavrının,
imparatorvari başkanlığın en uç noktasını teşkil ettiği iddiası gündeme
gelmiştir.110

Bush yönetiminin yürütmenin gücünün sınırlanamaz olduğu yönündeki
iddiaları Yüce Mahkemede görülen bazı davalara da konu olmuştur. “Hamdi
et al. v. Rumsfeld” davasında, Taliban üyesi olmak iddiasıyla 2002 yılında
Afganistan’da yakalanıp ABD’ye getirilen ABD vatandaşı Yaser Hamdi,
bir askerî yetkilinin tutuklanmasının meşru olduğu yönündeki görüşüne
istinaden belirsiz bir süre için tutuklanmıştır. Davada Hamdi’nin babası,
oğlunun temel insan haklarının ihlâl edildiğini savunmuş; Bush yönetimi
ise başkanın başkomutan sıfatına dayanarak “düşman çatışan” (enemy
combatant) olduğuna karar verdiği herkesi tutuklatabileceğini, buna
ne Kongrenin ne de yargının karışmaya hakkı olduğunu iddia etmiştir.
Yüce Mahkeme, Hamdi’yi haklı bularak tutuklama kararının dayanaksız
olduğuna hükmetmiş; diğer yandan ise başkanın terörle savaş kapsamında
çok geniş yetkileri olduğunu belirtmiştir. Davadaki yargıçlardan biri olan
Sandra Day O’Connor, Kongre tarafından başkana yetki verilmiş olsa bile
bu yetkinin sınırsız olamayacağını savunmuş, Bush yönetiminin “terörle
savaş” gerekçesini kötüye kullandığını ve Kongre tarafından kendisine
verilen yetkilerin sınırını aştığını belirtmiştir.111

Soğuk Savaş ve “terörle savaş” gibi ulusal güvenlik odaklı meselelerin
ağırlık kazanmasına paralel olarak başkanların uluslararası ilişkileri
belirlemedeki ağırlığının arttığı; buna mukabil, daha çok yerel sorunlar ve
seçmenlerden gelen taleplere yoğunlaşan Kongre üyelerinin dış politikada
Kongrenin güç yitirmesine dolaylı da olsa yol açtığı görülmektedir.
Anayasa’da dış politikanın yasama ve yürütme arasında sağlanacak
bir dengeyle yürütülmesi öngörülmüşse de bu dengenin bozulduğu ve
Kongre’nin 1930’lara kadar koruduğu etkinliğini zamanla yitirdiği açıktır.
Özetlemek gerekirse, İkinci Dünya Savaşı sonrasında başkanlar
yürütmenin en üst makamı ve silahlı kuvvetlerin başkomutanı oldukları
için, Kongrenin kendisini sınırlandırmasının meşru olamayacağı
düşüncesinden hareketle, tek taraflı kararlarını uygulamaktan
çekinmemiştir. Ulusal güvenlik konuları söz konusu olduğunda,
başkanların bu tavrı daha da katılaşmış, Kongreyi kendi istek ve
niyetleri doğrultusunda yönlendirmeye çalışmışlar ve bunda başarılı
olmuşlardır. Başkanların dış politika alanı münhasır yetkilerindeymiş gibi
davranmaları, Kongrenin Anayasa’dan aldığı bazı yetkileri kullanamayacak
duruma düşmesiyle sonuçlanmıştır.

Yasama organına karşı sorumluluğu olmayan, yasama tarafından
görevden alınamayan başkanın, önemli bir alanda yasamayı devre
dışı bırakıp tek başına davranma yönünde bir tutum geliştirmesi, ideal
başkanlık sisteminin karakteristik özelliğine aykırıdır. Hatırlatmak
gerekir ki, Anayasa’yı yazanların fren ve denge ile engellemek istedikleri
tam da budur. Cumhuriyet’in kurucularının 18. yüzyılda tehlike olarak
gördüğü bu durum, günümüzde de başkanlık sistemlerinde geniş yetkileri
olan başkanların otoriterleşeceği kaygısının temel gerekçesidir. Nitekim,
Kolombiya, Bolivya ve Arjantin gibi bazı başkanlık sistemi örneklerinin
sürdürülemeyerek askerî darbelerle kesintiye uğramasının bir sebebi
aşırı güçlenen ve otoriterleşen başkanların varlığıdır.112

   ABD’yi başarısız sistemlerden ayrı kılan, Kongrenin bütçe hakkı
sayesinde ülke içi konularda başkana karşı ciddî bir dengeleyici
unsur olarak ortaya çıkabilmesi, başkana yetkisinin sınırı olduğunu
gösterebilmesidir. Hatta bir sonraki başlık altında anlatılanlar, burada
anlatılanların tam aksi yönde bir tablo çizmektedir.

6.2. Kongrenin Bütçe Gücü ve Başkanın Sınırı

İkinci bölümde anayasal organlar anlatılırken, Kongrenin yasama
yetkisini üstlendiği, Temsilciler Meclisi ve Senatoya farklı yetkilerin
verildiği ve bütçe hakkının en önemli yetkilerden biri olduğu
vurgulanmıştı. Federal bütçenin Temsilciler Meclisinde kabul edildiği,
Meclisin bütçeyi onaylamaması hâlinde hükümetin harcama yapamayıp
federal hizmetleri askıya almak zorunda kaldığı da ifade edilmişti.
Temsilciler Meclisi, Anayasa ile münhasıran kendisine verilen bütçe
hakkını yeri geldiğinde öylesine etkili kullanmıştır ki, yürütme Kongre
üyelerini bütçenin geçmesine ikna edebilmek için bazı politikalarını
revize etmek durumunda kalmıştır.

   Kısa da olsa belirtmekte fayda vardır ki, ABD federal bütçesi çok
uzun süren bir hazırlık sürecinin sonunda Temsilciler Meclisinde
görüşülebilmektedir. 1 Nisan’dan itibaren on aylık süreç içerisinde,
federal yürütme kurumlarının başkanlık bünyesindeki Yönetim ve Bütçe
Ofisi’ne (Office of Management and Budget) gönderdikleri bütçe önerileri,
zikredilen Ofis’te konsolide edilerek Bütçe tasarısı oluşturulmakta,
ardından da vergilendirme ve harcama hakkında halkın yegâne sözcüsü
kabul edilen Temsilciler Meclisine sunulmaktadır. Meclis, Şubat ayının
başında tasarı üzerinde görüşmelere başlamakta ve 30 Eylül’e kadar geçen
sekiz ay içerisinde bu görüşmelerini tamamlamaktadır. Bütçe tasarısının
kabul edilmesi durumunda 1 Ekim’de bütçe yürürlüğe girmektedir.
Bütçenin kabul edilmemesi ve dolayısıyla yürürlüğe girmemesi
halinde ise, malî kaynak akışının kesilmesi (funding lapse) adı verilen
ciddî bir sorun ortaya çıkar. Bunun sebebi, Anayasa’nın 1’inci maddesinin
dokuzuncu bölümünün “Yasa’nın verdiği harcama yetkileri haricinde
hazineden para çekilmeyecektir…” hükmü ile kesin bir kural konulmuş
ve harcama yapılmasının Kongre onayına bağlanmış olmasıdır. Kısacası,
1 Ekim günü geldiğinde bütçenin kabul edilmemiş olması, hükümetin
harcama yapamayacağı anlamına gelir.

Kongre tarihine bakıldığında hükümetin 1976’dan günümüze dek
on sekiz defa mali kaynaktan mahrum kaldığı görülmektedir. 1977
ve 1978’de Jimmy Carter ile Kongre arasında sağlık harcamaları
konusunda yaşanan bir ihtilaf dışarıda tutulursa, yaşanan krizlerde
başkan ile Kongrenin en az bir kanadının farklı partilere mensup olduğu
görülmektedir.113

ABD’de hükümetin kapanması durumunda birçok kamu hizmeti durdurulmaktadır.

Son olarak 1 Ekim 2013’te kabul edilip yürürlüğe girmesi gereken bütçe
tasarısının Kongrede kabul edilmesi sürecinde yaşanan uzlaşmazlık,
Hükümet ile Kongre arasında mali kaynak krizinin tekrarlanmasına
sebep olmuştur. Bu kriz, Demokrat Başkan ile Cumhuriyetçi Temsilciler
Meclisini karşı karşıya getirmişse de bu durum, sadece Mecliste
çoğunluğu oluşturan parti ile başkanın farklı partilerden olması ile
açıklanamaz. Sorunun asıl gerekçesi, Cumhuriyetçi Partinin Obama’nın
önemli bir seçim vaadi olup 2010 yılında yasalaşan ve 2014 bütçesiyle
yürürlüğe giren sağlık sigortası sisteminin (healthcare ya da Obamacare
reform) devletin ekonomideki ağırlığını/rolünü artıracak olması
nedeniyle karşı çıkmasıdır. Nitekim, ekonomi politikaları açısından
Cumhuriyetçilerin, neoliberal bir yaklaşım benimsedikleri ve “minimal”
devleti savunuyor oldukları dikkate alınırsa, yüksek gelirli kişilere daha
fazla vergi ödeme yükümlüğü getirilmesi ya da daha fazla kişinin sigorta
koruması kapsamına alınması gibi yeni düzenlemelere itiraz etmeleri
kolayca anlaşılacaktır.
Temsilciler Meclisinde çoğunluğu oluşturan Cumhuriyetçiler,
Obama’nın sıkı bir şekilde savunduğu sağlık reformunu ciddi şekilde
eleştirmiş ve bazı değişiklikler yapılmasını talep etmiştir. Senato
çoğunluğunun reformu destekleyen demokratlardan oluşması,
Temsilciler Meclisinin yasada bir değişiklik yapmasına engel oluşturduğu,
yasada istenilen düzenlemeler kabul edilse bile başkan tarafından veto
edileceğine kesin gözüyle bakıldığı için, Cumhuriyetçiler bu yasaya
ilişkin önerilerini kabul ettirmek için “bütçe hakkına” başvurmuşlardır.
Temsilciler Meclisi bütçenin kabul edilip 1 Ekim’de yürürlüğe girmiş
olmasını, Obama yönetiminin söz konusu yasada bazı değişiklikler
yapmasına endekslemiş ve bu yönde bir pazarlık başlamıştır. Temsilciler
Meclisi, yasama ile yürütme arasında bir denge unsuru olması,
yürütmenin sisteme egemen olmaması ve karar alma sürecinin daha
geniş katılımla yapılmasını sağlamak üzere sisteme entegre edilen bu
yetkisini kullanmıştır. Diğer bir ifadeyle, yasama organı, yürütmeye yetki
vermedikçe hükümetin görevini yerine getiremeyeceğini göstermiştir.
Benzer bir süreç de yine Temsilciler Meclisinde, “borç tavanı”na
ilişkin olarak yaşanmıştır. ABD Hazine Bakanlığı’nın 25 Eylül 2013
tarihinde Kongreye gönderdiği mektupta 17 Ekim 2013 tarihinde borç
tavanına ulaşılacağı, borç tavanının yükseltilmemesi halinde Hazinenin
daha fazla borçlanamayacağı ve dolayısıyla mali yükümlülüklerini
yerine getiremeyeceği ifade edilmiştir. Hükümet için zaruri olan tavan
yükseltilmesine ilişkin Kongre onayı, borçlanma sınırına bir gün kala,
yoğun bir müzakere sürecinin ardından kabul edilebilmiştir.114

Bütçenin onaylanması ve Hazinenin borç tavanının yükseltilmesine
ilişkin tartışmalar, pazarlık süreci ve Kongre tarafından mali kaynaktan
yoksun bırakılması halinde hükümetin işlerini yapamayacak olması, bir
yandan ABD sisteminin kendine özgü yapı ve işleyişine, diğer yandan ise
başkanlık hükümet sisteminin önemli bir dezavantajına işaret etmektedir.
Yukarıda özetlenen tartışma; başkanlık sisteminde yasama ve yürütme
arasındaki keskin ayrılığın, özellikle farklı partilere mensup Başkan ve
Kongre çoğunluğu söz konusu olduğunda, karar alma sürecinin yasamayürütme
arasındaki çekişme sebebiyle aksayacağı ve hatta tıkanabileceği
ihtimalini destekler niteliktedir. Böylesi durumların sıkça yaşanması,
Başkanlık sistemlerinde iki temel organ arasında krizlerin çıkmasına,
sistemin kilitlenmesine yol açabilecektir.

ABD açısından böylesi bir durumun yaşanmaması, fren ve denge
sisteminin iyi şekilde yürümekte olmasının yanı sıra demokrasi ve uzlaşı
kültürünün gelişmiş olmasıyla yakından ilgilidir. Aksi halde, özellikle çok
partili bir Kongrenin, farklı partiden bir başkanla çalışmak durumunda
olduğu durumlarda, Kongre sık sık bütçe hakkına başvurarak hükümeti
işlemez hale getirebilecektir. ABD’de yaşananlar krizlerin birkaç gün
sürmesi, Kongrenin bunu başkanı ve hükümeti iş yapamaz hale getirmek
için bir silah olarak değil, etkin bir pazarlık aracı olarak kullandığına
işaret etmektedir.115

8 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

Bu Kafayla Anayasa!

Bu Kafayla Anayasa!

Ali Sirmen


Ben de biliyorum, siz de biliyorsunuz, o da biliyor, herkes biliyor:
Türkiye siyasetine egemen bu kafayla demokratik anayasa falan olmaz.
Bu gerçeği herkes biliyor, ama oyun sürüyor. Başbakan çağrı yapıyor:
- Gelin üzerinde anlaşılan 48 maddeyi bir haftada çıkaralım!
Ana muhalefet lideri de, hayır demiyor, kapıyı açık bırakıyor:
- Komisyon bu yönde karar alırsa biz de destekleriz.
Bir danışıklı dövüş ki herkes neyin ne olduğunun farkında.
Tüm sorun oyunbozanlık etmiş olmamak, masadan kaçtı görüntüsü vermemek...
Kimileri çıkıp ahkâm kesiyorlar:
- En büyük sorunu sivil bir anayasadır. Metin üstünde anlaşılsın mesele kalmaz!
Bu anayasa fetişisti kafa elli yılı aşkın süredir egemen. 
27 Mayıs’ı yapanlar, yeni ve özgürlükçü bir anayasayı yürürlüğe koyarlarsa her şeyin çözüleceğini sandılar. 1961 Anayasası’nı Kurucu Meclis’e hazırlatıp halkoyuna sundular, yürürlüğe soktular.
Ama beklenen değişiklik olmadı.
Kavganın odak noktası, “yeni bir anayasa yapalım”dan, “bu anayasa bu bünyeye uyuyor mu”ya kaydı.
Herkes şaşırmıştı. Yeni anayasa yapılmıştı. Ama sorunlar aşılmamıştı.

***
Azgelişmiş demokrasinin iyi niyetli anayasa fetişisti kafası, çağı yanıtlayan bir anayasa metni hazırlanıp, yürürlüğe konursa her şeyin çözüleceğini sanır. 
Ve de tabii ki, yanılır.
Çünkü anayasalar, neden değil, sonuçturlar.
Kısacası gelişmiş toplumlar, çağdaş anayasaları olduğu için gelişmiş değillerdir, tam tersine gelişmiş oldukları için öyle anayasalara sahiptirler.
Yoksa demokrasi yolunun başındaki bir topluma, tepeden inme bir çağdaş anayasa verin de, bakın bakalım, o toplum kendiliğinden çağdaşlaşıyor mu?
Anayasalar, kanunlar hiyerarşisinde, en üst basamakta yer alan, devletin temel kurumlarını düzenleyen yasal metinler olmanın ötesinde, herkesin ve de özellikle iktidardakiler gibi düşünmeyen, davranmayan ve hissetmeyenlerin de özgürlüklerinin güvenceleri olan toplumsal mutabakat senetleridir.
Anayasalar, iktidarın yetkilerinin altını çizen değil, sınırlarını çizen mutabakatların güven senetleridir.
Çağdaş anayasalar kimsenin ötekileştirilmediği, yöneticinin keyfine göre kimsenin temel hak ve özgürlüğünün kısıtlanmadığı metinlerdir.

***
Anayasanın amacı, iktidarın erkini değil, o erkin karşısında kamunun ve de bireyin özgürlüğünü güvenceye almaktır.
Bu özelliği olmayan metinler, temel yasalar olarak çıkarlar, ama çağdaş anlamda anayasa olamazlar.
Franco’nun da anayasası vardı. Ama “anayasa”dan murat o mudur?
Kuvvetler ayrılığını ortadan kaldıran, temel hak ve özgürlükleri hiçe sayan, yargı bağımsızlığını tanımayan metinlere ancak diktaların temel yasası denir, ama gerçekte onlar, toplumların anasını ağlatan yasalardır.
Uzlaşma Komisyonu 48 madde üzerinde anlaşmış. 
Türkiye’nin bu siyasi ortamında uzlaşma kurumu kulağa nasıl geliyor dersiniz?
Herkesi ötekileyen, bir siyasi iktidarla, demokrasinin temel kavramları üzerinde uzlaşmak imkânı yokken, sistemin nasıl işleyeceğini düzenleyen metinde nasıl uzlaşacaksınız?
Bu kafayla en gelişmiş anayasayı alsanız, orasına burasına, birkaç “ancak” birkaç “ama” ekleyerek, sisteminizin aynası bir metin çıkarırsınız sadece
Şu gerçeği görelim: Elde var olan anayasayı bile daha beter hale sokan bu kafa demokratik bir anayasa falan yapamaz.
Türkiye’nin sorunu bir anayasa metni sorunu değil, kafa sorunudur.
Türkiye’ye egemen olan kafayla demokratik anayasa yapılamaz.
Kimse kimseyi kandırmasın!
Kimse de kanıp olmayacak duaya “amin”i yapıştırmasın!
Bitsin bu maskeli balo!


***

SEÇİM İTTİFAKLARI BÖLÜM 6

SEÇİM İTTİFAKLARI  BÖLÜM 6

Taban Barajından kastedilen şudur: 

Eğer bir parti herhangi bir ittifaka dahil olarak seçime giderse milletvekili çıkarabilmesi için tek başına en az yüzde 3 (yüzde 4 ya da 5 de olabilir) oy alması gerekir. 

Böylece meclisin çok parçalı bir parti sistemine doğru gitmesi önlenmiş olur. 

Bölünmüş parti yapılarının hakim olduğu siyasal sistemlerde ittifakların yaygınlaşması iki yönlü bir sonuç doğurmaktadır. Bir taraftan küçük partiler ittifaklar üzerinden sistemde belirli bir etki düzeyine ulaştığı için bu temsilde adalet açısından olumlu bir sonuç ortaya çıkarırken diğer taraftan ittifaklar küçük partileri sistemde bazen kilit bir konuma taşıdığı için bölünmüş parti sistemini daimi hale getirmektedir. Ya da küçük partilerin içinde yaşanan her çatışma o partilerin de bölünmesini cesaretlendirmektedir. 

Uzun dönem tek parti iktidarının yaşandığı ülkelerde ya da hakim parti sistemlerinde seçim öncesi ittifaklar genellikle mevcut hakim partiye karşı yapılır. 
Buradaki amaç birçok partinin birleşerek tek parti iktidarını değiştirecek bir güce sahip olduklarını göstererek seçmenlerin oy tercihini etkilemeye çalışmaktır. 
Böylece sandığa gitmeyen seçmenler de umutlanarak motive olurlar.

Seçmen davranışına etkisi açısından seçim ittifaklarına bakıldığında birkaç hususun altını çizmek gerekir. Küçük partilerin ve onların seçmenlerinin oylarının sistemde önemli hale gelmesi bu partilerin seçmenlerinin oy verme motivasyonu artırmaktadır. Özellikle seçim barajı bulunan ülkelerde partiler bir platform altında birleşerek seçime gittiğinde seçmenler oylarının boşa gitmeyeceğini düşünerek oy vermeye yönlenmektedir. 

Eğer seçim ittifakları, sadece seçim öncesi ile sınırlı kalmayıp seçim sonrasında hükümeti kurmaya yönelik bir protokolü de içermekteyse yine küçük partilerin 
iktidar ortağı olma durumu, o partilerin seçmen tabanlarının seçim çalışmalarına katılımını ve oy verme motivasyonunu olumlu etkilemektedir.

16 Nisan 2017 Anayasa değişikliği referandumu Türkiye siyasal sistemine etki edecek birçok farklı dinamiği beraberinde getirmiştir. 
Bunlardan biri de seçim ittifaklarının partiler için bir gereklilik haline gelmesidir. Hem başkanlık hem de parlamenter sistemde görülen seçim ittifaklarının 
seçim öncesi ve sonrasını kapsayacak şekilde farklı modelleri bulunmaktadır. Seçim öncesi ittifaklar partilerin seçimde iş birliği yaparak siyasal kazanımlarını 
maksimize etmeleri esasına dayanırken seçim sonrası ittifaklar ise partilerin hükümet kurma sürecindeki iş birliğini içermektedir. Seçim ittifakları Türkiye’de 
parti sisteminin iki bloklu bir yapıya kavuşması sonucunu doğuracaktır. Bu blokların oluşmasında partiler arasındaki ideolojik uyum ve hakim partiye karşı konumlanma önemli bir faktör olacaktır.

Bu çerçeveden hareketle söz konusu analizde ilk etapta hem dünya örnekleri hem de Türkiye’de seçim ittifaklarında ön plana çıkan hususlar ele alınmaktadır. 
Daha sonrasında seçim ittifaklarının temel dinamiklerine değinilerek bunun seçmen davranışına etkisine ve avantaj ile dezavantajlarına odaklanılmaktadır. Bir sonraki bölümde başkanlık, yarı başkanlık ve parlamenter sistemlerde seçim ittifakları örnek ülke deneyimleri üzerinden değerlendirilmektedir. Analizin sonuç bölümünde ise seçim ittifaklarının Türkiye siyasetinin geleceğine yönelik muhtemel etkileri tartışılmaktadır. Bu analizde dünyadaki örnekleri üzerinden seçim ittifakları değerlendirilmekte ve Türkiye’de konuyla ilgili olarak yapılan tartışmalara katkı sağlamak amaçlanmaktadır.

DİPNOTLAR;

1. Sona Nadenichek Golder, “Pre-Electoral Coalition Formation in Parliamentary Democracies”, British Journal of Political Science, Cilt: 36, Sayı: 2, (2006), s. 210.
2. Csaba Nikolenyi, “The Institutional Regulations of Electoral Coalitions in Post-Communist Democracies”, ECPR, Reykjavik, İzlanda, (2011), s. 3-4.
3. Nikolenyi, “The Institutional Regulations of Electoral Coalitions in Post-Communist Democracies”, s. 14.
4. Pippa Norris, “Choosing Electoral Systems: Proportional, Majoritarian, and Mixed Systems”, International Political Science Review, Cilt: 18, (1997), s. 297-312.
5. Donald Horowitz, A Democratic South Africa: Constitutional Engineering in A Divided Society, (Kaliforniya Üniversitesi Yayınları, Berkeley: 1991), s. 172.
6. Horowitz, A Democratic South Africa: Constitutional Engineering in A Divided Society, s. 172.
7. Arend Lijphart, Electoral Systems and Party Systems: A Study of Twenty Seven Democracies 1945-1990, (Oxford Üniversitesi Yayınları, New York: 1994), s. 134.
8. Golder, “Pre-Electoral Coalition Formation in Parliamentary Democracies”, s. 211.
9. Siddhartha Bandyopadhyay, Kalyan Chatterjee ve Tomas Sjöström, “Pre-Electoral Coalitions and Post-Election Bargaining”, Quarterly Journal of Political Science, 
    Cilt: 6, Sayı: 1, (2011), s. 4.
10. “Coalitions: A Guide for Political Parties”, The National Democratic Institute & The Oslo Center for Peace and Human Rights, (2015), s. 14.
11. Euncheol Shin, A Model of Pre-Electoral Coalition Formation, (California Institute of Technology, Pasadena: 2016), s. 2.
12. Bandyopadhyay, Chatterjee ve Sjöström, “Pre-Electoral Coalitions and Post-Election Bargaining”, s. 1.
13. Bandyopadhyay, Chatterjee ve Sjöström, “Pre-Electoral Coalitions and Post-Election Bargaining”, s. 26.
14. Bandyopadhyay, Chatterjee ve Sjöström, “Pre-Electoral Coalitions and Post-Election Bargaining”, s. 2.
15. Shin, A Model of Pre-Electoral Coalition Formation, s. 4. 
16. Shin, A Model of Pre-Electoral Coalition Formation, s. 3.
17. Nikolenyi, “The Institutional Regulations of Electoral Coalitions in Post-Communist Democracies”, s. 17.
18. Arend Lijphart, “Unequal Participation: Democracy’s Unresolved Dilemma”, The American Political Science Review, Cilt: 91, Sayı: 1, (1997), s. 1-2.
19. Erik R. Tillman, “Pre-Electoral Coalitions and Voter Turnout”, Party Politics, Cilt: 21, Sayı: 5, (2015), s. 1.
20. Tillman, “Pre-Electoral Coalitions and Voter Turnout”, s. 1.
21. Andre Blais ve Agnieszka Dobrzynska, “Turnout in Electoral Democracies”, European Journal of Political Research, Cilt: 33, Sayı: 2, (Mart 1998), s. 241. 
22. Blais ve Dobrzynska, “Turnout in Electoral Democracies”, s. 239.
23. Blais ve Dobrzynska, “Turnout in Electoral Democracies”, s. 242.
24. Blais ve Dobrzynska, “Turnout in Electoral Democracies”, s. 243.
25. Raimondas Ibenskas, “Understanding Pre-Electoral Coalitions in Central and Eastern Europe”, British Journal of Political Science, Cilt: 46, 
      Sayı: 4, (2016), s. 743-744.
26. Ibenskas, “Understanding Pre-Electoral Coalitions in Central and Eastern Europe”, s. 750.
27. Adam Habib ve Rupert Taylor, “Political Alliances and Parliamentary Opposition: Post-Apartheid South Africa”, Democratization, Cilt: 8, Sayı: 1, (2001), s. 14.
28. Marisa Kellam, “Why Pre-Electoral Coalitions in Presidential Systems?”, British Journal of Political Science, Cilt: 47, Sayı: 2, (2015), s. 403.
29. Jae-Jae Spoon ve Karleen Jones West, “Alone or Together? How Institutions Affect Party Entry in Presidential Elections in Europe and South America”, 
      Party Politics, Cilt: 21, Sayı: 3, (2015), s. 394.
30. Karleen Jones West ve Jae-Jae Spoon, “Coordination and Presidential Coattails: Do Parties’ Presidential Entry Strategies Affect Legislative 
Vote Share?”, Party Politics, Cilt: 23, Sayı: 5, (2017), s. 579.
31. West ve Spoon, “Coordination and Presidential Coattails”, s. 580.
32. West ve Spoon, “Coordination and Presidential Coattails”, s. 579.
33. Norris, “Choosing Electoral Systems: Proportional, Majoritarian, and Mixed Systems”, s. 297-312.
34. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi: ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri, (TBMM Yayınları, Ankara: 2017), s. 138-139.
35. “Coalitions: A Guide for Political Parties”, s. 18.
36. “What is the Pacto por México?”, Americas Society/Council of the Americas, 
       http://www.as-coa.org/articles/explainer-what-pacto-por-m%C3%A9xico, (Erişim tarihi: 22 Ocak 2018).
37. “Coalitions: A Guide for Political Parties”, s. 26.
38. “Coalitions: A Guide for Political Parties”, s. 26.
39. “Coalitions: A Guide for Political Parties”, s. 26.
40. “2014 Political-Electoral Reform in Mexico”, Tribunal Electoral del Poder Judicial de la Federación, s. 13.
41. “2014 Political-Electoral Reform in Mexico”, s. 13.
42. Brezilya Seçim Kanunu, madde 6, fıkra 2. 
43. Sona Nadenichek Golder, “The Logic of Pre-Electoral Coalition Formation”, (Doktora Tezi, New York Üniversitesi, 2004), s. 130.
44. Golder, “The Logic of Pre-Electoral Coalition Formation”, s. 132-133.
45. Golder, “The Logic of Pre-Electoral Coalition Formation”, s. 136.
46. Golder, “The Logic of Pre-Electoral Coalition Formation”, s. 139.
47. Golder, “The Logic of Pre-Electoral Coalition Formation”, s. 140.
48. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Yarı-Başkanlık Sistemi: Fransa, Polonya ve Rusya Örnekleri, (TBMM Yayınları, Ankara: 2017), s. 68-70.
49. George Tsebelis, “Nested Games: The Cohesion of French Electoral Coalitions”, British Journal of Political Science, Cilt: 18, Sayı: 2, (1988), s. 145-170.
50. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri, s. 68-70.
51. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri, s. 68-70.
52. Tsebelis, “Nested Games: The Cohesion of French Electoral Coalitions”, s. 145-170.
53. Golder, “Pre-Electoral Coalition Formation in Parliamentary Democracies”, s. 193.
54. Golder, “Pre-Electoral Coalition Formation in Parliamentary Democracies”, s. 194.
55. John Huber, Rationalizing Parliament: Legislative Institutions and Party Politics in France, 
     (Cambridge Üniversitesi Yayınları, New York: 1996), s. 185.
56. Golder, “Pre-Electoral Coalition Formation in Parliamentary Democracies”, s. 196.
57. William Roberts Clark ve Matt Golder, “Rehabilitating Duverger’s Theory: Testing the Mechanical and Strategic Modifying 
      Effects of Electoral Laws”, Comparative Political Studies, Cilt: 39, Sayı: 6, (2006), s. 694.
58. Alessandro Chiaramonte, “The Unfinished Story of Electoral Reforms in Italy”, Contemporary Italian Politics, Cilt: 7, Sayı: 1, (2015), s. 10-26.
59. Chiaramonte, “The Unfinished Story of Electoral Reforms in Italy”, s. 10-26.
60. Chiaramonte, “The Unfinished Story of Electoral Reforms in Italy”. 
61. Roberto D’Alimonte, “The Italian Elections of February 2013: The End of the Second Republic?”, Contemporary Italian Politics, Cilt: 5, 
     Sayı: 2, (2013), s. 113-129.
62. Carlo Fusaro, “Party System Developments and Electoral Legislation in Italy (1948-2009)”, Bulletin of Italian Politics, Cilt: 1, Sayı: 1, (2009), s. 49-68.
63. Chiaramonte, “The Unfinished Story of Electoral Reforms in Italy”.
64. D’Alimonte, “The Italian Elections of February 2013: The End of the Second Republic?”.
65. Schubert Thomas,“Coalition Statements in German Federal Election Campaigns: Are They a Preliminary Stage of Coalition 
Formation or Strategic-Tactical Campaign Instruments?”,
https://www.tu-hemnitz.de/phil/politik/pspi/pdf/Schubert_Coalition%20Statements%202009.pdf, (Erişim tarihi: 19 Ocak 2018).
66. Thomas, “Coalition Statements in German Federal Election Campaigns”, s. 2.
67. Thomas, “Coalition Statements in German Federal Election Campaigns”, s. 7.
68. Thomas, “Coalition Statements in German Federal Election Campaigns”, s. 8.

ANKARA • İSTANBUL • WASHINGTON D.C. • KAHİRE 
www.setav.org
Uygulama: Hasan Suat Olgun
Baskı: Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş., İstanbul
SETA | SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ARAŞTIRMALARI VAKFI
Nenehatun Cd. No: 66 GOP Çankaya 06700 Ankara TÜRKİYE
Tel: +90 312 551 21 00 | Faks: +90 312 551 21 90
www.setav.org | 
info@setav.org | 
@setavakfi

SETA | İstanbul
Defterdar Mh. Savaklar Cd. Ayvansaray Kavşağı No: 41-43
Eyüp İstanbul TÜRKİYE
Tel: +90 212 395 11 00 | Faks: +90 212 395 11 11

SETA | Washington D.C. 
1025 Connecticut Avenue, N.W., Suite 1106 
Washington D.C., 20036 USA
Tel: 202-223-9885 | Faks: 202-223-6099
www.setadc.org | info@setadc.org | @setadc

SETA | Kahire
21 Fahmi Street Bab al Luq Abdeen Flat No: 19 Cairo EGYPT
Tel: 00202 279 56866 | 00202 279 56985 | @setakahire

SETAV KAYNAK,

http://setav.org/assets/uploads/2018/02/232.-SEÇİM-İTTİFAKLARI.pdf


***