BÜTÜN BOYUTLARIYLA SURİYE KRİZİ VE TÜRKİYE, BÖLÜM 1
BÜTÜN BOYUTLARIYLA SURİYE KRİZİ VE TÜRKİYE*
Atilla SANDIKLI**
Ali SEMİN***
** Doç. Dr., BİLGESAM Başkanı, Haliç Üniversitesi Öğretim Üyesi
*** BİLGESAM Orta Doğu Araştırmaları Uzmanı
YÖNETİCİ ÖZETİ.,
2011’de Arap dünyasında başlayan halk hareketleriyle birlikte Suriye’de halk kitlesel yürüyüşler düzenleyerek Baas rejiminden reform talebinde bulunmaya
başlamıştır. Suriye halkı, ülkedeki sıkıyönetim uygulamasının kaldırılmasını, bireysel hakların genişletilmesini, gelir dağılımında adaletin tesisini ve iktidardaki
Baas Partisi’nin gücünün sınırlandırılmasını talep etmiştir. Esed rejimi ise yasal çerçevede bazı düzenlemeler yapmakla birlikte Baas Partisi’nin tekelini sona erdirecek bir reform gerçekleştirmemiş, ülke geneline yayılan kitlesel yürüyüşleri silahlı kuvvet kullanarak bastırmaya çalışmıştır.
İlk etapta reform talep eden halk kitleleri rejimin şiddetli baskısıyla karşılaşınca, Esed rejiminin devrilmesini istemeye ve silahlanmaya başlamıştır.
Silahlanan muhalefet hareketiyle Esed rejimine bağlı güvenlik güçleri arasındaki çatışmalar neticesinde Suriye krizi iç savaş halini almıştır. Esed rejiminin
halka ateş açmasıyla başlayan iç savaşta on binlerce Suriye vatandaşı hayatını kaybetmiş, 100 binlerce vatandaş komşu ülkelere sığınmak zorunda kalmıştır.
Suriye krizi, ulusal ölçekteki çatışmaların ötesinde bölgesel ve küresel seviyede bir anlaşmazlığa dönüşmüş; ulusal, bölgesel ve küresel düzeyde üç boyutlu
bir ihtilaf meydana getirmiştir. Kriz, Orta Doğu’da Şii-Sünni gerilimine yol açarken, dünyada demokratikleşme hareketlerini destekleyen aktörlerle otoriter
yönetimleri destekleyen devletler arasında mücadeleye neden olmuştur.
Suriye krizi, uluslararası ilişkilerde insan hakları ihlalleri durumunda dış müdahaleleri gerekli gören trendle, devletlerin mutlak egemenliğini savunan ve
dış müdahalelere karşı çıkan trendin karşı karşıya gelmesine yol açmıştır.
Suriye krizi; Nusayri azınlığın iktidardaki etkinliği ve Baas ideolojisi, Esed rejimine sağlanan güçlü dış destek, muhalefetin zayıf ve parçalı yapısı, Batılı
ülkelerin çekimser tutumundan dolayı iktidarın değiştiği Arap ülkelerindeki süreçlerden farklı bir seyir izlemiştir.
Suriye muhalefeti, yurtdışında muhalif grupları tek çatı altında toplayarak Suriye Ulusal Konseyi’ni teşkil etmiş, daha sonra Konsey’in yerini daha geniş
temsil niteliğine sahip Suriye Devrimi ve Muhalefet Güçleri Ulusal Koalisyonu almıştır. Ulusal Koalisyon her ne kadar muhalefet hareketini tek bir çatı
altında toplamışsa da Esed sonrası Suriye için ortak bir siyasi vizyon ortaya koymamıştır. Bu durum ise muhalefet hareketinin kırılganlığını devam ettirmektedir.
Muhalefet hareketi, ülke içinde de Esed rejimini silahlı güç kullanarak devirmek hedefiyle askeri bir yapılanmaya giderek Özgür Suriye Ordusu’nu kurmuştur.
Yurt dışındaki siyasi yapılanma diplomatik temaslarla ve Suriye Halkının Dostları toplantıları sayesinde muhalefetin uluslararası düzeyde tanınması
ve muhalefete destek sağlanması için çalışırken, Özgür Suriye Ordusu ve diğer silahlı muhalif gruplar yurtiçinde Esed rejimine karşı silahlı mücadeleyi
yürütmektedir.
Suriye krizi, Orta Doğu’da bölgesel bir anlaşmazlığa yol açmış, bölgede Şii- Sünni gerilimine zemin hazırlamıştır. Bölgede krizin çözümüne yönelik Esed
rejiminin devamı ve son bulması şeklinde iki yaklaşım öne çıkmıştır. İran, Irak ve Lübnan’daki Hizbullah Esed iktidarının ayakta kalması yönünde irade
gösterirken, Türkiye ve başta Körfez ülkeleri olmak üzere Arap dünyası Suriye’de iktidar değişimini gerekli görmüştür. Suudi Arabistan ve Katar öncülüğünde
Körfez ülkelerinin girişimiyle Suriye krizi Arap Birliği’nin gündemine taşınmış, Birliğin geliştirdiği barış planına Esed rejimi riayet etmeyinceSuriye’nin üyeliği askıya alınmıştır.
Suriye krizi bölgesel düzeydeki çözüm arayışlarının ardından 2012 yılının ilk aylarında Arap Birliği tarafından Birleşmiş Milletler gündemine getirilmiştir.
BM-Arap Birliği özel temsilcisi olarak atanan Kofi Annan, Suriye’de geçiş sürecini sağlayabilecek süreci Annan Planı’yla yönetmeye çalışmış, ancak çatışmalar sona erdirilememiştir. Güvenlik Konseyi’nde Rusya ve Çin Esed rejimi aleyhindeki karar tasarılarını veto etmiş, Esed rejimine yaptırım uygulanmasını sağlaya bilecek ve Suriye’ye müdahalenin önünü açabilecek girişimler sonuçsuz kalmıştır. Başkanlık seçimleri öncesinde muhalefete destek konusunda pasif hareket eden ABD’nin ve Batı’nın önümüzdeki süreçte Suriyeli muhaliflere daha fazla destek sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Suriye krizi, Türkiye ve Suriye’nin coğrafi yakınlığı, iki ülke arasındaki tarihi ve kültürel bağlar ve ekonomik karşılıklı bağımlılık nedeniyle Türkiye’yi
yakından ilgilendirmektedir. Arap uyanışı süreci başladığında Esed rejimine reform çağrılarını yüksek sesle dile getirmeye başlayan Türkiye, rejimin gösteri
yürüyüşleri düzenleyen halka ateş açmasıyla birlikte krizdeki tutumunu değiştirmiştir. Türkiye, Arap devletleriyle birlikte Arap Birliği ve Birleşmiş
Milletler nezdindeki çözüm girişimlerini desteklemiş, Esed rejimi üzerindeki uluslararası baskıyı artırmak amacıyla Suriye’ye tek taraflı yaptırımlar uygulamıştır.
Kriz; Türkiye’ye giriş yapan sığınmacılar, Esed rejiminin PKK terör örgütüne sağladığı destek, Suriye’nin kuzeydoğusundaki ayrılıkçı eğilimler ve iki ülke
arasındaki ticaretin sona ermesi nedeniyle Türkiye’yi doğrudan etkilemiştir.
Suriye krizi Türkiye’nin Irak ve İran’la ilişkilerinde problemlere zemin hazırlayarak Türkiye’yi dolaylı olarak da etkilemiştir.
Türkiye, Suriye’deki krizin bölgesel ve küresel bir anlaşmazlığa dönüşebileceğini yeterince değerlendirememiş, krizin tarafı haline gelmeye başlamıştır.
Suriye krizinde önümüzde süreçte dört muhtemel senaryo gerçekleşebileceği değerlendirilmektedir.
Birinci senaryo Suriye’de kurulabilecek bir geçiş hükümeti ile krizin aşılmasıdır.
İkinci muhtemel senaryo Esed rejiminin ağır silah sistemleriyle desteklenecek Özgür Suriye Ordusu veya uluslararası bir müdahale ile devrilmesi dir.
Üçüncü senaryo Suriye krizinin sürüncemede kalmaya devam etmesi ve ülkenin parçalanma sürecine girmesidir.
Dördüncüsü ise iç çatışmalar ın devam etmesine rağmen Baas rejiminin ayakta kalması ve iktidarını muhafaza etmesidir.
Türkiye, güney sınırında meydana gelen ve güvenliğini ciddi şekilde tehdit eden bu krizden en az zararla çıkmak için gerekli tedbirleri almalıdır. Türkiye,
Batılı müttefikleri ile birlikte hareket ederek krizin çözüm sürecinde çatışmadan ziyade insani yardım noktasında öne çıkmalı, dikkat ve enerjisini
Suriye’nin yeniden inşasına teksif etmelidir.
1. GENEL
Arap dünyası, 2011 yılından itibaren otoriter iktidar yapılarına karşı gelişen
halk hareketleriyle birlikte siyasi bir dönüşüm sürecine girmiştir. Arap halkları,
demokratik ve ekonomik hak ve özgürlük taleplerini sokak yürüyüşleriyle
dile getirmeye, otoriter iktidar yapılarına itiraz etmeye başlamıştır. Tek adam
ve aile yönetimlerinin tahakkümüne, sıkıyönetim uygulamalarına başkaldıran
Arap toplumları insan haklarının korunması, siyasi özgürlüklerin sağlanması,
gelirlerin adil paylaşılması ve işsizliğin giderilmesi için değişim istemektedir.
Reform taleplerinin seslendirildiği gösteri yürüyüşleri ile başlayan ve bazı ülkelerde silahlı isyan hareketlerine dönüşen Arap uyanışı Tunus, Mısır, Libya
ve Yemen’de iktidarların devrilmesine yol açmıştır. Yönetimin değişmediği
Arap ülkelerinde ise halkın taleplerinin ayaklanmaya dönüşmesini engellemek
maksadıyla iktidarlar, siyasi reformlara ve ekonomik destek seçeneklerine
yönelmiştir.
Arap uyanışı sürecinin 17 Aralık 2010 tarihinde Tunus’ta üniversite mezunu
seyyar satıcı Muhammed El-Buazizi’in kendini yakmasıyla başlayan gösteri
yürüyüşleriyle ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Tunus’ta başlayan gösteriler
neticesinde Devlet Başkanı Zeynel Abidin Bin Ali 14 Ocak 2011 tarihinde
23 yıllık iktidarını bırakmak zorunda kalmıştır. Mısır halkının Kahire’de
Tahrir Meydanı’ndaki gösterileriyle 30 sene Mısır’ı yöneten Hüsnü Mübarek,
11 Şubat 2011’de istifa etmiştir. Libya’da Muammer Kaddafi iktidarına karşı
başlayan halk hareketi silahlı isyana dönüşmüş, NATO öncülüğündeki uluslararası koalisyon güçlerinin müdahalesi neticesinde Kaddafi Ekim 2011’de
devrilmiştir. Yemen’deki halk hareketi Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih’i,
23 Kasım 2011 tarihinde Körfez İşbirliği Konseyi’nin (KİK) barış planı çerçevesinde Riyad’da yetkilerini devretmeye mecbur bırakmıştır.
Demokratikleşme istikametinde müspet bir gelişme olarak değerlendirildiği
için çoğunlukla “Arap baharı” ifadesiyle isimlendirilen süreç, Orta Doğu’da
aynı zamanda istikrarsız bir döneme yol açabilecek dinamikler ortaya çıkarmıştır.
Dini, mezhepsel ve etnik farklılıklar temelinde beliren bu dinamikler,
bölgede yeni çatışma alanlarına zemin hazırlarken bölge dışı aktörlerin de
Orta Doğu’daki gelişmeleri yönlendirebileceği bir konjonktür meydana getirmiştir.
Tunus ve Mısır’daki olumlu süreçlerin aksine Arap devriminin çıkmaza
girdiği Suriye krizi bu açıdan kritik bir örnektir. Rusya’nın Akdeniz’deki tek
askeri üssüne ev sahipliği yapan, İran’ın Arap dünyasındaki tek müttefiki olan
Suriye’deki süreç Türkiye’yi de yakından ilgilendirmektedir.
Suriye’de Baas rejimine karşı gelişen halk hareketi, reform talepleri ve kitlesel
yürüyüşlerle başlamış, iktidarın muhalefeti şiddetle bastırma yoluna gitmesiyle
silahlı isyana dönüşmüştür. Beşşar Esed iktidarının muhalefet gösterilerini
bastırma hedefiyle halka karşı şiddete başvurması, yerleşim yerlerini bombalaması 10 binlerce Suriye vatandaşının ölümüne, 100 binlerce vatandaşın
ise ülkeyi terk etmesine yol açmıştır. Özgür Suriye Ordusu’nun kurulması ve
Esed’e bağlı güvenlik güçlerinin mukavemetini nispeten koruması ile de kriz
bir iç savaş halini almıştır. Dış aktörlerin gerek Esed rejimi gerekse muhalefet
tarafında müdahil oldukları kriz ülke çapında bir sıcak çatışma alanı doğururken,
Suriye üzerinde bölgesel ve küresel düzeyde bir nüfuz mücadelesi
başlatmıştır.
Bu makalede; Suriye krizinin seyri, diğer Arap devletlerindeki değişim süreçlerinden ayrılan yönleri ve sonuçları değerlendirilmekte, Esed rejimine karşı gelişen muhalefet hareketi silahlı gücü ile birlikte incelenmektedir. Raporda kriz, bölgesel ve küresel ölçekte ele alınmakta, krizin Türkiye’ye etkileri değerlendirilmekte ve krizin seyrine ilişkin senaryolar geliştirilmektedir.
2. SURİYE KRİZİ
Türkiye, Irak, Ürdün, İsrail ve Lübnan’la sınırı, Doğu Akdeniz’e kıyısı bulunan
Suriye, Orta Doğu bölgesinde ve Arap dünyasında stratejik bir konuma
sahiptir. İsrail-Filistin çatışma alanına yakınlığı, Şii jeopolitiği hattında İran-
Irak-Hizbullah irtibatındaki işlevi ve Türkiye ile oldukça uzun bir sınıra sahip
olması Suriye’yi Tel Aviv, Tahran ve Ankara için önemli kılmaktadır. Türkiye
ve İsrail’in güvenliği ve İran’ın dış politika hedefleri için hassas bir coğrafi
konumda yer alan Suriye, Lübnan’daki istikrarı da doğrudan etkileyebilecek
bir aktör statüsündedir.
Esed yönetimi Arap ülkelerindeki halk hareketlerinin ortaya çıktığı ilk dönemde
bu değişim rüzgârının Suriye’yi etkileyeceğini hesap etmemiştir. Beşşar
Esed, 31 Ocak 2011 tarihinde Wall Street Journal gazetesine verdiği röportajda
Mısır, Tunus ve Yemen’deki protesto gösterilerinin, Orta Doğu’da “yeni
bir çağa öncülük ettiğini” ve Arap yöneticilerin halkın siyasi ve ekonomik
isteklerini yerine getirmek için daha fazlasını yapması gerekeceğini ifade etmiştir.
1 Ancak gösteri ve yürüyüşlerin 2011 yılının Şubat ayında Der’a şehrinde
başlaması ve 15 Mart’tan itibaren ülkenin diğer bölgelerine yayılması
Arap uyanışı sürecinin Suriye’yi de etkisi altına aldığını göstermiştir. Esed
iktidarına bağlı güvenlik güçleri, ilk etapta silahsız kitle gösterileri şeklinde
ortaya çıkan muhalefet hareketini bastırmak için ateş açmaya başlamış, böylece
kriz büyümüştür. Güvenlik güçlerinin muhalif gösterileri şiddet ve baskı ile
engelleme teşebbüsü, ülkedeki halk hareketinin Şam, Halep, Hama ve Humus
gibi Suriye’nin diğer kentlerine yayılmasına yol açmıştır.
Suriye’de halkı sokaklarda kitlesel yürüyüş eylemleri yapmaya sevk eden temel
neden, Esed iktidarının reform yapması yönündeki taleplerdi. Suriye halkının
talep ettiği reformlar dört başlık altında değerlendirilebilir:
• 8 Mart 1963 tarihinden beri ülkede uygulanan olağanüstü halin kaldırılması,
• İçişleri Bakanlığı başta olmak üzere, çeşitli hükümet kurumlarının sivilleştirilmesi, güvenlik birimlerinin görev alanlarının yeniden tanımlanması, yasama, yürütme ve yargı organlarının yapılandırılması ve yargının bağımsızlaştırılması,
• Bireysel hakların tanımlanması (Suriye kimliği olmayan Kürtlere vatandaşlık
hakkı tanınması) ve ülkedeki gelir dağılımında adaletin tesis edilmesi,
• Siyasi partiler yasasında değişiklik yapılması ve iktidardaki Baas Partisi’nin
gücünün sınırlandırılması.2
Bu talepler karşısında Esed iktidarı, ağırdan alarak da olsa bazı reformlar yapmaya başlamıştır. 29 Mart 2011 tarihinde görevdeki hükümet istifa etmiş, 14 Nisan 2011 tarihinde bir önceki hükümette Tarım Bakanı olan Adil Safer başkanlığında yeni bir hükümet kurulmuştur.3 Şam’da kurulan yeni hükümette
Dışişleri Bakanı Velid Muallim ve Savunma Bakanı Ali Habib yerini korumuştur.
Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed, 16 Nisan’da kurulan yeni hükümetten,
ülkede 48 yıldan beri uygulanan “olağanüstü hal” durumunun bir hafta içinde kaldırılmasını talep etmiştir.4 Suriye’deki olağanüstü hal durumu
Esed’in isteği doğrultusunda yeni hükümet tarafından kaldırılmıştır. Yurttaşlık
hakkına sahip olmayan ve büyük çoğunluğu ülkenin kuzeydoğusunda yaşayan
yaklaşık 300 bin Kürt kökenli Suriyeliye kimlik verilmiştir.
Esed yönetimi, muhalefetin reform talepleri üzerine yasal çerçevede bazı düzenlemeler gerçekleştirdiyse de bu reformları hayata geçirmemiş, iktidarının
devamını sağlayacak tedbirlere yönelmiş ve gösteri yürüyüşlerine şiddetle
mukabele etmeye devam etmiştir. Mesela, 2014 yılındaki devlet başkanlığı
seçimleri için adil ve serbest bir seçim vaat eden Esed, diğer taraftan reform
adı altında gerçekleştirdiği anayasa değişikliği ile iktidarda kalabileceği süreyi
2028’e kadar uzatmıştır. Esed rejimi, olağanüstü hal uygulamasına son
verdikten sonra “toplu cezalandırma” yaklaşımıyla muhalefetin güçlü olduğu
yerleşim yerlerine dönük saldırıları artırmış, 10 binlerce sivilin ölümüne yol
açmıştır. Vatandaşlık kimliği verilen Kürtler ardından askere alınmış, Kürt
kökenli Suriyelilerin muhalefet saflarına katılmasını engellemek maksadıyla
ülkenin kuzey ve kuzeydoğusunda PKK/KCK terör örgütü ve PYD ile işbirliğine
gidilmiştir. Suriye’de halk hareketi bu nedenle süreç içinde hem hedef
değiştirmiş hem de farklı bir nitelik kazanmıştır.
Başlangıçta reform isteyen halk kitleleri, iktidarın baskısına maruz kalınca
Esed iktidarının devrilmesini talep etmeye başlamıştır. Esed iktidarına bağlı
güvenlik güçlerinin gösterilerin sona ermesi ve muhalefetin bastırılması amacıyla halka karşı silahlı güç kullanması, Suriye’deki Baas rejimi ile halk arasındaki ilişkilerin kopmasına yol açmıştır. Nitekim gelinen aşamada Suriye halkı Beşşar Esed’in devrilmesini yeterli görmemekte, Esed’in ve katliamlardan
sorumlu Baas mensuplarının cezalandırılmasını istemektedir.
< Tahran, Esed iktidarının devrilmesiyle Orta Doğu’da gerçekleştirmeye çalıştığı Şii hilali projesinin deakamete uğrayacağını hesap etmektedir. >
Esed iktidarının reform taleplerini dikkate almaması, halk kitlelerinin muhalefetine şiddetle karşılık vermesi Suriye’deki sürecin niteliğini de değiştirmiştir.
Esed yönetimine bağlı güvenlik güçlerinin (polis, ordu ve istihbarat) gösterilere
şiddetle mukabelede bulunmasıyla muhalif unsurlar silahlı mücadeleye yönelmiştir.
Kitle yürüyüşleri biçiminde ortaya çıkan muhalefet hareketi böylece Baas rejimine karşı silahlı bir ayaklanmaya dönüşmüş ve taraflar arasındaki
çatışma süreç içinde ülke geneline yayılarak iç savaş halini almıştır. Güvenlik
güçlerinin muhalefet hareketini bastırmak için uyguladığı şiddet ve müteakiben
başlayan çatışmalar sonucunda 10 binlerce Suriyeli hayatını kaybetmiş ve yaralanmış, 10 milyondan fazla vatandaş yurtiçinde yerlerinden edilmiş ve
100 binlerce kişi ülkeyi terk etmiştir.
Suriye’de iç savaşa dönüşen kriz ülke sınırlarının ötesinde sonuçlar ortaya
çıkarmıştır. Kriz; bölgesel ve küresel bir anlaşmazlığa sebep olmuş, Orta
Doğu’da Şii-Sünni gerilimine zemin hazırlamış, Suriyeli sığınmacılar sorununu
doğurmuş, PKK/KCK terör örgütüne farklı bir hareket alanı sağlamış
ve böylece Türkiye’yi güneyde meşgul edecek bir istikrarsızlık meydana getirmiştir.
Ulusal ölçekteki çatışmanın bölgesel ve küresel bir anlaşmazlık halini aldığı
Suriye krizi üç düzeyde değerlendirilebilir. Ulusal düzeyde otoriter Baas yönetimiyle ayaklanan ve silahlanan halk arasında iç savaşa dönüşen bir çatışma vardır.
Bölgesel düzeyde, ayaklanan halk lehinde tutum geliştiren ülkelerle
Şam’da yönetim değişikliğine karşı çıkarak Esed rejimini destekleyen İran
arasında bir nüfuz mücadelesi söz konusudur. Türkiye ve genel olarak Arap
dünyası, Suriye halkının demokratik ve ekonomik hak ve özgürlük taleplerini
desteklemekte, Baas iktidarı tekelinin son bulması gerektiğini beyan etmektedir.
Tahran ise Suriye’de Nusayri azınlığın etkili olduğu mevcut iktidarın varlığını sürdürmesi gerektiğini savunmaktadır. İran, Suriye’de Esed iktidarı çözülürse kendi rejiminin tehlikeye girebileceğini, bölgedeki rejim değişikliği dalgasında sıranın kendisine gelebileceğini değerlendirmektedir. Tahran, Esed iktidarının devrilmesiyle Orta Doğu’da gerçekleştirmeye çalıştığı Şii hilali projesinin de akamete uğrayacağını hesap etmektedir.
< Suriye krizi, Rusya ve Çin’i yakın gelecekte kendi iç işlerine karışılabileceği yönünde endişelendirmektedir. >
Küresel düzeyde ise demokratikleşme hareketlerini destekleyen aktörlerle
otoriter yönetimleri destekleyen aktörler arasında bir mücadeleden bahsedilebilir.
Suriye krizi, Rusya ve Çin’i yakın gelecekte kendi iç işlerine karışılabileceği
yönünde endişelendirmektedir. Rus ve Çinli karar mercileri, Suriye’de
bir dış müdahale ile Esed rejiminin devrilmesinden sonra sıranın gelecekte
kendilerine de gelebileceği ihtimalini göz önünde bulundurmaktadır. BM Güvenlik Konseyi daimi üyesi bu iki ülkenin Suriye’ye uluslararası müdahaleye
mesnet teşkil edebilecek kararları engellemesi ve Rusya’nın iktidar değişimini
önlemek için Esed rejimine sağladığı destek böyle bir mücadelenin yansıması
olarak değerlendirilebilir. Nitekim otoriter yönetimleri destekleyen aktörlerle
demokratik dinamikleri destekleyen aktörler arasındaki ayrışma Suriye’deki
krizle sınırlı değildir. Irak’ta otoriterleşme eğilimleri göstermeye başlayan
Maliki iktidarının Rusya’ya yaklaşması da küresel düzeydeki bu ayrışmaya
örnek verilebilir.
Uluslararası ilişkilerde ülkelere dış müdahale konusunda iki farklı trendin
ön plana çıktığı, bu trendlerin Suriye krizinin küresel düzeyde bir anlaşmazlık
haline gelmesinde etkili olduğu ifade edilebilir. Rusya ve Çin gibi ülkeler
tarafından benimsenen birinci trend, Vestfalyan egemenliği savunmakta,
devletlerin iç işlerine müdahaleye itiraz etmektedir. Batılı ülkeler tarafından
geliştirilen ikinci trend ise devletlerin egemenlik ilkesini tanımakla birlikte,
planlı insan hakları ihlallerinin büyük boyutlara ulaşması durumunda dış müdahalenin gerçekleştirilebileceği görüşünü savunmaktadır Soğuk Savaş sonrası dönemde BM sistemi ve NATO vasıtasıyla Batılı devletlerin öncülüğünde
çeşitli kriz bölgelerinde gerçekleştirilen dış müdahaleler iki farklı trendin belirginleşmesine yol açmıştır. Suriye krizinde ise iki trend karşı karşıya gelmiş,
krizi çözüme kavuşturabilecek adımlar konusunda küresel düzeyde tesis
edilebilecek bir mutabakatı imkânsız kılmıştır. Nitekim bu konu halen Devlet
Hukukunun tartışmalı konuları arasında yer almaya devam etmektedir.
Kriz nedeniyle Suriyeliler evini terk ederek yurtiçinde farklı bölgelere ve
yurtdışına (Türkiye, Lübnan, Ürdün ve Irak’a) göç etmek zorunda kalmaktadır.
Türkiye’ye giriş yapan sığınmacı sayısı 2012 Ekim ayı içinde Ankara’nın
“psikolojik sınır” olarak belirlediği 100 bini geçmiş ve katlanarak artmıştır.
Türkiye’ye giriş yapan sığınmacı sayısındaki artışa bağlı olarak Suriye’nin
kuzeyinde bir tampon bölge kurulması böylece daha sık gündeme gelebilir.
Suriye’deki iç savaşın hâlihazırdaki seyri devam ederse yurtiçinde yerinden
edilmiş ve yurtdışına çıkan toplam sığınmacıların sayısının yakın zamanda 4
milyonu geçebileceği tahmin edilmektedir.
Suriye krizinde Esed rejiminin, kuzey ve kuzeydoğudaki Kürt nüfusun muhalefete katılmasını engellemek amacıyla PKK/KCK terör örgütü ve aynı çizgideki PYD ile birlikte hareket etmeye başladığı yönünde basın yayın organlarında haberler yer almaktadır. Kriz başlayınca Esed rejiminin Kürtleri kendi tarafına çekmek maksadıyla PYD’yi kullanmaya başladığı ve PKK/KCK’yı
kullanarak Türkiye’ye karşı komplo içinde olduğu yönünde duyumlar vardır.
Türkiye PKK/KCK terör örgütü ve PYD’nin bölgedeki faaliyetlerini teyakkuzla
takip etmelidir. Ancak Suriye Kürtleri arasında birlik olmadığı, bölünmeler
ortaya çıktığı ve bütün Kürtlerin PYD’ye sempati duymadığı dikkate alınmalıdır. Türkiye ve Suriye’de sınıra yakın yerleşim birimlerinde yaşayan Kürtler arasında akrabalık bağlarının da olduğu bilinmektedir. Türkiye, bu nedenle
PYD konusundaki hassasiyetinin bölgedeki Kürtlerde kaygılara neden
olmasına fırsat vermemeli, Suriye Kürtleri ile iyi ilişkiler içinde olmalıdır.
2 Cİ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR..,,
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder