SURİYE SİYASİ TARİHİ. BÖLÜM 4
SURİYE SİYASİ TARİHİ,Zafer YILDIRIM,Sykes-Picot, Hac Yolu, Mekke, Medine, Memluklular,
Bu engellemelere rağmen oluşan her türlü başkaldırıda şiddetle bastırılmıştır. 1936’da Leon Blum hükümetiyle yükselen bağımsızlık heyecanı Fransa’da sağ Milliyetçi Cephe’nin iktidarı yüzünden üç yıl sonra kaybolmuştur. “Hür Fransa”nın mimarı olan General Charles de Gaulle 1941’de vermiş olduğu sözü 1945’te tutmak istememiş ve bu yine Suriyelilerin canına mal olmuştur. Nihayet Fransa İngiltere karşısında zayıf bir durumda olması ve dünyada değişen konjonktür nedeniyle daha fazla direnememiş ve 1946’da Suriye’nin bağımsızlığını kabul etmek zorunda kalmıştır.
Fransa’nın Suriye’de sivil bir bürokrasinin oluşmasına müsaade etmemesi, ülkenin
bekasında söz sahibi olan kesimlerin geçmişten getirdikleri iktidarlarını muhafaza etme gayretleri ve etnik kaygılarla hareket eden azınlıkların ulus fikrine mesafeli durmaları istikrarlı ve sürdürülebilir bir siyasi yapının oluşturulmasına engel olmuştur. İçerideki bu sorunlara İsrail’in kuruluşu ve Amerikan gizli servisi CIA’nın Arap-Amerikan Petrol Şirketi’nin (Aramco) çıkarlarını korumak için Albay Hüsnü el Zaim’e 1948’de yaptırdığı askeri darbe de eklenince Suriye darbelerle hükümet lerin değiştiği bir ülke haline gelmiştir.
bekasında söz sahibi olan kesimlerin geçmişten getirdikleri iktidarlarını muhafaza etme gayretleri ve etnik kaygılarla hareket eden azınlıkların ulus fikrine mesafeli durmaları istikrarlı ve sürdürülebilir bir siyasi yapının oluşturulmasına engel olmuştur. İçerideki bu sorunlara İsrail’in kuruluşu ve Amerikan gizli servisi CIA’nın Arap-Amerikan Petrol Şirketi’nin (Aramco) çıkarlarını korumak için Albay Hüsnü el Zaim’e 1948’de yaptırdığı askeri darbe de eklenince Suriye darbelerle hükümet lerin değiştiği bir ülke haline gelmiştir.
Sonuç olarak ifade etmek gerekirse, günümüz Suriye’sinin ve Hafız el Esed’i iktidara getiren siyasi ortamın sorumlusunu Fransa’nın çıkarları doğrultusunda Suriye’de oluşturduğu manda rejiminde aramak gerekir.
DİPNOTLAR
DİPNOTLAR
1 Albert Hourani, Arap Halkları Tarihi, Çev. Yavuz Alagon, İstanbul: İletişim Yayınları 1997, 121-122.
2 Niels Peter Lemche, “The History of Ancient Syria and Palestine: An Overview”, s.1200-1203
http://www.usc.edu/dept/LAS/wsrp/information/REL499_2011/The%20History%20of%20Ancient%20Syria%20and%20Palestine.pdf
(Çevrimiçi: 28 Nisan 2016)
3 Peter Mansfield, Ortadoğu Tarihi, Çev. Ümit Hüsrev Yolsal, Ankara: Say Yayınları 2012, s.18-19.
4 Clyde E. Fant, Mitchell G. Reddish, Lost Treasures of the Bible: Understanding the Bible
Through Archaeological, Michigan: Wm B. Eerdmans Publishing Co. 2008, s.57-58.
5 Helene Sader, “History”, The Aramaeans in Ancient Syria, ed. Herbert Niehr, Leiden: Koninklijke Brill NV 2014, s.29-36.
6 Laura Etheredge, Syria, Lebanon, and Jordan, New York: Britannica Educational Publishing 2011, s.42-45.
7 Mansfield, a.g.e., s.21-22.
8 L. Garland, “The Persians, the Greeks, and Seleucids in the Fertile Crescent”, World and Its Peoples, ed. Clive Carpenter, New York:
Marshall Cavendish Corporation, 1. cilt, s.181-182.
9 Gürhan Bahadır, “Anadolu’da Büzans-Sasani Etkileşimi (IV.-VII. Yüzyıllar)”, Turkish Studies, Cilt 6/1 Kış 2011, s.693-695.
10 Hakkı Dursun Yıldız, “Ecnadeyn Savaşı”, http://www.diyanetislamansiklopedisi.com/ecnadeyn-savasi/
(Çevrimiçi: 13 Nisan 2016), Abdülkadir Özcan “Yermük Savaşı”,
http://www.diyanetislamansiklopedisi.com/yermuk-savasi/ (Çevrimiçi: 13 Nisan 2016),
11 Hourani, a.g.e., s.50-52.
12 “The Abbasid Dynasty: The Golden Age of Islamic Civilization”,
http://www.saylor.org/site/wp-content/uploads/2012/10/HIST101-9.3.1-AbbasidDynasty-FINAL1.pdf (Çevrimiçi: 27 Nisan 2016)
13 Mansfield, a.g.e., s.37-38.
14 Nesimi Yazıcı, “İlk Türk-İslam Devletleri Tarihi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, No: 192, s.43-44.
http://kitaplar.ankara.edu.tr/dosyalar/pdf/579.pdf ( Çevrimiçi: 27 Nisan 2016)
15 İhşid Eki Farsça’dan üretilmiş olup, zeki, parlak hükümdar, emir anlamına gelmektedir.
16 Yazıcı, a.g.e., s.57-61.
17 “Hamdaniler”, İslam Tarihi Ansiklopedisi,
http://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Islam-Tarihi-Ansiklopedisi/Detay/HAMDANILER/304. (Çevrimiçi: 29 Nisan 2016)
18 Yazıcı, a.g.e., s.57-61.
19 Yaacov Lev, State and Society in Fatimid Egypt, Leiden: E.J. Brill 1991, s.23-25.
20 Ayşe D. Kuşçu, “Büyük Selçuklu Devletinin Suriye, Filistin ve Mısır Politikasına Dair Bazı Tespitler”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, s. 637-660.
file:///C:/Users/BENQ/Downloads/500-987-1-SM.pdf (Çevrimiçi: 21 Nisan 2016)
21 Hourani, a.g.e., 114-115.
22 “Abbasiler”, http:// www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c01/c010050.pdf. (Çevrimiçi: 21 Nisan 2016)
23 Fatma Akkuş Yiğit, Memluk-Ermeni İlişkileri, Akademik Bakış, Cilt 8, Sayı:16, Yaz 2015, s.171-201.
24 Garland, a.g.e, s.191-192.
25 Hourani, a.g.e., s.269
26 Karl K. Barbir, Ottoman Rule in Damascus, New Jersey: Princeton University Press 1980, s.124-139.
27 Yusuf Çağlar, “Mahmil-i Surre-i Hümayun’la İstanbul’dan Harameyn’e Hac Yolculuğu”, Dersaadet’ten Harameyn’e Surre-i Hümayun,
ed.Salih Gülen, İstanbul: Yitik Hazine Yayınları 2009, s.8-23.
28 Barbir, a.g.e., s.140-142.
29 Hourani, a.g.e., s.300-301.
30 Vahhabilik, Muhammed bin Abdülvahhab tarafından 1738 yılında ilan edilmesiyle ortaya çıkmıştır.
Kendisini Hanbeli olarak kabul eden Abdülvahhab 1744’de De’riyye hakimi Abdülazziz bin Muhammed
bin Süud ile yaptığı bir antlaşma neticesinde Suud ailesi Vahhabiliği benimseyerek siyasi
güç elde etmiş, Vahhabi’de mürit bulmuş ve böylece Vahhabi Suud iktidarının da temeli atılmıştır.
31 Garland, a.g.e., s.195.
32 Derek James Overton, Some Aspects of Induced development in Egypt Under Muhammad Ali
Pasha and Khedive Ismail, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Simon Fraser University, 1971,
s.8-9. summit.sfu.ca/system/files/iritems1/3037/b11716915.pdf (Çevrimiçi: 4 Mayıs 2016).
33 Ahmet Gündüz, “XIX. Yüzyılda Ortaya çıkan Mısır Meselesi ve Kadı Kıran Olayı”, International
Journal of Social Science, Cilt: 5, sayı: 6, Aralık 2012, s.222.
34 Mansfield, a.g.e., s.81-82.
35 William L. Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi, çev. Mehmet Harmancı, İstanbul: Agora Kitaplığı, 2008, s. 83.
36 Mansfield, a.g.e., s92.
37 Cleveland, a.g.e., s.85.
38 Mansfield, a.g.e., s.92-94.
39 “Muhammad Ali, 1805-48”, http://countrystudies.us/egypt/21.htm
40 Cleveland, a.g.e., s.85.
41 PAN Guang, “Revelations of Muhammad Ali’s Reform for Egyptian National Governance”, Şangay
Sosyal Bilimler Akademisi, s.34. http://mideast.shisu.edu.cn/_upload/article/17/97/058890ea45b39793cc9f469b4c5f/96d54666-efdb-4dba-989c-cb90dec711e3.pdf
(Çevrimiçi: 25 Nisan 2016)
42 Afaf Lutfi Sayyid-Marsot, A Short History of Modern Egypt, Cambridge: Cambridge University Press 1985, s.62-64.
43 Mansfield, a.g.e., s.96-98.
44 Hourani, a.g.e., s.360-361.
45 11. yüzyılda İslâmiyet’in Şiîlik mezhebinin İsmâîlîyye kolundan köken alarak ortaya çıkmış olan tek tanrılı bir dinî inanç topluluğudur.
46 Adil Baktıaya, “19.Yüzyıl Suriyesinde Hıristiyan-Müslüman İlişkilerinde Değişim 1860 Şam Olayları” s.29-32.
file:///C:/Users/BENQ/Downloads/7122-18644-1-SM.pdf (Çevrimiçi: 25 Nisan 2016)
47 John McHugo, Syria: A Recent History, Londra: Saqi Books 2014,
https://books.google.com.tr/books?id=aUAhBQAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=Political+History+of+Syria&hl=tr&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=Political%20History%20of%20Syria&f=false
48 Baktıaya, a.g.e., s.26.
49 Maruniler Lübnan ve Suriye’de yaşayan, Katolik kilisesinin Doğu ayin usulüne bağlı Hıristiyanlardan bir grup.
Roma papazlarından Jan Maron veya Suriyeli Keşiş Aziz Marun’a nisbetle Maruniler diye anılan bu topluluğun tarihi
M.S 4. yüzyılın sonlarıyla 5. yüzyılın başlarına kadar gitmektedir.
50 McHugo, a.g.e.,
51 Michael Provence, The Great Syrian Revolt and the Rise of Arab Nationalism, Austin: University of Texas Press 2005, s.5-6.
52 Hourani, a.g.e., s.345-346.,
53 İlber Ortaylı “Osmanlı İmparatorluğu’nda Milliyetçilik (En Kalıcı Miras)”, XIII Türk Tarih
Kongresi 4-8 Ekim 1999, s.12. http://www.arnavutcasozluk.com/download/book/OSMANLI%20
%DDMPARATORLU%D0UNDA%20M%DDLL%DDYET%C7%DDL%DDK%20-EN%20KALICI%
20M%DDRAS-%20%DDlber%20ORTAYLI1347.pdf
54 Arthur Goldschmidt JR. ve Lawrance Davidson, Kısa Ortadoğu Tarihi, Çev: Aydemir Güler, İstanbul: Doruk Yayımcılık 2007, s.274.
55 Cleveland, a.g.e., s.146.
56 a.g.e., s.147.
57 Mehmet Derviş Kılınçkaya, Arap Milliyetçiliği ve Milli Mücadele’de Türkiye-Suriye İlişkileri Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve
İnkilap Tarihi Enstitüsü, (Yayınlanmamış doktora tezi) Ankara: 1992, s.38
58 Selçuk Günay, “II. Abdülhamid Döneminde Suriye ve Lübnan’da Arap Ayrılıkçı Hareketlerinin Başlaması Devletin Tedbirleri”, s.88-89.
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/24/96.pdf (Çevrimiçi: 1 Mayıs 2016)
59 Goldschmidt ve Davidson, a.g.e., s.276.
60 Günay, a.g.e., s.90.
61 A.e.
62 Goldschmidt ve Davidson, a.g.e., s.277.
63 Kılınçkaya, a.g.e., s.39.
64 Hourani, a.g.e., s.303-304.
65 Goldschmidt ve Davidson, a.g.e., s.278.
66 Ortaylı, a.g.e., s.13.
67 Goldschmidt ve Davidson, a.g.e., s.279.
68 Ali Bilgenoğlu, Osmanlı Devleti’nde Arap Milliyetçi Cemiyetleri, Antalya: Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları 2007, s.136.
69 Cleveland, a.g.e., s.159.
70 Goldschmidt ve Davidson, s.274, 279.
71 Deniz Doğru, “I.Dünya Harbi Sırasında Şerif Hüseyin’in Siyasi Faaliyetleri”, s.52.
http://www.aku.edu.tr/aku/dosyayonetimi/sosyalbilens/dergi/II2/5-deniz-dogru.pdf (Çevrimiçi 9 Mayıs 2016)
72 David Fromkin, Barışa Son Veren Barış, Çev. Mehmet Harmancı, İstanbul: Sabah Yayınları 1989, s.134, 140.
73 A.e., s.85.
74 Cleveland, a.g.e., s.176.
75 Mansfield, a.g.e., s.185-186.
76 Mustafa Bostancı, “Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Hicaz’da Hâkimiyet Mücadelesi” Akademik Bakış, Cilt 7, Sayı: 17, Yaz 2014, s.121-122.
77 A.e., 122.
78 Edward Peter Fitzgerald, “France’s Middle Eastern Ambitions, the Sykes-Picot Negotiations, and the Oil Fields of Mosul, 1915-1918”, TheJournal
of Modern History, Cilt. 66, No. 4, Aralık 1994, s.714-715.
79 Muriel Mirak-Weissbach, “Shades of Sykes-Picot Accord Are Cast Over Southwest Asia” 10 Şubat 2006, s.10
http://www.larouchepub.com/eiw/public/2006/2006_1-9/2006_1-9/2006-6/pdf/06-15_606_intsykes.pdf (Çevrimiçi:29 Nisan 2016)
80 Fitzgerald, a.g.e., s.714-719.
81 William M. Mathew, “McMahon, Sykes, Balfour: Contradictions and Concealments in British Palestine Policy 1915-1917”, 17 Nisan 2016,
http://www.balfourproject.org/mcmahon-sykes-balfour-contradictions-and-concealments-in-british-palestine-policy1915-1917/
(Çevrimiçi:29 Nisan 2016)
82 “Syria under Cemal Pasha’s Governorship”, University of California Press,
http://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=ft7n39p1dn&chunk.id=s1.6.5&toc.depth=1&toc.id=ch06&brand=ucpress (Çevrimiçi: 7 Mayıs 2016)
83 Deniz Doğru, “I.Dünya Harbi Sırasında Şerif Hüseyin’in Siyasi Faaliyetleri”, s.54.
http://www.aku.edu.tr/aku/dosyayonetimi/sosyalbilens/dergi/II2/5-deniz-dogru.pdf (Çevrimiçi: 9 Mayıs 2016)
84 Fromkin, a.g.e., s.212-214.
85 Mansfield, a.g.e., s.233.
86 “Sykes-PicotAgreement”,
http://www.saylor.org/site/wp-content/uploads/2011/08/HIST351-9.2.1-Sykes-Picot- Agreement.pdf (Çevrimiçi 28 Nisan 2016).
87 Fromkin, a.g.e., s.337-338.
88 Dan Simonds, “WWI &the Partition of the Ottoman Empire: Mandates as a Pretext for Imperial Domination”, Binghampton University, 16 Mayıs 2007,
https://www.binghamton.edu/history/resources/journal-of-history/simonds-ottoman.html (Çevrimiçi 28 Nisan 2016)
89 Yahya Akyüz, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu (1919-1922), Ankara, 1975, s.123-124.
90 Anthony J. Kuhn, “Broken Promises: The French Expulsion of Emir Feisal and the Failed Struggle for Syrian Independence”, Carnegie Mellon University,
s.25-26.
http://repository.cmu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1125&context=hsshonors(Çevrimiçi: 2 Mayıs 2016)
91 Kristian Ulrichsen, Kristian Coates Ulrichsen, The First World War in theMiddle East, Londra: Oxford UniversityPress, s.189.
92 Elizabeth Williams, “Mapping the cadastre, producing the fellah: Technologies and discourses of rule in French Mandate Syria and Lebanon”,
The Routledge Handbook of the History of the Middle East Mandates, ed. Cyrus Schayegh, Andrew Arsan, New York: Roudledge 2015, s.248.
93 Kuhn, a.g.e., s. 27-46.
94 Williams, a.g.e., s.248.
95 Kuhn , a.g.e., 38-46.
96 A.e., s.48 -54.
97 Fromkin a.g.e., s.436-437.
98 Cleveland, a.g.e., s.198.
99 Daniel Neep, Occupying Syria under the French Mandate: Insurgency, Space and State Formation, New York: Cambridge University Press, 2012, s.31-33.
100 Philip Shukry Khoury, Syria and the French Mandate: ThePolitics of Arab Nationalism, 1920-1945, New Jersey: Princeton University Press 1987, s.57.
101 Ayşe Tekdal Fildiş “The Troubles in Syria: Spawned by French Divide and Rule”, Middle East Policy Council, Kış, 2011, Cilt XVIII, Sayı: 4
http://www.mepc.org/journal/middle-east-policy-archives/troubles-syria-spawned-french-divide-and-rule?print (Çevrimiçi: 1 Mayıs 2016)
102 Fildiş, a.g.e.
103 Kais M. Firro, “The Alawis in Modern Syria: From Nusayriya to Islamvia Alawiya”. Universityof Haifa, s.16-17.
http://www.degruyter.com/dg/viewarticle.fullcontentlink:pdfeventlink/$002fj$-002fislm.2005.82.issue-1$002fislm.2005.82.1.1$002fislm.2005.82.1.1.xml?t:ac=j$002fislm.
2005.82.issue-
104 Şii mezhebi olan İsmaililik 765’de İmam Cafer’in ölümünün ardından gelen oğlu İmam Musa’nın
imamlığını kabul etmeyerek İmam Cafer’den önce ölen büyük oğlu İsmail’in soyundan gelenleri
imam olarak kabul eden mezhebtir.
105 Matti Moosa, Extremist Shiites: The Ghulat Sects, New York: Syracuse University Press, s.282-283.
106 Dick Douwes “Modern History of the Nizari Ismailis of Syria”, Modern History of the Ismailis:-Continuity and Change in a Muslim Community ed.Farhad Daftary, Londra: I.B. Touris&Co Ltd.2014,
https://books.google.com.tr/books?id=sf9fAwAAQBAJ&pg=PT39&dq=Ismaili-+Alawis++-
relation+under+French+mandate+in+Syria&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwj675f-kdrMAhVFGCwKHRS9DgMQ6AEIIzAB#
v=onepage&q=Ismaili-%20Alawis%20%20relation%20under%20
French%20mandate%20in%20Syria&f=false
107 Moosa, a.g.e., s.283
108 Daniel Pipes, Greater Syria: The History of an Ambition, New York: Oxford University Press 1990, s.166-168.
109 Neep, a.g.e, s.33.
110 “French Syria, (1919-1946)”, Central Arkansas University http://uca.edu/politicalscience/dadm-project/
middle-eastnorth-africapersian-gulf-region/french-syria-1919-1946/(Çevrimiçi: 8 Mayıs 2016)
111 Cleveland, a.g.e., s.270.
112 Joshua Landis, “Shishakli and Druzes: Integration and Instransigence”, a.g.e., s.370.
113 Birgit Schaebler, “State(s) Power and the Druzes: Integration and the Struggle for Social Control”,
TheSyrian Land: Processes of Integration and Fragmentation: Bilād Al-Shām, ed. Thomas
Philipp, Birgit Schäbler, Stuttgart: Franz Steiner Verlag 1998, s.354-356.
114 Joshua Landis, “Shishakli and Druzes: Integration and Instransigence”, a.g.e., s.370.
115 Cleveland, a.g.e., s.249.
116 K. Fieldhouse. Western Imperialism in the Middle East 1914-1958, New York: Oxford University
Press, 2006, s.293.
117 “French Syria, (1919-1946)”, Central Arkansas University http://uca.edu/politicalscience/dadm-project/
middle-eastnorth-africapersian-gulf-region/fre nch-syria-1919-1946/(Çevrimiçi: 8 Mayıs 2016)
118 David Commins, David W. Lesch, Historical Dictionary of Syria, Maryland: Scarecrow Press 2014, s.137.
119 Fieldhouse, a.g.e., s.295.
120 “Syrian citizens general strike against France, 1936”,
http://nvdatabase.swarthmore.edu/content/syrian-citizens-general-strike-against-france-1936 (Çevrimiçi: 8 Mayıs 2016)
121 “Syrian citizens general strike against France, 1936”
http://nvdatabase.swarthmore.edu/content/syrian-citizens-general-strike-against-france-1936 (Çevrimiçi: 8 Mayıs 2016)
122 “French Syria, (1919-1946)”, Central Arkansas University,
http://uca.edu/politicalscience/dadm-project/middle-eastnorth-africapersian-gulf-region/french-syria-1919-1946/(Çevrimiçi:8 Mayıs 2016)
123 Jörg Michael Dostal, “Post-independence Syria and the Great Powers (1946-1958): How Western Power Politics Pushed the Country Toward the Soviet Union”
http://acuns.org/wp-content/uploads/2013/01/Syria-Paper-1946-1958-for-ACUNS-Conference-Website-12-June-2014.pdf (Çevrimiçi:3 Mayıs 2016)
124 Fieldhouse, a.g.e., s.296.
125 Leon Goldsmith, Cycle of Fear: Syria’s Alawites in War and Peace, New York: Oxford University Press 2015, s.64.
126 David Commins, David W. Lesch, Historical Dictionary of Syria, Maryland: Scarecrow Press 2014, s.32.
127 Hükümet merkezi Alman işgal döneminde Fransa’nın Vichy kentine alındığı için bu isim verilmişti.
128 “French Syria, (1919-1946)”, Central Arkansas University
http://uca.edu/politicalscience/dadm-project/middle-eastnorth-africapersian-gulf-region/french-syria-1919-1946/ (Çevrimiçi: 8 Mayıs 2016)
129 “French Syria, (1919-1946)”, Central Arkansas University
http://uca.edu/politicalscience/dadm-project/middle-eastnorth-africapersian-gulf-region/french-syria-1919-1946/ (Çevrimiçi: 8 Mayıs 2016)
130 Mansfield, a.g.e., s.324.
131 Cleveland, a.g.e., s.256-257.
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder