IRAK SAVAŞI SONRASI IRAK SON 20 YIL. TRİLYON DOLARLIK PETROL SAVAŞI -3

IRAK SAVAŞI SONRASI IRAK SON 20 YIL. TRİLYON DOLARLIK PETROL SAVAŞI  -3

Ebu Mus'ab Zerkavi'den sonra Irak Kaide'sinin başına Ebu Ömer El Bağdadi getirilmiştir. Bağdadi döneminde Irak direnişi en güçlü dönemlerini  yaşamış ve ABD ile birlikte Irak güvenlik güçlerine karşı büyük saldırılar gerçekleştirmiştir.

18 Nisan 2010 tarihinde El Kaide’nin Zerkavi’den sonraki lideri Ebu Ömer El Bağdadi ve Ebu Eyyüb El Mısri ABD-Irak ordusu işbirliğiyle düzenlenen saldırıda yaşamını yitirdi. Tikrit’te bir semtte toplantı halindeyken düzenlenen saldırı 24 saat süren büyük çatışmalara sahne oldu. Saldırıda bir ABD helikopteri düşürüldü ve her iki taraftan onlarca kişi öldü. Ağır bombardıman neticesinde El Kaide’nin 2 lideri ölü olarak ele geçirildi.[32]

1 Ay sonra Irak İslam Devleti şurası örgütün liderliğine Ebubekir El Bağdadi El Qarşi’nin getirildiğini duyurdu. Ebu Abdullah El Hüsni’de lider yardımcılığına getirildi. El Kaide Nasıruddin Abdullah Ebu Süleyman’ı da örgütün savaş bakanı yaptı. El Hayat gazetesinde yayınlanan ve güvenilir kaynaklara dayandırılan bir makalede örgütün yeni savaş emirinin Rus kolejinde okuduğu, Arapça, Fransızca, Rusça ve Farsça bildiği açıklandı.[33] Yeni savaş bakanı göreve gelir gelmez aynı günde 45 ayrı bölgede eylem yaparak[34] El Kaide’nin liderlerini kaybetmekle savaşı kaybetmediğini ve istediği zaman durumu tekrar lehine çevirebileceği mesajı verdi.

Ebu Hamza El Muhacir

ABD'ye karşı direnişin zirveye çıktığı 2007 yılında düzenlenen bir protestoda ABD'liler Bush'un zafer açıklamasının illüzyon olduğunu belirtiyorlar.

ABD'nin Stratejik Hataları

ABD'nin Irak savaşında yaptığı en büyük hatalardan biri de savaş sonrası net bir projesinin olmamasıdır. Geçmişte yapılan savaşları özellikle de 2. Dünya savaşını inceleyen uzmanlar bir ülkeyi işgal projesinin 2 aşamada olduğunda hemfikirler. Askeri operasyona harcanan enerji ve çaba savaş sonrası etkin bir güç (Kimilerine göre Kukla güç) oluşturmaya da harcanmazsa işgal her gün savaş yapılıyormuşçasına masraflı olur. Hitler sonrası yıkık halde ele geçirilen Almanya'da İngilizlerin izlediği inşa metodunun incelendiği Correlli Barnet imzalı bir raporda ABD'nin Irak'ın işgali sonrası karşılaşacakları temel sorunları göz ardı etmelerini başarısızlığın en büyük nedeni olarak görüyor.[35]

ABD güvenlik yetkilileri Irak savaşının ABD'nin teröre karşı savaşa odaklanmasını engelleme tehlikesinin farkındaydılar. Bush'un Irak savaşı tartışmalarında Afganistan'daki ABD kazanımlarının güvence altına alınmadan yeni bir savaşın zararlı olacağı dile getiriliyordu.[36] Ancak hiç kimse savaşın düşmanı bu denli cesaretlendireceğini tahmin etmemekteydi.

Başkan Bush'un görev tamamlandı açıklamasından 4 sene sonra ekonomik gidişatı ve savaşı protesto eden ABD halkı soruyor: Görev tamamlandı mı?

Irak savaşının ABD açısından en önemli zararı savaşın 11 Eylül'le elde edilen saldırıya uğramış masum ABD imajını tam tersine çevirmesidir. ABD'nin artan saldırgan söylemleri ve dış politikada kendi çıkarlarını önceleyen ve Avrupa Birliği dahil geleneksel müttefiklerini küçümseyen söylem ve politikaları siyasi arenada meşruiyet kaybetmesine neden olmuştur. Uluslararası ilişkilerde Amerikan lehine çifte standart, Uluslararası kanunlara saygı duymamak, saldırgan ve bencil dış politika ABD'nin devletler nezdince itibarını azaltmıştır. ABD'nin ahlaki değerlerinin de teröre karşı savaşla beraber buharlaştığı ve İnsan hakları, özel yaşama saygı gibi  temel prensiplerinin bizzat ABD yönetimi tarafından yıpratılmıştır.

Irak saldırısıyla aynı gün ABD Afganistan'da da büyük bir askeri operasyon yaparak:

1-Güç gösterisinde bulunmuş

2-Terörle savaşın devam edeceği mesajı vermiş.

3- Irak savaşı ile Afganistan savaşının aynı savaş olduğu ve teröre karşı yapıldığı mesajı vermiş

4-Birden fazla cephede savaşabileceğini göstererek Irak'a destek vermesi muhtemel güçleri uyarıp tehdit etmiştir.

2003'e kadar

1-Tora  Bora ve Afganistan-Pakistan sınırında sıkışan

2-Ağır bombardımanlar nedeniyle hareket kabiliyeti sınırlanan

3-Üst düzey liderlerini kaybederek iletişim ve koordine yeteneği azalan

4-Karşılaştığı yeni düşmanla Sovyetlere karşı savaş konseptiyle mücadele edilemeyeceğini sahada keşfeden Taliban ve El Kaide, Irak savaşına odaklanan ABD'nin bu zaafından maksimum derecede yararlanmış ve yeni savaş durumuna adapte olmuştur. ABD'nin Irak saldırısı Afgan direniş hareketine rahat bir nefes alma imkanı sunmuştur.

ABD başkanı George  W. Bush Mayıs 2002'de West Point'te yaptığı bir mezuniyet koonuşmasında ABD'nin hedeflerini şu şekilde tanımlamıştır.

"Amerika askeri gücünü  karşı  konulamaz ve meydan okunamaz bir seviyede tutmayı amaçlamaktadır. Amerika'ya karşı her türlü silahlanma çabası anlamını yitirmelidir. Ayrıca ekonomik alanda da rekabet edilemez boyuta gelmeliyiz"[37]

17 Eylül 2002 tarihli Ulusal Güvenlik Stratejisi raporunda da Bush "Amerikan askeri gücü  bu güce rekabet etmeyi amaçlayan her türlü yatırımı umutsuz ve akim bırakacak seviyede olmalıdır" demektedir.

ABD'nin önleyici saldırı doktrinini  oluşturan temel ifade ABD başkanı George W. Bush'un "Herhangi bir devleti ya da örgütü bize saldırı hazırlığındayken etkisiz hale getirmeliyiz"[38] ifadeleridir. 2002 yılı ABD Güvenlik Stratejisinin temel odak noktasını bu doktrin oluşturmaktadır. Ancak ABD için doktrinin uygulanmasına ortaya çıkan en büyük sorun düşman kuvvetlerin (küresel cihadçılar) bir çok milletten gelmeleri ve hedef alınacak bir devlete sahip olmamalarıdır.

"Asıl sorun düşmanımızı göremememiz. Bir ortaya çıkıyorlar bir  kayboluyorlar"

Bir çok ABD'li generalin yukarıdaki ifadeleri tıpatıp söylemiş olmaları ABD'ye meydan okuyan gücün muhkem bir üssünün olmayışının ABD açısından oluşturduğu soruna işaret etmektedir. Veziristan, Sahra Çölü,  Somali ve Yemen'in halk desteği yoğun olan bölgeleri gibi siyasal boşluğun bulunduğu bölgeler hariç cihadçıların hedef alınacak bir üssünün  bulunmaması ABD'nin önleyici saldırı doktrininin başarısız olmasının en önemli  nedenidir.

ABD'nin 11 Eylül sonrası uyguladığı dış politikanın ahlaki  ve ideolojik zeminini demokrasi ihracı oluşturmaktadır. 1. Dünya savaşı sonrası siyasal birliğe sahip olan müslüman halkların Wilson ilkeleri kullanılarak parçalanıp ulusal sınırlara bölünmesi süreci 21. Yüzyılda farklı bir varyantla devam etmektedir. Devam eden demokratikleştirme söylemi bazı uzmanlarca dişli Wilsonism olarak tanımlanmaktadır.[39] Komünizmin güç kaybetmesinden sonra demokratikleştirme söylemlerinin güç kazanması bir kapitalist değer olması nedeniyle oldukça normaldir. Ancak ABD'nin dış politikada ahlaki değerlere bağlı kaldığını söylemek mümkün değildir. ABD'nin dış politikasını ahlaki değerler üzerine inşa etmemesi aslında bu tür bir ahlaki bağlılığı geçersiz görmesinden kaynaklanmaktadır. ABD'li politika uzmanlarından Hans J. Morgenthau 1947 yılında ele aldığı makalesinde ABD'nin evrensel kurallara uygun bir dış politika belirlemesinin ulusal intihar anlamına geldiğini iddia etmektedir.[40]

ABD Askerlerinin Ahlaki Psikolojik Durumu

Neoconservatives'lerin en büyük yanılgılarından biri de askeri seçenekle terbiye ettikleri bir Irak'ın diğer İslam ülkeleri ve Kore gibi  ABD muhalifi güçlerin ABD tarafına geçip düşmanlıklarını sona erdireceklerine ve ABD taleplerine uygun reformlar yapacaklarına inanmalarıdır. Oysa süreç içinde ABD'nin Irak'ta karşılaştığı Sünni direniş ABD'yi küçük düşürmüş,  korku salma hedefini akamete uğratmış ve diğer ülkelerin ABD'nin zaaflarını kavramalarına ve düşmanlıklarını artırmalarına neden olmuştur. Mesela Kuzey Kore Irak savaşı sonrası ABD  ile  yakınlaşmak yerine askeri gücünü artırma yolunu tercih etmiştir.

ABD'nin hegemonya kurma ve tek kutuplu dünya dizaynı çabaları zayıf ülkelerin ABD karşıtı birlikleri oluşturmasına (Şangay Birliği gibi)  ve bu süper gücü dengelemek için yeni ittifak arayışlarına girmelerine neden olmaktadır. Bütün yükselen güçlerin aslında karşıt muhalefeti de geliştirdiği NeoCon'lar tarafından gözardı edilmiştir.

Amerika'yı Bekleyen Tehlike: Irak Sendromu

Askerlerinin çoğunu Irak'tan çeken ABD'yi aslında büyük bir fırtına beklemektedir. Vietnam'dan dönen .askerlerin yaşadığı Vietnam sendromu ABD'ye uzun yıllar tedavisi mümkün olmayan sosyal yaralara mal olmuştur. Yapılan araştırmalar Vietnam'dan dönen askerlerin bir çoğunun suçlara karıştığı, başarısız evlilikler yaptığı, çocuklarının davranış bozukluğunda ilk sırada olduğunu göstermektedir.[41]

ABD 2002 yılından 2007 yılına kadar Afganistan'da 1.5 milyon sivil ve askeri personel görevlendirmiştir. Vietnam savaşına oranla Irak ve Afganistan'daki askerlerin çok daha yoğun görev yaptıkları ve savaş sonrası travma yaşamalarının Vietnam savaşına göre çok daha muhtemel olduğu uzmanlar tarafından kabul edilmektedir.[42] Irak ve Afganistan'da "durursan kaybedersin stratejisi gereği 70 bin ABD askeri kontrat sürelerinden daha uzun süre görev yapmak zorunda kalmıştır. ABD ordusunda görevli evli askerlerin %20'si boşanma kararı almıştır.

"Savaş Gazileri'nin İntihar Etmesini Önleme Kanunu'nu" parlementoya teklif eden ABD senatörü Jim Moran'ın verdiği bilgilere göre her yıl 115 bin ABD askeri ya da gazisi intihara teşebbüs etmektedir. ABD'de intihar eden her 5 kişiden biri orduda görev yapmış ya da yapmakta olan personeldir.[43]

Irak direnişinin henüz olgunlaşmaya başladığı 2005 Temmuz 2005 yılında New England Journal of Medicine dergisinin yayınladığı verilere göre tedavi edilen ABD askerlerinden %17'sinde travma olduğu tespit edilmiştir.[44]

ABD askerlerinin  Irak'lı keskin nişancılar tarafından yeni yeni hedef alınmaya başlandığı ilk günlerden itibaren ciddi güvensizlik yaşadıkları ve her an hedefte olma ruh haliyle travmatik bozukluklar yaşadıkları bir çok çalışmada ortaya konulmuştur.  Henüz direnişin ABD askerlerini hedef aldığı operasyonların yeni yeni yaygınlaştığı  2004 yılının sonlarında yapılan bir araştırma her 6 ABD askerinden birinin (PTSD) (post-traumatic stress disorder) travmatik sorunlar yaşadığı ortaya çıkmıştır.[45] Daha sonraki süreçte direnişin etkisini 15 kat artırdığı hesaba katıldığında ABD askerlerinin yaşadığı  sorunları tahmin etmek zor olmayacaktır.

ABD Irak ve Afganistan'da toplam 2 milyon askeri dönüşümlü olarak görevlendirmiştir.[46] RAND tarafından hazırlanan rapora göre toplam 300 bin ABD askeri savaş sonrası travma yaşamaktadır.[47] Ayrıca yine RAND verilerine göre 390 bin ABD askeri bu iki savaşta travmatik beyin rahatsızlığı yaşamaktadır.[48] ABD Gaziler Kurumu'nun istatistiklerine göre Irak savaşından dönen askerlerin %40'ında travmatik rahatsızlık bulunmaktadır.[49]

Irak savaşı ABD'nin en uzun savaşıdır. 1. ve 2. Dünya Savaşları ve ABD iç savaşından daha uzun sürmüştür. 7 Mart itibariyle savaşta 60 bin ABD askeri yaralanmıştır. ABD'nin askeri kayıplarını gizlediği göz önüne alındığında bu rakamın çok daha fazla olduğu görülür.[50]

Sadece 2005 yılında ABD ordusunda 6200 kişi intihara teşebbüs etmiştir. Savaşın başından bu yana her gün 18 ABD askeri intihara teşebbüs etmektedir.[51]

Her gün 18 ABD askerinin intihara teşebbüs ettiğini ispatlayan CBS News tarafından ele geçirilen 2 resmi belge aşağıdadır. Belgelerde sağlık ekiplerinin her ay 1000 intihar teşebbüsünü ortaya çıkarıp engellediği yazıyor.

http://www.cbsnews.com/htdocs/pdf/VA_email_121507.pdf

http://www.cbsnews.com/htdocs/pdf/VA_email_021308.pdf?tag=contentMain;contentBody

Savaşın İnsani Bilançosu

ABD’nin Irak ve Afganistan'da yürüttüğü savaşta insani kayıpları da oldukça fazladır. Binlerce ABD askeri bu savaşta ölmüş on binlercesi de sakat kalmıştır. ABD’nin genellikle gerçeği yansıtmayan ve wikileaks belgelerinde de ortaya çıktığı gibi zaiyatları saklayan resmi belgelerine göre Irak’ta savaşın başından 2011 sonuna kadar öldürülen ABD askeri sayısı 4500’dür.

Pentagon sadece ABD askerlerinin ölümünü hesaba katarken, kontrat imzalayan paralı askerler ve özel güvenlik şirketlerinin kayıplarını zayiatlara eklememektedir. Aynı durum Afganistan için de geçerlidir. Mesela Afganistan’da 30 bin ABD askerine karşılık kontratla savaşan 77 bin ABD askeri bulunmaktadır. Bu 77 bine ait zayiatlar ABD tarafından hesaba katılmamaktadır.

Irak'tan çekildiğini iddia eden ABD ülkede 17 bin güvenlik şirketi askerinin kalmasını sağlamıştır. ABD ordusunu resmi olarak temsil etmedikleri için bir çok insan hakları ihlaline imza atan güvenlik şirketleri elemanlarının büyük bir çoğunluğunun yabancı ülke vatandaşı olması ABD askerlerinin ölüm oranını azaltmaktadır. ABD bu kontraktörlerin ölümünü kamuoyuna açıklamamakta ve Pentagon da askerleri ile alakalı hazırladığı yaralanma ve ölüm oranlarına bu kontraktörleri katmamaktadır. Güvenlik şirketleri bünyesinde de büyük oranda beyaz Amerikalı olduğu unutulmamalıdır.

Mesela sadece 2010 yılının ilk yarısında 250 özel güvenlik şirketine mensup asker, direnişçiler tarafından öldürülmüştür. Ancak Independent Institute verilerine göre özel güvenlik şirketleri ölü ve yaralı oranlarını açıklamama hakkına sahiptir.[52]

Pentagon verilerine göre Obama yönetimi döneminde Irak ve Afganistan'da görev alan güvenlik şirketi askeri sayısı %23 artmıştır. ABD Savunma Bakanlığı verilerine göre Irak ve Afganistan'da Ocak  2011 itibariyle 87,483'ü Afganistan 71,142'si Irak olmak üzere toplam 190 bin özel güvenlik elemanı bulunmaktadır.[53] Özel güvenlik şirketlerinin savaş bölgelerinde %50 oranında olduğu düşünülürse Irak  ve Afganistan'da toplam 400 bin ABD askerinin aktif görev aldığı ortaya çıkmaktadır.

ABD Ordusunda görevli özel güvenlik şirketi elemanı sayısı

ABD'nin Psikolojik Sınırı ve Zayiat Fobisi

Yapılan araştırmalar özellikle de Vietnam savaşından sonra ABD kamuoyunda zayiat fobisi bulunduğunu ABD halkının asker kaybının arttığı savaşlara desteğinin dramatik boyutta azaldığını göstermiştir. ABD kamuoyunun "beyaz Amerikalı" ölümlerine karşı hissettiği geleneksel hassasiyeti oldukça iyi analiz eden küresel cihad düşüncesi yanlıları yaptıkları açıklamalarda sürekli ABD askerlerinin bir hiç uğruna öldüklerine atıflarda bulunmaktadırlar. Savaşlarda bir askerin yaralanmasının hedef ülkeye ölümünden çok daha fazla zarar verdiği ve yaralı askerlerin toplumlara kümülatif yorgunluklar ve yüklere neden olduğu göz ardı edilmemelidir. Savaşın ilk yıllarında yapılan araştırmalar ABD kamuoyunun savaşta kaybetmeyi göze alacağı asker sayısının 1500 olduğunu göstermiştir. Oysa Irak savaşında ABD raporlarına göre 5 binden fazla asker ölmüş direniş hareketleri ise on binlerce askerin öldürüldüğünü  belirtmektedir.

70 Bin ABD Askeri Öldü

Bağımsız kaynaklar ABD Ordusunun Irak’taki kayıplarının 50 bini geçtiği Afganistan’da da 20 bini geçtiğini belirtmektedirler. Resmi rakamlara göre ise Irak ve Afganistan’da toplam 6350 ABD askeri can vermiştir. Irak ve Afganistan’da toplam yine resmi rakamlara göre 41. 820 ABD askeri yaralanmıştır. Pentagon 2007 itibariyle sitesine koyduğu verilerde Irak savaşında yaralanan asker sayısını 47 bin olarak açıklarken aradan geçen bir kaç ay içinde kamuoyunun gözü önünde bu rakamı 32 bine indirmiş ve geçerli bir gerekçe de açıklamamıştır.

ABD Irak ve Afganistan'da 400 bin asker görevlendirmiş  savaş boyunca bu sayı yüzbinlere ulaşmıştır.

ABD'NİN EKONOMİK MASRAFLARI VE ZARARLARI

Masraf ve Zarar Aynı Şey Mi?

Irak savaşında ABD'nin harcamalarına yönelik yapılan hesaplamaların eksik oluşu temel bir yanılgının sonucudur. Herhangi bir savaşta 2 tür harcama yapılmaktadır.

• Masraflar
• Zararlar

Bir savaşa harcanan nakit para, dolaylı yatırım, sevk edilen maddi potansiyeller harcamalar kısmına girerken savaşın neden olduğu istenmeyen masraflar da zararlar kısmında incelenir. Mesela 11 Eylül saldırılarında sadece 6 günde ABD borsaları tarihin en büyük kaybını yaşamış ve 1.4 trilyon dolar zarara uğramıştır. ABD'nin gelecek on yıllar boyunca saldırıda yaralananlara ödeyeceği tazminat, sağlık harcamaları ve maaş ödemeleri ise masrafları teşkil eder. ABD'nin Irak savaşında yaptığı masrafları genel olarak "Küresel Cihad"a karşı yürüttüğü operasyonlar başlığı altında inceledik.

ABD’nin 11 Eylül saldırılarından dolayı uğradığı yaklaşık ekonomik zarar aşağıdaki gibidir.

Zararın Nedeni	Miktarı
Saldırıların ilk haftasında ABD Boralarının toplam zararı	1.400 milyar dolar
Turizm kaybı ortalama(27 milyon turist)
Dünya Ticaret merkezi	4 milyar dolar
Pentagon’daki zarar	1 milyar dolar
Zarar gören alt yapı	13 milyar dolar
Acil fondan yardım	40 milyar dolar
Havacılık sektörüne yardım	15 milyar dolar
İlk iki ayda işini kaybeden 83 bin kişiden kaynaklanan zarar	17 milyar dolar
Sigorta şirketlerinin zararı	40 milyar dolar
New York kentinde alt yapı, kaybedilen işler, vergi zararları	95 milyar dolar
Havayollarının zarar nedeniyle kaybedilen vergi miktarı	10 milyar dolar
11 Eylül sonrası iç güvenliğe harcanan para	200 milyar dolar
Yaralıların tedavisi 10 yılda	3.920 milyar dolar
Ölen 3 bin kişiye ödenen tazminat	8.7 milyar dolar
Ölen 3 bin kişinin gelecekte üreteceği değer	7.8 milyar dolar
Saldırı ve tehditler nedeniyle artan kargo masraflarının oranı	234 milyar dolar
Kaybedilen yatırım sadece ilk 4 ayda GSMH’nın %3’ü	350 milyar dolar
Saldırılarda kullanılan 4 uçak	385 milyon dolar
Toplam	2. trilyon 525 milyar dolar

ABD’nin Cihadçı Hareketlerle Mücadelesinde Harcadığı Toplam Para

Harcamanın Nedeni	Miktarı
Amerikan kongresinin 2001- Eylül 2010 tarihleri arasında onay verdiği harcama	1 trilyon 121 milyar dolar
Irakta bu tarihten sonra harcanan	48 milyar dolar
Afganistan’da bu tarihten sonra harcanan	32 milyar dolar
Yaralı 200 bin askerin gelecekteki sağlık masrafları	350-700 milyar dolar ortalama 500 milyar dolar
Zarar gören askeri ekipmanın tamiri	Yılda 18 milyar dolar 10 yılda 180 milyar dolar
Toplam Tahmini	1 trilyon 880 milyar dolar

11 Eylül saldırıları ve Terörle Mücadele savaşının toplam maliyeti: 4 trilyon 400 milyar dolardır.

Bu rakamlar oldukça iyimser bakış açısıyla hesaplanmıştır. Saldırıların ve savaşın NATO ülkelerine, İngiltere’ye kısacası El Kaide’nin Haçlılar olarak nitelediği cepheye zararı ise hesaba dâhil edilmemiştir. Joseph E. Stiglitz tarafından hazırlanan bir raporda ABD’nin Irak savaşının maliyeti 3 trilyon dolar olarak hesaplanmıştır. Bu hesaba zarar gören askeri araçlar, ABD askerlerine ödenecek tazminatlar ve sağlık harcamaları da dâhildir. Bu rakam hesaba katılırsa ABD’nin bu savaşa ödediği bedel Afganistan, Yemen, Somali, Cezayir, Filipinler gibi bölgelerdeki masraflar da hesaba katılırsa 6 trilyon doları geçmektedir.

ABD’nin İslam Dünyasında Yürüttüğü Operasyonların Bedeli

Uzun vadeli sağlık masrafları

Son zamanlarda yapılan bir araştırmaya göre savaş nedeniyle yaralanan Amerikan askerlerinin tedavileri de oldukça yüksek meblağlara ulaşmaktadır. Araştırmaya göre sadece Irak’ta yaralanan Amerikan askerlerinin uzun vadede toplam sağlık masrafları 350 milyar dolar ile 700 milyar dolar arasında olacaktır. Ortalaması alındığında ABD, yarım trilyon doları sadece askerlerinin sağlık masraflarına harcayacak demektir. Yaralanan asker sayısının her geçen gün arttığı da düşünülürse sağlık masraflarının ilerde ABD için oldukça pahalıya mal olacağı açıktır.[54]

Askeri ekipman kayıpları

Savaşın henüz kızışmadığı ve Afganistan’da Taliban’ın henüz güçlenmediği -dolayısıyla Irak Savaşında zarar görmüş- 2006 yılında Pennsylvania’daki Letterkenny askeri depolarında bulunan savaştan zarar görmüş askeri araç sayısı 3080’dir. Bunların 550’si’ M1 tankları, 700’ü Bradley Fighting araçları 450’si askeri kamyonlar 160’ı M113 zırhlı personel taşıyıcılar, 220 M88 askeri araçları  ve 1000’i Humvee jiplerdir.[55]

Aradan geçen 5 yılda bu askeri araç kayıplarının en az iki kat arttığı artık ABD subayları tarafından da itiraf edilmektedir. Washington Post gazetesinin haberine göre ABD toplam askeri gücünün %40’ını Irak’a yığmıştır. 11 Eylül sonrası ABD ordusunun masrafları, saldırılar öncesine göre 10 kat artmıştır.[56] Düşürülen uçak, insansız uçak ve helikopterlerin sayısı ise bilinmemektedir. 2007 yılında sadece bir ayda 8 Apachi helikopterinin düşürüldüğü hesaba katılırsa bu oran da çok yüksektir. Bir Apachi helikopterinin sadece titanyum karışımlı pervanesi ABD’ye 320 bin dolara mal olmaktadır. ABD’nin iki savaşta tahrip olan askeri araçlarını tamir etmesi yılda 17-19 milyar dolara mal olacaktır. Savaştan önce ABD eskiyen araçlarının yenilenmesi ve tamiri için yılda 2.5 milyar dolar harcamaktaydı.[57]

Savaş öncesi yazılan makaleler ve bilimsel araştırmalarda Irak savaşında zarar görecek petrol alt yapısının dünya petrol üretiminde %4 oranında azalmaya neden olup dünya petrol fiyatlarına %40 zamma neden olacağı bunun da o dönemde varili 35 dolar olan petrolün varilini maksimum 50 dolara çıkaracağını ve bunun üstü bir fiyat artışının mümkün görülmediğini iddia etmektedir.[58]

ABD yetkilileri  savaş öncesi Irak Direnişini göz ardı ederek, belirledikleri savaş masraflarında yanılmışlardır. 16 Mart 2003 tarihinde Dick Cheney savaş öncesi, savaşın ABD'ye tahmini olarak 80 milyar dolara mal olacağını belirtmektedir. Brookings Enstitüsü analistlerinden Michael O’Hanlon savaşın maaliyetinin 40-50 milyar dolar olacağı ve her yıl 20 milyar ek masrafın olacağını iddia etmiştir. Beyaz Saray ekonomik danışmanı Lawrence Lindsay savaşın ABD'ye 100-200 milyar dolara mal olacağını tespit etmiştir.

ABD bütçe yönetimi şefi Mitch Daniel ise bu oranı "çok çok fazla" ifadeleriyle eleştirmiş ve maksimum 60 milyar dolar hesaplamıştır. Kongre Bütçe Yünetimi (CBO) savaşın aylık masrafının ABD'ye 1-4 milyar dolar olacağını belirlemiştir.[59] Ancak,  karşılaştığı direniş nedeniyle ABD ülkede sadece ayda 12 milyar dolar harcamıştır.

Irak’ta harcanan para ise gerçekte bundan çok daha fazladır. İlerde de açıklanacağı üzere Amerikan makamları savaşın gerçek maliyetini gizleme eğilimindedir. Bu nedenle terörle mücadelede birçok orta doğu ülkesine verilen askeri ve ekonomik destekler (kimilerine göre rüşvet), yaralı askerlerin sağlık masrafları ve diğer birçok masraflar yapılan bilânço hesaplarına eklenmemektedir. ABD her yıl Pakistan’a 1,5 milyar dolar yardım yapmaktadır. [60]

Şubat 2010 tarihi itibariyle ABD resmi rakamlarına göre Irak’ta harcanan para miktarı 704 milyar dolardır. Congressional Research Service (CRS) tahminlerine göre ekonomist  Joseph Stiglitz’in yaptığı çalışmaya göre ABD Irak’ta haftada yaklaşık 2 milyar dolar ayda ek masraflarla birlikte yaklaşık 12 milyar dolar harcamaktadır.[61]

ABD’nin Irak savaşının masrafları 12 yıl süren Vietnam savaşından fazladır. Kore savaşında harcanan miktarın ise iki katından fazladır. ABD 4 yıl boyunca devam eden II. Dünya Savaşı’nda 16,3 milyon Amerikan askerini savaşa dâhil etmiş ve bu günün parasıyla toplam 5 trilyon dolar harcamıştır. [62]

ABD Savaşlarının Maliyeti

1. Dünya Savaşı	2,896 Milyar Dolar
Vietnam Savaşı	494 Milyar Dolar
Kore Savaşı	335 Milyar Dolar
Irak Savaşı	3Trilyon Dolar[63] ABD Resmi Verileri 800 Milyar Dolar
Afganistan Savaşı	475 milyar dolar

Savaş öncesi yazılan makaleler ve bilimsel araştırmalarda Irak savaşında zarar görecek petrol alt yapısının dünya petrol üretiminde %4 oranında azalmaya neden olup dünya petrol fiyatlarına %40 zamma neden olacağı bunun da o dönemde varili 35 dolar olan petrolün varilini maksimum 50 dolara çıkaracağını ve bunun üstü bir fiyat artışının mümkün görülmediğini iddia etmektedir.[64] aşağıdaki tablo ABD'nin hesaplamalarında ciddi oranda yanıldığını göstermektedir.

Ham Petrol Fiyatları'nın Irak Savaşıyla Artışını Gösteren İstatistik[65]

Ham petrol fiyatlarındaki artışa paralel olarak ABD'nin artan masraflarını gösteren tablo[66]

Koalisyon güçlerinin Irak savaşına ne kadar masraf yaptığı tam olarak bilinmemekle beraber İngiltere'nin 4 yılda 8 milyar dolar harcadığı resmi olarak kabul edilmiştir.[67] Bu para harcanarak İngiltere'de 20 bin öğretmen 10 yıl boyunca istihdam edilebilirdi. Cihad yanlılarının, bu ülkelere güvenlik masraflarını artırmak suretiyle verdiği maddi zarar ise geniş bir ekonomi araştırması sonucu ortaya çıkarılabilir.

ABD'nin savaş nedeniyle krize girdiğini işleyen bir karikatür

ABD Irak savaşında görevlendirdği askerlerine gelecekte toplam 422-717 milyar dolar sağlık harcaması ve tazminat masrafı yapacaktır.[68] Bu oran Türkiye Cumhuriyeti devletinin 3.5 yıllık gelirine eşittir.

Bazı uzmanlar ABD'nin terörle mücadelede toplam zararını 3.2 ile 4 trilyon dolar arasında hesaplanmaktadır.[69]

ABD'nin zararlarını makroekonomik verileri dikkate alarak inceleyen kongre belgesi[70]

ABD'nin İslam dünyasında düzenlediği operasyonlara harcadığı kogre onaylı para toplam:1.376 trilyon dolardır.

Reuters’in raporuna göre Aralık 2009 tarihi itibariyle Amerika’nın Irak ve Afganistan’da yaptığı net harcamalar 1 trilyon doları aşmıştır. Amerikan kongresi 2001- 2008 tarihleri arasında 1 trilyon 75 milyar dolar tutarında harcama yapılmasını kabul etmiştir. Savaşın öngörülmeyen masrafları, dolaylı zararlar, uzun vadeli sağlık harcamaları ve örtülü ödenekten yapılan masraflar da göz önüne alındığında bu oran çok daha fazladır. Her bir Amerikan askerinin yıllık harcaması, donanımı ve askeri masrafları neredeyse 1 milyon doları bulmaktadır. Buna göre Obama’nın Afganistan’a gönderdiği 30 bin ek askerin ilk elden ABD’ye maliyeti 33 milyar dolardır.[71]

ABD’nin sadece Irak ve Afganistan’da polis eğitmek için harcadığı miktar 48 milyar dolardır. Obama yönetimi kongreden 2011’de Afgan polisleri eğitmek için 11,6 milyar dolar daha talep etmeye hazırlanıyor.  ABD’nin savaşlarda verdiği askeri zayiatları araştıran bir rapora göre ölen her bir Amerikan askerine karşılık 16 Amerikan askerinin yaralandığı, toplam 200 bin Amerikan askerinin şimdiye kadar hastanelerde tedavi gördüğü belirtilmiştir. Bu yaralıların gelecekteki sağlık masrafları 700 milyar doları bulacaktır.[72]

Joseph E. Stiglitz tarafından hazırlanan bir raporda ABD’nin Irak savaşının maliyeti 3 trilyon dolar olarak hesaplanmıştır. Bu hesaba zarar gören askeri araçlar, ABD askerlerine ödenecek tazminatlar ve sağlık harcamaları da dâhildir.

Joseph Stiglitz: Nobel Ekonomi Ödülü Sahibi

11 Eylül ve Irak Savaşı Sonrası Küreselleşen Direniş Olgusu ve Sonuçları

• Irak savaşı petrolü 35 dolardan alan ABD ve Avrupa'nın artık 110 dolardan almasına neden olmuştur.
• ABD ve Batı'nın medeniyetini ayakta tutan sembol değerler olan Demokrasi, İnsan Hakları ve Liberalizmin darbe almasını yıpranmasını ve güvenilirliğini yitirmesini sağlamıştır.
• ABD ve Avrupa'nın askeri teknolojilerinin ve zaaflarının Çin, Rusya gibi rakip ülkeler tarafından gözlemlenmesini, silah teknolojisinin kopyalanmasını sağlamıştır.
• Batı ve ABD'ye yönelik saldırı tehditleri bu ülkelerin iç ve dış güvenlik masraflarını bariz bir şekilde artırmıştır.
• Savaş bütün dünyada Batı'ya karşı büyük bir öfkeye neden olmuş ve İslam dünyasında kemikleşmiş bir ABD karşıtlığı üretmiştir. Bu muhalefet ve nefret kişisel ilişkilerden ticari ilişkilere kadar Batı ülkeleri ile İslam dünyasını ayırmıştır.
• Savaşın neden olduğu öfke İslam dünyasındaki ABD ve Batı lobilerine, şirketlerine, (boykotlar sebebiyle marka ve ticaretlerine) devletlerden alacakları ihalelere kadar geniş bir ölçekte zarara neden olmuştur.
• İslam dünyasında Yeni Dünya Düzenine karşı savaşı bir yöntem olarak kabul eden her türlü direnişçi harekete Irak savaşı tecrübe, savaşçı eğitme,  motivasyon ve silah elde etme bakımından büyük fırsatlar sunmuştur.
• Bütün dünyada serbestçe dolaşabilen ABD halkının artık ABD de dahil olmak üzere süper güç olmanın kendilerine sunduğu büyük öz güven ve rahatlığı kaybetmelerine neden olmuştur. ABD vatandaşlarının İslam ülkelerinde rahat dolaşamamaları misyonerlik, ticari yatırımlar, lobi faaliyetleri gibi ABD açısından önem arzeden projelerinin zarar görmesine neden olmuştur.
• Normalde İslam dünyasına karşı motivasyon ve birlikteliğe sahip olan Batı'nın bu siyasi işbirliğini artıran savaş İslam dünyasında halklar arasındaki empati, İslami Hareketler arasındaki  yardımlaşmayı artırmıştır. Bir düşmana karşı mobilize olan İslami Hareketler savaş nedeniyle güç ve kader birlikleri yapmışlar, siyasi bilinç kazanmışlar ve düşmanın hissettirdiği tehdit nedeniyle psikolojik ön yargıları büyük oranda terkedip yardımlaşma yoluna gitmişlerdir.
• Şii dünyanın Sünni dünya projelerine karşı açık mesafe ve muhalefeti ve gerektiğinde ABD gibi bir düşmanla yardımlaşmayı stratejik çıkarlarına uygun bulduğu ortaya çıkmış bu İslam dünyasına zarar verecek mezhebi ihtilafları artırmıştır. Irak'ta ABD yanlısı tutum gösteren Şiiler'in nüfusu ülkenin %'60'ına tekabül etmesine rağmen ABD'ye karşı 2 ay savaşıp daha sonra ABD'nin kurduğu parlementoya giren Sadr hareketinin bu muhalefeti dışında ABD'ye karşı direnen hiç bir Şii örgüt yoktur.
• ABD ve Avrupa yeni bir hastalık sayılan IRAQ Syndrome ile karşılaşmış ve en iyimser rakama göre savaşta 60 bin ABD askeri yaralanmıştır. 60 bin aileyi ilgilendiren bu sorun ABD'de sosyolojik sıkıntılara neden olmuştur.
• ABD savaşta yaralanan ve sakat olan on binlerce ABD askerinin tedavisi için askerler ölünceye kadar milyarlarca dolar harcamak zorundadır.
• Irak savaşı İslam dünyasında İran ve diğer Şii hareketlerin güçlenmesine neden olmuş Müslümanların %12'si gibi bir azınlık olan Şii'lerin İslam dünyası içinde bir tür iç muhalefet oluşturmalarına neden olmuştur. Nitekim Suriye'de Sünni projeye karşı İran, Irak, Lübnan(Hizbullah) ve Yemen (Husi'ler) şiilerinin ortak tavır alıp Esad'ı desteklemeleri bunun en açık göstergesidir. Bundan sonra herhangi bir Sünni kazanımının da aynı biçimde içerden bir Şii muhalefetle karşılaşması kuvvetle muhtemeldir.
• ABD Irak savaşı nedeniyle 3 trilyon dolar harcamıştır. Bu gün Yunanistan'ın krizden kurtulması için 90 milyar dolar yeterlidir. Türkiye 30 yıl boyunca Kürdistan İşçi Partisi(PKK)'ne karşı sürdürdüğü savaşta toplam 130 milyar dolar harcamıştır.[73] Savaşın Türkiye ekonomisine verdiği zarar göz önüne alındığında Irak savaşının ABD ekonomisine zararı daha net görülecektir. Türkiye Cumhuriyeti'nin bir senede ürettiği toplam gelir 630 milyar dolardır. ABD Irak savaşında Türkiye'nin 5 yıllık gelirini  harcamıştır. Avrupa ülkelerinin ödediği masrafları tespit etmek oldukça güçtür. Ancak bir çok ekonomi uzmanının küresel ekonomik krizin en önemli nedeninin Irak ve Afganistan savaşı olduğunda hemfikirdir.
• Savaş boyunca basit silahlarla savaşan başta El Kaide olmak üzere direnişçiler karşısında aldığı darbeler ABD'yi, uluslararası camiada küçük düşürmüş,  süper güç olma iddiasını tartışmaya açmıştır.
• ABD'nin savaşlarda aldığı zayiatlar başarılı ölüm araçları olduğunu iddia ettiği bir çok silahının zaaflarını ortaya koymuş bu silahları başka ülkelere satması büyük oranda azalmıştır. Mesela kurşun geçirmez ya da mayının zarar vermediğinin iddia ettiği  Abram ve M1A2 tankları savaşlarda direnişçilerin ürettiği komplike mayınlardan zarar görmüştür.

• Savaşta aldığı zayiatlar İslam Dünya'sının ABD ve Batı'ya karşı hissettiği korku ve aşağılık kompleksinin azalmasına neden olmuş ABD'nin karşı koyulabilir bir güç olduğunu göstermiştir. Müslümanların öz güvenini artırmış, ABD ordusunun yenilmez imajını zedeleyip öz güvenini azaltmıştır. Savaşta El Kaide karşısında aldığı zayiatlar ABD'nin geleneksel muhalifleri olan Çin ve Rusya gibi ülkelerin cesaretini artırmıştır.
• Amerika rüyası artık neredeyse hiç gündeme gelmemektedir.
• Bir İslam ülkesinin işgal etmenin oradaki baskıcı bir rejimin ordusunu yenmekten ibaret olmadığını, savaş sırasında baskıcı rejimle işbirliği yapmasalar bile halkların daha sonra işgal güçlerine düzenli ordudan çok daha uzun süren ve çok daha zarar veren bir direnişi tetiklediğini  göstermiştir.
• ABD  ve Batı'nın İslam dünyası başta olmak üzere her ülkeden getirdikleri binlerce zeki öğrenci ve bilim adamını istihdam ettikleri, teknolojik üstünlüklerini küresel zeka potansiyelini ülkelerinde toplamakla edindikleri bilinen bir gerçektir. Sadece ABD 11 Eylül saldırılarından sonra binlerce yüksek lisans ve doktora öğrencisi kaybetmiştir.
• Hava Alanları ve limanlarda alınan üst düzey güvenlik önlemleri ABD  ve batı'da hayatı zorlaştırmış,  halkta menuniyetsizliği artırmış özel yaşama saygıyı azaltıp özel yaşama saygı, İnsan Hakları, Düşünce özgürlüğü gibi Batı değerlerinin altını oymuş ve inandırıcılığını zedelemiştir. Hava alanlarındaki güvenlik önlemleri

Bir ABD Havaalanından Görünüm

• Havaalanları, limanlar ve sınırlarda alınan üst düzey güvenlik önlemleri sebep oldukları ekonomik masrafların dışında  özellikle ithalat ve ihracatta formalitlerin artmasına, sürecin yavaşlamasına neden olmuştur. Sadece Yemen El Kaide'sinin  ABD'ye bilgisayar tonerleri içinde gönderdiği bombalı paketler nedeniyle ABD binlerce yeni nesil X Ray cihazı almak zorunda kalmış, binlerce işçi ile limanlara giren her ürünü teker teker kontrol etmeye başlamıştır. Saldırı el kaideye ... dolar ABD'ye ise 70 milyar dolara mal olmuştur.
• Irak savaşı El Kaide'ye şehir savaşları noktasında oldukça ciddi tecrübe sunmuş bu tecrübeler Yemen ve Somali de oldukça etkin biçimde kullanılmıştır.

Irak savaşı ABD karşıtı İslami güçlere: savaşçı yetiştirmek, yeni yöntemler, savaş araçları ve taktikler geliştirmeki test etmek ve bu tecrübeyi Afganistan başta olmak üzere başka ülkelere taşımak konusunda oldukça etkili olmuştur.

ABD'nin Irak'taki başarısızlığının en önemli nedenlerinden biri de düşman merkezli düşünememesidir. İslamcı direniş, ABD'yi  ekonomik yükü ağır bir savaşa sokup uzun vaadede ekonomisini çökertme, ahlaki meşruiyetini yok etme,  sosyal sorunlar yaşamasına neden olma, istihbaratını askeri ve siyasi becerilerini ve tüm potansiyellerini uzun sürecek savaşa yönlendirip düşmanın başka alanları ihmal etmesini sağlama stratejisi aslında oldukça  başarılı biçimde yürümektedir. Henry Kissinger'in dediği gibi  bir gerilla savaşında unuttuğumuz bir şey var. O da eğer gerillayı mağlub edemediysek bu demektir ki savaşı kaybediyoruz.

"Gerilla eğer mağlup olmadıysa savaşı kazanıyor demektir. Konvansiyonel ordu eğer zafer kazanmadıysa yeniliyor demektir."

Henry Kissinger

Usame Bin Ladin 2004 yılında yaptığı bir açıklamada Irak savaşını ABD'ye zarar vermek için büyük fırsat olarak tanımlamış ve "Amerika'ya askeri ve ekonomik zarar vermek için Irak şu an en güzel yerdir. Daha sonra pişman olmamak için Irak cihadımıza odaklanmalısınız"

Eymen El Zevahiri de 2004 yılında yaptğı açıklamasında "Amerika'nın Irak'ta yenilgisi oldukça yakındır. ABD iki ateş arasındadır. Savaşa devam etse ölünceye kadar kan kaybedecek Irak'ı terketse her şeyi kaybedecek."

Görüldüğü gibi küresel cihadçılar Irak savaşını ABD çıkarlarına zarar vermek için en güzel ortam olarak değerlendirmiş ve ABD'nin kalmasının da çekilmesinin de onların yararına olacağını  tespit etmişlerdir.

Kim Afgan-Rus savaşını bitiren savaşçıların Amerika'yı yeni hedef seçeceğini bilebilirdi? Kim Çeçen savaşının bütün Kafkasya'da global cihad düşüncesini yayacağını ön görebilirdi? Kim ABD'nin Arabistan'a açtığı askeri üssün Usame Bin Ladin tarafından İslam aleminin işgal edilmesi olarak yorumlanacağını düşünürdü? Bu günün  Küresel Cihad Liderlerinin dünün Afganlı direniçşileri olduğunu unutmamalıyız.

(Irak savaşının ABD'ye uzun vaadede vereceği zararın oldukça pahalı olacağını belirten Thomas Hegghammer)[74]

---

[1] Sheldon Rampton and John Stauber, Weapons of Mass Deception: The Uses of Propaganda in Bush’s War on

Iraq, (New York: Tarcher/Penguin, 2003). alıntı: The US Invasion of Iraq: Explanations and Implications Raymond Hinnebusch a a St Andrews University, St Andrews, Scotland

[2] Cronin, Audrey Kurth, Walter Pincus and Dana Priest, “Spy Agencies’ Optimism On Al Qaeda Is Growing: Lack of Attacks Thought to Show Group Is Nearly Crippled,” The Washington Post, May 6, 2003, p. A16.

[3] Two Years After 9/11: A Balance Sheet,

Daniel Benjamin special report 111 UNITED STATES INSTITUTE OF PEACE www.usip.org S 3

[4] Cronin, International Institute for Strategic Studies, Strategic Survey 2002-2003 (Oxford University

Press, May 2003), p. 9.

[5] CIA World Factbook 2005, “Iraq,” accessed at www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/iz.html.

[6] ALTERNATIVE ESTIMATES FOR DEATH TOLLS MODERN CONFLICTS DATABASE: Unniversity of Massachusetts Amherst

[7] Jan Nederveen Pieterse, ‘Hyperpower exceptionalism’ in: Globalization or Empire (London: Routledge,2004), pp. 121–141.

[8] WARS OF IDEAS AND THE WAR OF IDEAS:  Antulio J. Echevarria http://www.StrategicStudiesInstitute.army.mil/ Sayfa 8- 25-26-27

[9] THE AMERICAN PUBLIC ON INTERNATIONAL ISSUES  Study Finds Widespread Misperceptions on Iraq  Highly Related to Support for War  October 2, 2003

[10] Justin Levis, Television, Public Opinion and War in Iraq, S 304

[11] Alcorn G (2002) Civilian deaths no cause for concern. Sydney Morning Herald 12 January/ INTERVENTION SYMPOSIUM Forum on the American Invasion of Iraq Organizer: Gearóid Ó Tuathail (Gerard Toal) “Collateral Damage” from Cambodia to Iraq Ben Kiernan1 Department of History, Yale University, New Haven, CT, USA; ben.kiernan@yale.edu

[12] New York Times 3 December 2001

[13] INTERVENTION SYMPOSIUM

Forum on the American Invasion of Iraq Organizer: Gearóid Ó Tuathail (Gerard Toal) “Collateral Damage” from Cambodia to Iraq Ben Kiernan1, Department of History, Yale University, New Haven, CT, USA; ben.kiernan@yale.edu,New York Times 3 December 2001

[14] MARIELLEN DIEMAND THE MEDIA & IRAQ: WAR COVERAGE ANALYSIS S. 3

[15] The Media Go to War July/August 2003 TV News Coverage of the War in Iraq Sayfa 5 Volume XVII Number 2

[16] Media development in Iraq An overview of international support 2003-2005 S 3

[17] Mass Media and the Battle for Public Opinion in the Global War on Terror: Violence and legitimacy in Iraq Greg SIMONS S 10

[18] Andrew Linder  Embedded Reporting Influences War Coverage, Study Shows, Penn State News, www.psu.edu/ur/2006/embedreporting.html, 11 August, 2006

[19] Mass Media and the Battle for Public Opinion in the Global War on Terror: Violence and legitimacy in Iraq Greg SIMONS S 5

[20] http://yenisafak.com.tr/Dunya/Default.aspx?t=18.05.2009&i=187084

[21] http://www.yakindoguhaber.com/HD6617_ebu-omer-el-bagdadinin-itiraflari-yayimlandi.html

[22] Middle East Critique dergisi. Dergiye ulaşmak için tıklayınız: http://www.tandfonline.com/toc/ccri20/current

[23] American Academy of Arts and Sciences War with Iraq Costs, Consequences, and Alternatives S 5

[24] JESSICESSICA T. MATHEWS

PRESIDENT

CARNEGIE ENDOWMENT FOR INTERNATIONAL PEACE S 4

[25] Tevbe Suresi 36

[26] Ali İmran Suresi 103

[27] Şura Suresi 39

[28] The US Invasion of Iraq:  The American Way of War and the Dilemmas of Counterinsurgency Oxford University Press, 2007.

[29] For Immediate Release Office of the Press SecretaryJuly 24, 2007 Fact Sheet: Al Qaeda in Iraq S 2

[30] ABD Kongre Raporu No: RL32217 , Kenneth Katzman , Al Qaida’s Foreign Fighters in Iraq. Harmony Project. Combating Terrorism Center at

West Point.

[31] Two Years After 9/11: A Balance Sheet,

Daniel Benjamin special report 111 UNITED STATES INSTITUTE OF PEACE www.usip.org

[32] Reuters, Mayıs 16, 2010, Https://www. Siteintelgroup.com/Pages/Default/.aspx,

[33] Intelligence and Terrorism Information Center Mayıs 2010

[34] http://www.nytimes.com/2011/08/16/world/middleeast/16iraq.html

[35] Post-conquest Civil Affairs: Comparing War’s End in Iraq and in Germany Correlli Barnett February 2005 The Foreign Policy Centre,The European Think Tank S 9

[36] American Academy of Arts and Sciences War with Iraq Costs, Consequences, and Alternatives S 29

[37] The Bush Doctrine and the Iraq War: Neoconservatives vs. Realists Michael C. Williams University of Wales, Aberstywyth

[38] The National Security Strategy of the United States, Washington, D.C., September 2002

(www.whitehouse.gov/nsc/nss.html).

[39]Aberstywyth/  Mearsheimer, “Hans Morgenthau and the Iraq War,” p. 2.

[40] Aberstywyth/  Hans J. Morgenthau, “Another 'Great Debate': The National Interest of the United States," American Political Science Review 46 (December 1952), p. 972.

[41] Another Emerging “Storm”: Iraq and Afghanistan Veterans with PTSD in The Criminal Justice System William B. Brown S 5

[42] Another Emerging “Storm”: Iraq and Afghanistan Veterans with PTSD in The Criminal Justice System William B. Brown S 10

[43] Falls Church News Press 2007

[44] Brain Injury and War in IRAQ, Brain Injury Association of Oregon

February 3, 2005

[45] http://www.wsws.org/articles/2004/jul2004/post-j09.shtml

[46]THE COSTS OF WAR SINCE 2001:  IRAQ, AFGHANISTAN, AND PAKISTAN Eisenhower Study Group  Eisenhower Research Project  June 2011 S. 2

[47] http://www.rand.org/pubs/research_briefs/2010/RAND_RB9509.pdf  http://www.rand.org/news/press/2008/04/17.html

[48] http://www.rand.org/pubs/research_briefs/2008/RAND_RB9336.pdf

[49] Another Emerging “Storm” Iraq and Afghanistan Veterans with PTSD in The Criminal Justice SystemWilliam B. Brown S 30

http://www.mirecc.va.gov/VISN16/docs/Invisible_Wounds_of_War_RAND_Tanielian_and_Jaycox.pdf

[50] “Blueprint for Change: Obama and Biden’s Plan for America,” Obama for America, 2008, p. 68. Available online

at www.barackobama.com/pdf/ObamaBlueprintForChange.pdf.

[51] http://www.cbsnews.com/stories/2008/04/21/cbsnews_investigates/main4032921.shtml

[52] Iraq, Afghanistan, War, and Money: A Look at Two Presidencies ANTHONY GREGORY Research Analyst, The Independent Institute Independent Institute Working Paper Number 77 March 7, 2011 S. 7

[53] What Price War? Afghanistan, Iraq, and the Costs of Conflict Anthony Gregory S 11

[54] ^ "Flight Path Study – American Airlines Flight 77" (PDF). National Transportation Safety Board. February 19, 2002.

[55] http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/12/04/AR2006120401347.html

[56] http://en.wikipedia.org/wiki/Financial_cost_of_the_Iraq_War

[57] http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/12/04/AR2006120401347.html

[58] Gary S. Becker. Business Week. New York: March 17, 2003. , Iss. 3824; pg. 30.

[59] Iraq: U.S. Military Operations,Updated March 31, 2003

Steve Bowman Specialist in National Defense Foreign Affairs, Defense, and Trade Division S. 13

[60] The Economic Effects of 9/11: A Retrospective Assessment September 27, 2002 Gail Makinen, CoordinatorSpecialist in Economic Policy Government and Finance Division  S26

[61] http://en.wikipedia.org/wiki/Financial_cost_of_the_Iraq_War

[62]http://www.timesonline.co.uk/tol/comment/columnists/guest_contributors/article3419840.ece

[63] Joseph E. Stiglitz and  Harvard professor Linda J. Bilmes

[64] Gary S. Becker. Business Week. New York: March 17, 2003. , Iss. 3824; pg. 30.

[65] http://fconsmod.blogspot.com/2011/03/off-shore-oil-production.html/ Domestic Crude Price Chart

[66] THE ECONOMIC COSTS OF THE IRAQ WAR:  AN APPRAISAL THREE YEARS AFTER  T HE BEGINNING OF T HE CONFLICT Linda Bilmes Kennedy School, Harvard University  And Joseph E. Stiglitz  University Professor, Columbia University Sayfa 21

[67]

Iraq Analysis Group, March 2007

The Rising Costs of the Iraq War

[68] The Iraq War Ledger

A tabulation of the human, financial and strategic costs

By Matthew Duss, Peter Juul, and Brian Katulis   May 6, 2010 S 3

[69] THE COSTS OF WAR SINCE 2001:  IRAQ, AFGHANISTAN, AND PAKISTAN Eisenhower Study Group  Eisenhower Research Project  June 2011 S. 8

[70] THE COSTS OF WAR SINCE 2001:  IRAQ, AFGHANISTAN, AND PAKISTAN Eisenhower Study Group  Eisenhower Research Project  June 2011 S. 8

[71] http://www.reuters.com/article/idUSN2611591520100126

[72] http://www.democracynow.org/2007/2/6/hidden_costs_of_war_long_term

[73] http://www.egm.gov.tr/temuh/terorizm10_makale4.htm

[74] Global Jihadism After the Iraq War

Thomas Hegghammer Sayfa 22

http://www.pressmedya.com/dosya/6266/irak-dosyasi-2-bolum.html

..

http://www.pressmedya.com/dosya/6266/irak-dosyasi-2-bolum.html

..