Osmanlı'da Egemen Kürt yapılanması ve Koçgiri İsyanı (2)

Osmanlı'da Egemen Kürt yapılanması ve Koçgiri İsyanı (2)

Eser Özaltındere,


Koçgiri isyanını bastıran Nureddin Paşa (solda), Mustafa Kemal'le birlikte.


II. Abdülhamid'in Hamidiye Alayları

II. Abdülhamit'in "Hamidiye Alayları" yapılandırmasındaki "temel unsurları" kabaca şöyle sıralayabiliriz;

a) Sünnilik (ya da Şafilik); yani Osmanlı'nın "ümmet ideolojisinin" başat "mezhepsel değerleri,"

b) Feodalite ve bu sosyo-ekonomik yapının temel parametreleri olan "Kürt feodal aileleri ile onların aşiretleri,"

c) Hilâfet ve saltanata bağlılık.

Abdülhamit ayrıca, "Kürt aşiret aristokrasisi'nin" payitahta olan bağlılıklarını garantiye alabilmek amacıyla çocuklarının eğitimi için İstanbul'da "aşiret okulları" da açtırmıştır. Böylelikle "geleceğin feodal Kürt beylerinin" padişahın "kapıkulları" olarak hizmet etmelerini sağlama almayı hedeflemiştir. Bu da bir anlamda, bu "Kürt beyzâdelerin" "endurun" okullarında "Osmanlı devşirmesi" hâline getirilmesinden başka bir şey değildir. Nitekim, Kızıl Sultan Sünni Kürt beylerine "Hamidiye alayları paşalıkları" veya rütbeler bahşederken, bunların "eğitimli" mahdumları da daha sonra bölgelerinde kaymakamlık, bucak müdürlü ğü gibi görevlere atanmışlardır. Bu eğitimlerin diğer bir boyutu da, Osmanlı'nın ulus devletlere bölünerek parçalanması sürecinde " Kürt milliyetçiliğinin" bu "beyzâdeler" arasında filizlenmesine zemin hazırlamış olmasıdır.

Hamidiye Alaylarının kuruluşunda dikkate alınan diğer bir "yenilik" de; bölgedeki eski feodal beyler ile hanedanların nüfuzların kırılmasına yönelinmesi ve oralarda süreç içerisinde "kalabalıklaşmış ve güçlenmiş" "farklı aşiretlerin" öne çıkarılarak teşkilatlandırılmasıdır.

Böylelikle Abdülhamit, kendisine bağlı yeni bir "feodal Kürt aristokrasisi" yaratmayı amaçlamıştır.

Koçgirililerin Kimliği

Koçgiri isyanı da bu çerçeve içerisine oturtulduğunda daha doğru bir şekilde kavranabilir. Baki Öz'ün araştırmasına göre Koçgiriler bir "aşiretler  konfederasyonu" olup Alevidirler ve Dersim aşiretler grubuna dâhildirler. Bu konfederasyon Erzincan Refahiye ve Sivas İmranlı merkezlidir. 
Buralara Dersim'den göç ederek gelmişlerdir. İzol ve Şeyh Hasan aşiretlerine dayanmaktadırlar. Bunların Dersim'e gelişleri ise Orta Asya'dandır. Kırmançca konuşurlar. Koçgiri Aşireti bir konfederasyon olduğuna göre bünyesinde farklı etnik kökenden gelen aşiretler de bulunmaktadır. 
Fakat, içerisindeki "Kürtleşmiş Türkmen" aşiretleri, bu konfederasyonun "ana nüvesini" teşkil ederler. Türkolog Irene Melikoff bunların törelerinin Orta Asya'ya kadar uzanan "Türk töreleri" olduğunu belirtir. Asya'nın "al inanışının", ölüm adetlerinin, "on iki hayvan takvimi"nde bayram ve özel günlerin Koçgiriler arasında yaygın olduğunu ifade eder. Koçgiriler, Osmanlı arşivlerinde "Kürtleşmiş göçer Türkmen" anlamındaki "ekrat taifesinden" şeklinde geçer. Vedat Şadillili bu aşiretin "eski bir Türkmen aşireti" olarak "öz be öz Türk" olmakla birlikte, Türkçenin yanında Kürtçe de konuştuklarını dile getirir. Prof. Tankut Koçgirilileri "Dersim Zazaları" grubuna sokar ve "Türk olduklarını" vurgular. Şükrü Seferoğlu bunların Tanrıdağları "Koçungar" bölgesinde bir şubelerinin bulunduğunu ve "Karlukların" bir boyu olduğunu iler sürer. Diğer taraftan hayvancılıkla uğraşan "göçer Türk topluluklarındaki" Karakoyunlular ve Akkoyunlular da olduğu gibi "koyun figürü" ile bağlantılı "koç" adının bir aşiret adı bağlamında öne çıkması da bu aşiretin "Türk soylu" oluşunun göstergelerin den biridir. Nitekim, bir görüşe göre bu aşiret adı "Koç kırı" ya da "Koçu kırlı", yani "kır renkte koçu olan" anlamına da gelmektedir.

"Etnik köken" konusunda farklı görüşler olmasına rağmen Koçgirilerin Alevi olduklarıyla ilgili görüş sahipleri arasında hiçbir anlaşmazlık yoktur. Demek ki, ilk bölümde açıklandığı şekliyle, "Türk soylu" bu aşiret; Yavuz'dan itibaren "devşirme Osmanlı'nın" izlediği "Kürt yanlısı" politikalar sayesinde, "Kürt Kırmançların" bölgede "egemen bir güç" haline gelmesi sonucunda Osmanlı'nın "Alevi Türkmen düşmanlığından" dolayı ücrâ köşelerde kendini saklama ihtiyacı duyarak "dilini kaybetmiş" ve "Kırmançlaşmıştır."

Koçgiri isyanı

Koçgiri bölgesinde başlatılan isyan Ekim 1920 ile Haziran 1921 arasında gerçekleşmiş ve yaklaşık 8-9 aylık bir süreci kapsamıştır. Hatta hazırlık 
safhalarıyla 1920'lerin başlarına kadar gerilere götürmek de mümkündür. Çünkü, Hüseyin Abdal Tekkesi'nde aşiret reisleriyle yapılan ve "bağımsızlık" andı içilen toplantı 1920'lerin başlarındadır. Bu isyan enteresandır, tam da "Ulus Devlet Türkiye Cumhuriyeti'nin" hayata geçirilmesiyle ilgili en "kritik zamanlarda" patlak vermiştir. Bu isyanın palazlandığı ve gerçekleştiği dönemlerde Batı Anadolu'da 15 Mayıs 1919'da başlayan, Güney Marmara'yı da içine alan Yunan işgali bütün hızıyla devam etmektedir. "Ulusal Güçlerin" bütün dikkat ve enerjisi bu işgal üzerine yoğunlaşmış durumdadır. Ama en önemlisi, Sevr Antlaşması'nın Damat Ferit hükümeti tarafından 10 Ağustos 1920'de imzalanarak yürürlüğe girmesi de isyan sürecine denk düşmektedir. Bunun Kürt Bölgesi maddesinde şöyle denmektedir:

"İngiliz, Fransız ve İtalyan temsilcilerinden oluşan bir komisyon Fırat'ın doğusunda ki Kürt vilayetlerinde bir yerel yönetim düzeni kuracak; bir yıl 
sonra Kürtler dilerse Milletler Cemiyeti'ne bağımsızlık için başvurabilecektir." Aynı zamanda o dönem, "Ulusal Güçlerin" tam toparlanmamış olduğu ve belli bir "kırılganlığının" bulunduğu dönemlerdir. Bu durumun ortaya çıkardığı yetersizlikler nedeniyle isyancıların "motive olmalarına" ve isyanın "gelişip yayılmasına" zemin hazırlayan Zaralı Mısto'nun Çulfaali köyü Jandarma karakoluna saldırması, Şadan aşireti reisi Paşo'nun Kuruçay'a gönderilen cephaneye el koyması ya da Kemah baskınları gibi olaylara engel olunamamıştır. Böylesine "zor şartlardaki" Kuvay-ı Milliye güçleri bir taraftan varını yoğunu batıda "Yunan işgaline" yöneltmişlerken diğer taraftan da doğuda Koçgiri isyanı ile uğraşmak zorunda bırakılmışlar, daha doğrusu arkadan vurulmuşlardır. Tıpkı Birinci Dünya Savaşı'nda Ermenilerin ihanetleri gibi. Dolayısıyla emperyalistlerin 
"maşalarıyla" iki cephede birden savaşmak mecburiyetinde kalınmıştır. Gerçekten de, Ege ile Marmara dışında Karadeniz'de de "Rum çetelerle"  mücadele hâlen devam ederken veya Anzavur gibi çok tehlikeli bir dinci ayaklanma daha yeni bastırılmışken başlatılan Koçgiri isyanıyla açılan yeni cephenin hangi anlama geldiği iyi kavranılırsa, bunun Kuvay-ı Milliye hareketini "yok etme" bağlamında üstlendiği "emperyalist misyon da" daha iyi anlaşılır. Nitekim, Mustafa Kemal Söylev'de; "…Birçok güçlerimiz bir yandan Pontusçuları, bir yandan da bu ayaklananları izleyip tepelemekle uğraşıyorlardı…" demektedir.

Kuvay-ı Milliyecilere "kurtuluş sürecinde" iki güç karşı çıkmıştır. Bunlardan biri "padişah yanlısı" Şeriatçı ayaklanmalar diğeri ise "Kürtçü" Şeriatçı isyanlardır. Aleviler genelde bunların hiçbirisine destek vermeyerek Kuvay-ı Milliyecilerin yanlarında olmalarına rağmen Koçgiri ve Dersim bunun iki istisnasıdır. Fakat bunlardan Koçgiri bir "Alevi isyanı" olarak görülmesine karşılık acaba gerçekten öyle midir?



Nuri Dersimi 


Seyit Rıza 

Koçgiri isyanının en önemli özelliklerinden biri de "Dersim isyanının önceli" ve "parametrelerinin aynı" olmasıdır. Dersim isyanı Koçgiri'nin attığı "temeller" üzerinde yükselir. Nitekim, Seyit Rıza'da bu isyanın "perde arkası" liderlerindendir. Bu isyan sürecinde; kendisinin Ağdat konağına Kürdistan bayrağını çeken, Alişir ile birlikte aşiret beyleriyle Ovacık'ın Larent köyünde 5 Eylül 1920'de toplantı yapan, TBMM'ye seçilen Dersim Milletvekillerinin Dersim'i temsil etmediği, Dersim'in "bağımsız bir Kürt yönetimi" istediği konusunda Ankara'ya telgraf çeken hep "Türk kökenli" bu Seyit Rıza'dır. Nuri Dersimi anılarında Dersimmilletvekillerinin Meclis'e katılmalarından sonraki dönem ile ilgili şunları söyler: "…Dersim fiilen bağımsızdı. Yönetim başkanlığını Seyit Rıza almıştı ve Kürdistan adına faaliyet gösteriyordu…" Kürtçü ideolog Nuri Dersimi de 1937'de Suriye'ye kaçtığına göre, demek ki Atatürk tarafından affedildiği 1921 ile 1937 arasında pek boş durmamış olsa gerektir. Sonuç olarak bakıldığında, Koçgiri kalkışması da dâhil Dersim isyanı; 1920-1937 aralığındaki tamı tamına 17 yıllık bir süreci kapsayan otonomcu, Cumhuriyet karşıtı, saltanat sempatizanı, "despotik aşiret ağırlıklı" ve emperyalizm güdümlü bir isyandır.

Koçgiri bir Alevi isyanı mı?

Bu isyan derinlemesine ve objektif bir şekilde incelenirse bunun "katıksız bir Alevi başkaldırısı" olmadığı ya da Aleviliğin ötesinde başka boyutları nın bulunduğu ve bunda Aleviliğin "bir araç" olarak kullanıldığı görülür. Koçgiri isyanının iç yüzünü kavrayabilmemiz için önce bunun elebaşlarının kimler olduğunu ve onların hangi "sosyal ve siyasi yapıların" ürünü olduğunu iyi analiz etmemiz gerekmektedir.

Burada baş rolde olanlar konfederal Koçgiri aşiretinin reisi ve İbolar şubesinden olan Mustafa Ağa'nın oğulları Alişan ile Haydar Bey'lerdir. 
Bunların dedeleri büyük Alişan Bey, Koçgiri bölgesine değişik nedenlerle Elazığ Palu'nun Şemikderesi'nden göç etmiştir.Ve Şafidir.Yerleştiği bölgenin Alevi ağırlıklı olması nedeniyle o da Baba Mansur ocağının talibi olur ve bu ocak tarafından Alevileştirilir. Yani Alevi ayaklanması olarak nitelendirilen isyanın "önderlerinin bey ailesi" bir "Sünni veya Şafi dönmesidir." Büyük Alişan Bey'in oğlu ve Alişan ile Haydar'ın babaları Mustafa Ağa'ya yöreye gelen bir askerî birliği bir ay boyunca doyurduğu, belki de "Sünni kökenli" olduğu için Erzincan'a çağrılarak hiçbir askerî eğitimi olmadığı halde kendisine "paşalık" rütbesi verilir. Görüldüğü gibi bu Mustafa Ağa da, Abdülhamit'in yukarıda belirtildiği şekliyle, eski ve köklü Kürt aşiret ailelerinin nüfuzunun kırılması, bu nedenle de bölgedeki güçlü veya kalabalık aşiret beylerine "paşalık" ünvanları dağıtılarak kendisine 
bağlı "yeni" bir "Kürt aşiret aristokrasisi" yaratılması amacıyla "paşa" yapılmış aşiret reislerinden biridir. Yine Abdülhamit'in politikası gereği payitahta bağlılıkları sağlanmak üzere oğulları Haydar ve Alişan her ikisi de "Abdülhamit'in mekteplerinde" eğitim almıştır. Başka bir ifade ile "devşirilerek" "kapıkulu" hâline getirilmişlerdir. Osmanlı'ya bağlılıkları pekiştirilmek üzere Haydar İmranlı'da Bucak müdürlüğü ve Divriği de kaymakamlık, Alişan ise Refahiye'de kaymakam lık pâyeleriyle onurlandırılmışlardır. Bütün bu uygulamalar sonucunda "kapıkullaşan" gerek Haydar gerekse Alişan saltanat ve derebeylik karşıtı Mustafa Kemal'in ulusal hareketini bir türlü içlerine sindirememişlerdir. Alişan'a Atatürk milletvekilliği teklif etmiş; "gel, dertlerine milletin meclisinde çare ara" demek istemiş, ama o kabul etmemiştir. Alişan "Kürt Teali Cemiyeti" üyesidir. Bu feodal beyler aynı zamanda bölgelerinde birer despotturlar. Gümüşhane, Mınteval ve Dersim'den getirdikleri çetelerle o çevrede terör estirmişler, kendilerine karşı gelenleri cezalandırmışlar ya da bölgeden uzaklaştırmışlardır. Kimilerini de asker kaçağıdır diye başkalarının yerine askere aldırmışlardır. Bu haksızlıklara dayamayanların çoğu yerini yurdunu terk etmek zorunda kalmışlar dır." Bölgede "devlet" gibidirler. 

Astığı astık, Kestiği Kestiktirler.

Cemal Şener'in araştırmasında Baki Öz ile yaptığı söyleşi de telefonla bağlanan bir yöre insanı, dedelerinden duyduğu baskıları dile getirirken; "bu ağaların Alevi halka yaptığı 'zulmü' Osmanlı bile yapmamıştır" diyerek, bu despot feodal beylerin "zalimliklerini" ortaya koymuştur. İsyan liderlerinden bir diğeri, aynı zamanda ideologu Nuri Dersimi denilen Kürtçüdür. Babadan Kürt milliyetçisidir. Türklük düşmanıdır. Veteriner binbaşıdır. Milan aşiretindendir. Babası "Mıla", yani "Molladır." Rezalete bakın ki; sözde "Alevi ayaklanmasının" ideologu bir "molla oğlu", önderleri ise "Şafilikten dönme" bir aşiret ailesidir. Dersimi, öğrencilik yıllarında Kürtçülük hareketleri içerisinde yoğun olarak yer almıştır. 
"Kürt Teali Cemiyeti" üyesidir. Bu cemiyetin temsilcisi olarak ayaklanma bölgesinde Alişan'la birlikte görevlendirilmiş ve çalışmalar yapmıştır. Alişan ve Haydar Bey'leri "bağımsız Kürdistan hareketi" konusunda yönlendiren bu kişidir. Çünkü, diğerlerinin ideolojik donanımları yetersizdir. 

İsyan, önceleri o zaman "Kürt Teali Cemiyeti'nin" başında bulunan Seyit Abdülkadir'in görüşleri doğrultusunda "Osmanlı içerisinde bir özerklik" amacına yönelikken daha sonraları Nuri Dersimi'nin ağırlıkta olduğu bir yönlendirme ile "bağımsız Kürdistan" hedefine çevrilmektedir. Esasında "Osmanlı içerisinde özerklik" konusu İngiliz'lerin de desteklediği bir durumdur ve bu çerçevede Kürtleri, bölgedeki "kendi çıkarlarıyla" ulusal güçlerin İstanbul hükümeti lehine "yıpratılması" adına "kullanmayı" planlamaktadırlar. Çünkü o dönemde Irak onların işgali altındadır ve Musul petrolleri kendileri için çok önemlidir. Bu bağlam da "Kürt Teali Cemiyeti" ile iyi ilişkiler içerisindedirler ve Seyit Abdülkadir'in "

Osmanlı içerisinde özerk Kürt bölgesi" projesine de ortaktırlar. Dolayısıyla, İngiliz'e güvensizlik nedeniyle başlangıçtaki "Osmanlı içerisindeki özerklikten" 
sonrasında "bağımsız Kürdistan'a" doğru bir dönüş olmuştur.

İsyanın önder kadro içerisinde öne çıkan isimlerden bir diğeri de Alişir adlı Alevi bir halk ozanıdır. Çok iyi bir ajitatördür. Eğitimlidir ve ideolog yanı da bulunmaktadır. Aşiretlerin ve halkın kalkışmaya katılması konusunda şiirleri ve hatipliği ile propaganda bazında katkı vermiştir. Kendisi önce Mustafa Ağa'nın sonrasında ise Alişan ile Haydar'ın kâtipliğini ve akıl hocalığını yapmıştır. Çok iyi Türkçe bilmektedir ve şiirlerini Türkçe yazmıştır. Büyük ihtimal Türk kökenlidir. Emperyalizme hizmet eden, Kuvay-ı Milliye ve Cumhuriyet'e karşı olan Alevi yakıştırmalı bu baş kaldırı, tüm Alevileri "temsil etmemektedir" ve özellikle "Dede Ocaklarının katılımı" önemsiz kalmıştır. Nitekim, gerek Dersim gerekse Erzincan Alevi Aşiretleri Kürt Şerif ile Ermeni Bogos Nubar'ın "Sevr sürecindeki" ayrılıkçı politikalarına karşı olduklarını Fransız Yüksek Baş Komiserliği'ne 
çektikleri 20 Şubat 1920 tarihli telgrafla da açıkça ortaya koymuşlardır.

Bu telgrafın altında Dersim, Erzincan ve Koçgiri aşiretlerinden Balabanlı (Kürtçü Sabahat Tuncel'in aşireti), Zişanlı, Bal, Abbasanlı, Şadi, Medanlı gibi aşiret başkanlarının imzası bulunmaktadır. Fakat daha sonra,saltanattan "nemalanmış" Alişan ve Haydar gibi bazı aşiret ağaları; yüzyıllardır süre gelen "otonomilerinin ve imtiyazlarının" kaybedilmemesi adına, Sevr'i de fırsat bilerek, Nuri Dersimi ve Alişir gibi Kürt milliyetçisi ideologların da etkisi altında "Kürtçü bir bağımsızlık" doğrultusunda Aleviliği bir "araç" olarak kullanmışlardır. Bu konuda halk ve diğer aşiretler üzerinde "isyana katılmaları" çerçevesinde "despotik" bir baskı oluşturmuşlar dır.

Alevi kesimi işin içine çekmek için Nuri Dersimi'nin önderliğinde yapılan ve "bağımsız Kürdistan" andı içilen Hüseyin Abdal Tekkesi'ndeki aşiretler toplantısın da reislere "Zülfikar" adına yemin ettirilmiştir. Alişir, sağa sola gönderdiği bildirilerde olmadığı halde "Seyit" unvanını kullanmıştır. 

Dersim bölgesindeki birlikteliği kabul eden aşiret reislerine; "bir Zülfikar ile elma getirtip Hz. Ali'nin Zülfikarı'na ve kesip yedikleri Fatmat'ül Zehra" adına şeklinde Alevi motifli antlar içirilmiştir. Buna karşın yine de Alevilerin tümü işin içerisine çekilememiştir. Türk Aleviler bu konuda çekimser kalmıştır. Diğer taraftan İzolli aşireti gibi önemli bir aşiret TBBM'ye 19 Ekim 1920 de telgraf çekerek bağlılığını bildirmiş, Balaban aşireti başkanı Paşo Ağa da Ankara Hükümeti'nin yanında yer almıştır. Hatta Balabanlılar Mutu ve Sansa bölgelerinde köprüleri tutarak Haydar Bey'in Dersim'e geçmesini engellemiştir. Kureyş aşireti de (herhâlde Kılıçdaroğlu' nun aşireti olsa gerek) Haydar Bey'i Tercan'a sokmamış ve jandarmayla birlikte 
ona karşı savaşmıştır. Ayrıca, Diyap Ağa gibi TBMM'ye milletvekili vermiş aşiretleri de dışarı da tutarsak, "Koçgiri Alevi isyanıdır" tezi bütünüyle çökecek tir. Bunun da ötesinde bırakın Alevi isyanı olmasını, "Sünni" Kürt aşiretleri de zaten bu işin içerisinde olmayınca bu isyanın bir "Kürt ulusal hareketi" ya da "Kürt bağımsızlık savaşı" olarak görülmesi de mümkün değildir. Bu şekilde Kürtlerin ve Zazaların "Tamamını kapsamayan" ve "aşiretçilik" üzerine kurulu bu "bölük pörçük" hareketin ulusallığından bahsetmek komik bir savdır. Böylesine bir "Bölünmüşlükle" ve "feodal aşiret ideolojisiyle" bağımsızlık savaşı olamaz.

Koçgiri'den Dersim'e

Koçgiri'de gerçekleşen, Dersimi gibi Kürtçü ideologların güdümündeki "bazı" Kürt feodal ağaların, "Osmanlı'nın kendilerine hediye ettiği" ve yüzyıllardır süre gelen "otonomilerin" üzerinde yükselen çıkarlarını,"Kürdistan bağımsızlığı" kamuflajıyla korumaya çalışmaktan ve "emperyalizme hizmet etmekten" başka bir şey değildir. Bu isyan beraberinde, bölgede o günlerde doruk noktasında olan Türk-Kürt karşıtlığına tarihsel Sünni-Alevi gerginliğinin alevlenmesini de eklemiş ve oralardaki aşiret düşmanlıklarını daha da körüklemiştir. Bu da emperyalistlerin ayrıca işine gelmiştir. Örneğin,İngiliz yetkililerden Albay Stokos devletine "Sünniler ile Şiilerin (Alevilerin) aralarındaki düşmanlıktan yararlanılmasını" 
önermiştir. Koçgiri isyanının en önemli özelliklerinden biri de "Dersim isyanının önceli" ve "parametrelerinin aynı" olmasıdır. Dersim isyanı Koçgiri'nin attığı "temeller" üzerinde yükselir. Nitekim, Seyit Rıza'da bu isyanın "perde arkası" liderlerindendir. Bu isyan sürecinde; kendisinin Ağdat konağına Kürdistan bayrağını çeken, Alişir ile birlikte aşiret beyleriyle Ovacık'ın Larent köyünde 5 Eylül 1920'de toplantı yapan ,TBMM'ye seçilen Dersim Milletvekillerinin Dersim'i temsil etmediği, Dersim'in "bağımsız bir Kürt yönetimi" istediği konusunda Ankara'ya telgraf çeken hep "Türk kökenli" bu Seyit Rıza'dır. Nuri Dersimi anılarında Dersim milletvekillerinin Meclis'e katılmalarından sonraki dönem ile ilgili şunları söyler:

"…Dersim fiilen bağımsızdı. Yönetim başkanlığını Seyit Rıza almıştı ve Kürdistan adına faaliyet gösteriyordu…"

Enteresandır, Koçgiri ayaklanmasının propagandist ve katılımcılarından biri olan Alişir; Alişan ve Haydar'ın, öncesinde de babasının kâtibidir. Bu kişi daha sonra da 1937'de öldürülene kadar Seyit Rıza'nın korumasında onun akıl hocalığını yapmıştır. Kürtçü ideolog Nuri Dersimi de 1937'de Suriye'ye kaçtığına göre, demek ki Atatürk tarafından affedildiği 1921 ile 1937 arasında pek boş durmamış olsa gerektir. Sonuç olarak bakıldığında, Koçgiri kalkışması da dâhil Dersim isyanı; 1920-1937 aralığındaki tamı tamına 17 yıllık bir süreci kapsayan otonomcu, Cumhuriyet karşıtı, saltanat sempatizanı, "despotik aşiret ağırlıklı" ve emperyalizm güdümlü bir isyandır.

Bütün bu isyanların tek sorumlusu da,"devşirme Osmanlı'nın" Yavuz'dan beri süre gelen "İmtiyazlı Feodal Aşiret" yapılanmalı "Kürtçü Politikalarıdır." Bugünkü "Neo Osmanlıcılar da" o yüzden Kürtçü ve Dersimcidirler…

http://www.turksolu.com.tr/348/ozaltindere348.htm

...

..

Osmanlı'da Egemen Kürt Yapılanması ve Koçgiri İsyanı (1)

Osmanlı'da Egemen Kürt Yapılanması ve Koçgiri İsyanı (1)

Eser Özaltındere,



Şah İsmail ve Yavuz Sultan Selim


Anadolu'da Osmanlı-Safevi mücadelesi

Osmanlı'da devlet ve toplum "Sünni" bir "ümmet ideolojisi" çerçevesinde yönetilir ve "yerleşiklik" temellidir. Konar göçer Alevi Türkmen ise 
"yerleşikliğin" anti tezi "göçebedir" ve Sünnî Osmanlı'nın "rafizî", yani sapkın olarak değerlendirdiği bir inanç sistemini temsil etmektedir. 
Bu özelliklerinden dolayı Osmanlı konar göçer ve Alevi Türkmene düşmandır. Buna karşılık İran Safevi Devleti'ndeki durum bunun tam tersidir 
ve bu devlet "Alevi Türkmen"e dayanmaktadır. Dolayısıyla da devlet ve toplumun yönetim şeklinin üzerinde yükseldiği temel olan "din ideolojileri" 
arasındaki karşıtlık nedeniyle Safeviler, siyasî açıdan da Osmanlı için çok büyük bir tehlike teşkil etmektedirler. Bu bağlamda, Anadolu'daki tüm 
"Alevi Türkmen taife"; Doğu Anadolu'dan, Akdeniz'e ve Orta Anadolu'ya kadar Safevi Devleti'nin ve Şah İsmail'in saflarında yer alacak kıvamdadır.

Örneğin; Şahkulu ayaklanması ya da Şah İsmail'in şiirleri ile adının Anadolu'daki "Alevi Türkmen" aşiretleri arasındaki yaygınlığı ve saygınlığı 
bunun en güzel kanıtlarıdır. Bu şekilde Şah İsmail'in Anadolu'da gittikçe artan ve "inanç" ağırlıklı olan nüfûzu Osmanlı için varlığını bile tehdit 
edecek noktalara gelmiştir. İşte 1514 Çaldıran Savaşı bu Safevi ve Şah İsmail ile Osmanlı açısından sapkın "Alevi" ideolojisinin, beraberinde de 
"konar göçer Türkmen" tehlikesinin ortadan kaldırılmasına yöneliktir." Sünni devşirme Osmanlı", Alevi, aynı zamanda da "öz be öz Türk'ü" 
Anadolu'dan, özellikle de İran'la bağlantılı stratejik bölgelerden temizleme ve kökünü kurutma kararlılığı içerisindedir.

Bu savaş öncesi "arka cephenin" temizlenmesi adına "Sünni ve devşirme Osmanlı" tarafından bir Alevi Türkmen "katliamına" girişilir. 40.000 ilâ 
100.000 arasında rakamların zikredildiği bir kıyım gerçekleştirilir. Bu rakamlar abartılı olsalar da önemli bir katliamın söz konusu olduğu 
yadsınamaz.

Yavuz Selim-Şah İsmail mücadelesinde Şafi Kürtler ve Kızılbaşlar

1514 Çaldıran meydan muharebesi Doğu Anadolu'nun bütünüyle Osmanlı'nın eline geçtiği ve 1515'te tamamlanan bir sürecin de başlangıcıdır. 
Yani 1515'te, Diyarbakır'da dâhil olmak üzere Doğu Anadolu'da Osmanlı egemenliği kesin olarak sağlanmıştır. Çaldıran seferi sırasında, öncesinde 
ve sonrasında bölge ile çevresindeki Kürt aşiretleri padişah tarafından "yetkilendirilen" Nakşibendi Kürt Mollası İdris Bitlisi'nin yönetiminde İran'a 
dolayısıyla da "Alevi Türkmen'e karşı" Osmanlı'nın yanında yer almışlardır. Sosyolog Cemal Şener bu konuda şunları yazar:

"Yavuz Selim tarafından Erzincan valiliğine atanan 'dönme' Bıyıklı Mehmet Paşa ile danışmanı İdris Bitlisi bölgede terör estirirler… 
Bıyıklı Mehmet Paşa yönetimindeki Osmanlı ordusu ile İdris Bitlisi'nin topladığı 10 bin Kürt gönüllüsüyle; Munzur dağlarına çekilen Şah İsmail'in 
Erzincan valisi Nur Ali Halife'yi Haziran 1515'te Ovacık yöresindeki Tekir yaylağında bularak maiyetindekilerin bir bölümünü kılıçtan geçirirler, 
diğerleri kaçarlar. Dersim yöresinde Osmanlı ordusu ile Palu beyi Cemşit ve İdris Bitlisi komutasındaki Şafi Kürt gönüllüler; on binlerce Türk 
Kızılbaşı katlederler. Artık Yavuz'un adı Yezit ile birlikte anılmaya başlanır ve lanet okunur…"

O zamana kadar bölgede her açıdan ağırlık olarak "Alevi Türkmen"in yanında pek ismi cismi okunmayan Şafi Kürtler birdenbire "ön plana" 
geçmişlerdir. Görüldüğü gibi burada "Sünni devşirme Osmanlı" ile Sünniliğin içerisinde yer alan "Şafiliği" benimsemiş Kürtler "aynı cephede",
 "Aleviliğe karşı" bir "ittifak oluşturmuşlar" ve "Türkmen'e karşı" savaşmışlardır. Doğal olarak Yavuz'un bu Alevi Türkmen "kırımı" sırasında; 
hatta öncesinde ve sonrasında çok sayıda Alevi Türkmen aşireti "İran'a göç etmiştir." Dolayısıyla bir taraftan "kıyım", diğer taraftan "İran'a göç", 
Anadolu'daki, özellikle de doğusundaki Türkmen nüfusunun çok büyük ölçüde "azalmasına" neden olmuştur.

Eğer o dönem ve süreçler yaşanmamış olsaydı, bugün Doğu ve Güneydoğu Anadolu Türkmen kaynayacak ve oralarda Türkçeden başka dil 
konuşulmayacaktı. Bu arada Türkmen nüfusunun azalması başka çok önemli bir sonuç daha doğurmuş ve onlardan "boşalan topraklara" Şafi 
(ya da Sünni) Kürtler yerleştirilmiştir. Cemal Şener bu konu ile ilgili olarak ta "Türkmenlerin egemen oldukları beylik ve toprakları 'yurtluk ve 
ocaklık' adı altında Yavuz'un imzaladığı boş fermanları İdris Bitlisi doldurarak '400 Kürt aşiret reisine ve ağasına' vermiştir" demektedir.

Fakat tüm bunların da ötesinde, arkasında Osmanlı bulunan ve onun "ortağı pozisyonunu" elde eden Şafi (veya Sünni) Kürt aşiretleri bölgede aynı 
zamanda "toprak sahipliğinden de güç alan egemenler" durumuna gelmişledir. Yani 1514 Çaldıran Savaşı "Türk yurdu Doğu Anadolu"nun "
devşirme Osmanlı" tarafından "Türkmen'in elinden alınıp" "Kürt'e teslim edildiği" bir milâttır. Kürt aşiret ve ağalarının bu konumu; 
Tanzimat kesintisine rağmen daha sonra Abdülhamit'in "Hamidiye alaylarını" kurarak Kürt beylerine "eski imtiyazlarını" teslim etmesiyle tekrardan 
doğal mecrasına girmiş ve bu egemenlik tam 400 yıla yakın bir süre devam etmiştir.

Kürtlüğün daha doğrusu baskın olarak "Kırmançlığın" Doğu ve Güneydoğu'daki 400 yıllık hâkimiyeti çoğunlukla bölgede "Türklük aleyhine" 
işlemiştir. Hâliyle, Çaldıran Savaşı öncesi ve sonrası Alevi Türkmen'e dönük "yok etme" politikası İran'a göç edemeyen aşiretlerin büyük bir 
bölümünün kuş uçmaz-kervan geçmez yerlere kaçma, saklanma ya da sığınmalarına neden olmuştur. Sonuç olarak da bu ücra köşelerde "Alevi 
inançlarını "korumalarına rağmen oralardaki farklı etnik grupların içerisinde "Kürtleşmişler" veya "Zazalaşmışlardır."

Bu durum aynı zamanda, bölgede egemen güç durumuna getirilmiş Kürt Kırmanç aşiretlerinin "kanatları altına" girme bağlamında "isteyerek de" 
olmuştur. Çünkü, o feodal evrede bölgedeki "üretim araçlarını" temsil eden "büyük toprakları" elinde tutan ve o bağlamda "üretim ilişkileri", diğer 
bir anlatımla "üst yapının da" belirleyicisi olan "hâkim güç"; baskın bir şekilde Sünni veya Şafi Kürt (çoğunlukla da Kırmanç) aşiretleri ile onların 
"bey takımı" idi. Dolayısıyla yok edilme tehlikesiyle karşı karşıya bulunan diğer bir kısım bölünmüş, küçülmüş ve kendini koruyamayacak noktalara 
getirilmiş "Alevi Türkmen", kurtuluşu onlara tâbi olmakta bulmuş ve kendi isteği ile bu büyük Kürt aşiretlerine yamanarak zamanla "Sünnileşmiş" 
ve "Kırmançlaşmıştır."

Bu asimilasyon sadece "Alevi Türkmen" aşiretleri için geçerli olmamıştır. Osmanlı'nın "iskân siyaseti" çerçevesinde veya "konar göçer özellikleri" 
nedeniyle Kırmançlarla çok sıkı teşviki mesaide bulunan "Sünni Türkmen" aşiretleri de "asimilasyona" uğramıştır. Çünkü, 1514 yılında itibaren 
izlenen politika neticesinde çoğunlukla Kürt Kırmanç aşiretlerinin "bölgenin egemenleri" olarak ağırlıkları, üstünlükleri ve belirleyicilikleri ister 
istemez çevrelerinde konuşlanan "Sünni Türkmen" aşiretlerini "etkileri altına" almalarına zemin hazırlamıştır. Böylelikle bunların da "Kürtleşmeleri" 
kaçınılmaz olmuştur.

Çaldıran Savaşı'nın Doğu ve Güneydoğu'daki etkisi



1514 Çaldıran Savaşı


Özetlersek Çaldıran Savaşı süreci Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da;

a) Alevi-Türkmen nüfusu azaltmış ve onları çoğunluktan "azınlık" durumuna indirgemiştir.

b) Bu kitlenin "topraklarını boşaltmasına" neden olmuştur.

c) Bunlara ve o bölgedeki sair topraklara Sünni ve Şafi Kürt aşiretleri yerleştirilmiş beraberinde de Kürtler "nüfus olarak" ağırlık kazanmıştır.

d) Büyük toprak sahipleri olarak ve bölgenin yönetim erkini ele geçirmeleri açısından bu aşiretler ve yönetici aileler "egemen güç" durumuna 
gelmişlerdir.

Kürt (özellikle Kırmanç) aşiretlerinin "egemen ve yönetici güç" hâle gelmelerinin "maddi temellerini" elde etmelerini sağlayan süreç şöyle işlemiştir;

1) Önce, Yavuz Selim tarafından Sünni Kürt Molla Bitlisi'ye tuğralı bir ferman gönderilerek padişah adına bölgenin meselelerinin hâlli için "yetki" 
verilmiştir. Böylelikle Sünni ve Şafi Kürt aşiretlerinin bölgede "toprak sahipliği" ve "yönetici tabaka" olma konusunda "hâkim unsur" kimliği 
kazanması sağlanmıştır. Burada "hâkim unsur" olma olayının "padişah yetkisiyle" açılması önemlidir. Bu resmî bir yetkidir ve Osmanlı'nın 
"güvencesini" simgelemektedir. Yani burada Kürt aşiretler söz konusu avantajlarını kendi güçleriyle elde etmemişlerdir. İran'a veya diğer 
düşmanlara karşı Osmanlı'nın yanında yer almaları veya hizmetleri karşılığında bir bedel olarak kazanmışlardır. Diğer bir deyişle "önemsiz bir 
güçken" birdenbire "hazırlop" bir şekilde Osmanlı tarafından bölgenin "egemeni" ve onun "stratejik ortağı" noktasına taşınmışlardır. 
Verilen bu yetki ile birlikte bölge aynı zamanda Osmanlı'nın "idarî ve siyasî" sisteminin içerisine de dâhil edilmiştir. Çünkü bu yetki Yavuz Selim'in 
ihsan ettiği bir yetki olarak kalmamış, sonrasında Kanuni ve diğer padişahlar tarafından da "onaylanarak" devam etmiştir.

Örneğin, Kanuni Sultan Süleyman zamanında Irakeyn seferinden önce bu bölgede "yarı bağımsız" olarak yaşayan beylere yollanan bir "
emr-i şerif"te şöyle denmektedir:

"Yavuz zamanında İran'a karşı cephe alarak hayırlı hizmetlerde bulunan ve şimdi de devlete sadakatle hizmet ifa eden, bilhassa sefere katılarak 
yararlık gösterenlere 'öteden beri' ellerinde ve tasarruflarında bulunan yerler kendilerine 'temlik ve ihsan' eylenmiştir."

Böylelikle bu yapı Tanzimat'a kadar kesintisiz süregelerek kalıcılaşmış, kemikleşmiş ve o bölgede her alanı (özellikle dil) hegemonyasına alan bir 
"Kürtleşmeye" zemin hazırlamıştır.

2) Acaba bu Sünni ya da Şafi Kürt aşiretlerinin idarî ve yönetsel açıdan Osmanlı sistemine dâhil edilmesi nasıl olmuştur?

Ekrat, hükümet ve Mir sancakları

İşte bu noktada bölgedeki bu "aşiretlere" ve "bey ailelerine" Osmanlı tarafından verilen "imtiyazlar" ve sağlanan "özel statü" öne çıkmaktadır. 
Bu imtiyazları ve özel statüyü bölgede "Ekrat" ve "Hükümet" sancakları yapılanmasında görüyoruz.

Bu sancak teşkilatlanmaları Osmanlı'nın diğer bölgelerindeki uygulamalardan "farklılıklar" arz etmektedir ve sadece "bölgeye özgüdürler." 
Gerçi bölgede "klasik Osmanlı sancakları" da bulunmaktadır fakat, Doğu ile Güneydoğu'da Şafi ve Sünni Kürt aşiretlerinin "egemen unsurlar" 
hâline gelerek o coğrafyanın "Kürtleşmesinde" yüzyıllar boyu "belirleyici güç" olmalarını sağlayan bu "Ekrad ve Hükümet sancakları" yapılanmasıdır.
Bunlar "Klasik Osmanlı sancaklarından" farklıdırlar. Klasik sancaklarda mülkî ve askerî âmir olan sancak beyi "merkez tarafından" tayin edilmekte, 
gerektiğinde onun tarafından görevden alınabilmektedir. Dolayısıyla bir "imtiyaza sahip değillerdir. "Merkezin tasarrufuna tâbidirler. Buraların 
vergileri yapılan tahrirlere göre kanunlar çerçevesinde "devletçe toplanır." Buna karşılık "Ekrat ve Hükümet sancaklarında" durum farklıdır.

Bunlardan "Ekrat sancaklarının" "klasik Osmanlı sancaklarından" ayrılan taraflarını basitçe şu şekilde ortaya koyabiliriz;

a) Bu sancaklarda Sancak beyi "merkezden tayin edilmemekte" ve ihanet dışında "görevden alınamamaktadır." Bu statü "babadan oğula" veya 
bey ailesinden birine geçecek şekilde bir "sürekliliğe" sahiptir. Ayrıca ihanet nedeniyle merkez tarafından görevden alınıp yerine atanan sancak 
beyi dahi, yine "aynı aile" içerisinden olmaktadır. Bu sancaklarının beylikleri, o yörelerin köklü aşiret ailelerine verilmektedir.

b) Ekrat sancaklarındaki araziler bu bey ailelerine "yurtluk ve ocaklık" şeklinde tahsis edilerek onların tasarrufuna bırakılırlar. 
Bunların "kuru mülkiyetleri" devlete ait olmasına karşın bunlar üzerindeki "tüm haklar" ve "yönetim" babadan oğula (ya da aileden birine) 
geçecek şekilde" o aileye aittir. Yani toprakların tasarrufunda bir "irsiyet" söz konusudur.

c) Bu sancaklar tahrire (vergilendirmeye) tâbidir. Buralarda aynı zamanda merkez tarafından görevlendirilmiş ve bazı yetkilerle donanmış devlet 
memurları da bulunmaktadır.

Tüm bu "imtiyazlara" "hükümet sancakları" da sahip olmakla beraber bunlara ek olarak bu sancaklar "tahrire" (vergilendirmeye) kapalı tutulmakta 
ve merkezden gönderilmiş devlet memurları buralarda görev yapmamaktadır. Başka bir ifade ile aşiret beyi; kendisine "yurtluk ve ocaklık" olarak 
tahsis edilen topraklarda "irsî" bir "kullanım hakkının" dışında vergisini de kendi belirlemekte, toplamakta ve merkezde dâhil kimseye hesap 
vermemektedir.

Doğu ve Güneydoğu Anadolu'daki bu "imtiyazlı" ve "özel statülü" "Ekrat ve Hükümet sancaklarının" sayısı her ne kadar devirlere ve yıllara göre 
değişse de 22'si Ekrat ve 10'u da Hükümet sancağı olmak üzere toplam 32 tanedir.

Bu özel gruba bir de; aynı "ayrıcalıkları" kapsayan ve "hizmet ya da itaatleri" karşılığı "yurtluk ve ocaklık" statüsünde toprak bahşedilen 
"Mir aşiretliklerini" de katmak gerekir. Bunların sayıları da değişkenlik göstermekle birlikte 1600'lerin başlarında 400'e kadar ulaştığı ileri sürülür.

Oysa, bu özel statülü "Ekrat ve Hükümet sancaklarıyla" "Mir aşiretliklerinin" bölgedeki sayı çokluğuna karşılık "merkezin denetiminin" ağırlıkta 
olduğu "klasik Osmanlı sancaklarının" sayısı sadece 14'tür.

Bu tablo bile bize; Doğu ve Güneydoğu'da Osmanlı zamanında Yavuz'dan başlamak üzere Kürt aşiretlerine ne kadar büyük "ayrıcalıklar" 
tanındığını ve o bölgenin bütünüyle Kürt aşiretlerine bizzat "Osmanlı'nın eliyle" teslim edildiğini, aynı zamanda da o coğrafyanın tartışmasız tek 
"egemen gücü" hâline getirildiğini gösteriyor. Bu durum ise oralardaki yüzlerce yıl süren "Kürtleşmenin (ya da ağırlıklı olarak Kırmançlaşmanın) 
yoğunluğunun" derecesini ortaya koyuyor.

Her ne kadar buralarda "yurtluk ve ocaklık" şeklinde aşiret ailelerine tahsis edilen toprakların "kuru mülkîyeti" "devlete" ait olsa da, yüzyıllar 
boyunca bölgede bu sistemin geçerli olması bu arazilerin "özel mülkiyet" statüsü kazanması sonucunu doğuracak ve sonuçta da Kürt aşiretlerinin 
hegemonyasındaki "toprak ağalığına" dayanan "koyu bir feodal yapı" Doğu ve Güneydoğu'nun "Kürtleşmesinin" "maddi temelini" oluşturacaktır. 
Bu maddi temel üzerinde de onun "üretim ilişkilerini" yansıtan değerlerden, adetlerden, teamüllerden, töreden vs. oluşan "üst yapısı" yükselecektir. 
Görüldüğü gibi alt yapısından üst yapısına kadar, bölgedeki" "Türklük aleyhine" olan "Kürtleşmenin" baştan aşağı tek sorumlusu 
" ümmetçi ve devşirme Osmanlı"dır.

Yavuz Sultan Selim'den II. Abdülhamid'e Kürt aşiretlerinin durumu


II. Abdülhamid zamanında kurulan ve tamamına yakını Sünni Kürt aşiretlerden oluşan Hamidiye Alayları, Yavuz Selim’den beri yüzyıllardır bölgede "egemen güç olarak" Osmanlı sisteminde yer alan imtiyazlı "feodal Kürt aristokrasisinin" 
yeniden canlandırılmasından başka bir şey olmadığının en güzel göstergesidir.


Bölgede Kürt aşiretlerinin "despotik egemenliğine" dayanan ve "yüzlerce yıl" gibi bir süreçte varlığını sürdüren bu feodal sistemin kaçınılmaz bir sonucu olan Kürtleşmenin (yoğunluk olarak Kırmançlaşmanın) beraberinde de, içerisinde Türkmen aşiretlerinin de bulunduğu birçok "farklı etnik grubun asimilasyonu" söz konusu olacaktır. Nitekim, Kürtçe bünyesinde Süryanice, Ermenice, Rumca vs. kelimelerin yer almasının nedenlerinden biri de bu asimilasyondur. Dolayısıyla Kırmançi veya göreceli olarak da Zazakinin içeriğindeki Türkçe kelimelerin "bir bölümünün" varlığı, sistemin egemen kitlelerinin arasındaki bu "erimeyle" doğrudan bağlantılıdır. Kürtlerin (ya da Zazaların) tarihten gelen "kozmopolit" yapısı Anadolu'nun doğusundaki bu asırları kapsayan "Kürtleşme" (veya nispeten Zazalaşma) süreciyle daha da çeşitlenmiştir.

Doğu ve Güneydoğu Anadolu'daki "Kürt feodallerine" dayalı bu baskın yapı Tanzimat'a kadar sürmüş ve o periyottaki reformlarla "kısa bir süre" 
kesintiye uğramıştır. Bu dönem de, Fransız İhtilali'nin yansımaları bağlamında merkezî otoritenin güçlendirilmesi hedef alınmış ve bu çerçevede 
yerel aşiret ailelerinin nüfuzlarıyla hâkimiyetlerinin azaltılmasına yönelik uygulamalar öne çıkmıştır. 1870 Vilayet Nizamnamesi'yle gerçekleştirilen 
düzenlemeler hep bu amaca dönük çalışmalardır.




Fakat bu dönem fazla uzun sürmemiş ve II. Abdülhamit zamanında feodal Kürt beylerinin ve aşiretlerinin bölgedeki ağırlıklarının azalması nedeniyle Ermeni faaliyetlerinin yoğunlaşması bahane gösterilerek, geçmişte var olan Kürt feodal yapısının tekrardan ve "yeni bir anlayışla" oluşturulması adına "Sünni Kürt aşiretleriyle beylerinin" içerisinde yer aldığı "Hamidiye Alayları" hayata geçirilmiştir. Bu aşiretlerin tamamına yakınının "Sünni" oluşları; Yavuz Selim'den beri yüzyıllardır bölgede "egemen güç olarak" Osmanlı sisteminde yer alan imtiyazlı "feodal Kürt aristokrasisinin" yeniden canlandırılmasından başka bir şey olmadığının en güzel göstergesidir. Abdülhamit bu alaylar sayesinde; Sünni Kürt aşiretlerine "sahip çıkarak" eskiden beri saltanatın onların destekçisi olduğunu kendilerine hissettirmeyi ve bey ailelerinin de "hilâfet ile Saltanata bağlılıklarını" 
yeniden "güncellemeyi" amaçlamaktadır.

Görüldüğü gibi bütün hedef, Osmanlı sistemi içerisinde yüzyıllar boyunca "Egemen güç" olarak var olmuş "Sünni Kürt aşiretlerine" "Eski İtibarlarını" 
iade etmektir. Yani, Osmanlı'nın Yavuz Selim'den beri süre gelen "Kürtçülüğü" Abdülhamit'le yeniden hayat bulmaktadır.

http://www.turksolu.com.tr/347/ozaltindere347.htm

2 Cİ  BÖLÜMLE DEVEM EDECEKTİR

**

ALEVİ, KÜRT RUM VE ERMENİ KATİLİ TOPAL OSMAN (KOÇGIRÎ İSYANI)

ALEVİ, KÜRT RUM VE ERMENİ KATİLİ TOPAL OSMAN (KOÇGIRÎ İSYANI)

(KARŞIT  GÖRÜŞ )

1884 yılında Giresun’da dünyaya geldi. “Topal Osman Rus Savaşlarına
katılmış, bir bacağından yaralandı “Topal” lakabını oradan almıştı.

Savaş sonrası Giresun’a dönen Topal Osman, etrafına topladıgı kanun
kacaklarıyla birlilkte “Laz Alayları” nı kurdu. Bölgedeki Rum ve
Ermenilerin sürek avına çıktı. Karadeniz’de ki Rumların çoğu müslüman
olmuş, ama ana dilleri olan Rumcayı hala konuşuyorlardı.
Bunlar varlıklı
ve meslek sahibi kimselerdi. Topal Osman ve Çetesi için Rumların ve
Ermenilerin serveti iştah kabartıyordu. Böylece ister istemez Rumların
katli vacip, malı-serveti ve kadınları ise helaldi. Topal Osman’da bunun
gereklerini yapıyordu. Topal Osman aynı zamanda Teşkilatı Mahsusanın
bir üyesi idi. Daha sonraları ise Giresun’a belediye başkanı bile
olmuştu. Gerci, Vak’a nüvis, yani Resmi Tarih yazıcıları, Rumların da
bölgede Türklere karşı saldırılarından bolca söz etseler de, bunun pekte
abartılı oldugu kendi içinde hemen anlaşılmaktadır. Çünkü bölgede yok
edilen, sürülen ve asimile edilen Rumlar ve Ermenilerdi.

Topal Osman’ın Rum Katliamları

“Falih Rıfkı’ya göre Topal Osman basılan her Türk evine karşı üç Rum
evini basmak, mezarını kendine kazdırıp diri diri adam gömmek, vapur
kazanlarında kömür yerine canlı adam yakmak gibi zulüm ve işkencelerle
bölgeyi Rumlardan tamamen temizlemişti. Dr. Rıza Nur, Topal Osman’a “Rum
köylerinde taş üstünde taş bırakma” demiş, o da “Öyle yapıyorum ama
kiliseleri ve iyi binaları lazım olur diye saklıyorum” karşılığını
vermişti. Rıza Nur’un “Onları da yık, hatta taşlarını uzaklara yolla,
dağıt. Ne olur ne olmaz, bir daha burada kilise vardı diyemesinler’
demesi üzerine “Sahi öyle yapalım. Bu kadar akıl edemedim” diyecekti.“

(1)

Topal Osman Ve Cetesinin, özellikle varlıklı Rumları ve Ermenileri
yakalayıp bagladıktan sonra torbalara koyup, denize attığı da bilinenler
arasındadır. Bundan dır ki; Başta İngilizler olmak üzere Avrupa
devletleri, Karadeniz’de Rumlara ve Ermenilere yapılan bu mezalimin
durdurulmasını ve sorumlusu Topal Osman’ın cezalandırılmasını ivedikle
İstanbul hükumetinden istiyordu. İstanbul Hükumeti de 1915 de ki gibi
Ermeni Katliamı sorumlusu iken, birde Rum katliamı sorumlusu olmak
istemiyordu. Bunun için Topal Osman’ı gıyaben yargılamış, idama mahkum
etmiş her yerde aranıp, bulunmasını istiyordu. Ama Topal bulunamıyordu
çünkü firardaydı…

M.Kemal Ve Topal Osman’ın İlk Antlaşması

M.Kemal; 9. Ordu müffetişi sıfatıyla 16 Mayıs 1919 da Padişah tarafından
görevli olarak İstanbul’dan Samsun’a yollandı. Yapması gereken iş;
Karadeniz de bulunan Rumları ve Ermenileri Türk Çetelerinden korumaktı.
M. Kemal Paşa ve 21 arkadaşı, 19 Mayıs günü Samsun limanına çıktı.
Meraklısına küçük bir not, çok ilginçtir; Tam 12 gün sonra, 28 Mayıs ta
ise, İngilizlerin istegi ve baskısı üzerine; İstanbul da tutuklanan
İttihat ve Terakki ileri gelenlerini, devlet adamlarını,
Milletvekilleri, gazetecileri ve belli şahsiyetleri toplam 145 kişiyi
yargılamak üzere Malta’ya sürgüne gönderdiler.

M. Kemal’in Samsun Serüveni

Tarih okumalarımıza göre M.Kemal eger 16 Mayıs ta İstanbul dan çıkmamış
olsaydı, belki o da bu sürgünler içinde yer alacaktı. M.Kemal Samsun’a
vardıktan hemen sonra Havza’ya geçti. İlk işi olarak da Topal Osman Ağa
ile görüştü. Topal Osman o sırada Osmanlının Divan-i Harbi tarafından
yargılanmıştı. Suç dosyası oldukça kabarıktı. Kurduğu çetesiyle yaptıgı
Ermeni-Rum katliamlarının sorumlusuydu. İstanbul hükumetince, “idamı”
onaylanmış, Olağanüstü Savaş Mahkemesi tarafından görüldügü yerde
tutuklanması istenmişti. Topal Osman Ağa zorla oturdugu Giresun Belediye
Başkanlığı koltugunu da bırakıp, Sıvas, Şebinkarahisar’a gizlendi.
Aslında Topal Osman’ın kurduğu çetesi, cezaevlerinde firar edenler,
çeşitli suçlardan arananlar ve asker kaçaklarından oluşuyordu.

M.Kemal Paşa ve Topal Osman Ağa Antlaşması

Proto (erken) Cumhuriyetinin kurucusu, Son Osmanlının 9. Ordu müfetişi
M.Kemal Paşa, 29 Mayıs günü Topal Osman Ağa ile Pontus Rumlarının
“halli” için gizlice Havza’da görüşüyordu. Bu aynı zamanda Proto
Cumhuriyet ile Çete liderinin ilk antlaşması olarak tarihe geçecekti.
Oysa Osmanlı Padişahı tarafından bizat Karadenizli Türk çetelerini
ekarte etmesi için Samsun’a yollanmıştı. Ama M. Kemal Paşa, Padişahın
tam zıttı, bir siyaset yürütüyor ve Topal Osman’la anlaşarak el
sıkışıyordu. Yine çok ilginçtir ki; Bu tanışma aslında Topal Osaman
Ağa’ya, daha sonraki yıllarda pahalıya mal olacaktı. Ama Topal bunu
bilemezdi.

İkili Görüşmelerdeki Bazı Notlar

Bu karşılıklı görüşmede M. Kemal; “ …Bundan sonra el ele çalışacağız.
Pontuscuların karadeniz kıyılarında neler yaptıklarını birde erbebının
ağzından dinleyelim dedik” derken, Topal Osman’ da bölgedeki Rum ve
Ermenilerin yaptıklarını anlatır ve yine M. Kemal’den “…Görüyorumki
vatansever duygular taşımaya gençliginde başlamışsın….Çeteni derme
çatma bir kuvvet olmaktan çıkaracaksın. Sana genç ve atak subaylar
verecegiz.. Pontuscular hangi usülleri kullanıyorlarsa, siz de o
usülleri çekinmeden kullanın…” (2) cevabını alır.

Bunun üzerine Topal Osman Ağa, M. Kemal Paşa’ya hitaben; “ …Siz hiç
merak etmeyin Paşam! Bu Pontus Rumlarına öyle bir tütsü verecegim ki,
hepisi magaralarda eşek arısı gibi boğulacak” (3) diyecekti.

Bu “mağara” lardan içeriye verilen “tütsü” Ihsan Sabri Çağlayangil’in
Dersim katliamı itiraflarında da vardı. Hep beraber bir daha
hatırlayalım mı? “…Bunlar mağaralara iltica etmişlerdi. Ordu zehirli
gaz kullandı. Mağaraların kapısı içerisinden, bunları fare gibi
zehirledik. 7 den 70 e o Dersim’in Kürtlerini kestiler. Kanlı bir
harekat oldu…” Demekki bu magara tütsü teknigini, Topal Osman taa o
zamanlar, 1919-20 lerde bulmuştu.

Topal Osman’ın Suçları Afoldu

Topal Osman’ın M.Kemal’den bir tek istegi vardı ve bu istek; M. Kemal’in
“özel ricasıyla” 8 Temmuz 1919 da Padişah Vahdettin’e, Topal Osman
hakkındaki verilen “tutuklama” ve “idam “ kararını kaldırttı. Topal
Osman ve çetesinin önü açıldı. M. Kemal, Topal Osman’a tekrar belediye
reisligini elde etmesini salık verirken, T. Osman Ağa ise ; o işin çocuk
oyuncağı oldugunu vurguluyor ve hemen ilk iş tekrar zorla Belediye’ye
reis oluyordu. Karadeniz havalisindeki Pontus Rumlarına elinden gelen
her şeyi layıkıyla yapmaya devam etti. Bu arada ailesi ve yakın çevresi
de olabildigine zenginleşiyordu.

M. Kemal ve Topal Osman İlişkisi

Topal Osman, Mustafa Kemal’e hep saygıyla “Paşam” derken, M. Kemal’de
ona “Osman Ağa” derdi. Osman Ağa’ya sonsuz bir güven içindeydi. Bu
sayede; Karadeniz’de yapılan silahlı saldırılarla Rumlar ve Ermeniler
ortadan kaldırılmış, sürülmüş, korkudan sindirilmişti. Artık Topal Osman
bölgenin tek hakimiydi. Erzurum Kongresinde M. Kemal’e az da olsa
muhalif olan çizgideki Karadenizli üyeler, korkularından sessizligi
yegliyorlardı. Aynı şey Sıvas Kongresi Karadenizli üyeler için de
geçerliydi. 1. Meclise de bölgeden seçtigi üyeleri yolluyordu.

Topal Osman Ankara’da

M. Kemal’in istegi üzerine Topal Osman, yakın adamlarıyla birlikte 12
Kasım 1920 de Ankara’ya varırken, arkasında da büyük bir silahlı güç
bırakmıştı. Ankara’da ki görev belliydi. M. Kemal başta olmak üzere,
Cankaya’yı ve Meclis’i koruma göreviyle oluşturulan, Muhafız Birliginin
komutanı Topal Osman Ağa olacaktı.

Topal Osman Koçgiri Katliamında

İç isyanlar Ankara’yı oldukca tedirgin ediyordu. Bolu, Düzce, Sakarya,
Konya derken ve nihayet Koçgiri Kürt Ayaklanması başlamıştı ki; Topal
Osman’a bu alanda yine yol görünüyordu. Osman Ağa’nın yönetiminde hemen
42. ve 47. Alaylar kuruldu. Gönüllü Laz Birlikleri oluşturulup Mart 1921
de Koçgiri’ye hareket etti. Koçgiri’de de tıpkı Karadeniz de Rum ve
Ermenilere yaptıklarını yapmaktan asla ve asla imtina etmiyordu. “
…Ele geçirdikleri köylerde her çeşit zulüm ve melaneti yapmaya
başlamışlardı. Masum Kürt çocukları bu canavarlar tarafından ateşe
atılıp yakılıyor ve tüyler ürpeten manzaralar karşısında Laz alayları
zevk ve çümbüş yapıyorlardı.” (4) diye tarihe not düşülmüştü.

Koçgirili Beko Ve Osman Ağa

“…Koçgirili Beko, Topal Osman çetesini Rafahiye’nin Kayadibi
bölgesinde kuşatır. Ancak, Erzincan’dan gelen 11. Alay’a bağlı 2.
Tabur’un dağ topları, Topal Osman ve çetesini kurtaracaktı. (25 Mart
1921) ” (5)

Ankara için, Koçgiri Kürt Halk İsyanı da Topal Osman’ın katkılarıyla
böylece kanlı bir şekilde bastırılmış oldu.

Topal Osman kendisini iki cümleyle şöyle anlatıyordu;

“ …Ben cahil bir adamım. Yalnız bir gayretim vardır; Türküm,
Müslümanım. Evet Türkü, dini gavurlardan kurtarmak için çalışıyorum.
Başımı bu yola koydum…“ (6) diye, yaptıklarını anlatacaktı.

Calal Bayar’ın Ağzından Topal Osman

Ağzında dökülen incilerle anlattığı Topal Osman’ı överken Bayar;

“…Koçkiri bence hepsinden mühimdir.

Esasen Yunanlılar’a karşı durmak için kuvvetimiz kafi değildi. Bunlar da
ayrıca çıktı başımıza… Koçkiri’de bir ordu merkezi yapıldı. Onun
kumandanlığına size önce bahsettiğim Nurettin Paşa’yı kumandan tayin
ettiler. O başardı o işi. Sonra Giresun’dan 1200 kişi ile gelen Topal
Osman –çok yakın dostumdur, cahil bir adamdı büyük gayretleri oldu.”(7)

Topal Osman’ın Dilinden Ovacık Kürtleri

19.02.1922 tarilli Vakit gazetesinden A. Emin Yalman, Topal Osman’la
yaptıgı bir söyleşide, “…Refahiyede 2700 mevcutlu usat kuvetiyle
müsademede bulunduk. Asiler bozuldular. İki ay zarfında ortalık tamamen
teskin edildi. Koçgiri’de ki taburu alay haline koyduk. Bir taraftanda
teşkilata devam ettik. Dersim’de Ovacık Kürtleri başkaldırınca bunların
üzerine yürürdük. Derhal vaziyeti anladılar. Ve Koçgirir isyanının
uğradıgı akibetten kurtulmak için Erzincan hükumetine dehalet
ettiler…” derken, Nuri Dersimi ise “…Giresunlu Topal Osman
Koçgiri’de yapmadığı melanet kalmadıgı yetmiyormuş gibi, kendisine bir
kahraman süsü vererek avanesi olan Laz çeteleriyle Erzincan’ın kemah
kaza merkezine gelerek ve Dersim”e sokularak bir çete muharebesi yapmak
tasavvuruna kadar kendisinde bir varlık görmüştü. Dersim’den hemen bir
kısım Kürt fedaileri gönderildi. Bir çok Laz efradı tepelendi. Topal
Osman yaralı olarak Giresun mıntıkasına kaçtı.”(7)

Ali Şükrü Bey

1884 yılında Trabzon’da dünyaya geldi. Osmanlının son Meclisi
Mebusanında görev yaptı. Ankara’daki açılan 1. Meclis’te ise Trabzon
Milletvekili olarak bulundu.

Meclis’te M. Kemal’in liderlik yaptığı 1. Gruba karşı, muhalefetin
temsil ettigi 2. Grubun Lideriydi. Meclisteki tüm görüşmelerde M.
Kemal’in karşısına çıkıyordu. Bir keresinde ateşli tartışan bu iki Grup
lideri burun buruna geldiler ve M. Kemal elini cebindeki silahına
götürdü. Bütün bu olup biteni, Cankaya ve Meclis Muhafız Komutanı
silahlı Topal Osman, Meclisteki özel locasında izlemekteydi.

Ali Şükrü Bey Cinayeti

Ali Şükrü Cinayeti ile ilgili bir çok anı kitapları mevcuttur. Ama en
detaylı, sade bilgiyi ise Rıza Nur vermektedir.“ M. Kemal birgün
Keçiören’de Ali Kılıç’ın bağına gitmiş. İçmişler. M. Kemal zil zurna
sarhoş olmuş. Topal Osman’ın adamlarından olup maiyetinde bulunan
muhafızlarından üç kişiyi çagırmış, emir vermiş “ şimdi gideceksiniz.
Nerde ise Ali Şükrü’yü bulacaksınız. Öldürüp geleceksiniz.” Kılıç Ali ve
diger avene yalvarmışlar ,” Sırası degil, bırak biz sonra yapalım.
Böyle ap-aşikar olmaz” demişler.”(8) Ama emir verdigi muhafızlardan biri
Ali Şükrü Beyin tanıdığı olduğu için bu konuşulanları gidip anlatır.
Daha sonra M. Kemal, Topal Osman’la Cankaya’da birlikte bir akşam rakı
içerlerken, sitemli bir edayla; sözü Ali Şükrü Bey’e getirir ve “ nedir
senin bu hemşehrinden çektigim Osaman Ağa? ” diye dert yandığı çoğu anı
kitaplarında yer almaktadır. Derken 26 Mart 1923 günü akşamı, Ali Şükrü
Bey aniden ortadan kaybolur. Tam üç gün sonra 29 Mart’ta Cankaya
yakınlarında, işkenceyle ve booynu telle sıkılmış ölü olarak bulundu.
Meclis karışır ve Topal Osman sırra kadem basar ortalıktan kaybolur.
Çünkü 26 Mart akşamı bir kahvede otururken Ali Şükrü Bey’in yanına,
Topal Osman’ın Muhafız Bölügü kumandanı Mustafa Kaptan gelir. Konuşup ve
birlikte gittigini herkes görmüştü. “ Ali Şükrü’ye demiş. Aynı
memleketli olduklarından birirbirilerini tanırlarmış. Kalkmiş beraber
gitmişler. Ağanın evine gitmişler.” (9)

Topal Osman Yine Firarda

Daha sonra Topal Osman’ın evinde yapılan incelemeler sonucu cinayetin
Topal Osman ve adamları tarafından yapıldıgı anlaşılmıştı. Ama Topal
Osman yine firardaydı. İlk firarını; İstanbul Hükumetince aranırken 1919
da yapan Topal Osman, şimdi ise dört yıldan beri M. Kemal ile birlikte
çok iyi işler başardığı halde Ankara hükumetince aranmaktaydı. Bütün
bunlar, kendi deyimiyle de cahilligin resmi belgesi degildi de nedi? Ama
burada dikkat edilmesi gereken bir nokta varki; Ankara hükumetince,
başbakan Rauf Orbay tarafından aranan Topal Osman bakınız bu kaçak
günlerinde neredeymiş, okuyalım!

“ …O günlerde Ağa çok korkmuş, çok telaş etmiş. M. Kemal teselli
vermiş. Geceleri M. Kemal’in yanında geçirirmiş. Demak Ağa cinayeti
yapar-yapmaz cenazeyi en emin yer olarak M. Kemal’in köşkünün yanına
gömmüş. Kendi de oraya sığınmış.”(10) yani Çankaya köşküne..

Topal Osman’a Baskın Kararı

Gerek mecliste 2. grup ve gerekse, Trabzon’da ve hatta ülkenin degişik
yerlerindeki gelen büyük eleştiriler sonucu , Topal Osman’ın yakalanıp
adalete teslim edilmesi kaçınılmaz oldu. Yani Topal Osman artık gözden
çıkarıldı. Başbakan Rauf Orbay ve Cumhurbaşkanı M.Kemal Çankaya’da bir
araya gelip, yeni bir plan yaptılar. Daha sonrada Bakanlar kururlunda bu
konu konuşuldu. “ Gazi, eşi ile birlikte yemegini Çankaya Köşkünde
yedikten sonra, gizlice ve kimsenin gözüne batmadan istasyona inmiş,
ondan sonra muhafızların degiştirilmesine ve Osman Ağa ile maiyetinin
tepelenmesine başlanmıştı.” (11)

M. Kemal Ve Eşi Çankaya’yı Terkediyor

M. Kemal Topal Osman’ı iyi tanıdığı için, kenisine saldıracagını
bildiginden dolayı Eşiyle birlikte Çankaya Köşkünü terketmişti. Topal
Osman ise o gece, kendi evinde Çankaya Köşküne yakı, Papazın Bağında
adamlarıyla birlikte gizlenmekteydi. Çankaya’da ki bu son plandan haberi
yoktu. “ Osman Ağa üzerine gelindigini sezince Çankaya köşküne hücum
etti. Köşkte kimseyi bulamayınca kapıyı kırıp içeri girdi. Ne bulduysa
parçalayıp ortalığı karma karışık etti. Bu haber geldigi sırada silah
sesleri de duyuldu. Bir süre sonra haber geldi. Osman Ağa altı
yardımcısı ile vurulmuş ve ele geçirilmiştir. “ (12) Görüldügü gibi
Topal Osman Çankaya Köşküne sıgınmak istiyor, M. Kemal’ den yardım
etmesini bekliyor. Görüyorki evde kimseler yoktur, bu defa da gözden
çıkarıldığını geçte olsa anlıyor ve köşkü dağıtıyor. Bu baskın ise
tarihe ilk defa “Çankaya Köşkü Baskını” olarak geçecekti.

Topal Osman Yaralı Yakalanıyor Ve Öldürülüyor

Söylentiler muhtelif. Bir anlatıma göre ; Topal Osman’ı M. Kemal’in
yaveri İsmail Hakkı Tekçe öldürmüş. Diger bir anlatımda ise şöyle; Topal
Osman’ın üzerine “ Muhafız Kıtası Kumandanı Rize’li Binbaşı Fuat Bey
‘in emri ile sırf konuşmasını önlemek maksadıyla-kasten öldürülmüştü.
Fakat cesedi üstünde o kadar tahribat yapılmıştı ki; tanınacak bir halde
degildi. Hata başı olmayan bir cesedi bu hükmün infazı bakımından
zorunlu olarak ayağından asmışlardı.” (13)

Evet ,aynen öyle olmuştu. Oysa hacca gitme planları vardı, hac’ın
hayalini kuruyordu ki; cahil başını büyük bir belaya sardı. Artık geriye
dönüşü olmayan bir yoldaydı. Beynine son kurşunu yerken acaba Rumlara,
Ermenilere ve Kürtler yaptıkları gözlerinin önünde bir filim şeridi gibi
hiç gelip-geçtimi bilinmez! 1 Nisan 1923 de Meclis tatile girdi. Çünkü
Ali Şükrü Bey’in 26 Mart’ta kaybolmasıyla birlikte son bir- kaç günden
beri başkent Ankara’da olaganüstü olaylar ve tartışmalar yaşanıyordu. Bu
sıralarda İsmet inönü ise Türk Heyetiyle birlikte Lozan’daydı. 2 Nisan
da ise yaralı olarak ele geçirilen Topal Osman, Sedye ile taşınırken
önce M. Kemal’le görüşmek istiyor, kabul edilmeyince de küfürler
ediyordu. Bunun üzerine Karadenizli Laz hemşehrisi Rize’li Binbaşı Fuat
tarafından öldürüldü. Yine Çankaya yakınlarında gömüldü. Tıpkı Ali Şükrü
Bey gibi.

Topal Osman’ın Başı Kesildigi İçin Ayağından Asıldı

Meclisin ve özelliklede 2. Grubun tek şidetli istemi; Topal Osman’ın
“idam” edilmesi ve meclisin önünde asılıp halka teşhiriydi. Bu durum
karşısında gömüldügü yerden çıkarıldı. Ama bu defa da başı kesik olduğu
görüldü. Bunun üzerine ayağından asıldı. Cesedi günlerce asılı kaldı ve
bu da yetmezmiş gibi silahlı vekiller ve sıradan vatandaşlar Topal
Osman’ın kesik başlı, ayağından asılı bedenini, adeta bir nişan
poligonuna çevirmiş, delik deşik etmişlerdi. Başsız ve silah
kurşunlarıyla delik deşik olmuş bedeni artık kokuşmuştu. Giresun’a son
haliyle gönderildi…

Topal Osman’na Anıt Mezar

Topal Osman Giresun Kalesinde kesik başıyla birlikte gömüldü. Sonraki
yıllarda M. Kemal’in yakın arkadaşı ve İstiklal Mahkemelerinin idamcı
yargıcı Kılıç Ali Giresun gezisi sırasında Topal Osman’ın bakımsız
mezarını görünce üzüldü. Bunu M. Kemal’e anlatı ve M.Kemal’de 1925 de
sırdaşı ve yakın dostu olan Osman Ağa hazretlerine bir anıt mezar yaptı.
Derken yıllar sonra ise Topal Osman’ın bir de şehir merkezinde heykeli
dikilmek istendi. Bu heykel çalışmalarını sizce kim yürütse iyi? Evet ya
doğru! 1998 de Giresun Jandarma Bölge Komutanı Tuğgeneral Veli Küçük!
Peki Veli Küçük şimdi nerede? Ergenekon Terör örgütü davasından, “çete”
başı olmaktan dolayı içerde. Şimdi anladınız degilmi?

Son Sözü Topal Osman ve R. Nur Söylesin mi?

Hadi söylesinler bari, bizde dinliyelim.

“… Ben çok iş ettim. Ben kurtulur muyum sanırsınız? Vatana hizmet
ettim ama, bir gün beni harcarlar…”

“ Sanki kerameti vardı. Dedigi oldu. Cahiline kurban gitti” (15)

Lazların Çankaya’daki Dansı

Çok ibret verici, bir hazin hikayedir bu yazılanlar- okunanlar.

Ali Şükrü Bey Trabzon Laz milletvekili ve 1. Mecliste 2. Grubun
lideriydi. M. Kemal muhalifi ve hükumetin ateşli eleştirmeniydi. Soydaşı
Topal Osman tarafından öldürürldü. Çankaya yakınlarına gömüldü. Daha
sonraları ise

Ali Şükrü Bey, “Demokrasi Şehidi” ilan edildi.

Topal Osman Giresun’lu. Laz Alaylarının Çete başısı. Son yıllarını
Ankara’da Meclis ve Çankaya muhafız birliginin komutanlığını yaparak
geçirdi. Trabzon milletvekili soydaşı Ali Şükrü Bey’i öldürdü. Topal
Osman’da “Cumhuriyet Şehidi” ilan edildi. Arkadaşı M. Kemal tarafından
anıt mezarı yapıldı.

Binbaşı Fuat Bey Rizeli ve Laz’dı. Çankaya’da Muhafız Kıtası
Kumandanıydı. Soydaşı Topal Osman’ı yaralı ele geçirdi ve gerçekleri
konuşmaması için öldürdü. Kesik başlı bedenini ise Çankaya yakınlarına
gömdü. Binbaşı Fuat Beyin akıbeti yazılamadıgı için henüz ögrenilemedi.
Böylece Lazların Çankaya’da ki bu ateşli Kafkas dansları da son buldu.

Kaynak

1) Ayşe Hür, Taraf gazetesi 14 Mart 2010

2) H. İzzettin Dinamo, Kutsal İsyan, c, 2. s. 113

3) Ayşe Hür, Taraf gazetesi 14 Mart 2010

4) Nuri Dersimi, Kürdistan Tarihi

5) Koçgiri Halk Haraketi, s. 79

6) Rıza Nur, Hayat Ve Hatıratım, c.3, s. 163

7) Tercuman gazetesi, 10 Eylül 1989

8) Nuri Dersimi, Hatıratım, s. 112

9) R. Nur, age, c. 2, s. 376-377

10) R. Nur, age, c. 2, s. 380

11) R. Nur, age, c.2, s. 382

12) A. Fuar Cebesoy, Siyasi Hatıralar, s. 295

13) Feridun Kandemir, Rauf Orbay, s. 106

14) Kadir Mısırlıoğlu, Ali Şükrü Bey, s. 234

15) R. Nur, age, c, 2. s, 386

http://www.dersim37-38.org/alevi-kurt-rum-ve-ermeni-katili-topal-osman-kocgiri-isyani/

..