TÜRKİYE BÖLGESEL GÜÇ MÜ HİÇ Mİ..!

TÜRKİYE BÖLGESEL GÜÇ MÜ  HİÇ Mİ..!

Selçuk ÖZÇELİK, 
Giresun Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü,
27, Aralık  2016

Türkiye’nin bölgesel güç mü olduğu yoksa bölgesel güç olma potansiyeline sahip mi olduğu bu zamana kadar tartışılagelen mevzulardan biridir. Türkiye, Osmanlının varisi olması sebebiyle bölgesel güç olma potansiyeline sahip bir ülke, üstelik 1934 Balkan Atlantı ve 1937 Sadabat Paktı ile bölgesel güç olduğunu tescillemiş bir devlettir. Daha henüz yeni kurulan bu devletin bölgesinde etkin ve sözünün muteber olması her Türk vatandaşı için gurur kaynağıdır. Türkiye Cumhuriyet’i Devletinin mazisi hususiyetle dış politikadaki omurgalı duruşu ve pragmatik yaklaşımları misalleri ile mevcuttur.

İkinci Cihan Harbi’nin ayak seslerinin duyulduğu 1933’ten (Hitler’in iktidara gelmesi) itibaren Türkiye, adımlarını daha dikkatli atmaya çalışmış ve Avrupa’da yaşanan kargaşadan faydalanarak Boğazlar’ın statüsünün değişmesini talep etmiş ve 1936’da Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştır. Krizi fırsata çeviren Türkiye ilerleyen yıllarda SSCB’nin Boğazlardan üs talep etmesi ve ülke topraklarına göz dikmesi Türkiye’yi taraf olmaya itmiştir. Türkiye’nin tarafı Batı Bloku olmuştur. Türkiye’deki karar alıcıların Batı Blokuna kayıtsız şartsız teslim oluşları Türkiye’nin bölgesel güç değil Bölgesel Kukla olmasını ve 1950’lerde NATO’ya üye olmamız ile birlikte SSCB için Bölgesel Düşman statüsüne gelmemiz sağlanmıştır.

1962 Küba Krizi sonrası ABD, Sovyetlerin Küba’da Füze yerleştirmekten vaz geçmelerine mukabil Türkiye’deki Jüpiter Füzelerini sökmesi Türkiye’deki Amerikan karşıtlığının başlangıcı olmuştur. Daha sonraları Kıbrıs Meselesi hususunda 1964 Johnson Mektubu ve 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı, 1 Mart Tezkeresi, Çuval hadisesi ve 15 Temmuz darbe girişimi takip etmiştir. Ankara, yaşanan her menfi hadise sonrası yönünü Moskova’ya çevirmesi sonrasında ise Batılı müttefikleri ile tekrar yakın ilişkiler kurması Türkiye’nin politikasını sorgulatır hale getirmiştir. En son yaşadığımız 15 Temmuz hadisesi sonrası Batı’nın Türkiye’ye destek vereceği yerde sessiz kalması ve bunun mazereti olarak ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın despotik tavırlarının gösterilmesi yakışıksız ve mesnetsizdir. Batı’nın sessiz kalmasının asıl sebebi, istedikleri planın Türkiye’de tutmaması sonucu yaşadıkları hayal kırıklığıdır.

Cumhurbaşkan’ı Erdoğan’ın 15 Temmuz Darbe teşebbüsü sonrası ilk yurtdışı ziyaretini Moskova’ya yapması Türkiye’nin, Batı’ya ve ABD’ye karşı yeni oyuncular ile yola devam edeceğinin işaretini vermiştir. Türkiye kuruluşunun ilk yıllarında gerçekleştirdiği bölgesel güvenlik paktlarının yeniden tesisi için harekete geçmelidir. Türkiye Bölgesel Güvenliğini,  Batı’nın veya okyanus ötesinin telkinleriyle değil sıkıntı yaşanan coğrafyalardaki yerel güçler ve o coğrafyada etkin olan unsurlar ile hareket ederek çözüm yolları aramalıdır.

Türkiye, bölgesinde yaşanan gelişmelere tam manasıyla hâkim olup ve bunları yönlendirdiği takdirde Bölgesel Güç olmanın hakkını vermiş olacaktır. Aksi halde bölge gerçeklerini bilmeden, anlamadan, olası senaryoları dikkate almadan fevri hareketlerde bulunmak başta Türkiye olmak üzere bölge için felakettir. Türkiye’nin, Mısır’da iktidara gelen Sisi’nin darbeci olması sebebiyle ilişkilerini kesmesi, Suriye’de iktidarda olan Esad’ın Rusya’ya yakın olması ve İran ile yakın ilişkilerine rağmen Türkiye’nin okyanus ötesinin telkinleriyle Esad’ı devirmeye çalışması, Irak’ta yaşanan gelişmeler ve yanlış tutumlar, Kafkasya’daki meselelere Rusya merkezli değil Amerikan merkezli yaklaşımlar ve bölgede etkin güç olan İran ve Rusya’nın dikkate alınmadan yapılan tüm hamleler Türkiye için maliyetli olmuştur.

15 Temmuz sonrası Türkiye’nin dış politikada yeni bir sürece başladığını söylemek gerekir. Ancak bu sürecin daha fazla fayda sağlaması ve bölgesel güvenliliğin tesisi için karşılıklı güven oluşturulmalıdır. Moskova Deklarasyonu bu açıdan büyük önem arz etmektedir. Rusya, İran ve Türkiye’nin Suriye’de yaşanan krize çözüm yolu sağlamak için toplanmış olmaları ve sonuç olarak 8 maddelik bir deklarasyon ilan edilmiş olması bölge barışı için müspet bir gelişme olmuştur. Deklarasyonun ilk maddesi “ İran, Rusya ve Türkiye, çok sayıda etnik yapı barındıran, çok dinli, mezhepçi olmayan, demokratik ve seküler bir devlet olarak Suriye Arap Cumhuriyeti’nin egemenliğine, bağımsızlığına, birliğine ve toprak bütünlüğüne saygılarını bir kez daha ifade ederler.” Maddesi Türkiye’nin Suriye politikasının değiştiğini geçte olsa bölgesel gerçeklerin farkına varıldığının beyan edilmiş halidir. Ancak bu veya bu tarz deklarasyonların üç ülke tarafından daha önceki zamanlarda beyan edilmiş olsaydı Suriye’de yaşanan insani kriz bu boyutlara ulaşmayabilirdi.

Bölgede huzurun, güvenliğin, refahın ve selametin tesisi için hiçbir bloka mensup olunmaması gereklidir. Aksi halde ülkeler arasında yaşanan gelişmeler güvensizlik üzerine kurulamayacağından sarsıntılar yaşanacaktır. Türkiye’nin NATO üyesi olması bölgede İran ve Rusya başta olmak üzere birçok ülkeyi tedirgin ettiği gerçektir. Türkiye’nin soğuk savaş döneminde üye olduğu NATO artık amacını gerçekleştirmiştir. Türkiye, NATO’dan ayrılmalı ve bölgesel paktlar kurmalıdır. Ne Rusya’nın ne de ABD’nin başını çektiği ittifaklara üye olmak Türkiye için tehlike arz etmektedir. Yanı başında bulunan Suriye meselesini ABD’nin telkinleriyle politika üreten Türkiye’nin daha sonraları fevri davranması ve Suriye bataklığına hayaller ile dalması Türkiye’yi zorlamıştır.

Türkiye’nin sahip olduğu Bölgesel Güç potansiyelini keyfi politikalar ve maceralar ile heba etmesi Bölgesel Hiç olmasını sağlayacağından ötürü, devleti yöneten karar alıcıların daha dikkatli olması gerekmektedir. Aksi halde bin yıllık devlet geleneği tecrübesi olan Türkiye’nin, basit oyunlara kurban gitmesi kaçınılmaz olacaktır. Türkiye’nin İran ve Rusya ile birlikte Moskova Deklarasyonuna imza atarak Esad gerçeğini kabul etmeleri ilk kertede müspet bir gelişme olmuştur. Aynı deklarasyonun bu sefer Türkiye’nin teşebbüsleri ile Irak, Mısır, Ermenistan, Yunanistan ve Bulgaristan ile de ayrı ayrı deklare edilmesi bölgesel huzur ve refahın tesisi için önem arz etmektedir. Türkiye’nin, yapacak olduğu bu olası girişimler ile uzun süredir kaybetmiş olduğu Bölgesel Güç statüsünü yeniden elde etmesi kuvvetle muhtemeldir.

Selçuk ÖZÇELİK, Giresun Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü,


https://www.uiportal.net/bolgesel-guc-mu-bolgesel-hic-mi.html


***

Yeni Savaş ve Siber Güvenlik Arasında NATO’nun Yeniden Doğuşu BÖLÜM 4

Yeni Savaş ve Siber Güvenlik Arasında NATO’nun Yeniden Doğuşu BÖLÜM 4

NATO ve Siber Geleceği 

Bütün bu çalışmalara rağmen NATO Merkezi Karargâhı’nda ve ittifak üyesi ülkelerde siber güvenlik önlemlerini almanın kolay olmadığı ortadadır. 1999 yılından bugüne farklı seviyelerde ve değişik anahtar kelimelerle tartışılan siber güvenliğin tam anlamıyla gerçekleştirilmesi kolay değildir. Bu zorluk ve sürecin zaman alıyor olması, NATO’nun Hibrit Savaş Stratejisi’ni uygulamaya geçirmesini ötelemektedir. Konvansiyonel taktikler açısından uzmanlaşma ve hızlı intikal beklentilerinin cevaplanması önemlidir. Siber savunma kavramı ise konvansiyonel savaş taktiklerine göre şekillendirilmiş ordular için yeni bir alandır ve farklı yaklaşımları gerektirmektedir. Siber savunma stratejisine geçişin 
önündeki en büyük yanılgı, NATO merkez karargâhlarının biçimlendirdiği bir stratejinin ittifakın bütün üyeleri tarafından hemen kabul edildiği yanılgısıdır. Üye ülkeler kendi özelliklerine göre farklı biçimlerde dirençler göstermektedir. Günümüzde genel kabul görmüş birçok teknolojinin ilk aşamada ihmal edildiği ve kullanılmadığı akılda tutulmalıdır. Günümüzde yaygın olarak kullanılan denizaltıların, deniz muharebesinde kullanılmaya başlandığı günlerde her ülkenin aynı hızla bu teknolojiyi kucaklamadığı örnek olarak verilebilir.69 Öte yandan, NATO’nun stratejik kararlarının politik olarak kabul edilmesinin, uygulamanın hızla gerçekleşeceği garantisini veremediği de unutulmamalıdır. NATO’nun 
merkezindeki gelişimin hızıyla ittifak üyelerindeki değişimin hızı birbirinden farklıdır. 

Bu ikili yapının tamamını kapsayacak bir değişim, düşünülenden daha uzun bir zamana yayılabilir. Konuya siber güvenlik açısından bakıldığında, NATO’nun üyeleri arasında dijital bir bölünmüşlük olduğu açıkça görülmektedir. Bir yanda Echelon70 gibi gelişmiş sinyal izleme sistemleri kullanan siber ordulara71 sahip ABD ve İngiltere gibi ülkeler yer alırken diğer tarafta dijital yarışta çok geride bulunan Romanya, Bulgaristan, Litvanya ve Çek Cumhuriyeti gibi ülkeler bulunmaktadır.72 Etkin ve başarılı bir siber savunma stratejisinin uygulanması ancak bu iki grup arasındaki dijital farkın giderilmesi halinde söz konusu olabilecektir. Dolayısıyla NATO’nun kapsamlı ve etkin bir siber savunma 
stratejisini tam anlamıyla uygulayabilmesi ve Hibrit Savaş kavramını yürütebilmesi tahmin edilenden daha uzun bir süre zarfında olabilecektir. 

NATO’nun siber savunma konusunda hızla ilerlemesinin önündeki engellerden bir diğeri de tehdidin niteliğidir. Tehdidin neredeyse her gün değişikliğe uğrayan niteliği ona karşı alınacak tedbirlerin de dinamik olmasını gerektirmektedir. Bu durum, siber tehdidi diğer tehditlerden farklılaştırarak sürekli takip ve izlemeyi gerektirmektedir. Bu türde bir faaliyetin gerektirdiği enerjinin miktarı ve devamlılık gereği maliyetleri de artırmaktadır. Siber tehdidin nispeten görünmez oluşu da tehdidin algılanmasında bir takım yanılgıların doğmasına yol açmaktadır. Dolayısıyla böyle bir tehdidi anlayabilmek ve değerlendirmek için siber dünyanın işleyişini yakından anlamış olmak gerekmektedir. Bu durum NATO merkez karargâhında çalışanların bilgisayar erişimine ne düzeyde sahip oldukları ve siber dünyayı nasıl algıladıkları ile yakından ilgilidir.73 Gelecek neslin bilgi teknolojileri kaynaklı tehditleri daha iyi anlaması muhtemeldir.

Tehdidi oluşturan teknolojinin üretiminin çoğunluğu özel sektör tarafından yapılmaktadır. Dolayısıyla ürünlerdeki hatalar siber savunmanın zayıflığı olarak 
görülebilmektedir. Bu nedenle NATO’nun özel sektörle sıkı bir iletişim içinde olması gerekmektedir. Siber güvenliği geleneksel askeri stratejilerden ayıran en önemli unsur sistemdeki aktörlerin hepsinin74 işbirliğine ihtiyaç duyulmasıdır. Estonya örneğinde görüldüğü gibi saldırı sadece askeri hedeflere yönel memektedir. Saldırılar 1999 yılındaki Sırp saldırıları örneğinde olduğu gibi NATO üyelerinin hazırlıksız oldukları alanları hedeflemektedir. Bu yüzden ittifak üyelerinin kendi içlerinde de işbirliği ve koordinasyonu sağlaması hayati önem taşımaktadır. Bütün bu yapılanmalara ve gelişmelere rağmen tehdidin varlığını sürdürmesinin nedeni ise asimetrik oluşudur. Saldırı yapıldıktan sonra 
saldırganların hızla izlerini silebiliyor olması, tehdide verilecek karşılığın hız konusunda ipucu sağlamaktadır. Günümüzün yapılanmayla hem NATO hem de üye ülkeler seviyesinde siber saldırılara ve suçlularına hızla cevap vermek mümkün gözükmemektedir. Belki de gelecek strateji belgelerinde NATO’ya bağlı olarak hareket eden ama yarı-bağımsız ya da asimetrik harekâta göre eğitilmiş siber askerlerin yetiştirilmesi söz konusu olacaktır. 

Böylece simetrik ordunun, asimetrik yetenekler kazanarak asimetrik tehdide cevap vermesi mümkün olacaktır. NATO’nun ancak büyük imkânlar sağlayarak yetiştireceği bu elemanlara daha fazla gelir fırsatı sunacak güvenlik ve teknoloji firmalarının var olacağı da unutulmamalıdır. Gelişmelere yakından bakıldığında, NATO’nun siber savunma stratejisinin geleneksel savaş kavramına paralel olarak geliştiği görülmektedir. Görünen o ki gelecekteki çatışmalar Hibrit Savaş düzleminde gerçekleşecektir. NATO 1999 saldırısından bu yana bu alanda çok yol almıştır. Ancak siber dünyanın ve teknolojinin gelişimiyle kıyaslanarak incelendiğinde, NATO’nun siber savunma kapasitesinin gelişim hızının daha da arttırması gerektiği ortadadır. 


DİPNOTLAR;

1 Ken Booth (Der.), Statecraft and Security: The Cold War and Beyond, Cambridge University Press, Cambridge, 1998, s.1. 
2 Robert B. McCalla, “NATO’s Persistence after the Cold War. (North Atlantic Treaty Organization)”, International Organization, Cilt 50, No.3, Yaz 1996, s.445–475. 
3 John S. Duffield, “NATO’s Functions after the Cold War” Political Science Quarterly, Cilt 109, No.5, Kış 1994–1995, s.764. 
4 “The Alliance’s New Strategic Concept 07 Nov. 1991–08 Nov. 1991”, http://www.nato.int/cps/ en/natolive/official_texts_23847.htm (Erişim Tarihi 3 Aralık 2011). 
5 Daha detaylı bir yaklaşım için bakınız; Barry Buzan, “Rethinking Security After the Cold War”, Cooperation and Conflict, Cilt 32, No 1, 1997, s.5–28.
Yeni Savaş ve Siber Güvenlik Arasında NATO’nun Yeniden Doğuşu 
6 Soğuk Savaş sonrasındaki yeni güvenlik, yeni dünya düzeni, yeni savaş gibi kavramların çokça üretildiğini ve kullanıldığını görüyoruz. Ancak bu kavramların ne kadar 
“yeni” olduğu da tartışılmaktadır; daha detaylı bir yaklaşım için Ken Booth, “Security and Emancipation”, Review of International Studies, Cilt 17, No.4, 1991, 
s.314–315. Yeni ve eski kavramları üzerine sürdürülen tartışmanın bir benzeri de terörizm için yapılmaktadır. Detaylı bilgi için bkz. Thomas Copeland, “Is the ‘New 
Terrorism’ Really New?: An Analysis of the New Paradigm for Terrorism”, The Journal of Conflict Studies, Cilt 21, No.2, Kış 2001, s.7-27; Isabelle Duyvesteyn, 
“How New is the New Terrorism?”, Studies in Conflict & Terrorism, Cilt 27, No.5, 2004, s.439-454. 
7 Yeni Savaş kavramına kritik bir yaklaşım için bkz. Ken Booth, “New Wars for Old”, Civil Wars, Cilt 4, No.2, 2001, s.163–170. 
8 A. Mattelart, Mapping World Communication: War, Progress, Culture. Minneapolis, University of Minnesota, 1994, s.117. 
9 Mary Kaldor, New and Old Wars: Organized Violence in a Global Era, Cambridge, Polity Press, 1998, s.3. 
10 James Der Derian, “Virtuous War/Virtual Theory”, International Affairs, Cilt 76, No.4, Ekim 2000, s.771–788. 
11 İbid. 
12 Savunma bütçeleri Soğuk Savaş sonrasında 11 Eylül olaylarına kadar düşüş trendi izlemiştir; SIPRI Military Expenditure Database 2011, 
http://milexdata.sipri.org (Erişim Tarihi 23 Ocak 2012). Ayrıca çok boyutlu bir yaklaşım için bakınız; Lawrence R. Klein et.al.(Der.), Arms Reduction: 
Economic Implications in the Post-Cold War Era, Tokyo, United National University Press, 1995. 
13 “The Alliance’s New Strategic Concept”. 
14 T.V. Psul, Asymmetric Conflicts: War Initiation by Weaker Powers, Cambridge, Cambridge University Press, 1994; Rumu Sarkar, A Fearful Symmetry: 
The New Soldier in the age of Asymmetric Conflict, California, Praeger, 2010. 
15 İlk internet propaganda savaşı şu siteler üzerinden gerçekleşti: 
http://www.qoqaz.net, 
http:// www.kavkaz.org, http://chechenpress.com, http://www.infocentre.ru. 
16 Brian S. Petit, “Chechen Use of the Internet in the Russo-Chechen Conflict”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, the U.S. Army Command and General Staff 
College Fort Leavenworth, Kansas, 2003.
17 Matthew Rusling, “Shifting Gears For the Military, a Future of ‘Hybrid’ Wars”, National Defense, Eylül 2008, s.32–34. 
18 NATO siber savaş kavramına ait çalışmalarında kurumsal duruşunu açık ifade edebilmek için “siber savunma” başlığını tercih etmiştir. Bu araştırmada siber savaş terimi savaş tipini açıklayabilmek için kullanılmıştır. 
19 NATO, “Statement by the North Atlantic Council on Kosovo (Basın Açıklaması)”, 30 Ocak 1999, 
http://www.nato.int/docu/pr/1999/p99-012e.htm (Erişim Tarihi 30 Ocak 2012). 
20 http://www.mi2g.com/ (Erişim Tarihi 23 Ocak 2012). 
21 “Serbian Cyber Attack may Spread”, 
http://www.mail-archive.com/ctrl@listserv.aol.com/msg10035.html (Erişim Tarihi 12 Aralık 2011).
22 T1 bağlantının bant genişliği 1.544 Mbps’dir. 
23 Ellen Messmer, “Serb Supporters Sock it to NATO, U.S. Web Sites”, 
http://articles.cnn.com/1999-04-06/tech/9904_06_serbnato.idg_1_nato-personnel-nato-headquarters-nato-sources?_s=PM:TECH (Erişim Tarihi 12 Aralık 2011). 
24 Dan Verton, “Serbs Launch Cyberattack on NATO”, Federal Computer Week, 
http://fcw.com/articles/1999/04/04/serbs-launch-cyberattack-on-nato.aspx (Erişim Tarihi 12 Aralık 2011). 
25 Chris Nuttall, “Net Warfare over Kosovo” 
http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/200069.stm (Erişim Tarihi 12 Aralık 2011). 
26 Julian Borger, “Pentagon Kept the Lid on Cyberwar in Kosovo” The Guardian, 9 Kasım 1999, 
http://www.guardian.co.uk/world/1999/nov/09/balkans (Erişim Tarihi 11 Aralık 2011). 
27 “The Alliance’s Strategic Concept, 24 Nisan 1999”, 
http://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_27433.htm (Erişim Tarihi 12 Aralık 2011). 
28 “The Alliance’s Strategic Concept, 24 Nisan 1999”, 23. madde, 
http://www.nato.int/cps/en/ natolive/official_texts_27433.htm (Erişim Tarihi 12 Aralık 2011).
29 “‘An Alliance for the 21st Century’ Washington Summit Communiqué issued by the Heads of State and Government participating in the meeting of the North Atlantic 
Council in Washington, D.C. on 24th April 1999” 
http://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_27440.htm (Erişim Tarihi 13 Aralık 2011). 
30 Ralph Bendrath, “The American Cyber-Angst and the Real World – Any Link?”, Robert Latham 
(Der.), Bombs and Bandwidth: The Emerging Relationship Between Information Technology and Security, New York, The New Press, 2003, s.49–73. 
31 Helen Nissenbaum, “Where Computer Security Meets National Security,” Ethics and Information Technology, Cilt 7, 2005, s.61–73.
32 The Prague Summit and NATO’s Transformation, 2003 http://www.nato.int/docu/rdr-gde-prg/ 
rdr-gde-prg-eng.pdf (Erişim Tarihi 14 Aralık 2011). 
33 Program hakkında bkz. http://nnec.act.nato.int/pages/about.aspx, (Erişim Tarihi 14 Aralık 2011). 
34 Detaylı bilgi için bkz. http://www.nc3a.nato.int/Pages/default.aspx, (Erişim Tarihi 14 Aralık 2011). 
35 Yapılanma için bkz. 
http://www.nc3a.nato.int/SiteCollectionImages/NC3A/Charts/NC3ASimpleOrg_large.jpg (Erişim Tarihi 15 Aralık 2011).
36 “Riga Summit Declaration, 29 Kasım 2006”, http://www.nato.int/docu/pr/2006/p06-150e.htm, (Erişim Tarihi 10 Kasım 2011). 
37 M. Ernsdorff ve A. Berbec, “Estonia: The Short Road to E-government and E-democracy”, P.Nixon ve V. Koutrakou (Der.), E-government in Europe. 
Abingdon, Routledge. 2007, s.171. 
38 Katri Kerem, Internet Banking in Estonia, Tallinn, Praxis Center for Policy Studies, 2003, s.4–7. 
39 Estonya’da 2009 nüfus sayımına göre Estonlar nüfusun yüzde 68,7’sini oluştururken, Ruslar 
tüm nüfusun yüzde 25,6’sını oluşturuyorlar. Daha detaylı bilgi için bakınız; http://www.stat.ee/ 
public/rahvastikupyramiid/ (Erişim Tarihi 31 Ocak 2012). 
40 Kaynak bilgisayardan karşıdaki bilgisayara paket gönderilerek o anda çalışmakta olduğu ve ağın kayıp paket oranını hakkında bilgi veren programcıktır. 
Fazla gönderilerek sistemlerin çalışmasını engellenebilir ve durdurabilir. 
41 Ian Traynor, “Russia accused of unleashing cyberwar to disable Estonia”, The Guardian, 17.05.2007, 
http://www.guardian.co.uk/world/2007/may/17/topstories3.russia,    (Erişim Tarihi 17 Aralık 2011). 
42 Botnet saldırıları kullanıcının bilgisi dışında ele geçirilmiş zombi bilgisayarların bir merkezden hedefe doğru saldırı için yönlendirilmesidir.
43 10 Mayıs 2007 tarihinde yayınlanmış bu bilgi için bakınız, 
http://krezi.livejournal.com/168695.html, (Erişim Tarihi 17 Aralık 2011). 
44 Rusça metin için bakınız, http://terror.3bb.ru/viewtopic.php?id=960, (Erişim Tarihi 12 Aralık 2011).
45 http://forum.nov.ru/lofiversion/index.php?t109658.html, (Erişim Tarihi 15 Aralık 2011). 
46 http://aebr.home.xs4all.nl/wl/tallinn/tallinn.html (Erişim Tarihi 31 Ocak 2012). 
47 Finlandiya, Almanya, İsrail ve Slovenya’dan yardım için bilgisayar olaylarına müdahale ekipleri 
gelmiştir. Detaylar için bkz. Kertu Ruus, “Cyber War I: Estonia Attacked from Russia”, European 
Affairs, Cilt 9, No.1, Kış-Bahar 2008, http://www.europeaninstitute.org/2007120267/ 
Winter/Spring-2008/cyber-war-i-estonia-attacked-from-russia.html, (Erişim Tarihi 18 Aralık 
2011). Estonya savunma bakanı Aaviksoo Haziran 2007 NATO Savunma Bakanları toplantısında 
siber saldırıların detaylarıyla ilgili olarak meslektaşlarını bilgilendirdi. Bkz. Ministries of 
Defence of Estonia, Latvia and Lithuania, “Defense Policies’07 in Brief: Estonia, Latvia and 
Lithuania”, Baltic Security and Defence Review, Cilt 10, 2008, s.262. 
48 Kritik Bilgi Altyapısı güvenlik raporları hakkında bakınız; https://www.rdb.ethz.ch/projects/ 
project.php?proj_id=22156&type=search. 
49 “162 CDS 07 E rev 1-The Protection of Critical Infrastructures”, http://www.nato-pa.int/default.
asp?SHORTCUT=1165 (Erişim Tarihi 16 Aralık 2011). 
50 “Bucharest Summit Declaration 03 Nisan 2008”, http://www.nato.int/cps/en/natolive/official_
texts_8443.htm, (Erişim Tarihi 16 Aralık 2011).
51 “NATO Agrees Common Approach to Cyber Defence”, 
http://www.euractiv.com/infosociety/nato-agrees-common-approach-cyber-defence/article-171377, (Erişim Tarihi 17 Aralık 2011). 
52 Rex B. Hughes, NATO and Cyber Defence: Mission Accomplished?, Atlantisch Perspectief, No 1, Nisan 2009. 
53 Ministries of Defence of Estonia, Latvia and Lithuania, “Defense Policies’07 in Brief: Estonia, Latvia and Lithuania”, Baltic Security and Defence Review, Cilt 10, 2008, s.262. 
54 173 DSCFC 09 E bis - NATO and Cyber Defence, 2009, 
http://www.nato-pa.int/default. Asp?SHORTCUT=1782 (Erişim Tarihi 13 Aralık 2011). 
55 Gürcü ve Osetler arasında 1991’de meydana gelen silahlı çatışma sonrasında 1992’de Güney Osetya’da güvenliği sağlamak amacıyla Rus, Gürcü ve Osetlerden 
oluşan bir barış gücü oluşturuldu. Bölgede yaşanan anlaşmazlıklara rağmen bir düzen kurulduğu söylenebilir. Rusya ile Gürcistan arasındaki gerginliğin 2004’ten 
itibaren artmaya başlaması Güney Osetya’daki istikrarın sonu oldu. 
56 Siobhan Gorman, “Hackers Stole IDs for Attacks” The Wall Street Journal, 
http://online.wsj.com/article/SB125046431841935299.html (Erişim Tarihi 18 Aralık 2011).
57 Alexander Klimburg, “Mobilising Cyber Power”, Survival, Cilt 53, No.1, 2011, s.50. 
58 Sverre Myrli (Norway) - Rapporteur, “173 DSCFC 09 E bis - NATO and Cyber Defence”, 
http://www.nato-pa.int/default.Asp?SHORTCUT=1782 (Erişim Tarihi 16 Kasım 2011). 
59 Süleyman Anıl, NATO Bilgisayar Olayları Müdahale Gücü Teknik Merkezi Başkanı ile yapılan 
görüşme, NATO COE DAT, Ankara, Mayıs 2011. 
60 “Strasbourg/Kehl Summit Declaration, 04 Nisan 2009”, 
http://www.nato.int/cps/en/natolive/news_52837.htm?mode=pressrelease (Erişim Tarihi 19 Aralık 2011).
61 http://www.nato.int/strategic-concept/experts-strategic-concept.html, (Erişim Tarihi 17 Aralık 2011). 
62 “NATO 2020: Assured Security; Dynamic Engagement”, s.17, 
http://www.nato.int/strategicconcept/expertsreport.pdf (Erişim Tarihi 18 Aralık 2011). 
63 İbid., s.45. 
64 İbid., s.35.
65 İbid. 
66 “Lisbon Summit Declaration, 20 Nov. 2010”, 
http://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_68828.htm, (Erişim Tarihi 16 Aralık 2011). 
67 “Defending the Networks: The NATO Policy on Cyber Defence”, NATO Public Diplomacy Section, 4 Ekim 2011, 
http://www.nato.int/nato_static/assets/pdf/pdf_2011_09/20111004_110914-policy-cyberdefence.pdf (Erişim Tarihi 15 Aralık 2011).
68 “NATO Server Hacked by 1337day Inj3ct0r and Backup Leaked!” http://thehackernews. 
com/2011/07/nato-server-hacked-by-1337day-inj3ct0r.html, (Erişim Tarihi 18 Aralık 2011). 
69 Holger Herwig, “Innovation Ignored: The Submarine Problem-Germany, Britain, and the United 
States, 1919–1939”, Murray Williamson ve Allan R. Millett (Der.) Military Innovation in 
the Interwar Period, Cambridge, Cambridge University Press, 1996, s.227–24. 
70 Steve Wright, “The ECHELON Trail: An Illegal Vision”, Surveillance & Society, Cilt 3, 
No.2/3, 2005, s.198–215. 
71 Detaylı bilgi için bakınız http://www.arcyber.army.mil/index.html, (Erişim Tarihi 21 Aralık 2011). 
72 Jan A.G.M. van Dijk, “One Europe, Digitally Divided”, Andrew Chadwick ve Philip N. Howard 
(Der.), Routledge Handbook of International Politics, Oxon, 2009, s.288–304.
73 NATO yaş ortalaması için bakınız; “Age Groups in NATO Headquarters International Staff 2009”, 
www.nato.int/nato.../20100625_PDF_Library_-_Age_Groups_in_NATO_HQ_2009.pdf (Erişim Tarihi 15 Aralık 2011). 
74 Alt yapı için çalışan kurumların tümü, belediyeler, finans kuruluşları, eğitim kurumları, fabrikalar, teknolojik alt yapı sağlayıcıları, vb.


Kaynakça 

“‘An Alliance for the 21st Century’ Washington Summit Communiqué issued by the Heads 
of State and Government participating in the meeting of the North Atlantic Council 
in Washington, D.C. on 24th April 1999” http://www.nato.int/cps/en/natolive/official_ 
texts_27440.htm (Erişim Tarihi 13 Aralık 2011). 
“Age Groups in NATO Headquarters International Staff 2009”, www.nato.int/ 
nato.../20100625_PDF_Library_-_Age_Groups_in_NATO_HQ_2009.pdf (Erişim 
Tarihi 15 Aralık 2011). 
Bendrath, Ralph. “The American Cyber-Angst and the Real World – Any Link?”, Robert 
Latham (Der.), Bombs and Bandwidth: The Emerging Relationship Between Information 
Technology and Security, New York, The New Press, 2003. 
Booth, Ken. “New Wars for Old”, Civil Wars, Cilt 4, No.2, 2001, s.163–170. 
Booth, Ken. “Security and Emancipation”, Review of International Studies, Cilt 17, No.4, 1991, 
s.313–326. 
Booth, Ken (Der.), Statecraft and Security:The Cold War and Beyond, Cambridge University 
Press, Cambridge, 1998. 
Borger, Julian. “Pentagon Kept the Lid on Cyberwar in Kosovo” The Guardian, 9 Kasım 1999, 
http://www.guardian.co.uk/world/1999/nov/09/balkans (Erişim Tarihi 11 Aralık 2011). 
“Bucharest Summit Declaration 03 Nisan 2008”, http://www.nato.int/cps/en/natolive/ 
official_texts_8443.htm (Erişim Tarihi 16 Aralık 2011). 
Buzan, Barry. “Rethinking Security After the Cold War”, Cooperation and Conflict, Cilt 32, 
No.1, 1997, s.5–28. 
Copeland, Thomas. “Is the ‘New Terrorism’ Really New?: An Analysis of the New Paradigm 
for Terrorism”, The Journal of Conflict Studies, Cilt 21, No 2, Kış 2001, s.7-27. 
“Defending the networks The NATO policy on Cyber Defence”, NATO Public 
Diplomacy section, 4 Ekim 2011, http://www.nato.int/nato_static/assets/pdf/ 
pdf_2011_09/20111004_110914-policy-cyberdefence.pdf (Erişim Tarihi 15 Aralık 2011). 
Der Derian, James. “Virtuous War/Virtual Theory”, International Affairs (Royal Institute of 
International Affairs 1944-), Cilt 76, No.4, Ekim 2000, s.771–788. 
Dijk, Jan A. G. M. Van. “One Europe, Digitally Divided”, Andrew Chadwick ve Philip N. 
Howard (Der.), Routledge Handbook of International Politics, Oxon, 2009. 
Duffield, John S. “NATO’s Functions after the Cold War”, Political Science Quarterly, Cilt 109, 
No.5, Kış 1994–1995, s.763–787. 
Duyvesteyn, Isabelle. “How New is the New Terrorism?”, Studies in Conflict & Terrorism, Cilt 
27, No.5, 2004, s.439–454. 
Ernsdorff, M. ve A. Berbec. “Estonia: The Short Road to E-government and E-democracy”, 
P. Nixon ve V. Koutrakou (Der.), E-government in Europe. Abingdon, Routledge. 2007, 
s.171–183. 
Grieco, Joseph M. “Anarchy and the Limits of Cooperation”, International Organization, Cilt 
42, Yaz 1988, s.485–507. 
Gorman, Siobhan. “Hackers Stole IDs for Attacks” The Wall Street Journal, http://online.wsj. 
com/article/SB125046431841935299.html (Erişim Tarihi 18 Aralık 2011).
Yeni Savaş ve Siber Güvenlik Arasında NATO’nun Yeniden Doğuşu 
225 
Holger, Herwig. “Innovation Ignored: The Submarine Problem - Germany, Britain, and 
the United States, 1919–1939”, Murray Williamson ve Allan R. Millett (Der.) Military 
Innovation in the Interwar Period, Cambridge, Cambridge University Press, 1996. 
Hughes, Rex B. “NATO and Cyber Defence : Mission Accomplished?”, Atlantisch Perspectief, 
Cilt 1, No.4, Nisan 2009, http://www.carlisle.army.mil/dime/getDoc.cfm?fileID=212 
(Erişim Tarihi 11 Aralık 2011). 
Kaldor, Mary. New and Old Wars. Organized Violence in a Global Era, Cambridge, Polity Press, 1998. 
Kerem, Katri. Internet Banking in Estonia, Tallinn, Praxis Center for Policy Studies, 2003. Klimburg, Alexander. “Mobilising Cyber Power”, Survival, Cilt 53, No.1, 2 s.41–60. 
“Lisbon Summit Declaration, 20 November 2010”, http://www.nato.int/cps/en/natolive/ 
official_texts_68828.htm (Erişim Tarihi 16 Aralık 2011). 
Mattelart, Armand. Mapping world communication: War, Progress, Culture, Minneapolis, University of Minnesota, 1994. 
McCalla, Robert B. “NATO’s Persistence after the Cold War. (North Atlantic Treaty Organization)”, International Organization, Cilt 50, No.3, Yaz 1996, s.445–475. 
Messmer, Ellen. “Serb Supporters Sock it to NATO, U.S. Web Sites”, http://articles.cnn. 
com/1999-04-06/tech/9904_06_serbnato.idg_1_nato-personnel-nato-headquartersnato-
sources?_s=PM:TECH (Erişim Tarihi 12 Aralık 2011). 
Ministries of Defense of Estonia, Latvia and Lithuania “Defense Policies’07 in Brief: Estonia, 
Latvia and Lithuania”, Baltic Security and Defense Review, Cilt 10, 2008. 
Myrli, Sverre (Norway)-Rapporteur. “173 DSCFC 09 E bis - NATO and Cyber Defence”, 
http://www.nato-pa.int/default.Asp?SHORTCUT=1782 (Erişim Tarihi 16 Kasım 2011). 
“NATO 2020:assured security; dynamic engagement”, http://www.nato.int/strategic-concept/ 
expertsreport.pdf (erişim tarihi 18.12.2011) 
“NATO agrees common approach to cyber defence”, http://www.euractiv.com/infosociety/ 
nato-agrees-common-approach-cyber-defence/article-171377 (Erişim Tarihi 17 Aralık 2011). 
“NATO Server Hacked by 1337day Inj3ct0r and Backup Leaked!” http://thehackernews. 
com/2011/07/nato-server-hacked-by-1337day-inj3ct0r.html (Erişim Tarihi 18 Aralık 2011). 
Nissenbaum, Helen. “Where Computer Security meets National Security,” Ethics and Information Technology, Cilt 7, 2005, s.61–73. 
Nuttall, Chris. “Net Warfare over Kosovo” http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/200069. 
stm (Erişim Tarihi 12 Aralık 2011). 
Paul, T. V. Asymmetric Conflicts: War Initiation by Weaker Powers, Cambridge, Cambridge University Press, 1994. 
Petit, Brian S. “Chechen Use of The Internet in The Russo-Chechen Conflict.” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, the U.S. Army Command and General Staff College Fort Leavenworth, Kansas, 2003. 
Riga Summit Declaration, 29 Kasım 2006, http://www.nato.int/docu/pr/2006/p06-150e.htm 
(Erişim Tarihi 10 Kasım 2011).
Rusling, Matthew. “Shifting Gears For the Military, A Future of ‘Hybrid’ Wars”, National Defense, Eylül 2008, s.32–34. 
Ruus, Kertu. “Cyber War I: Estonia Attacked from Russia”, European Affairs, Cilt 9, No 1, Kış/Bahar 2008, http://www.europeaninstitute.org/2007120267/Winter/Spring-2008/cyberwar-
i-estonia-attacked-from-russia.html (Erişim Tarihi 18 Aralık 2011). 
Sarkar, Rumu. A Fearful Symmetry: The New Soldier in the age of Asymmetric Conflict, California, Praeger, 2010. 
Schröfl, Josef, Bahram M. Rajaee ve Dieter Muhr (Der.). Hybrid and Cyber War as Consequences of the Asymmetry: A Comprehensive Approach Answering Hybrid Actors and Activities in Cyberspace : Political, Social and Military Responses, New York, Peter Lang Pub Inc, 2011. 
“Serbian cyber attack may spread,” http://www.mail-archive.com/ctrl@listserv.aol.com/ 
msg10035.html (Erişim Tarihi 12 Aralık 2011). 
“Strasbourg / Kehl Summit Declaration, 04 Nisan 2009”, http://www.nato.int/cps/en/natolive/ 
news_52837.htm?mode=pressrelease (Erişim Tarihi 19 Aralık 2001). 
The Alliance’s New Strategic Concept, 07 Kasım 1991–08 Kasım 1991, http://www.nato.int/ 
cps/en/natolive/official_texts_23847.htm (Erişim Tarihi 03 Aralık 2011). 
The Alliance’s Strategic Concept, 24 Nisan 1999, http://www.nato.int/cps/en/natolive/ 
official_texts_27433.htm (Erişim Tarihi 12 Aralık 2011). 
“The Prague Summit and NATO’s Transformation, NATO, 2003” http://www.nato.int/docu/ 
rdr-gde-prg/rdr-gde-prg-eng.pdf (Erişim Tarihi 14 Aralık 2011). 
Traynor, Ian. “Russia accused of unleashing cyberwar to disable Estonia”, The Guardian, 17 
Mayıs 2007, http://www.guardian.co.uk/world/2007/may/17/topstories3.russia (Erişim 
Tarihi 17 Aralık 2011). 
Verton, Dan. “Serbs Launch Cyberattack on NATO”, Federal Computer Week, http://fcw.com/ 
articles/1999/04/04/serbs-launch-cyberattack-on-nato.aspx (Erişim Tarihi 12 Aralık 2011). 
Wright, Steve. “The ECHELON Trail: An Illegal Vision”, Surveillance & Society, Cilt 3, No.2/3, 2005, s.198–215. 
“162 CDS 07 E rev 1 - The Protection of Critical Infrastructures”, http://www.nato-pa.int/default.asp?SHORTCUT=1165 
(Erişim Tarihi 16 Aralık 2011). 
“173 DSCFC 09 E bis - NATO and Cyber Defence”, 2009, 
http://www.nato-pa.int/default.Asp?SHORTCUT=1782 
(Erişim Tarihi 13 Aralık 2011).

***

Yeni Savaş ve Siber Güvenlik Arasında NATO’nun Yeniden Doğuşu BÖLÜM 3

Yeni Savaş ve Siber Güvenlik Arasında NATO’nun Yeniden Doğuşu BÖLÜM 3

    Makalenin konusuyla ilgili en önemli gelişme Estonya Savunma Bakanı Dr. Jaak Aaviksoo’nun NATO’ya ve diğer ülkelere yönelik olarak yaptığı yardım çağrısıdır. NATO tarafından oluşturulan geçici (ad hoc) yardım takımları Estonya’da göreve başladı ve NATO da gelişmelere hızlı ve etkili bir biçimde müdahil oldu.47 
Estonya siber saldırısı sonrasında konuyla ilgili olarak 15 Ağustos 2007’de İngiliz raportör Lord Jopling tarafından hazırlanan raporla, daha önce terörizm önceliğiyle yazılan 2006’daki güvenlik belgesine48 siber güvenlik önceliği ilave edildi.49 Bu düzenleme, NATO’nun savaş algısının Soğuk Savaş dönemine göre ne denli farklılaştığına işaret etmektedir. NATO’nun 2008 Bükreş Zirvesi, siber güvenlik konusunun kapsamlı bir biçimde ele alındığı ve Sonuç Bildirgesi’nde özel bir yer edindiği ilk Zirve’dir. Zirve sonrasında şekillenen NATO’nun yeni Strateji Belgesi’nde, NATO’nun, savaş kavramında yaşanan değişikliğe cevap verecek yapılanmaya dönüşmesinin gerekli kaynaklar ayrılmadan mümkün olamayacağı belirtilmektedir. Bu çevrede Zirve Bildirgesi’nin 46. maddesinde, NATO’nun bu değişimin sağlanması için gereken kaynağı temin edeceği 
belirtilmiştir. Ancak kaynağın nasıl sağlanacağı hakkında metinde bilgi verilmemiştir. 

Sonraki maddede ise ittifak üyelerinin enformasyon sistemlerinin siber saldırılara karşı güçlendirilmesi için NATO’nun kararlılıkla çalışacağı vurgulanmıştır. İttifak üyelerinin siber savunma konusunda tecrübelerini paylaşmaları ve gerektiğinde birbirlerine yardım etmeleri konusunun altı çizilmiştir. 47. Maddede vurgulanan diğer bir nokta, devlet ve uluslararası organizasyonların siber alandaki gelişmelerin hızını yakalamadaki zafiyetlerinin farkında olunduğunun ve bunu aşmak için, NATO ile üye ülkeler arasındaki ilişkinin güçlendirilmesinin hedeflendiğinin belirtilmesidir.50 

Bükreş Zirve’si sonrasında siber güvenlik alanında iki önemli gelişme yaşandı.51 İlk olarak Brüksel’de bir NATO Siber Savunma Yönetimi Otoritesi’nin (Cyber 
Defense Management Authority-CDMA) kurulmasına karar verildi. Siber savunma kapasitesini bir merkezde toplayarak harekât kabiliyetini daha arttırmak isteyen NATO, bununla yetinmeyerek Estonya Tallinn merkezli bir NATO Siber Savunma İşbirliği Mükemmeliyet Merkezi (Cooperative Cyber Defence Centre of Excellence–NATO CCD COE) kurdu.52Merkez, Estonya Savunma Bakanlığı’nın NATO’ya bu türde bir merkezin kurulması için 2007 saldırıları öncesinde teklif vermiş olmasına rağmen ancak Ekim 

2008’de kurulabilmiştir.53 30 personelden oluşan Merkez’in görevleri şunlardır: 

1) Siberle ilgili konularda ittifak için doktrinler ve kavramlar üretmek; 
2) NATO’ya üye ülkeler için eğitim kursları, atölye çalışmaları düzenlemek. Tatbikatlar yapmak; 
3) Araştırmalar yapmak ve gelişmeler üzerine toplantılar düzenlemek; 
4) Geçmişteki ve hâlihazırdaki saldırıları çalışarak dersler çıkarmak; 
5) Devam eden saldırılarda eğer istenirse tavsiyeler vermek.54 

Estonya’ya yönelik siber saldırıların üzerinden bir yıl henüz geçmişti ki Rus Federasyonu ile Gürcistan arasında Güney Osetya nedeniyle bir çatışma patlak verdi.55 

7 Ağustos 2008 Gürcistan kuvvetlerinin Gürcistan’ın toprak bütünlüğünü tesis etmek amacıyla Güney Osetya’ya yönelik operasyona başlamasına cevaben Rus güçleri 8 Ağustos’ta Osetya’ya girdiler ve sonrasında da Gürcistan’ı işgal ettiler. Aslında Ruslar Gürcistan’a ilk cevabı 7 Ağustos 2008 akşam saatlerinde düzenlenen siber saldırılarla vermeye başladı. Gürcistan’daki enformasyon alt yapısı Estonya kadar gelişmiş olmaması Gürcistan açısından büyük boyutlu sorunlara neden olmadıysa da saldırının olayların gelişimi ve izlenen yöntemler bağlamında Estonya örneğiyle bire bir örtüştüğü görülmektedir. Gürcistan’ın Rusya ile yaşadığı gerginliğin ardında NATO’ya üyelik hedefi yatmaktadır. Fakat Gürcistan’ın ittifaka üyeliği henüz gerçekleşmediği için Gürcistan NATO’nun güvenlik şemsiyesinden faydalanamamıştır. Siber saldırıları gerçekleştirilen siteler incelendiğinde bunların ABD’den çalınana kredi kartlarıyla Rusya ve Türkiye’de açılan siteler olduğu belirlenmiştir.56 Saldırı için gönderilen 
spam postaların 

Rusya’nın önemli siber suçlularından Rus İş Ağı (Russian Business Network) tarafından gönderildiği tespit edilmiştir.57 St. Petersburg merkezli bu ağ, NATO tarafından hazırlanan bir raporda da saldırganlık eğilimiyle suçlanmıştır.58 
Gürcistan’a yönelik olarak düzenlenen siber saldırılardan çıkartılabilecek en önemli sonuç bunun gerçek bir hibrit savaş niteliği taşımasıdır. Geleneksel savaş yöntemlerini kullanan Rusya, eş zamanlı olarak siber saldırıları da başlatmıştır. Rusya’nın uyguladığı bu savaş düzenine hibrit savaş olarak tanımlamak mümkündür. Olayın bu şekilde gerçekleşmesi NATO’nun hibrit savaşa olan inancını destekledi. Ancak siber savaş konusunda NATO’nun kavramsal tercihi “siber güvenlik” kavramını kullanmak olmuştur. 
Saldırıyla cevap verilmesinin gerekeceği durumlar için de müttefik güçlerinin siber saldırı yeteneklerini kullanmayı planlamaktadır.59 Geleneksel savaş konusunda hazırlıklı olan NATO siber savunma konusundaki eksikliklerini de Bükreş zirvesi sonrasında hızlıca gidermeye çalıştı. Özellikle CDMA’nın kuruluşunu takip eden ilk 10 ay içinde Siber Harekât’a yönelik kavramları tartışmak üzere beş kez toplanmıştı. Bu toplantılarda NATO’ya ait kavramlar oluşturulmuştu. CDMA ilk iki siber savunma tatbikatını da Rusya’nın Gürcistan’a saldırısından önce gerçekleştirmişti. Gürcistan saldırısı gerçekleştikten sonraysa durumu değerlendirmek üzere bir CDMA uzmanı bölgeye sevk edilmiştir. Gürcistan hükümetinin saldırı altındaki sunucuları ülkenin içinden daha güvenli sunuculara taşınmıştır. Bütün bu girişimlere rağmen siber dünyada tehdit düzeyinin artması ve siber araçlarla saldırının çok küçük eğitimlerle gerçekleştirilebildiği gerçeği NATO üyelerini korkutmaktadır. Üye ülkeler, Nisan 2009’da Strazburg/Kehl’de yapılan zirvede yeni siber savunma tavırlarının geliştirilmesini istediler. Siber savunmanın NATO tatbikatlarının parçası haline getirilmesine ve NATO ile üye ülkeler arasındaki bağın siber tehditlere karşı güçlendirilmesine karar verildi. NATO karargâhında görevlendirilen 43 uzmanın, üye ülkelerle siber savunmanın hukuki yönleri konusunda görüşmeler yapmaya başlaması, NATO stratejisinin geliştiği yönü göstermektedir.60 Siber saldırıların hangi hukuk esaslarına göre değerlendirileceğinin belirsiz olmaması ve bu konudaki uluslararası hukukun gelişmemiş olmasının ittifak üyelerinin siber savunmasını zayıflattığına vurgu yapılmaktadır. NATO’nun 2009’da attığı en büyük adımlardan bir diğeri de Hızlı-Tepki Takımları’nın (Rapid-Reaction Teams-RRTs) kurulmasıdır. Bu takımlar ihtiyaç halinde üye ülkelere yardım etmek üzere hazır tutulmaktadırlar. Tam anlamıyla 2012’de aktif hale gelecek olan bu takımlar; üye ülkelerdeki uzmanlardan ve NATO çalışanlarından oluşmaktadır. Takımların ilgili üye ülke tarafından çağrı yapıldığında saldırıya uğrayan ülkenin komutası altında çalışması öngörülmektedir. Donanım ve yazılıma bağlı olarak 
siber tehditlerin her gün kendini yeniliyor olması ona karşı koymak için organize olan güçleri zor durumda bırakmaktadır. Yetkililer NATO’nun, bütün bu yeniliklere rağmen, tehdidin hızlı değişen tarzı nedeniyle karşılık vermede yeteri kadar hızlı olmadığının da farkındadırlar. Ancak hali hazırdaki NATO organizasyonu içinde asimetrik karakterli siber tehditlere karşı hızlı bir şekilde nasıl cevap verilebileceği yönünde tartışmalar devam etmektedir. 

Siber İttifak’a Doğru 

Strazburg zirvesinde konuşulan ana konulardan bir diğeri değişen tehditlerin belirlenmesi ve buna uygun stratejinin geliştirilmesiydi. Stratejinin altyapı teşkil edecek raporun hazırlanması için bir akil adamlar grubu oluşturuldu. Başkanlığını ABD eski Dışişleri Bakanı Madeleine K. Albright’ın yaptığı heyette Jeroen van der Veer (Başkan Yardımcısı, Hollanda), Büyükelçi Giancarlo Aragona (İtalya), Büyükelçi Marie Gervais-Vidricaire (Kanada), Milletvekili ve Devlet Adamı Geoff Hoon (İngiltere), Büyükelçi Ümit Pamir (Türkiye), Büyükelçi Fernando Perpiñá-Robert Peyra (İspanya), Büyükelçi Dr Hans- Friedrich von Ploetz (Almanya), Bruno Racine (Fransa), Büyükelçi Aivis Ronis (Letonya), Profesör Adam Daniel Rotfeld (Polonya) ve Büyükelçi Yannis-Alexis Zepos (Yunanistan) yer almaktaydı.61 Grup raporunu NATO Genel Sekreterine 17 Mayıs 2010’da sundu. 
Raporda yer alan ve gelecek yıllarda karşılaşılacak başlıca tehditler arasında siber saldırılar da yer almaktaydı.62 NATO’nun bu tarihe kadar gösterdiği bütün çabalara rağmen siber savunma kapasitesinde önemli boşluklar olduğu kaydedilmişti.63 Bu çerçevede, ittifakın ani bir siber saldırıyla karşı karşıya kalması durumunda, Genel Sekreter ya da NATO komutanlarından birinin karşılık vermek üzere görevlendirmesi istenmekteydi.64 Böylece saldırı gerçekleşirse karşılığı verecek ekibin üst düzeyde yönetilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Gerçekleşebilecek herhangi bir siber saldırı, ittifak anlaşmasının 4 ve 5. Maddeleri çerçevesinde saldırı sayılacağı için, meselenin ortak güvenlik kavramı şemsiyesi altında değerlendirilebileceği de açıkça ifade edilmekteydi. Raporda şu noktalar tavsiye olarak belirtilmiştir: 

1- NATO’nun kritik ağları takip etme gücü arttırmalı ve tanımlanmış bütün zayıflıklar sağlamlaştırılmalıdır. 
2- Siber Savunma Mükemmeliyet merkezi daha fazla eğitim yaparak ittifak üyelerinin siber savunma programlarını geliştirmelidir. 
3- İttifak üyeleri, NATO genelindeki alıcıları ve ağ düğümlerini (node) izleyerek erken uyarı kabiliyetlerini arttırmalıdır. 
4- İttifak, büyük siber saldırı yaşayan ya da bu tehdidi hisseden üyelerine uzman takımı göndermelidir. 
5- Zaman içinde NATO, aktif ve pasif siber savunma unsurlarının tamamına cevap verebilecek yeterlilikte bir stratejiyi uygulamayı planlamalıdır.65 

2010 yılında sunulan bu raporun değerlendirmeleri, aynı yılın Kasım ayında Lizbon’da yapılan zirvede değerlendirildi. Toplantıda imzalanan belgenin 40. Maddesi Akil Adamlar grubunun raporunda belirtilen hususları tekrarlıyordu. En önemli farklılık siber savunmada BM ve AB ile yakın işbirliği içinde çalışılacağının belirtilmesiydi.66 

Belgede aynı zamanda Haziran 2011’e kadar detaylı bir siber savunma politikasının oluşturulacağı da yer almaktaydı. Belgelerin tamamında benzer noktaların tekrarlanarak ilerleme kaydedilmeye çalışıldığı görülmektedir. Bu noktada, siber tehdidin gözle görülemez bir yapıya sahip olması nedeniyle tehdidin anlatımında/tanımlanmasında zorluk yaşandığı anlaşılmaktadır. Bu niteliğin siber tehdidin diğer tehditlere oranla daha az önemsenmesine yol açmaktadır. Bu durumun ittifak üyeleri için de geçerli olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Haziran 2011 siber savunma politikasında derinlemesine NATO’nun politikaları irdelenmiştir. Bu siber savunma politikası başlıca noktaları NATO Kamu diplomasisi bölümünün çıkardığı bir kitapçıkta şöyle özetlenmiştir: 

• Siber savunma konusu NATO yapısına entegre edilmelidir. NATO’nun ortak güvenlik ve kriz yönetimi gibi temel görevlerinin planlamasında siber savunma da yer almalıdır. 
• NATO, üyelerinin kritik siber varlıklarını hedef alabilecek saldırıyı önlemeye, hızlıca toparlanabilmeye (resilience) ve savunmaya odaklanmalıdır. 
• Güçlü bir siber savunma kapasitesi geliştirilmeli ve NATO’nun kendi ağlarını koruması merkezileştirilmelidir. 
• Ulusal kritik ağları korumada asgari gerekler sağlanmalıdır. 
• NATO ittifak üyelerine asgari seviyede siber savunma yapabilmek için gerekli yardımı sağlayarak, ulusal kritik altyapıların zayıflıklarını gidermelidir. 
• Uluslararası organizasyonlar, özel sektör ve akademik dünyadan ortaklarla bağlantı kurulmalıdır.67 

NATO’nun oluşturduğu politikalar, ittifakı ve üyelerinin tamamını siber tehditlerden uzakta tutmaya yetmemektedir. NATO web sunucularına ideolojik 
sebeplerle saldırılar düzenlenmektedir. Bunun en yeni örneklerinden biri, sıfır gün açığı (zer0 day exploit) kullanan Inj3ct0r Takımı’nın ana web sitesini (dolayısıyla sunucusunu) ele geçirmesidir. Grup, bilgisayar korsanlığını ispat etmek için gelişigüzel 2.646 dosyayı kopyalamıştır. Daha da ileri giderek sunucunun üzerindeki programın ayarlarının bulunduğu dosyaları da internete yüklemiştir. Grup saldırının sebebini nükleer silahların geliştirilmesi ve finanse edilmesi olarak açıklamaktadır.68 NATO’ya karşı yapılan buna benzer saldırılar günden güne artmaktadır. Genellikle zarar gören kurumlar itibarlarını korumak amacıyla yapılanları saklamayı tercih ettikleri için açığa çıkmasa da medya 
tarafından ortaya çıkarılandan daha fazla sayıda siber saldırı yapılmaktadır. 

4 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***

Yeni Savaş ve Siber Güvenlik Arasında NATO’nun Yeniden Doğuşu BÖLÜM 2

Yeni Savaş ve Siber Güvenlik Arasında NATO’nun Yeniden Doğuşu BÖLÜM 2

Bu değerlendirmeden NATO’nun geleneksel savaş üstünlüğünün enformasyon teknolojilerinde yaşanan gelişmeler neticesinde etkisiz kalabileceğinden şüphelendiği sonucuna varılabilir. NATO’nun yeni güvenlik stratejisinin belirlendiği 1999 zirvesinden hemen sonra, devlet ve hükümet başkanlarının katılımıyla Washington’da düzenlenen “21. Yüzyılda İttifak” başlıklı toplantıda, ittifak iyesi ülkelerin savunma imkân ve kabiliyetlerinin artırılması için stratejik tertiplenebilme ve hareket kabiliyetinin yükseltilmesi gerektiği belirtildi. Bu çerçevede etkili enformasyon sistemlerine sahip olunmasının savunma gücünü arttıracağı vurgulandı.29 Kosova müdahalesinden alınan derslerle bu tarihten sonra yayımlanan resmi NATO belgelerinin neredeyse tamamında siber güvenlik konusuna ve “enformasyon sistemleri”nin önemi ve korunması başlıklarına yer verilmiştir. Ne var ki, enformasyon sistemlerinin kimin için ve nasıl güvenli hale getirileceği, güvenliğin sağlanmasının maliyetinin ne olacağı türünde sorularının cevapları verilmemekteydi. 

11 Eylül 2001’de New York’taki Dünya Ticaret Merkezi Kuleleri başta olmak üzere çeşitli hedeflere yönelik olarak yolcu uçaklarıyla düzenlenen terör saldırıları, bilinen güvenlik tanımlarını alt üst etti. Güvenlik yeniden birçok ülkenin öncelikler listesinde üst sıralara tırmandı ve “terörizmle savaş” sadece saldırıya uğrayan devleti değil, sistemdeki tüm aktörleri ilgilendiren bir konu başlığına dönüştü. ABD önderliğindeki uluslararası koalisyon, saldırıların ve uluslararası terörün kaynağı olarak görülen El Kaide’ye ortadan kaldırmak amacıyla 2001 sonbaharında Afganistan’a girerek Taliban rejimine son verdi. NATO’da Uluslararası Güvenlik Yardım Gücü (International Security Assistance Force-ISAF) adı altında ve müttefik ülkelerin katılımıyla Afganistan’da görev yapmaya başladı. Bu görev, merkez karargâhı ile alandaki muharip güçler arasında güvenli bilgisayar, telefon ağları ve video konferans bağlantılarının kurulabilmesi konusunu NATO’nun siber alandaki önceliklerinden birisini haline getirdi. Stratejik ve gizli bilgileri taşıyacak bu altyapıların kurulması NATO için bilgi güvenliğinin esasını teşkil etmiştir. 

11 Eylül sonrasında tansiyonun yüksek olduğu dönemde üzerinde en çok tartışılan konulardan birisi, NATO’ya ya da üyelerden birine yönelik olarak gerçekleştirilebilecek Dijital Felaket (diğer adıyla dijital 9/11) senaryosudur.30 Bu senaryo çerçevesinde üye devletlerin siber sistemlerine yapılacak herhangi bir saldırının ülkenin kritik alt yapısını etkisiz hale getirmesi ve böylece ülkedeki güvenliği derinden sarsması ele alınmaktaydı. Bu tür endişeler milli güvenlikle kavramıyla yakından ilişkilendirilmekteydi.31 Bu değerlendirmelerin sonuçları 21 Kasım 2002’de düzenlenen Prag Zirvesi’nin gündeminde yansıdı. Zirve’de siber saldırılara karşı savunmanın güçlendirilmesi konusu ele alındı ve NATO’nun gerekli planlamaları yapması karara bağlandı.32 Zirve’de siber güvenlik yapılanması tek başına bir unsur olarak ele alınmamış, askeri kabiliyetlerin arttırılması bağlamında değerlendirilmiştir. 

Zirve’de alanına kararı hayata geçirmek amacıyla NATO Ağ ile Etkinleştirilmiş Güç (Network-Enabled Capability-NNEC)33 programı başlatıldı. 

Programın amacı NATO’nun askeri ve sivil unsurlarının enformasyon altyapısı aracılığıyla birleştirmesiydi. Anlayış, bilginin yeterince hızlı ve güvenle paylaşılmadığı takdirde üye ülkelerin muhtemel NATO harekâtlarına etkin katılımının mümkün olmayacağı üzerine inşa edilmişti.

Üye ülkelerin ağ yapısı ve askeri potansiyeli bu paylaşımı etkilemektedir. Her ülkenin askeri alt yapısı, eğitim durumu veya ağ niteliği NATO planlarının uygulanmasını etkilemektedir. Siber güvenlik açısından bakıldığından, NNEC ve Ağ merkezli Savaş (Network Centric Warfare-NCW) kavramlarından ziyade bu savaş tarzı için gerekli olan bilişim alt yapısının korunması önemlidir. Bu nedenle, Soğuk Savaş döneminde bu amaçla hizmet veren NATO İletişim ve Enformasyon Sistemleri Ajansı (Communications and Information Systems Agency-NACISA) ve Avrupa İttifak Güçleri Büyük Karargâhları (Supreme Headquarters Allied Powers Europe-SHAPE) Teknik Merkezi, yerlerini 1 
Haziran 1996’da kurulan NATO Danışmanlık, Komuta-Kontrol Ajansı’na (NATO Consultation, Command and Control Agency-NC3A)34 bıraktı. Bu ajansın görevi 
teknolojik boyuttaki gelişmeleri takip etmek, bunların NATO bünyesinde işlevsel hale gelmesini sağlamak ve NATO’nun askeri yetkililerinin askeri operasyonlar sırasında duydukları acil ihtiyaçlara cevap vermektedir. NC3A, NATO operasyonlarında araştırmadan takibe, hava komuta-kontrolden füze savunmasına, elektronik harpten erken uyarı ve kontrol sistemlerine, iletişimden bilişim sistemlerine kadar birçok sahada görev yapmaktadır. 11 Eylül sonrasında Hibrit Savaş kavramının daha açık bir biçimde ortaya çıkmasına müteakip, bilgi paylaşımı ve ortak komuta-kontrol fikrinin ne derece fonksiyonel olduğu anlaşılmış ve yapılanma günün şartlarına uyumlu hale getirilmiştir. Ağ 
merkezli savaş fikrini icra ederken siber güvenliğin öneminin artacağı da açıktır. NC3A yapılanması içinde siber güvenlik ve bilgi paylaşımının sağlanması için faaliyet gösteren bir bölüm de bulunmaktadır. Bu gün ağ merkezli savaşın daha ön plana çıkmasıyla NC3A’nın yapılanması daha da detaylandırılmıştır. Bu haliyle ilk yapılanmasından hayli farklı olduğu görülebilmektedir.35 

Aynı dönemde NATO’nun yeni savaş anlayışına uyum sağlamak amacıyla sinyal dinlemek ve işlemek için kurulmuş olan elektronik harp merkezleri de yeniden düzenlendi ve 7 Eylül 2004’te NATO İletişim ve Enformasyon Sistemleri Servisi Ajansı (NATO Communication and Information Systems Services Agency-NCSA) oluşturuldu. 2004 yılında kurulan bu ajans, ağ ile etkinleştirilmiş güç kavramını hayata geçirebilmek için merkez karargâhı ile diğer görev güçleri arasındaki iletişimi sağlamaktadır. Kosova operasyonundan anlaşıldığı üzere siber saldırılar ilk olarak iletişim kanallarına odaklanmaktadır. 

Prag Zirvesi’nde alınan kararlardan bir diğeri de kritik alt yapıların terörizme karşı korunması için NATO siber savunma programının oluşturulmasıdır. Bu 
yüzden NCSA siber saldırılara karşı ilk müdahaleyi yapacak unsur olarak belirlenmiştir. Ajansın içindeki merkezlerden en önemlisi, muharip unsurların bilgi güvenliği ve ittifak genelinde güvenli iletişimi sağlamakla yükümlü NATO Bilgi Güvenliği Teknik Merkezidir (NATO Information Assurance Technical Centre-NIATC). NATO’nun 2007 yılına kadar iletişim, bilgisayar güvenliği ve siber güvenliği aynı kefeye koyduğunu görülmektedir. NIATC, bilgisayar ağlarını Bilgi Güvenliği Operasyon Merkezi ve NATO Bilgisayar Olayları Müdahale Gücü Teknik Merkezi’yle (NATO Computer Incident Response Capability Technical Centre-NCIRC) işbirliği içinde ve 7/24 esasında takip etmektedir. Bu gelişmeye müteakip 2006’da yapılan Riga Zirvesi’nde ağ ile güçlendirilmiş komuta-kontrol kavramı üzerinde durulmuş ve bilişim alt yapısının savunmasının iyileştirilmesi nin gerektiğine vurgu yapılmıştır.36 

Prag Zirvesi’nin NATO’nun siber güvenlik algısı ve strateji mantığının değişiminde bir başlangıç olarak kabul edilmektedir. Ancak bu denli büyük ve köklü alışkanlıklara sahip olan bir kuruluşta değişikliklerin istenilen hızda olmasını beklemek iyimserlik olacaktır. Oysa tehdit olarak tanımlanan asimetrik unsurların kendilerini çabucak güncelledikleri ve hedeflerine düzenli ya da rastgele biçimde sistematik olmayan bir yapıda saldırdıkları görülmektedir. Ayrıca uluslararası sistemde hukukla kayıt altına alınan cezaya tabi fiiller 
(casusluk, endüstriyel hırsızlık, bilgisayar korsanlığı, servis durdurmak, vb.) siber ortamda hiç bir kısıtlama olmadan gerçekleştirilmektedir. Siber saldırganlar çeşitli yöntemler kullanarak saldırılarının kaynağını gizlemeye çalışırlar. Bazı saldırılarda yaptıkları eylemi gizlemek için geride bıraktığı izleri sildikleri de görülmüştür. Devletlerin büyük ve hantal işleyişine karşı siber saldırılar hızlı ve asimetrik olarak ortaya çıkmaktadır. Öte yandan siber alanın zaman zaman devletler tarafından yönetilen siber saldırılar için kullanıldığı tahmin edilmektedir. Bürokrasi’nin hareket hızı ile siber saldırının gerçekleşme hızı arasındaki fark da devletlerin bu konuda kolayca mazeretler üretmesine imkân sağlıyor. Her ne kadar aksini belirtseler de, karanlık taraftaki bu korunmuşluk devletler için de cazip geliyor. 

İspatı bile mümkün olmayacağı için bütün ithamlarda komplodan öte gitmesi mümkün görünmüyordu. Bu yüzden birçok devlet kullanmış ya da kullanmaktadır. NATO karargâhında ve müttefik ülkelerde bu türde sorunlara nasıl yaklaşılacağı ve sorunlarla hangi yöntemlerle başa çıkılacağı konuları tartışılırken Estonya’ya yapılan uzun süreli ve yoğun siber saldırılar gündemi büyük bir hızla değiştirdi. 

Bronz Asker’in Dijital Ordusu 

Estonya internet kullanımının en yüksek düzeyde olduğu ülkelerden birisidir. Her vatandaşın devlet kurumlarına ve bankalarına internet üzerinden bağlanmasına imkân veren bir dijital kimliğe sahip olduğu ülkede, 355 devlet kuruluşu sanal dünyada yer almaktadır. Ernsdorff ve Berbec araştırmalarında Estonya’nın e-devlet yapılanmasında Orta ve Doğu Avrupa’da lider ve dünyada üçüncü sırada yer aldıklarını belirtir.37 

2001 yılında çalışmaya başlayan veri değişim katmanı olan X-Road programı Estonya’daki kurumları ve insanları birbirine bağlamaktadır. Bu E-devlet programı uygulamaları açısından diğer örneklerine nazaran en gelişmiş örnektir. Estonya, dünya üzerinde internet kullanarak yapılmış olan ilk yerel seçimlere de 2005 yılında ev sahipliği yapmıştır.38 2010 yılı verilerine göre, Estonya’nın 1.46 milyonluk nüfusun yüzde 75’i internet kullanıcısıdır. 

Estonya, NATO’nun 2002 Prag Zirvesi sonrasında üyelik görüşmelerine başladı ve Mart 2003’te de üye olarak kabul edildi. Bu süreç ülkenin Rusya’dan zihinsel olarak hızla uzaklaşmasına sebep oldu. Bu çerçevede Estonya’nın başkenti Tallinn’e Kızıl Ordu’nun girişinin ifadesi olarak 1947 yılında yapılmış olan “Tallinn’in Kurtarıcısı Heykeli” ya da popüler adıyla “Bronz Asker” heykeli de bu süreçten nasibini aldı. Heykelin yıkılmasını isteyenler ile yer değiştirmesi gerektiğini savunanlar arasında yürüyen tartışma sonucunda 
heykel, hükümetin kararıyla Tallinn’deki askeri mezarlığa taşındı. Rus kökenli Estonya vatandaşlarının39 protesto gösterileri devam ederken ülkenin siber altyapısını hedef alan saldırılar 27 Nisan gece yarısından sonra başladı ve giderek hız kazandı. Ping yoğunluyla başlayan hareket çok hızlı bir şekilde servis dışı bırakma saldırısına dönüştü.40 Çeşitli Rus internet forumlarında Estonya’daki adresler hedef olarak gösterildi ve teknik bilgisi olmayan sıradan bilgisayar kullanıcılarına kadar ulaşan bir kitleye saldırıyı gerçekleştirmenin 
yöntemleri açıklanarak saldırı yaygınlaştırıldı. Ülkedeki Hansabank ve SEB gibi bankalar siber saldırılara hazırlıklı oldukları için ilk gün yapılan saldırılardan çok zarar görmediler. 

Fakat hazırlıksız olan Estonya hükümet siteleri işlevlerini yerine getiremez hale geldi. 

Başkanlık ve parlamento siteleri, bütün bakanlık siteleri, siyasi partilerin siteleri bu hedefler arasındaydı. Estonya’daki altı büyük medya kuruluşu ve iletişim firmaları da saldırıdan nasibini aldı.41 Ülkede IP’leri kontrol eden ve izleyen sistemlerin olmaması da tehdidi daha hissedilir hale getirdi. Saldırılara tek cevap verecek kurum ülkedeki e-seçimlerin alt yapısını kuran uzmanlardı. 28 Nisan’da zirve noktasına ulaşan saldırılar yavaş yavaş azaldı ve 3 Mayıs’ta aralarında ping taşması şeklinde tanımlanan saldırıların da olduğu kontrol edilebilir seviyedeki saldırılar başladı. Rusya’nın İkinci Dünya Savaşı’nda Nazi Almanya’sını yendiği gün olan 9 Mayıs’ta da botnet saldırıları başladı.42 11 Mayıs’ta yavaşlayan bu saldırılar, 18 Mayıs’ta tekrar başladı ve 23 Mayıs’a kadar devam etti. Çok sayıda Rus sitesinin katıldığı bu saldırılar sırasında Rusya’daki 
http://2ch.ru ve http:// forum.xaker.ru  sitelerinin kullanıcılarını basit programlarla saldırıya katılımı teşvik ettiği bilinmektedir. Özellikle kanal genişliği doldurmak amacıyla ping saldırıları detaylı bir şekilde belirtilmiştir. 
Bir Rus sitesinden alınan ping yaparak bant genişliğini doldurmayı hedefleyen bu saldırı da belirli adresler ve IP numaraları da verilmiştir: 


@echo off 
SET PING_COUNT=50 
SET PING_TOMEOUT=1000 
:PING 
echo Pinguem estonskie servera 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% dns.estpak.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 194.126.115.18 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% ns.eenet.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 193.40.56.245 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% ns.kbfi.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 193.40.133.222 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% ns.online.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 194.106.96.21 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% ns.uninet.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 194.204.0.1 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% ns.ut.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 193.40.5.99 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% ns.uu.net 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 137.39.1.3 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% sunic.sunet.se 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 192.36.125.2 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% muheleja.eenet.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 193.40.0.132 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% ns2.eenet.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 193.40.0.12 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% kbfi.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 194.204.58.129 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% smtp.uninet.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 194.204.0.4 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% ptah.kbfi.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 194.204.58.129 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% ns.gov.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 195.80.106.241 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% ns.aso.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 195.80.96.222 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% ns2.ut.ee 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% 193.40.5.76 
ping -w %PING_TOMEOUT% -l 1000 -n %PING_COUNT% mail.gov.ee 

GOTO PING43 


İnternet forumundaki mesajda, Estonya’nın Rusları aşağılanmasına son vermek için bu saldırıların yapıldığı ve hükümet sitesinin artık çalışmadığı belirtilmekte dir. Ayrıca başka hedeflere saldırabilmek için sonsuzluk döngüsüyle çalışan yukarıdaki programcığı yazdıkları ve “bat” uzantılı dosya oluşturarak e-posta ve alan adı sunucularını (domain name server-dns) çökertebilecekleri de mesajda yer alıyordu.44 Başka bir sitede de saldırıların 9 Mayıs gece yarısında yapılması tavsiye edilmekteydi.45 X-Road sistemini çökertmek için daha teknik beceri gerektiren esrarengiz veri paketlerinin router’lara gönderildiği de farklı kaynaklarda belirtilmekteydi.46 Dağıtık servis dışı bırakma saldırısı ile ABD, Kanada, Rusya, Türkiye, Almanya, Belçika, Mısır ve Vietnam gibi ülkelerden gelen IP’ler kaydedilmişti. 

Bu kayıtlara bakıldığında Estonya için saldırılarda düşmanın ve saldırganın kim olduğu açık değildir. 

Estonya hükümeti saldırıların etkisini azaltmak için bant genişliğini iki Gbps’ten 8 Gbps’e çıkardı. Özel sektör de sunucuların sayısını ve alan genişliğini arttırdı. 

3 CÜ BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR.,

***