Suriye Kürtleri: Suriye'nin Kuzeyinde Etnik Yapı ve Kürt Nüfusu BÖLÜM 2
Kamışlı İlçesi
Kamışlı İlçesi Kamışlı, Tel Hamis, Amuda ve El-Kahtaniye (Tırbesipi) nahiyelerinden oluşmaktadır. 2004 yılı sayımlarına göre ilçe merkezinin nüfusu 184.231; kasaba nahiye ve köyleri ile toplam nüfusu ise 423.368’dir. Arap Gençlik Merkezi’ne göre ilçenin 557 köyünden 360 köyü Arap (yüzde 65), 191 köyü Kürt (yüzde 34) ve 6 köyü ise karışıktır. Süryanileri ayrı bir grup olarak dikkate alan çalışmaya göre toplam 549 köy vardır. Bunların 185’i Kürt köyü (yüzde 33.70), 345’i Arap köyü, 6’sı Süryani köyü, 9’u Arap Kürt karışık, 3’ü Süryani Arap karışık, 1’i de Arap Süryani Kürt karışık nitelikte köydür. [43]
Kamışlı ilçesinin en büyük nahiyesi olan Kamışlı’da nüfusun yüzde 75’i ilçe merkezinde yaşamaktadır. Kürt kaynakları ilçenin (merkezinin) nüfusunun 400.000’e yakın olduğunu ve bunun yüzde 70’inin Kürt, yüzde 20’sinin Arap, yüzde 10’unun Hıristiyan olduğunu iddia etmektedir.[44] El-Cezire, Kürt oranı hakkında bilgi vermezken, Hıristiyan oranının yüzde 20 olduğu iddiasındadır.[45] İlçe merkezinde Kürt ağırlığı bulunsa da (muhtemelen yüzde 40-60) Harita 5’ten de görüleceği üzere köylerin büyük çoğunluğu Arap olduğu için ilçe genelinde Kürt oranı daha düşüktür.
Kamışlı’nın bir diğer ilçesi olan Kahtaniye (Qubur Bid-Tırbe Sipi) 2004 nüfus sayımlarına göre 65.000 nüfusa sahip olup, nahiye merkezi Kamışlı şehrinin 18 kilometre doğusundaki verimli ovada yer almaktadır. Kürt kaynaklarına göre ilçe 120.000 nüfusa (25.000’i merkezde) sahip olup Kürt, Ermeni, Süryani ve Arapların yerleştiği bir idari birimdir.[46] Arap kaynakları Kahtaniye nahiyesinde Arap oranın yüzde 45’lere ulaştığını ifade etmektedir.[47] Harita 5’te de görüleceği üzere nahiyenin Arap köy sayısının oldukça yüksek bulunması ilçede Kürt oranının yüzde 50-60 civarında olabileceğini düşündürtmektedir.
Amuda nahiyesi ise 2004 sayımlarına göre 56.100 nüfusa sahip ilçenin en küçük nahiyesidir. Kürt kaynakları ilçenin nüfusunun 200.000’e ulaştığı iddiasındadır.[48] Nahiye merkezinde ve nahiye köylerinde Kürt oranının yüksek olduğundan nahiye genelinde Kürt oranı yüzde 70’in üzerindedir.
Harita 5:Haseke Vilayetinde Arap ve Kürt köyleri
Kürtlerin en büyük grup olduğu Kamışlı merkez, Kahtaniye merkez ve Amuda merkeze karşılık Arapların köy sayısı olarak üstünlüklerinin bulunması, bu ilçede Kürtlerin daha çok kentli iken Arapların daha yüksek oranda kırsal kesimde yaşadıklarını göstermektedir.
Resulayn İlçesi
Hasaka ilinin en batısındaki ilçesi Rasulayn’da Kürt, Arap, Çeçen ve Hristiyan nüfus birlikte yaşamaktadır. Resulayn ilçesinin kent merkezinde Kürt milliyetçilerinin de kabul ettiği üzere Arap çoğunluğu vardır.[49] İlçenin batısı ve merkezi Arap çoğunluğa sahip iken doğu tarafındaki Dirbesiye nahiyesinde Kürtlerin çoğunluğu bulunmaktadır.
Resulayn ilçesi Haseke vilayetinin en az nüfusa sahip ilçesidir. İlçenin 271 köyünün 160’ı Arap köyü (yüzde 59), 97’si Kürt köyü yüzde 36, 14’ü karışık köylerden oluşmaktadır. Süryanileri de hesaba katan çalışmaya göre de ilçenin 279 köyü bulunmakta ve bunların 96’sı Kürt (yüzde 34.41), 167’si Arap (yüzde 59.85), 16’sı Arap-Kürt karışıktır.
Haseke İlçesi
Haseke ilçesi, Haseke, Şeddada, Tel Tamer, Margade, Bir El-Helo, El-Arişe, Al-Hawl nahiyelerinden oluşmakta ve toplam 577 köyü (Şeddade Dahil) bulunmaktadır. Bu köylerden 520’si Arap köyü (yüzde 90), 48’i Kürt köyü, yüzde 8, 9’u ise karışık köydür. Kürtler ilçenin kuzeyinde bulunurlarken ilçenin kuzeyinde Arap nüfus bulunmaktadır. Süryanileri de dikkate alan çalışmaya göre de 595 köyün, 57’si Kürt köyü, 501’i Arap Köyü, 28’i Asuri köyü, 9’u Arap-Kürt karışık köydür.
Harita 6:Haseke İlçesinde Arap ve Kürt köyleri
Haseke vilayeti ile ilgili, Arap, Kürt ve Hıristiyan kaynakları beraber değerlendirildiğinde, vilayet içinde Kürt nüfus çoğunluğunun bulunmadığı görülmektedir. Bununla birlikte kuzeydeki 6 nahiyede Kürt nüfusun en azından en büyük grup olduğunu söyleyebiliriz. Bu bağlamda Haseke vilayetinde Kürt nüfusunun Asuri kaynaklarında belirtildiği üzere yüzde 40 civarında olduğunu söylemek hata olmayacaktır.
Halep Vilayeti
Halep Vilayetinin Beşeri ve İdari coğrafyası
Kürtlerin nahiyeler düzeyinde çoğunluğa sahip olduğu vilayetlerden bir diğeri de Halep vilayetidir. Tarihi bir şehir olan Halep 18.482 km²’lik yüzölçümü ve 4.868.000 nüfusu ile Suriye’nin en kalabalık vilayetidir. Vilayet kuzeyde ve batıda Türkiye (Hatay, Kilis, Gaziantep), doğusunda Rakka, güneybatısında İdlip, güneyinde Hama vilayetlerine komşudur.
Halep vilayetinde Kürt nüfusunun çoğunlukta olduğu idari birimler, Ayn El Arap nahiyesi ile Afrin ilçesidir. Bunun dışında Kürtler Halep kent merkezinde vilayetin diğer ilçelerindeki köy, kasaba ve ilçe merkezlerinde dağınık olarak yaşamaktadırlar. Örneğin Kürt milliyetçilerinin katliam yapıldığını iddia ettikleri Tel Hasel ve Tel Arran kasabaları Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı coğrafyanın oldukça uzağında El Safira ilçesinde bulunmaktadır.[51]
Tablo 3:Halep Vilayetinin Nüfus Yapısı[52]
Afrin
Afrin, Halep kent merkezi dışında Halep vilayetinde en fazla Kürdün yaşadığı idari birimdir. İlçe nüfusu 2004 sayımlarına göre 172.095 kişidir. Ancak ilçenin nüfusu ve köy nüfusu hakkında birbiri ile çelişen bilgiler bulunmaktadır. Kürt milliyetçileri genel olarak nüfuslarını abartma eğilimindedirler. Kürt milliyetçilerini kaynak olarak kullandığı izlenimi veren Çiçek; “Afrin’in toplam nüfusu 250.000 civarıdır. Bunun yaklaşık 70.000’i Afrin merkezde yaşamaktadır. Nüfusun çoğunluğunu Kürtler oluşturmaktadır. Ancak Kürt nüfus olarak kabul edilenler arasında Kırmançi konuşan Yezidiler de (Yezidiler ya da Ezidiler Kürttür; inanış olarak farklıdırlar) bulunmaktadır. Afrin kırsalında Sünni Araplar da bulunmaktadır” derken PKK-PYD çizgisinde olduğu izlenimi veren Dicle ise “Bölgenin nüfusu 500 bin civarında ancak Suriye'nin diğer kentlerinde yaşanan son göçlerle birlikte nüfusu şuan ikiye katlanmış durumda”[54] iddiasında bulunmaktadır. Barzani çizgisinde olduğu izlenimi veren Kurdwathc ise Afrin’in nüfusunun 470.000 olduğunu ilçe merkezinin ise 80.000 olduğunu savunmaktadır.[55] Ancak harita incelemesi sonucunda ilçenin (merkezinin) 80.000 nüfuslu bir yerleşim yerinden daha çok 40-45.000 nüfuslu bir yerleşim yeri olduğu sonucu çıkmaktadır. Nüfusunun da 50.000 olarak gösterildiği bilinmektedir.[56] Bir başka Kürt siyasetçi ise Afrin-Kürt dağı bölgesinin nüfusunun 80-90.000 olduğunu, çevre il ve ilçelere bağlı olan Kürt köylerinin dahil edilmesi halinde ise nüfusun 150.000’e ulaşabileceğini ancak şehirlerdeki Kürt nüfusun dahil edilmediğini belirtmektedir.[57]
İlçenin köy sayısı hakkında da birbirinden uzak farklı rakamlar telaffuz edilmektedir. Chaliand, Afrin-Kürt dağı bölgesinde, Kürtlerin 360 civarında köyde yaşadıklarını, 290.000 civarında nüfusları olduğunu belirtmektedir.[58]Rizgar Kurdaxî ise Afrin bölgesinde yaşayan Kürtlerin 366 adet köyde yaşadığını, az miktarda da Arap nüfus bulunduğunu belirtmektedir.[59] Kürtçe kaynaklarda köy sayısı olarak 253 zikredilmektedir. Bununla birlikte köylerin nüfusları yüksek gösterilerek ilçenin 490.000 kişiye ulaştığı iddia edilmektedir.[60] Trejafrin sitesi ise köy sayısının 292, nüfusun 446.000 olduğunu iddia etmektedir.[61]
Gerek ilçenin nüfusu gerekse köy sayıları konusunda resmi rakamlarla Kürt milliyetçilerinin verdiği sayılar arasındaki uçurum olmasının temel sebebi, Kürt milliyetçilerinin abartıları olduğu şüphesizdir. Kürt milliyetçilerinin verdiği rakamlara ilişkin yaptığımız çalışmada Kürt milliyetçilerinin abartı yaptığı net olarak anlaşılmaktadır. Bu bağlamda yapılan harita incelemesinde köylerdeki hane sayıları sayılmış ve Kürt milliyetçilerinin verdiği köy nüfusu sayıları ile karşılaştırılmış ve büyük tutarsızlıklar olduğu görülmüştür. Örneğin, 35-40 hane görünen Şengal köyünün nüfusu için 619 nüfusu verilmekte ya da yine 40-50 hane görünen Bek Obası köyünün nüfusu 1.112, Meydanı Ekbez köyününki ise 300-400 hane nüfusu görünmesine mukabil 1.166 kişi olduğu ifade edilmektedir. Bu durum Kürt milliyetçilerinin verdiği rakamlardaki tutarsızlıkları net olarak ortaya koymaktadır. Bu bağlamda Afrin köy sayısının 250-300 arasında olduğunu, nüfusunun ise 200.000 civarında olduğunu söyleyebiliriz.
Afrin bölgesinde yaşayan belli başlı Kürt aşiretleri, Bülbül ve Reco nahiyelerinde Amikî, Bülbül nahiyesindeki Biyan (Biyî), Bu iki nahiye ile birlikte Hastiyan Dağı civarında bulunan Şeyhan, Hastiyan Dağı’nda (Mabetan) Hastiyan aşireti, Cinderesi nahiyesindeki Cumiyan aşireti olarak sıralanmaktadır. Ayrıca, Şikakan, Rubaran, Heştiyan, Şerevan, Çakallı aşiretleri de bulunmaktadır. Afrin Kürtlerinin tamamına yakını Sünni Hanefi’dir.[62]
Tablo 4:Afrin İlçesinde idari yapı ve nüfus[63]
Afrin-Kürt dağı bölgesinde nüfus büyük ölçüde Kürt olsa da Türkiye’ye komşu kuzey bölgesinde Kızılbaş ve Bek obası Küçük Kargın gibi oldukça fazla Türkmen köylerinin de bulunduğu ifade edilmektedir.[65] Afrin bölgesinde Türkmen köylerinin hakimiyeti için Özgür Suriye Ordusu mensupları ile PYD arasında çatışmalar da yaşanmıştır.[66] Ayrıca Kürt Dağı’nın uzantısı olacak şekilde Azzaz ilçesi ve İdlip ilinde de Kürt köyleri bulunmaktadır. Ancak bunlar Afrin ilçesinde olduğu gibi toplu şekilde değil, dağınık şekilde yaşamaktadır. Kürt kaynakları Azzaz bölgesinde Türkmenler, Kürtler, ve Arapların bulunduğu ancak Kürtlerin burada azınlıkta olduklarını ifade etmektedir.[67]
Ayn-el Arap İlçesi (Kobani)
Aynul Arap ilçesi Osmanlı kaynaklarında Arap Pınar olarak adlandırılan yerleşim birimin Suriye yönetimince Arapçaya çevrilerek Ayn-el Arap olarak değiştirilmesi ile ortaya çıkmıştır. Bağdat demiryolu kenarında 1910’lı yıllarda kurulan Alman şirketine ithafen kullanılan ‘kompany’ kelimesi Kürtçeleşerek ‘Kobani’ şeklinde söylenişi ile Kürtler tarafından Kobani olarak ilçe merkezi adlandırılır olmuştur.[68] Chailand Kobani bölgesinde yaşayan Kürtlerin sayısı hakkında rakam vermemekle birlikte, Kürtlerin 120 adet köyde yaşadıklarını ifade etmektedir.[69]
Tablo 5:Aynel Arap ilçesi nüfusu[70]
Nahiye Adı
|
Nüfus
|
Merkez Nüfusu
|
Nahiye Adı
|
Nüfus
|
Merkezi Nüfus
|
Ayn El Arap
|
81.424
|
44.821
|
Serrin
|
69.931
|
6.140
|
Şeyuk Tahtani
|
43.861
|
4.338
|
TOPLAM
|
192.513
|
İlçenin 3 nahiyesi olup bu nahiyelerinden en kalabalığı olan Ayn El Arap’ta Kürtler çoğunluktadır. Diğer iki nahiyede Kürt nüfus çoğunluğu bulunmamaktadır. İlçenin Şeyuk Tahtani merkezi ve çevre köyleri temel olarak Tay aşireti tarafından oluşturan köylerden oluşmaktadır.[71] Serrin nahiyesinde kayda değer bir oranda Kürt nüfus bulunmamakta ve nahiye merkezi muhalifler tarafından kontrol edilmektedir.
Aynül Arap-Kobani Kürt milliyetçileri açısından çok önemlidir. Dicle “Bölgede 500 binden fazla Kürt yaşıyor. Kent merkezi ve köylerin önemli bir kısmı Kürtlerin denetiminde. Bilindiği gibi, Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan, Temmuz 1979'da Suruç'tan Kobanê'ye geçerek Orta Doğu’ya açıldı ve orada tanışmadığı aile neredeyse hiç yok. PKK'nin yaşamını yitiren ilk Rojavalı gerillası da Kobanê'dendir. Kobanê'nin böylesi tarihsel bir önemi var Kürtler için… Yine aynı öneme dayanarak, Rojava Devrimi 19 Temmuz 2012'de Kobanê'de başladı”[72] diyerek hem Kobani nüfusunu abartmakta hem de Kürt milliyetçileri açısından Ayn El Arap’ın önemini vurgulamaktadır.
Kobani-Aynul Arap bölgesinde yaşayan Kürt aşiretleri ise temel olarak Berazi aşiretinin kollarından oluşmaktadır. Bunları Aladînan, Didan, Dinan, Kêtikan, Mîran, Ohîyan, Pîjan, Kurdîkan, Şedadan, Şêxan olarak sıralayabiliriz. Aşiretin lideri olan Şahin Bey ailesi uzun süre Suriye parlamentosunda görev yapmıştır.[73]
Harita 7:Suriye’de İlçeler ve nahiyeler bazında Kürt oranları
İç Savaş Sonrası Etnik Yapıda Değişim
Suriye’deki iç savaş sebep olduğu büyük göç hareketleri ve etnik-dini çatışmalar nedeniyle etnik yapının değişmesini beraberinde getirmiştir. Suriye’deki iç savaş 2 milyondan fazla kişinin ülke dışına 4,5 milyon kişinin ülke içinde muhacir-mülteci durumuna düştüğü bir devasa bir nüfus hareketliliğine neden olmuştur.[74] Ülke nüfusunun üçte birinin göç etmek durumunda kaldığı göç hareketleri ile ülke içindeki etnik dengede bölgesel düzeyde kısmi düzeyde değişmelerin olacağı aşikârdır. İnsanların daha güvenli bölgelere göçmesi sonucu bu bölgelerde nüfus yoğunluğu artmıştır. Örneğin, daha güvenli olan Hasaka vilayetine çoğunluğu Arap olan Deyr-i Zor, Rakka ya da Halep gibi vilayetlerden olan göçün 115.000 kişiye ulaştığı ifade edilmektedir.[75] Önemli bir kısmı Kamışlıya da yerleşen bu göçmenler Kürt milliyetçilerce hassas olan dengenin Kürtler aleyhine değişebileceği korkusunu doğurmuştur.[76]Kamışlı’ya olan göçün Arap oranını artırdığını söylemek mümkünse de ancak bunu hesaplamak zor görünmektedir.[77]
Diğer taraftan Suriye’de zorla yerinden etme de devam etmektedir. Bundan, yerine göre bütün gruplar etkilenmektedir. PYD bölgedeki Hıristiyan ahaliye baskı yapmış ve onlardan zorla para toplamıştır.[78] Ayrıca Kamışlı şehrinde radikal Kürt gruplar Hristiyanlara ait evlere saldırılarda bulunmuşlardır.[79]Melkiye-Derik’te Kürt gruplar Hıristiyanlara ait işyeri ve araçları yakarak şehirde terör estirmişlerdir.[80] Yine Nusra gibi radikal örgütler de Hristiyanları hedef almaya devam etmektedir.[81] Ekonomik sorunlar, genel asayişsizlik sorunları, gruplar tarafından hedef alınmaları Hıristiyanların bölgeden göçünü beraberinde getirmektedir.
PYD’nin Arapların çoğunlukta olduğu Resulayn kasabasını ele geçirmesi Kürtlerle Araplar arasında gerilimi artırmış, bu durum kısmi etnik temizliklere neden olmuştur. Buna karşılık Nusra ve diğer gruplarda özellikle Tel-Abyad çevresinde Kürtleri bölgeden çıkararak etnik temizlik uygulamıştır.[82] Kürt milliyetçisi gruplar da Kürtlerin azınlık ya da çoğunluk oldukları Kürt bölgesi olarak nitelendirdikleri bölgeleri ele geçirdiklerinde bölgedeki diğer gruplara etnik temizlik uygulayabilmektedirler. PYD’li gruplar ele geçirdikleri bölgelerde yaşayan Araplara ‘artık buralar bizim toprağımız; buraları terk edin’ diyerek bazı köylerde Araplara karşı etnik temizlik uygulamışlardır.[83]Bununla birlikte Kürt milliyetçileri ile onlara karşı savaşan muhaliflerin geniş çaplı sistematik bir etnik temizlik yaptığını söylemek zordur. Bunda hala PYD ile ittifak içinde bulunan bazı Arap aşiretlerinin bulunması[84] ve Kürt İslamcılarında PYD’ye karşı savaşmaları[85]bölgedeki savaşın tamamen etnik savaş görünümünü almasını engellemektedir.
Suriye’den Kuzey Irak’a 200-300.000 civarında olan Kürt göçü Amerika’nın eski Ankara Büyükelçisi Abramowitz’in de söylediği üzere çatışmalardan değil, temel olarak bölgedeki gıda yokluğu ve ekonomik kaygılardan kaynaklanmaktadır.[86] Kaldı ki PYD bölgede Kürtlerin çoğunluk olduğu bölgelerin büyük kısmını ele geçirmiş durumdadır. Şu anda çatışma büyük ölçüde Kürtlerin azınlıkta olduğu yerlerin (Resulayn, Yarubiye gibi) PYD tarafından elde tutulması ya da ele geçirilmesine çalışılmasından kaynaklanmaktadır.
Bölgede diğer etnik gruplar Kürt milliyetçilerinin maksimalist bir tutum içinde olduklarını, azınlık oldukları yerleri dahi ele geçirme gayretinde olduklarını ifade etmektedirler. “Aslında Kürt bölgesi diye zikredilen bu bölgeler normalde Kürtlerin azınlık oldukları yerlerdir. Örnek vermek gerekirse, 3 Ağustos 2013’te Şiyuh bölgesine ait, yüzde 20’si Kürt olan bir köye PYD askeri nokta kurdu. Bunu Araplar da kabullenemedi ve çatışmalar arttı. Şiyuh gibi Kürtlerin azınlıkta oldukları birçok köy de PYD’nin elinde; nitekim PYD, bir köyde üç Kürt evi varsa orayı Kürdistan ilan ediyor. Buna biran önce dur denmesi gerekmektedir”.[87]
Sonuç
Suriye’de Kürt nüfusu büyükşehirler ve dağınık olarak yaşadıkları yerler dışında yoğun olarak Suriye’nin kuzeyinde birbiri ile toprak bağlantısı olmayan Afrin-Kürt dağı, Ayn-el Arab-Kobani ve Cezire-Haseke bölgelerinde meskûndurlar. Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı bu bölgeler Suriye’deki Kürt nüfusunun ancak yüzde 40-45’ine ev sahipliği yapmakta, geri kalan nüfus Kürtlerin yüzde 30 oranından daha az oldukları büyük şehirler ile diğer bölgelerde yaşamaktadırlar. Ayrıca, Kürtlerin yaşadığı diğer ülkelerden farklı olarak Kürtler Suriye’de daha şehirli olup nüfus artışı Kürtlere komşu bölgelerde yaşayan Araplara göre daha azdır.
Suriye’deki Kürtlerin geleceği temel olarak Kürt milliyetçilerinin ne yapacağı ve Suriye’nin ne olacağında düğümlenmektedir. Mevcut durum itibariyle PYD-YPG birbiri ile toprak bağlantısı olmayan Afrin, Kobani ve Cezire bölgelerinde yaşayan Kürtlerin yüzde 30’dan fazla nüfusa sahip oldukları yerlerin tamamını (Kamışlı dışında) Esad rejiminin de onayı ile büyük çoğunlukla çatışmasız olarak ele geçirmiş durumdadır. Bununla birlikte Kürt nüfusunun ancak yüzde 40-45’inin bu bölgelerde yaşıyor olması, Kürt milliyetçilerinin Kürtlerin kurtarıcısı olmasını engellemektedir. Kürt milliyetçilerinin Kürtlerin azınlıkta olduğu ya da karışık nüfuslu bölgeleri (Resulayn gibi) ele geçirmek veya elde tutmak için yaptığı saldırılar karşıt tepkiye neden olmakta ve Kürtlerin azınlıkta olduğu yerlerde Kürt nüfusunun etnik temizliğe uğramasına (PYD’nin Arap çoğunluğa sahip Resulayn’ı ele geçirmesi sonrasında Tel Abyad’taki Kürt nüfusun sürülmesi ya da kaçması gibi) yol açmaktadır. Bu durum orta veya uzun vadede Kürt milliyetçilerinin Kürt halkının kurtarıcıları değil, felaket getiricileri olarak nitelendirilmelerine neden olabilecektir.
Diğer taraftan, Suriye’de Kürtlerle Kürt olmayanlar arasındaki doğal bir sınır olmadığı için Kürt bölgesi olarak tanımladığı bölgeyi elinde tutabilmek için Kürt milliyetçileri alanını genişletmek ya da devamlı olarak savunmada kalmak gibi ikilem içinde olmaktadırlar. Suriye’deki dengelerin büyük ölçüde bugünkü gibi kaldığı varsayımı altında savunma amaçlı alan genişletmek, etnik çatışmayı artıracağı için beraberinde Kürt nüfusun diğer bölgelerde hedef olmasını getirebilecektir. Öte taraftan savunmada kalmak ise radikal örgütler karşısında devamlı kan kaybedilmesine neden olabilecektir.
Ayrıca Suriye’de genel olarak Kürt nüfusun artış hızının komşuları Araplara göre daha az olması Kürt nüfusun orta uzun vadede bazı bölgelerde çoğunluktan azınlığa düşmelerine neden olabilecektir. Ayrıca, Arap nüfus için yakın coğrafyalarında cazibe merkezi bulunmazken, Suriye’deki Kürt nüfus için cazibe merkezi olan Kuzey Irak’taki Kürdistan federe bölgesinin varlığı ve bu bölgenin Suriye’den göç çekmesi Suriye Kürtlerinin nüfus oranının özellikle Cezire bölgesinde azalmasına sebep olabilecektir.
Bu yazı 21.YÜZYIL DERGİSİ 60.Sayı'da yayınlanmıştır.
[1]Abdi Noyan Özkaya, “Suriye Kürtleri: Siyasi Etkisizlik ve Suriye Devleti’nin Politikaları”,
http://www.usak.org.tr/dosyalar/dergi/IdZgitj2V2vbuyxGGkzJnS8yvQqpT5.pdf, 10 Eylül 2013.
[2]Serhat Erkmen, “Suriye’de Kürt Hareketleri”,http://www.orsam.org.tr/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/201286_127%20yeniraporson.pdf, bu çalışmada; “Fırat Nehri’nin Suriye’ye giriş yeri olan Ayn El Arab” gibi bariz bilgi hatalarının yanında http://www.kurdwatch.org/index.php?cid=183&z=ensitesindeki bilgilere dayanıldığı görülmekte ve bölgede Arapların bölgeye Suriye devleti tarafından yerleştirildiğine dair Kürt milliyetçisi söylem tekrar edilmektedir.
[3]Özkaya Abdi Noyan, “Suriye Kürtleri: Siyasi Etkisizlik ve Suriye Devleti’nin Politikaları”, USAK, Cilt 2, No: 8 ss.90-116, 2007,http://www.usak.org.tr/dosyalar/dergi/IdZgitj2V2vbuyxGGkzJnS8yvQqpT5.pdf, 13 Temmuz 2012.
[4]التوزع الجغرافي لسكان,http://syriapop.wordpress.com/2011/04/14/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%B2%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A-%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86/
[5]David McDowall, The Kurds, Minority Rights Group 1996, December 1996.
[6]Maria T. O’shea, Trapped Between Map and Reality: Geography and Perceptions of Kurdistan, Routledge 2004.
[7]Bruinessen Martin Van, Agha, Shaikh and State: The Social and Political Structures of Kurdistan, Zed Books, London, 1992, s. 15.
[8]Gerard Chaliand, Kurdish Tragedy, Zed Books, 1994, s.194.
[9]Jawad Mella, Kürdistan ve Kürtler Parçalanmış bir Ülke ve Devletsiz bir Ulus, Batı Kürdistan Derneği Yayınları, Londra, 2011, s. 23.
[10]“Syria”, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html, 25 Eylül 2013.
[11]N. E. Bou-Nacklie, “Les Troupes Speciales: Religious and Ethnic Recruitment, 1916-46”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 25, No. 4, 1993, ss. 645-660.
[12]Fuccaro Nelida, “SömürgeYönetimi Altındaki Suriye’de Kürtler ve Kürt Milliyetçiliği: Siyaset, Kültür ve Kimlik”, 17 Mayıs 2012 / Ji aliyê Kovarabir ve Di nav de, BÎR Hejmar 1, Kurd li Sûryê, Lêkolîn & Analiz,http://www.kovarabir.com/?p=1208.
[13]Syrian Commission for Family Affairs, تحليل الواقع الراهن للقضايا السكانية والتحديات المستقبلية
في الجمهورية العربية السورية, شباط، فبراير wikileaks.org/.../329623_13-3-2011المحور%20الديموغرافي8-3-2011.doc, 25 Eylül 2013.
[14]Gary C. Gambill, “The Kurdish Reawakening in Syria”,http://www.meforum.org/meib/articles/0404_s1.htm.
[15]“SYRIA”, http://www.citypopulation.de/Syria.html#Land, 14 Eylül 2013.
[16]“El Tecemmu El Vatani El Şebab El Arabi”, النتائج النهائية للاحصائيات الديموغرافية في محافظة الحسكة > من وجهة نظر عربي http://www.zengil.net/web/?p=18341, 5 Eylül 2013. Süryani köylerini de hesaplayan ve aşağıda bahsettiğimiz araştırmaya göre ise köy sayısı 1717 olarak gösterilmiştir.
[17]Ziya Gökalp, Kürt Aşiretleri Hakkında İçtimai Tetkikler, Toker Yayınları, İstanbul 2007, ss. 66, 68.
[18]Ali Rabu Turki, الــقبــائل والــعــشـائر الــعــربـيـة فـي الجــزيــرة الــســوريــة,http://hem.bredband.net/b155908/m129.htm, 21 Eylül 2013.
[19]Dicle Amed, http://www.jadaliyya.com/pages/index/13840/final-sahnesi_rojava, http://timeturk.com/m/haber.asp?id=617027, 17 Eylül 2013.
[20]Jordi Tejel, Syria's Kurds: History, Politics and Society, Routledge, 2008, ss. 61, 62.
[21]Nelida Fuccaro, “SömürgeYönetimi Altındaki Suriye’de Kürtler ve Kürt Milliyetçiliği: Siyaset, Kültür ve Kimlik”,http://www.kovarabir.com/tag/heverkanli-haco-aga/, 12 Eylül 2013.
[22]David McDowall, A Modern History of the Kurds, I.B.Tauris, 2000, ss. 473, 474.
[23]El meclis el-askeri haseke fi haseke, http://www.rihabnews.com/?p=45134, 11 Eylül 2013.
[24]Ali Şemdin, تركي علي الربيعو بين ( ربيع ) الأقوال و ( خريف ) الأفعال,http://www.amude.net/erebi/eli-semdin.html, 11 Eylül 2013; http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%B4%D9%84%D9%8A,
[25]Gambill, a.g.e.
[26]“Stateless Kurds in Syria granted citizenship”,http://articles.cnn.com/2011-04-07/world/syria.kurdish.citizenship_1_kurdish-region-kurdish-identity-stateless-kurds?_s=PM:WORLD.
[27]McDowall, a.g.e., ss.460-480.
[28]Amed Dicle, “Rojava'da Kürt-Arap savaşı!”http://www.firatnews.com/news/guncel/rojava-da-kurt-arap-savasi-amed-dicle.htm, 5 Eylül 2013.
[29]“Al-Hasekeh Governorate”, http://en.wikipedia.org/wiki/Al-Hasekeh_Governorate.
[30]“Districts of Syria”, http://www.statoids.com/ysy.html , 4 Eylül 2013.
[31]“Al-Hasekeh Governorate”, a.g.e., http://en.wikipedia.org/wiki/Al-Hasekeh_District; http://en.wikipedia.org/wiki/Al-Qamishli_District.
[32]“El Tecemmu El Vatani El Şebab El Arabi”, النتائج النهائية للاحصائيات الديموغرافية في محافظة الحسكة > من وجهة نظر عربي http://www.zengil.net/web/?p=18341, 5 Eylül 2013.
[33]Khallouf Nadia, مقابلة مع الكاتب والباحث الآشوري … (سليمان يوسف),http://www.almahatta.net/news2536.htm; Augin K. Haninke, “The Assyrians and Kurdish Autonomy in Syria”,http://aina.org/releases/20130819193827.htm, 5 Eylül 2013; Dicle Amed, a.g.e..
[34]النتائج النهائية للاحصائيات الديموغرافية في محافظة الحسكة, https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqI3DpWPsIArF-fFTmIwJrvq1MdXHOiU_bAGO4hP66KSTg2B7UpIT_DRZPSfKEhoD6_bjiigPwppPhUtB86fpxiSo0l5z_mZ4UNuau30PQj8yWYZNLrz8PzBNUQC-6G8wSkbf9qSfwt8LL/s1600/478008_10151123268842691_1087112303 _o.jpg., 20 Eylül 2013; حسين شيخموس : الرد على الدراسة الهامة حول التوزيع السكاني في محافظة الحسكة السورية, http://www.gemyakurdan.net/gotar-nerin/gotari/item/13514-2013-08-21-17-28-39. 20 Eylül 2013. İlk kaynakta yer alan bilgileri değerlendiren Hüseyin Şeyhmuz, Arapların bugün yaşadığı yerlerin aslında-eskiden Kürtlere ait olduğunu söyleyerek ilk kaynakta yer alan bilgileri dolaylı olarak doğrulamaktadır. Hasaka vilayetinde Kürt ve Arap köylerini gösteren haritalar temel olarak Arap Gençlik Merkezi’nin oluşturduğu bu haritadan meydana getirilmiştir. Bu nedenle onlar için yeni dipnot verilmemiştir.
[35]المالكية (الحسكة),http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%8A%D8%A9_(%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%83%D8%A9), 15 Eylül 2013.
[36] Dêrika Hemko, http://ku.wikipedia.org/wiki/D%C3%AArika_Hemko, 15 Eylül 2013.
[37]“El Tecemmu El Vatani El Şebab El Arabi”, النتائج النهائية للاحصائيات الديموغرافية في محافظة الحسكة > من وجهة نظر عربي http://www.zengil.net/web/?p=18341, 5 Eylül 2013.
[38]دراسة هامة حول التوزع السكاني في محافظة الحسكة السورية,http://www.inewsarabia.com/485/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A9-%D9%87%D8%A7%D9%85%D8%A9-%D8%AD%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%B2%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A-%D9%81%D9%8A-%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%83%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9.htm, 21 Eylül 2013.
[39]Nevzat Çiçek, “Rojava'da gerçekten ne oldu işte cevabı”,http://www.timeturk.com/tr/makale/nevzat-cicek/rojava-da-gercekten-ne-oldu-iste-cevabi.html, 11 Eylül 2013.
[40]Cities, http://www.kurdwatch.org/index.php?cid=183&z=en, 11 Eylül 2013.
[41]ANHA/EFRÎN, “YPG 3 merkezde vurdu”,http://yeniozgurpolitika.blogspot.com/2013/09/ypg-3-merkezde-vurdu-ypg-gucleri-til.html?spref=tw, 11 Eylül 2013.
[42]Hindissa, “War Over Oil Adds to Kurdish-Islamist Tension”,http://shabab.ayyam.org/en/story/war-over-oil-adds-kurdish-islamist-tension,13 Eylül 2013.
[43]دراسة هامة حول التوزع السكاني في محافظة الحسكة السورية, adı geçen internet sitesi.
[44]Cities, http://www.kurdwatch.org/index.php?cid=183&z=en11 Eylül 2013.
[45]القامشلي, http://www.aljazeera.net/news/pages/145e5cc8-760c-40fd-85f2-c7c104d665c2, 21 Eylül 2013.
[46]Cities, a.g.e.
[47]دولة الأكراد المتخيّلة في سوريا...هل قابلة للحياة اقتصادياً؟,http://www.zamanalwsl.net/readNews.php?id=36225, 21 Eylül 2013.
[48]Cities, a.g.e.
[49]İso Barzan, https://twitter.com/barzaniso, “Serê Kanî (Resulayn) çok farklı, Arap nufüsü çoğunlukta, Kürtlerin Serêkaniye'de bir yanlışı Arap-Kürt çatışmasına neden olurdu”, 12 Haziran 2013; Serêkaniyê saldırılarının arka planı, http://www.haberdiyarbakir.com/serekaniye-saldirilarinin-arka-plani-56835h/, 15 Eylül 2013.
[50]دراسة هامة حول التوزع السكاني في محافظة الحسكة السورية, adı geçen internet sitesi.
[51]تل حاصل,http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%84_%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D9%84Nahiye’de bulunan Kürtler Yezidi olup Dına aşiretinden gelmektedirler.
[52]Aleppo Governorate, http://en.wikipedia.org/wiki/Aleppo_Governorate, erişim 15 Eylül 2013
[53]A.g.e.
[54]Amed Dicle, http://www.ajansafirat.net/news/guncel/rojava-nedir-ne-degildir-orada-neler-oluyor-amed-dicle.htm, 15 Eylül 2013.
[55]http://www.kurdwatch.org/index.php?cid=183&z=en, 15 Eylül 2013.
[56]عفرين,http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%81%D8%B1%D9%8A%D9%86, 15 Eylül 2013.
[57]Civan Sadun, جبل الأكراد - اللاذقية - دراسة ديموغرافية,http://sawtalkurd1.blogspot.com/2012/06/blog-post_8648.html, 15 Eylül 2013.
[58]Chaliand Gérard, A people without a country: the Kurds and Kurdistan, Interlink Books, 1993, s.195.
[59]Kurdaxî Rizgar, Kurdax Herêma Çiyayê Kurmênc,http://www.efrin.net/cms/kurdi/index.php?option=com_content&task=view&id=18&Itemid=7, 27 Temmuz 2012.
[60]Efrîn, http://ku.wikipedia.org/wiki/Efr%C3%AEn;http://lokmanafrin.com/images/mapefrin/xerite-efrin-hayr.jpg, 11 Eylül 2013.
[61]http://tirejafrin.com/index.php?page=category&category_id=180&lang=ar http://tirejafrin.com/index.php?page=category&category_id=182&lang=ar http://tirejafrin.com/index.php?page=category&category_id=184&lang=ar http://tirejafrin.com/index.php?page=category&category_id=181&lang=ar http://tirejafrin.com/index.php?page=category&category_id=183&lang=ar http://tirejafrin.com/index.php?page=category&category_id=185&lang=ar http://tirejafrin.com/index.php?page=category&category_id=179&lang=ar,11 Eylül 2013.
[62]Reşîd Mustefa, Herêma Çiyayê Kurmênc (Efrîn),http://www.efrin.net/cms/kurdi/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=7, 14 Haziran 2012.
[63]Afrin District, http://en.wikipedia.org/wiki/Afrin_District, 14 Haziran 2012.
[64]Efrîn, http://ku.wikipedia.org/wiki/Efr%C3%AEn,http://lokmanafrin.com/images/mapefrin/xerite-efrin-hayr.jpg, 11 Eylül 2013.
[65]Mustafa Kafalı, “Suriye Türkleri”, http://www.haberiniz.com.tr/yazilar/haber60008-Suriye_Turkleri.html, 11 Eylül 2013.
[66]Halep’ten sonra Afrin’e saldırı, http://www.ozgur-gundem.com/?haberID=53970&haberBaslik=Halep%E2%80%99ten%20sonra%20Afrin%E2%80%99e%20sald%C4%B1r%C4%B1&action=haber_detay&module=nuce, 21 Eylül 2013.
[67]Anf, Halep ve Afrin’de hangi silahlı gruplar var?,http://www.aykiridogrular.com/haber-1004-Halep-ve-Afrinde-hangi-silahli-gruplar-var.html, 15 Eylül 2013.
[68]Kobanê, http://ku.wikipedia.org/wiki/Koban%C3%AA, 15 Eylül 2013.
[69]Chaliand Gérard, A people without a country: the Kurds and Kurdistan, Interlink Books, 1993, s. 195.
[70]Ayn al-Arab District, http://en.wikipedia.org/wiki/Ayn_al-Arab_District, 15 Eylül 2013.
[71]محمد علو, ناحية "الشيوخ".. التاريخ يزامن الحاضر,http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&category=places&filename=200910191215011, 17 Eylül 2013.
[72]Amed Dicle, http://www.ajansafirat.net/news/guncel/rojava-nedir-ne-degildir-orada-neler-oluyor-amed-dicle.htm, 15 Eylül 2013.
[73]Jordi Tejel, Syria's Kurds: history, politics and society, Routledge, 2009.
[74]Bowen Jeremy, “Syria crisis: UN says more than 2m have fled”,http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-23937972, 23 Eylül 2013.
[75]Mesud Hasan, المعابر الحدودية حول القامشلي: مخرج ومدخل الأزمات الكردية,http://www.assafir.com/Article.aspx?EditionId=2531&articleId=307&ChannelId=61079#.UkFB5IbIYt0
[76]Aziz Köylüoğlu, “Rojava’ya ikinci ‘Arap kemeri’ tehdidi”,http://www.ozgur-gundem.com/?haberID=81911&haberBaslik=Rojava%E2%80%99ya%20ikinci%20%E2%80%98Arap%20kemeri%E2%80%99%20tehdidi&action=haber_detay&module=nuce, 23 Eylül 2013.
[77]آلجي حسين, الديموغرافيا الكردية.. معادلة غير مستحيلة الحل,http://www.gemyakurdan.net/gotar-nerin/gotari/item/14495-2013-09-18-13-47-34.
[78]Haninke Augin K., “The Assyrians and Kurdish Autonomy in Syria”,http://aina.org/releases/20130819193827.htm, 23 Eylül 2013.
[79]Abdulkadir Reşad, رشاد عبدالقادر, مسيحيو القامشلي السورية يخشون تعرضهم للتهجير
بعضهم يقف مع النظام السوري ليس حباً فيه وإنما خوفاً من المستقبل,http://www.alarabiya.net/articles/2012/02/13/194406.html, 23 Eylül 2013.
[80]“Kurdish Attack on Assyrians Leaves Two Dead in Syria”,http://www.christiansofiraq.com/2deadsyriaap107.html, 23 Eylül 2013.
[81]Aina, “25,000 Christians Besieged By Muslim Rebels in Hasaka, Syria”,http://www.aina.org/news/20130118140722.htm, 23 Eylül 2013.
[82]Köylüoğlu, a.g.e.
[83]Basil Abdülkerim, http://m.ahewar.org/s.asp?aid=348144&r=0&cid=0&u=%C8%C7%D3%E1+%DA%C8%CF+%C7%E1%DF%D1%ED%E3&i=0&q= , 23 Eylül 2013.
[84]Amed Dicle, “Rojava'da Kürt-Arap savaşı!”, a.g.e.
[85]Fazel Hawramy, “Kurdish Jihadists Fight Kurds in Syria”, http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2013/08/kurdistan-pyd-syria-jabhat-al-nusra.html.
[86]Morton Abramowitz, “No free pass on Syrian refugees”, http://www.post-gazette.com/stories/opinion/perspectives/no-free-pass-on-syrian-refugees-703566/#ixzz2f3WM0heh, 23 Eylül 2013.
[87]Türkmen Haber Ajansı, Türkmen’in Sesi Gazetesi, “PYD’nin Kuzey Suriye’de Faaliyetleri ve Rojava Gerçeği”,http://www.turkomania.org/tr/pydnin-kuzey-suriyede-faaliyetleri-rojava-gercegi-turkmenler.html.
http://www.21yyte.org/ sitesinden 06.09.2016 tarihinde yazdırılmıştır
****
