ORTADOĞU TÜRKMENLERİ SEMPOZYUMU BÖLÜM 5
SURİYE, LÜBNAN, FİLİSTİN TÜRKMENLERİNİN GENEL DURUMU
ABD İşgalinden Sonra Irak Türkmenlerinin Siyasi Durumu
Saadettin Ergeç
2004 yılının başlangıcında yapılan seçimde Barzani’nin seçmen kütüğüne ilave yapılmasını ısrarla istemesi, aksi takdirde seçime girmeyeceğini belirtmesi sonucu seçmen kütüğüne 87.000 isim ilave edildi. 87.000 isim ilave edildikten sonra seçim yapıldı. Bunun neticesinde ne şekilde sonuç çıktığını tabi ki sizler biliyorsunuz. Durum bu şekilde devam etti ve biz bu seçimleri de protesto ettik. Hiçbir zaman siyasi hareketlerden geri kalmamak için ağırlığımızı değil de varlığımızı ispat etmeye çalıştık. 2004 yılının son ayının ortalarında anayasa çıkarıldı.
Daha sonra anayasa oylamaya sunularak millete indirildi. Biz anayasayı okuduğumuzda ne kadar tehlikeli olduğunu gördük. Bu anayasa bizim
için büyük bir tehlike arz eder diye ifade etmemize rağmen seçimlerde onaylandı. Böylece anayasa oylama sonucu geçirildi. Geçirilmesi de
bir oyun sonucu olmuştur. Çünkü bu anayasanın içerisinde bir madde bulunmaktadır. Bu maddeye göre üç vilayet bu anayasayı reddederse
anayasa reddedilmiş olur. Kesin olarak bildiğimize göre üç vilayet bunu reddetti. Ancak Musul’un reddetmediğini (uzun bir süreç içinde yapmış oldukları değişiklik sonucu) izah ederek, anayasayı geçirmiş oldular. Anayasa bizim üzerimizde bir sorumluluk yarattı. Çünkü anayasa içerisinde Irak Türkmenlerinin ismi geçiyordu. Bazı arkadaşlarımız; Türkmenlerin isminin anayasa metninde geçtiğini ve bu yüzden bu anayasanın Türkmenler için güzel olduğunu belirttiler. Oysaki anayasada sürekli Türkmenleri küçültmek ve azınlık statüsüne koymak gayesi göze çarpmaktadır. Verilen haklar da zaten o şekilde olmuştur. O anayasa içerisinde Irak’ın resmi dilinin Kürtçe ve Arapça oluşu ifade edilmiştir.
Bize gelince yine diğer azınlıklar ile birlikte sadece ismimiz zikredilmiştir.
Sonra anayasanın içine konulması mümkün olmayan bir madde anayasaya koyuldu- bir şehrin geleceğini tespit etmek için madde zannedersem
anayasaların hiçbirinde bu tarz bir madde bulunmamaktadır- bu madde
140. maddedir. 140. madde içerisinde üst zaman tespit edilerek, 3 aşamada Kerkük’ün geleceğini tespit etme hükme bağlanmıştır. Birinci aşamada normalleştirme, ikinci aşamada nüfus sayımı, üçüncü aşama da ise referandum yapılacaktı. Biz normalleştirmeyi o zaman o şekilde izah ettik. Normalleştirme göç ettirilenlerin geriye gönderilmesi, mevcut olan arazilerin sahiplerine verilmesi ve Kerkük’ün geçmişte bozulan demografisinin normale döndürülmesi olarak düşünülürken maalesef o normalleştirme bize göre anormalleştirme olarak gerçekleşmiştir. Çünkü gerçekte orada sayı arttırılarak, Kürtlerin memleketi işgal ettiği ortaya çıkmıştır. Maliki hükümeti kurulduğu zaman, bu maddenin hükümetin programına girmesi bizim için şaşırtıcı oldu. Hükümet programında bu madde sınırlandırılmıştır. Bu maddenin geçerliliği 2007’nin 12. ayının 31’inde bitecektir. Bunların zaman dilimi içerisinde gerçekleştirileceği belirtilmiştir. Bu durumu protesto ettik. Bu maddenin konuşulduğu gün
salonu terk ettim ve bir basın toplantısı yaptım. 140. maddenin tatbik edilmesi mümkün değildir. Anayasanın içerisinde 142. madde vardır ve 140. madde 142. maddeye tabidir. Değiştirilmesi mümkündür. Dolayısıyla uygulanması mümkün değildir diye belirtmemize rağmen kimse bizi dinlemedi. Fakat mümkün mertebe arkadaşlarla bu duruma karşı durduk. Kerkük meselesi herkes tarafından bilinmektedir. Irak’ın günlük meselesidir.
Kerkük meselesi Irak’ın geleceğidir, Ortadoğu’nun bile anahtarıdır. Irak’ın meselesi zaten Ortadoğu meselesidir. Kerkük maalesef öyle bir memlekettir ki, her taraftan baskı altındadır. Keşke bizim toprağımızın altında petrol olmasaydı. Keşke gelip bizim petrolümüzü alsalar da toprağımızı bize geri verseler. Bir toplantıda basın mensuplarından biri bize bir soru sordu; Kerkük kimindir? Çünkü Kürtler Kerkük Kürtlerindir diyor Araplar da Kerkük Araplarındır diyor. Sizler de Kerkük Türkmenlerindir diye izah ediyorsunuz dedi. Bizim o zaman için cevabımız şu şekilde oldu. Kerkük’ün altındaki petrolü çeksinler, toprağın üstünde kalan kim ise Kerkük onundur. Çünkü hakikaten bugüne kadar biz Kerkük’ü hiçbir zaman zor zamanda ve iyi zamanda terk etmedik, bırakmadık. Zamanında Kerküklüler göç ettirilmelerine rağmen yine de Kerkük’te kaldılar.
Çünkü Kerkük’ün sahibi olmayanlar zor zamanda hemen Kerkük’ü terk ederler. Bu böyledir. Ama bugün için o kadar ağır bir şekilde üzerimize geldiler ki, hakikaten memleketimiz insanımız zor şartlar yaşıyor. Kerkük zor şartlarda yaşıyor, Türkmen ili bölgesi zor şartlarda yaşıyor. Kerkük’te bazı kesimlerin istediği durumlar gerçekleşirse mutlaka ve mutlaka Irak da parçalanma meydana gelir. Bu bir hakikattir. Biz bunu her zaman söyledik; Irak’ın birliği için Kerkük ve kardeşlik için Kerkük. Ama maalesef birileri bizim Türkmeneli bölgesi üzerinden devlet olmak istiyor. Bu nedenden dolayı da memleket üzerine, insanlarımızın üzerine aşırı bir şekilde saldırı var. Telafer zamanında 2004’te bir toplantıda dile getirdim. Telafar, Kerkük ve bütün Türkmeneli bölgesi ciddi bir saldırıyla karşı karşıya kalmıştır. Bizim insanlarımız bu saldırıyı yalnız
başına durdurmak ve geri püskürtmek imkanına hakikaten sahip değildir. Türkmenlerimiz güçsüzdür ve silahlı güçleri yoktur. Irak’ta Peşmerge’yi
hem hükümetin içine hem de ordunun içine getirdiler. Şu an her şey Kürtlerin istedikleri şekildedir. Sanki Amerika’nın gelişi Kürtler için gerçekleşmiştir. Bu durum Kürtlerin baharı oldu. Bizler ülkede herkesin adalet içerisinde güzel bir şekilde yaşamasını isteyen bir toplumuz. Böyle bir toplum olarak da bizlerin insanların hak ve hürriyetine karışmamız söz konusu değildir. Ama adaletin olmadığı bir yerde de hiçbir zaman ne kardeşlik olur ne hak ne de istikrar olur. Biz bunu kesin olarak biliyoruz. Bizim çıkarmış olduğumuz bazı maddelerimiz de vardı. Onların içinde 140. maddeye karşı yapmış olduğumuz maddeler de vardı. Uzun bir süre içerisinde çıkarmış olduğumuz 23. madde için bir günde federal
mahkemeye müracaat edildi. İçindeki 3. maddeyi kaldırdılar. 3. madde neyi ifade ediyordu? 3. maddenin ifade ettiği; Kerkük’e gelenlerin tespit edilmesi, nüfus kütüğünün gözden geçirilmesi ve gerçekleştirilmiş olan seçim kütüğünün de tekrar bunlara göre gözden geçirilmesiydi. Ondan sonra Kerkük için yapılan seçim gerçekleştirebilirdi, ama maalesef bu madde kaldırıldı. Buna rağmen 2010 seçim yasasında 2 madde getirdik ve o maddelerde de aynı şekilde bu hususları belirttik. Kerkük’te seçim olamaz. Kerkük’te seçim ancak seçmen kütüğünde %100 olmasa bile %90 kanaat getirdiğimiz zaman olacak dedik. Bunu da burada izah etmek istiyorum. Biz bir toplantıda 2004 yılının kütüklerini ele alalım dedik.
İlave olmadan 2004 kütüklerini gözden geçirelim, ona göre ilaveler yapılarak ileriye doğru hareket edelim dedik. Bunu kabul etmediler.
Toplantıdaki Hamdiye Hanım komiserlikte baş görevlilerden birisiydi. Kendisi kütüğün bulunmadığını ifade etti. Israr etmemize rağmen bizimle birlikte olan milletvekilleri bile en son Amerikalıların kütüğü yaktığını belirttiler. Böyle bir tutanak nasıl yakılır diye sordum. Daha sonra 2005’te yapmış olduğumuz kütüğü istediğimi belirttim, onun da yakıldığı söylendi. Peki, bu kadar yakılan kütükler neyi ifade ediyor? İfade ettiği şeyler belli, bizim için oynanan oyunlar bellidir.
SURİYE, LÜBNAN, FİLİSTİN TÜRKMENLERİNİN GENEL DURUMU
Oturum Başkanı
Hasan Celal Güzel
Konuşmacılar
Suriye Türkmenlerinin Genel Durumu
Abdurrahman Mustafa
Suriye Türkmenlerinin Siyasi Yapılanması
Tarık Cevizci
Filistin Türkmenlerinin Genel Durumu
Dr. Alyaa El-Hatip
Lübnan Türkmenlerinin Genel Durumu
Zaher Sultan
Suriye, Lübnan, Filistin Türkmenlerinin
Genel Durumu
Abdurrahman Mustafa
Suriye Türkmenlerinin Genel Durumu
Abdurrahman Mustafa,
Bugün Suriye’nin farklı bölgelerinde yaklaşık 3,5 milyon Türkmen yaşamaktadır ve Türkmenler, Suriye’nin Araplardan sonra ikinci kalabalık nüfusuna sahiptir. Türkmenler Suriye toplumunun bölünmez bir parçası olup, kurucu ve asli unsurudur. Türkmenler tarih boyunca toplumun diğer unsurlarına karşı din, ırk ayrımcılığı yapmadan hoşgörülü olmuş, bulundukları toplumlarla bütünleşmiş ve ülkenin bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü korumuştur.
1946 tarihinde Suriye, Suriye Arap Cumhuriyeti adıyla bağımsızlığına kavuşmuş tur. Suriye’nin kuruluşunda Suriye Türkmenleri yok sayılmış; kurucu unsur veya azınlık gibi bir hukuki statü kazanılamamıştır. Kimlikleri ifade edilemeden Müslüman - vatandaş statüsünde hızla asimile edilmiş, kimliklerini ve dillerini unutturmaya dönük baskı ve politikalar altında yaşamaya mahkum edilmişlerdir. 1963 yılından bu yana da totaliter ırkçı Baas rejimi altında zulme muhatap olmuşlardır.
Değerli katılımcılar,
2011 yılı Mart ayında başlayan ve gayri meşru katil Suriye rejiminin, Suriye halkının meşru taleplerine karşı izlediği güç politikası ülkeyi üç yıl boyunca
silahlı çatışma ortamına soktu ve bu çatışmaların en büyük mağduru Suriye Türkmenleri oldu. Özellikle Humus ve Lazkiye bölgelerindeki Türkmen köyleri
boşaltılmış ve yaklaşık 1 milyon Türkmen yuvasını terk etmek zorunda kalmıştır. 20.000 bine yakın şehit vermişlerdir. Suriye’nin çeşitli şehirlerinde, Türkiye ve çevre ülkelerde 500.000’e yakın Türkmen, mülteci durumundadır.
Rejim ve yandaşları Türkmenlere karşı adeta bir soykırım işlemektedirler. Söz konusu katliamlardan bazıları şunlardır:
- 25 Haziran 2012 tarihinde Humus kırsalında işlenen Houla katliamı (Geneli Türkmen 30’u çocuk olmak üzere 92 sivil katledildi).
Bu katliam uluslararası gözlemciler tarafından belgelendi.
- 05 Ekim 2013 tarihinde Banyas kırsalı Mitras köyünde, hükümet birlikleri tarafından desteklenen Şebbihalar 34’ü çocuk 40’ı kadın
olmak üzere 145 sivil Türkmeni katletti.
- 21 Nisan 2013 tarihinde Şam kırsalında (Cedidet Elfadıl), hükümet birlikleri tarafından desteklenen Şebbihalar, 566 sivil Türkmeni katletti.
- 31 Mart 2013 tarihinde Humus kırsalı Telkelah kasabasında 8’i kadın 3’ü erkek olmak üzere, 11 sivil Türkmen rejim askerleri tarafından köy meydanında kurşunla infaz edildi.
-09 Mart 2014 tarihinde Humus El-Zara kasabasında Rejim ve Hizbullah militanları çoğu çocuk, kadın ve yaşlılardan oluşan 150
sivil Türkmeni vahşice katletti.
-01 Mayıs 2014 tarihinde Halep’in Hüllük Türkmen mahallesine rejim tarafından yapılan hava saldırısında 55 Türkmen şehit olmuş ve 170’ten fazla Türkmen ise yaralanmıştır.
Yukarıda belirttiğim katliamlar, rejim ve terörist yandaşlarının işlediği katliamlardan bir kaçıdır ve rejim hala katliama devam etmektedir.
Rejim birçok Türkmen bölgesini yerle bir etti ve Türkmenleri göçe zorladı (Bab Amro ve Zara Humus ,Hacer El-Esved ve Eltadamun Şam, Hüllük ve
Bustanbaşa Halep,Cebeli Lazkiya).
Kısacası, bu durum karşısında Türkmenler adeta var olma mücadelesi vermektedirler.
Suriye Türkmenleri bugün yurtlarını, vatanlarını ve devletlerini savunmak adına rejim karşıtı mücadelede en ön safta çarpışmaktadır. Verdikleri mücadele
“ Onur ve Özgürlük ” mücadelesidir.
Suriye Türkmen Meclisi 31 Mart 2013’te kuruldu. Suriye’de yaşayan 3,5 milyon Türkmen’in verdiği “Onur ve Özgürlük” mücadelesinin uluslararası platforma taşınması ve gerekli bütün çalışmaların yapılabilmesi ve sadece Türkmenlerin değil, herkesin huzur içinde yaşayabileceği bir Suriye için mücadele ediyoruz. Bunu neden söylüyorum, çünkü Türkmenler Suriye’de asli unsurdur ve kesinlikle azınlık statüsünü kabul etmemektedir. Bu ülkenin asli unsurları olarak, herkesin eşit ve hür olarak yaşayabileceği bir yapı için mücadele ettiğimizin bilinmesi açısından bu değerlendirmenin önemli olduğuna inanıyoruz.
Biz Suriye Türkmen Meclisi olarak,
- Çatışmalar bir an önce durmalıdır.
- Katliam yapanların savaş suçlusu olarak uluslararası mahkemede yargılanması sağlanmalıdır.
- Suriye’nin toprak ve siyasi birliği uluslararası düzeyde garanti altına alınmalıdır.
- Suriye’nin kaderi Suriye halkı tarafından belirlenmelidir.
- Suriye vatandaşlarının eşit hak ve özgürlüklerinin garanti altına alındığı, demokrasi, hukukun üstünlüğü ve insan haklarının egemen olacağı yeni bir
Suriye Devleti kurulmalıdır.
- Kurulacak Suriye Devleti’nin siyasi ve toprak bütünlüğü ve egemenliği BM tarafından garanti edilmelidir.
- Geçiş Hükümeti kurulmalı, ateşkesi ve asayişi temin etmek için BM yönetiminde bir Barış Gücü oluşturulmalı ve Suriye’de görev
yapması sağlanmalıdır. Suriye’de bulunan tüm yabancı silahlı gruplar ülke dışına çıkarılmalıdır.
- Suriye Türkmenleri kurulacak bu devletin “ Kurucu Unsuru” olarak Anayasa hukuku düzeyinde ve BM garantisi altında hukuki statü kazanmalıdır.
- Suriyeli mültecilerin yeniden köylerine dönmeleri temin edilmelidir,
Saygıdeğer misafirlerimiz,
Önümüzde bir yol ayrımı gözükmektedir. Devrim ve vatanının toprak bütünlüğü büyük bir imtihan olarak karşımızdadır. Dolayısıyla, bölünmemiz ve çatışan gruplar halinde olmamız için planlar hazırlayan ve uygulamaya alan faşist rejim ve destekçilerinin yolunu kesmek için, tüm mücadelemizi ve gücümüzü tek çatı altında birleşmemizin ne kadar doğru bir yol olduğu bir kez daha bütün çıplaklığı ile görülmektedir. Bu sebeple Suriye Türkmen Meclisi ve diğer Suriyeli muhalif grupların güçlerini pekiştirerek tek vücut haline gelmesi gerekmektedir.
Suriye Türkmen Meclisi olarak biz bu bilinç ve sorumluluğun neticesinde yeni dönemde daha güçlü bir birliktelik hedefini gerçekleştirmek üzere tüm Türkmen gruplarına kucak açmış durumdayız. Türkmen Siyasi Partilerinin daha iyi örgütlenmesi ümidiyle mecliste yer almaları dileğimizdir. Bütün bu hakikatler ışığında Suriye Türkmen Meclisi ve kardeşlerinizin dertleri ile dertlenme çabanız ve burada bulunarak bizi şereflendirdiğiniz için sizlere teşekkür ederim.
Suriye Türkmenleri olarak Türk Devletine ve Türk halkına şükranlarımızı arz ederiz.
Biz Suriye Türkmen Meclisi olarak zaferin yakın olduğuna ve Suriye’nin Allahın izniyle özgürlüğüne kavuşacağına inanmaktayız.
Şehitlerimizin ruhu şad olsun, mücadele veren bütün kardeşlerimizin gazaları mübarek olsun.
Bu duygu ve düşüncülerle Türkmen kardeşlerimizin ve Suriye halkının yarınlarının bugünden iyi olması dileğiyle hepinizi saygıyla selamlıyorum.
...
Suriye Türkmenlerinin Siyasallaşma Süreci ve Son Durumu
Tarık Sulo Cevizci,
Suriye Türkmenlerinin Kısa Geçmişi:
Suriye Türklerinin Suriye diye adlandırdığımız coğrafyaya geliş tarihleri hakkında birçok görüş vardır. Ancak kitlesel olarak gelişleri, Selçuklu Devletinin bölge üzerinde hakim olmasından sonra yaşanmış ve bu hakimiyet kitlesel göçleri tetiklemiştir. Orta Asya’da başlayan göçler dolayısıyla Türklerin, ücretli asker olarak batıdaki Abbasi ordularına alınmaları, Kayığlı, Kıpçaklı, Karluklu, Azgışoğlu, Yamakoğlu ve daha sonradan da Oğuzlar ve Tokuzoğuzlar’ın başını çektiği bir Türkmen akışını getirmiştir. Daha Abbasiler döneminde başlayan bu göçlerde binlerce Türk savaşçı, kendi komutanlarının liderliğinde Kuzey Suriye ve Anadolu’nun orta kesimlerine yerleşmeye başlamıştır. Türklerin Halep bölgesinde rol oynamaya başlamaları, İslam devrinde Emevi hükümdarı Abdülmelik zamanına kadar dayanır. Abbasiler zamanında Türkler ve Araplar arasındaki yardımlaşma Türklerin İran unsurunun yerini almasıyla kuvvetlenmiş, farklı Türk boylarının askeri ve siyasi faaliyetlerinin artması sayesinde iyice yerleşmiştir. Türk boyları ile hilafet merkezindeki Abbasiler döneminde var olan askeri ilişkiler, Türkmen boylarının bölgede hareketlerini kolaylaştırmıştır. Bozkır halklarının gelişi olarak nitelendirilen Türkmen boylarının batı yönündeki hareketleri aslında, merkezi hükümetlerin zayıflaması ile doğru orantılı bir süreci ifade etmektedir. Şöyle ki, XI. Yüzyılın öncesinde ortaya çıkan ve bir dizi özerk bölgesel hanedan, halifelerin bulunduğu başkentteki siyasi otoriteden bile güçlü hale gelmiştir. Bu tarihlerden itibaren Suriye bölgesinde Türkler idari, askeri ve sosyal güç olmuş ve bugüne kadar ise, bu bölgede varlıkları devam etmiştir.
Suriye Türkmenlerinin Coğrafi Dağılımı:
Suriye Türkmenleri, coğrafi olarak Suriye’nin yerleşim yerlerinin tamamına yayılmış durumdadırlar. Ayrıca günümüz Suriye-Türkiye sınırı boyunca 250 km sınırı paylaşmaktadırlar. Suriye geneline dağılmada iki husus dikkatimizi çekmektedir. Birinci husus, Suriye Türkleri Anadolu’dan başlayan Hicaz’a giden yol üzerinde belirli mesafelere serpiştirilmiş durumdalar. Bu dağılımdan hedef; haç ve ticaret yolunu bedevilerin saldırılarından güven altına almak olup bölgenin canlılığını muhafaza etmesini sağlamaktır. İkinci husus ise, Suriye coğrafyasında isyan, kavga çıkaran ve etnik, mezhepsel ve dini farklılık arz eden topluluklar arasına yerleştirilmiş olarak görüyoruz. Buradan maksat topluluklar arasında kavga, savaş ve isyanı engellemek, yağmacı aşiretlerin yukarıya doğru ilerlemesini durdurmak, devlet otoritesini tesis etmek ve toplumsal huzuru,
barışı sağlamaktır. Günümüz Suriye’sinde ise, Türkmenler çoğunluk sırasıyla Halep, Humus, Hama, Lazkiye (Bayır Bucak), Şam, Golan ve Rakka’dadır.
Suriye Türkmenlerinin Sayısı:
Suriye Türkmenlerinin sayısı hakkında net bir rakam söylememiz gerçeksayımlar yapılana kadar mümkün değildir. Suriye Devleti de Türklere asimilasyon politikaları uyguladığı için sayıları hakkında açık bir çalışma yapmamış ve sürekli gerçek sayılarını saklayarak düşük tutmuştur. Ancak yapmış olduğumuz araştırmalar ve tarihi bilgiler ışığında şu şekilde bir ayrım yapmamız mümkün olacaktır. Türkçe konuşan 1,5 milyon Türkmenden bahsedebiliriz. Buna ilaveten Türkçe bilmeyen ama Türk olduğunu ifade eden bir milyon Türkmen de vardır. Son olarak ise ne Türkçe bilen ne de Türk olduğunu ifade ancak çalışma yapıldığında Türk olduğunu kabul edecek bir milyon Kürtleşmiş veya Araplaşmış
Türkmenlerden de bahsedebiliriz. 23 milyonluk Suriye’de Türkmenlerin sayısı 3,5 milyon olup bu oran %15 kadar tekabül etmektedir. Vilayetler arasındaki oranlar da tahmini dağılım ise şöyle:
Halep’te %35,
Hama Humus’ta %20,
Lazkiye Bayır Bucak’da %20,
Golan Şam’da %15,
Rakka’da %3 ve
Tartus, Deraa ve diğer vilayetlerde %7’dir.
Suriye Türkmenlerinin Sosyoekonomik Durumları:
Suriye Türkmenleri bölgede, yıllardır yönetici ve hakim sınıf oldukları için devletin ve toplumun her alanına hakimdiler. Ancak devletin el değiştirmesi, Türk düşmanı yönetime geçmesi ve Türklerin istenmeyen topluluk ilan edilmesinden sonra Türklere karşı topyekun savaş ilan edildi. Mal ve mülklerine çeşitli bahaneler bulunarak el koyuldu. Bir kısım ise gücünü korumak için kimlik değişimine giderek güç tarafına yakınlaşmaya başladı. Bu saldırgan politikalar yüzünden birçok Türkmen fakirleştirildi, karar merkezlerinden uzaklaştırıldı ve sistematik bir şekilde cahilleştirildi. Bu zor şartlarda Türk olarak kalabilenlerin geçim kaynakları köylerde tarım, hayvancılık ve narenciyecilik olmuştur. Şehirlere yerleşenler ise ayakkabı, hazır giyim, araba tamiri gibi çok küçük ölçekli işler kurmuşlardır. Buna ilaveten az da olsa okumuş kimseler ise memurluk yapmıştır. Yurt dışında çalışma imkanı sadece Lübnan’da bulmuş olmalarından dolayı Lübnan’da çalışan birçok kişi olmuştur.
Suriye Türklerinin 2011 Olayları Öncesi Siyasi Durumu
Suriye Türkleri, 1918 mütarekesi sonrası maalesef kaderlerine terk edilmiştir. Türkmenlerin başta Türkiye olmak üzere Türk dünyası ile bağlantısı kesilmiştir. Bu noktada hiç kimse masum değildir. Ne devletin merkezini teşkil eden İstanbul bu coğrafyada yaşayan Türkmenlere özel bir çalışma yapmış ne gelecek yapılar için hazırlamış ne de devletin idaresini omzuna almış Ankara gerekli ve yeteri önemi vermiştir. Zira Orta Asya Türk devletlerinin Suriye Türkmenleri üzerinde hiçbir varlığı modern Suriye tarihi boyunca olmamıştır. Suriye’de yaşayan Türkler de bu taksiratın diğer tarafını temsil etmektedirler. Ne Suriye içinde bir teşebbüse girmişler ne de Türkiye ve Türk dünyası ile siyasi, sosyal ve kültürel ilişki kurmaya girişmişlerdir. Bu bahsi geçen hususta, Atatürk döneminde Hatay ve Halep önem arz etmiş olsa da genel itibarıyla yapılan antlaşmalar neticesinde bu coğrafyada yaşayan Türkmenlerin geleceği hakkında ya da hakları noktasında bir güvence alınmamış ve antlaşma yapılmamıştır. Bu bağlamda Suriye Türklerinin kendilerini koruyucu veya toplayıcı bir mekanizma yaratılmamıştır. Üzülerek ifade ederiz ki kendi tebaasının ve vatandaşının haklarını Türk Devleti koruyamamıştır.
Bu durumu ve sıkıntıyı, Halep Türkmenleri aksakallısı Ali Sulo Cevizci, manidar bir cümle ile şöyle ifade etmiştir: “ Türk Devleti, bin yıl önce ölen Süleyman Şah için bir uluslararası antlaşma yaparken, Suriye üzerinde yaşayan onca Türkmen için bir antlaşma yapmamıştır”. Ayrıca Süleymaniye Tekkesi (Külliyesi) Osmanlı Hanedanın Vakfına alınırken onlarca köy ve arazisi rejim eli ile Türkiye vatandaşı olan kişilerden çıkarılmasına bile ses çıkartmamıştır. Türk askerisinin Suriye bölgesinden çekilmesinden sonra Fransız mandası, Türklerden öç almak için savunmasız ve masum Suriye Türklerine yönelik topyekun savaş yürütmüştür. Fransız mandasından sonra gelen iktidarlar da aynı şekilde Türklere yönelik acımasız olmuş ve 1200 yıllık varlığı bitirmek ilk gündemleri olmuştur. Ancak devletin ve toplumun her kademesine hakim olan Türkler kolay kolay bitmemiş ve direniş gösterebilmiştir. Suriye Türklerinin siyasi faaliyet yapmasına engel olunmuş, parti kurma bir kenara mevcut partilere almama ve partilerden uzaklaştırmaya gidilmiştir. Aynı durum askeriyede de söz konusu olmuştur. Türkler savaşçı bir millet olmalarına rağmen askeriyeye alınmamış ve var olanları da askeriyeden uzaklaştırmaya çalışılmıştır. Bu savaş; sanat, ziraat, ticaret ve sanayide de geçerlidir. Bu ahval ve şeraitte Suriye Türkleri topyekun bir savaşa maruz kalmış ne örgütlenmesine ne de siyasallaşmasına izin
verilmiştir. Bin yıllık ticari, idari ve asker erbabı olan Türkmenler, Suriye toplumundan ve güç merkezlerinden uzaklaştırılmış, zayıflatılmış ve dağıtılmıştır. Türkmenlerin Suriye Devleti nezdinde sürekli Sünnilik içerisinde görülüp hiç bir zaman bir topluluk olarak kabul edilmemiştirler.
Fakat iç dengelemede her zaman bir tehdit olarak algılanmış, sürekli baskı ve tehdit altında kalmışlardır. 1963 sosyalist darbeden sonra sistematik bir baskı ve caydırma politikası ile Türkmenler devletten ve toplumdan tecrit edilmişlerdir. Ne bir dernek vakıf ne bir parti, kulüp ne de bir çatı kurulmasına müsaade edilmiştir. Bu politika üzerine Batı-Doğu bloğu kavgası tarafları olan Türkiye ve Suriye’nin sürtüşmesinden en çok zararı Türkmenler görmüştür. Bu baskı ve zulüm altında 2000’li yıllara gelindi. Baba Esat öldükten sonra yönetime oğul Esat gelmiştir. Oğul Esat, Ak Parti hükümeti ile yakın ilişki kurmuş ve bu yakın ilişki pozitif olarak
Türkmenlere yansımıştır. Lakin bu yakınlaşma Türkmenler için hiçbirzaman yasal bir boyut kazandırmamıştır. Hiçbir kolaylık ve yasal bir düzenleme Türkmenler için söz konusu olmamıştır. Bu şartlar ve koşullar altında Türkmenler herhangi bir sivil ya da siyasal örgütlenmeye gidememiştir, daha doğrusu öyle bir imkan oluşmamıştır. Bu şartlar altında Suriye Türkmenleri 2010 yılında patlak veren Arap Baharına girmiş oldu.
Türkmenlerin Muhalefetteki Yeri ve Mücadelesi:
Suriye Türkmenleri ne Suriye’deki oranları ne de sahada verdikleri kahramanlık ve fedakarlık nispetince muhalefet nezdinde temsil hakkı elde etmişlerdir. Bunun iki sebebi bulunmaktadır. Birinci sebep Suriye Türkmenlerinin siyasi muhalefete çok geç başlaması ve siyasi oyuna çok geç dahil olmasıdır. Bu durumun olaylar öncesi siyasallaşma şansı bulmadığı ve olaylar sonrasında Suriye içinde, Türkmenlerin yaptığı gösterilerde, Türkmen adına çıkmaması Türkmen siyasi muhalefetin elini zayıflatmıştır. Muhalefet Türkiye’de ilk denemelerini yaparken,
Türkmen kanadından kimseler davet edilmedi. Buna ne Türkiye ne de halk ayaklanmasını destekleyen ülkeler müdahale etmiştir. Böylece kurulan ilk yapılar içinde yer almaması ileriki zamanlarda çok zararına olmuştur. Böylece uzun bir süre günümüze kadar Türkmenler, yeterli ve hak ettikleri kadar temsil edilemediler. Dünyanın ve muhalefetin, Türkmenleri görmezlikten geldiği ve hiçe saydığı politikalar ise hala devam etmektedir. Türkmen varlığını kabul etmeyen muhalefet yaptığı tüm açıklamalarda, sayıları Türkmenlerin verdiği şehitler kadar çıkmayan grupları zikrediyor, ancak Türkmenleri zikretmiyordu. Varlığını kabul etmediği Türkmenleri yaptığı toplantılara çağırmıyorlardı. Türkmenler zor bela
edindikleri bilgiler ışığında Türkiye’de yapılan toplantılara gidiyorlar, kapılardan kovulma pahasına toplantılara katılamaya çalışıyorlardı. Zaten Türkiye dışında yapılan toplantılara katılma imkanı hiç yoktu. Saatlerce kapı önlerinde bekleyen Türkmen aktivistleri bazı zamanlarda kapıdan içeri alınıyor ama toplantı salonu na alınmıyordu. Çoğu zaman kapıdan geri çevriliyordu. Birkaç muhalifin desteği ve yardımı unutulmaz ancak Baas terbiyesinde yetişmiş siyasal muhalif zihniyet, bir Türk varlığı ve gücü aralarında görmek istemiyorlardı. Bu zor şartlar altında Türkmenler muhalefet kapılarını çalmaya devam ettiler. Sahadan, Türkiye ve yabancı ülkelerden, muhalefeti genişletme baskıları netice vererek muhalefeti
genişletme kararı verildi. Böylece Türkmenler de Suriye muhalefetinin bir zamanlar en üst çatısı olan Suriye Ulusal Konseyi’ne katılma şansı buldu. İlk genişletmede 20 kişi olarak kabul edilmiş fakat zamanla Türkmen temsilci sayısını 16’ya düşürmüşlerdir. Doha’da genişletilmiş Suriye Ulusal Meclis (SUK) toplantısında Türkmenler, 16 kişi genel kurula girmiş iki kişi de genel sekreterliğe seçilmiştir. Aynı günlerde muhalefet başka bir oluşuma gidiyordu. Bu yeni oluşum SUK’un işlevini bitirecekti. Suriye Ulusal Konseyi geç kalan genişleme yüzünden işlevini kaybedince yerine daha kapsayıcı ABD ve Arabistan destekli Riyat Seyif’in bir projesi olan “ Suriye Ulusal Muhalifler ve Devrimci
Güçler Koalisyonu” Doha’da kurulmuştur. Bu koalisyona Türkmenler davet edilmemiş, kuruluş aşamasında da yer almamışlardır. Katar’ın başkenti Doha’da yapılan kuruluş toplantısına, Doha’da bulunan Türkmen heyetlerinin ve Türkiye’ nin de müdahalesi ile bu yeni oluşma Türkmen oluşumu adı altında 3 kişi alınmıştır.
Suriye Muhalefetine İlk Girişler:
Antalya Toplantısı Katılım ve İnkaz (Kurtuluş) Cephesi’ne Giriş:
Kuzey Afrika’da başlayan özgürlük rüzgarları Suriye’ye de esmeye başlayınca halk sokaklara düştü. Ancak rejim, halkı kanlı bir şekilde bastırmaya çalışıyordu. Bu yöntem insanların nefretine neden oluyordu. Bu konu dünya ve bölge ülkelerinin gündemine taşınıyor ve muhalefet oluşuyordu. Bu bağlamda insanlar siyasi muhatap ve temsilci arayışına başladılar. Her ne kadar küçük düzeyde toplantılar ve program düzenleniyor olsa da geniş çaplı ve uluslararası düzeyde Suriye muhaliflerinin toplanması, Antalya Falez otelde yapılan “Suriye’de Değişim Konferansı” ile gerçekleşmiştir. Suriye’den, Türkiye’den ve diğer ülkelerden gelen muhalifler Antalya’da bir araya geldiler. Bu toplantıya Türkmenler adına Ali Öztürkmen ve Rami Kara Ali katılmıştır. Bu toplantı ile birlikte Türkmenler geniş çaplı muhalefet sahnesinde görünmeye başladı.
Toplantı akabinde muhalefeti temsil emek üzere bir heyet teşkil etme fikri ortaya çıkmış ve 16 Temmuz 2011 tarihinde 400 Suriyeli muhalifin katılımıyla İstanbul’da toplanan muhalefet, Suriye İnkaz ( Kurtuluş) Cephesini kurmuştur. Bu heyet 25 kişiden oluşuyordu. Yusuf Molla ve Ali Öztürkmen Türkmenler adına bu toplantıya katılmış ve Türkmenler her iki listede de yer almışlardır. Seçimler sonucu Mahmut Duğeyim başkanlığındaki Ali Öztürkmen’in yer aldığı liste seçimleri kazanmıştır.
Suriye Ulusal Konseyi’ne (SUK) Giriş:
İnkaz (Kurtuluş) Cephesi Suriyeli aktivistlerinin yaptıkları toplantı birçok eksiği olduğu için eleştiri almıştır. Bu eleştirilerin başında toplantının herkesi kapsamaması ve işlevsiz kalması gelmektedir. Bu cephe yerine 2 Ekim 2011 tarihinde İstanbul’da Burhan Galyun başkanlığında Suriye Ulusal Konseyi (SUK) kurulmuştur. Bu Konsey, uluslararası destek aldığı gibi, geniş çaplı muhaliflerin katılımı ile gerçekleşmiştir. Bu yeni yapı bir önce kurulan yapıyı devre dışı bıraktığı gibi Suriye muhalefet çalışmasına ilk yabancı ülkelerin müdahalesine de sahne olmuştur. Bu çalışma Suriye muhalefet çalışmalarını uzun süre destek leyecek Fransa, Katar ve Türkiye’nin öncülüğünde ve himayesinde kurulmuştur. Bu kuruluşun başına Fransa’da uzun zamandır yaşayan ve sosyal bilimlerde profesörlük yapan Burhan Galyun getirilmiştir. Bu çalışmaların merkezi Türkiye olmasına rağmen Türkmenler bu sürecin dışında kalmış, haberdar edilmemiş lerdir. Bu yeni oluşum uluslararası kabul ve tanınma hakkı elde ettikten sonra daha fazla önem ve güç kazanmıştır. Hal böyle olunca bir çok grup ve ülke bu yapıya dahil olmak istemiştir. Bunlara Türkmenler de dahildir. Ancak muhalefetin Türkmenlere düşmanca ve dışlayıcı tavrından dolayı, Türkmenler sürekli dışarıda tutulmuşlardır. Türkiye’nin baskıları ve Türkmenlerin siyasi örgütlenmeleri netice getirmiş ve zorlu pazarlıklardan sonra Türkmenler genişletilmiş Doha toplantısı na 16 üye ile genel kurula, 2 üye ile de genel sekreterliğe girmiştir.
Suriye Muhalif Devrimci Güçler Koalisyonu ( SMDK) ve Türkmenlerin Girişi:
Suriye devriminin başarıya ulaşamamasının birçok sebebi olduğu gibi birçok yansıması da oldu. Başarısızlık sebeplerinden birisi de uluslararası ve bölgesel güçlerin ciddi bir adım atmamaları ve seyri değiştirecek desteği verememe leridir. Ancak bu güçler faturayı sürekli siyasi muhalefete kesmişlerdir. Bunun yansıması olarak da muhalefeti bölerek ve yeni aktörler oluşturularak, muhalefet yapısında değişikliğe gidildi.
Bu bağlamda da ABD ve Suudi Arabistan desteğini alan Riyat Seyif ve Süheyir Atasi tarafından SMDK projesi ele alınmıştır. Suriye Ulusal Konseyi (SUK) projesi başta Türkmenler olmak üzere eksikliklerini gidermemiş ve karşı tarafın eline koz vermiştir. Geç kalınan genişleme için Doha’da bulunan muhalefet, Suriye Ulusal Konseyi’ni yeni oluşum için davet etmiştir. Bu Konsey için uygun görülen adayların ve grupların adları medyada geçmeye başladı. Bu adlar arasında herhangi bir Türkmen grubunun veya şahsiyetin isimleri bulunmuyordu. Suriye
Ulusal Konseyi genişleme toplantısında Türkmen grupları proje sahibi Riyat Seyif ile Türkiye’nin baskısı üzerine bir araya geldi. Riyat Seyif başta bir kişi teklifi yapmış fakat iki siyasi grup olan Türkmenler bu teklifi kabul etmemiştir. Bunun üzerine Riyat Seyif Türkmenlerden iki kişi davet etmiştir. Toplantı Katar’ın başkenti Doha’da 11 Kasım 2012 tarihinde gerçekleşmiş, Türkmen siyasi gruplarını temsilen Ziyat Hasan ve Hüseyin Abdullah Dede, bağımsızları temsilen de önemli Türkmen şahsiyetlerinden biri olan Halit Hoca toplantıya katılmıştır. Bu toplantıda batının ve Arap dünyasının yanında Türkiye’nin de desteği alınarak, Suriye Muhalif Devrimci Güçler Koalisyonu (SMDK) kurulmuştur.
Koalisyonun başına Şam’dan gelen mutedil İslami inanca sahip imam ve mühendis olan Ahmet Muaz Hatip seçilmiş ve birçok ülke tarafından da
jet hızıyla tanınmıştır. Delege sayısı kuruluşta 67 olan Suriye Muhalif Devrimci Güçler Koalisyonu zamanla bir takım ülkelerin başta ABD ve Suudi Arabistan olmak üzere baskılarına maruz kalmış ve genişlemek zorunda kalmıştır. Bugün itibarıyla Suriye Muhalif Devrimci Güçler Koalisyonu 121 üyeye ulaşmış ama Türkmen grubunun sayısı başladığı gibi sadece üç kişi olarak kalmıştır. Kabaca Suriye’de Türk oranı %15 iken muhalefetteki oran %2,5’dir. Bu çatı örgüt birçok ülke tarafından tanındığı için muhalefet çalışmalarında ciddi bir yer işgal etmektedir ve bu yüzden Türkmenlerin bu yapı içinde güçlü bir şekilde bulunmaları zaruridir.
Siyasi Durumu ve Muhalefetteki Temsilcileri
Suriye İnkaz ( Kurtuluş) Cephesi ( Çalışmaları Yok):
1- Ali Öztürkmen (Halep) Suriye Türkmen Hareketi, Suriye Ulusal Konseyi (SUK) ( Pasif),
2- Abdülkerim Ağa (Şam), Suriye Demokratik Türkmen Hareketi,
3- Hüseyin Abdullah (Rakka), Suriye Türkmen Kitlesi,
Suriye Muhalifler ve Devrimci Güçleri Koalisyon (SMDK) (Aktif),
1- Ziyad Hasan (Halep), Suriye Demokratik Türkmen Hareketi,
2- Hüseyin Abdullah (Rakka), Suriye Türkmen Kitlesi,
3- Halit Hocaoğlu (Halep), Bağımsız Türkmen Şahsiyeti,
Suriye Geçici Hükümeti:
1- Başbakan Yardımcılığı: Zeki Mustafa Türkmen (Halep), Suriye Türkmen Meclisi,
2- Sağlık Bakanı: Adnan Hazzuri (Humus), Bağımsız Türkmen Şahsiyeti.
Türkmenlerin İlk Örgütlenmeleri ve Biçimi:
2011 Olaylarının Öncesi: Türkmen Dernek ve Örgütlerinin Kuruluş Tarihleri ve Liderleri:
1- Suriye Türkmenleri adına dernek kurma talebi, Mustafa Hamed, Halep 1978, Reddedilmiştir.
2- Bayır-Bucak Türkleri Derneği - İskenderun, İhsan Bozoğlan.
3- Bayır-Bucak Türkleri Derneği - Ankara, 1992, Başkanı: Mehmet Şandır.
2011 Olaylarının Sonrası:
4-Suriye Türkmen Topluluğu, 27 Nisan 2011 İstanbul, Tarık Sulo Cevizci.
5- Suriye Türkmen Hareketi Kurucusu ve Sözcüsü: Ali Öztürkmen, İstanbul 1 Haziran 2011.
6- Suriye Türkleri Derneği Başkanı: Tarık Sulo Cevizci, İstanbul 21 Haziran 2011.
7- Suriye Türkmenleri Derneği Başkanı: Ali Öztürkmen, İstanbul 27 Temmuz 2011.
8- Suriye Türkleri Platformu, 10 Eylül 2011, Sözcüleri: Yusuf Molla ve Ziyad Hasan, İstanbul.
9- Suriye Türkmenleri Birliği Başkanı: Bekir Atacan, 2 Eylül 2011, İstanbul.
10- Suriye Türkleri Eğitim ve Yardımlaşma Derneği, İstanbul, 2012, Başkanı Ahmet Şirin.
11- Suriye Ulusal Türkmen Kitlesi Başkanı: Yusuf Molla, İstanbul, 15 Şubat 2012.
İki kola ayrıldı, birinin başına Adnan Aşkar, diğerinin başına Turgay Molla Musa geçmiştir.
12- Suriye Demokratik Türkmen Hareketi, 21 Mart 2012 Kurucu Başkanı: Abdulkerim Ağa. Bu Hareket 03.03.2014 tarihinde Suriye Türkmen Milli Hareket Partisine dönüşmüş Başkanlığına Dr. Muhammet Vecihi Cumaa seçilmiştir.
13- Suriye Türkmen Platformu, 19 Temmuz 2012, Kurucusu: Esat Erber. Şimdiki Koordinatörü: Muhammet Ali Bardakçı.
14- Suriye Türkmenleri Meclisi - Kurucu Başkanı: Semir Hafız, 31.03.2013, Ankara. İkinci Dönem Başkanı: Gen. Fayiz Amro.
Şimdiki Başkanı: Abdurrahman Mustafa.
15- Suriye Oğuz Boyları Derneği, Gaziantep, Kurucu Başkanı: Ali Öztürkmen. Şimdiki Başkanı: Samir Alov. 2013 Gaziantep.
16- Suriye Türkmen Kadın Hareketi, Hedle Şahin, Ekim 2013 Gaziantep.
17- Ulusal Türkmen Akımı, Nurettin Amro, Aralık 2013 Ankara.
18- Türkmen Nahda (Kalkınma) Partisi Başkanı Muvaffak Şemeli, Osmaniye Kampı, Eylül 2013.
19- Bahçelievler Bayır Bucak Türkleri Derneği, Mustafa Bozoğlan, İstanbul, 2013.
20- Münbiç Türkmenleri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, Hasan Vayis, 2013, Münbiç, Halep.
Sonuç
Suriye Türkmenlerinin siyasallaşmasının geç olmasından dolayı, Türkmen siyasetinde büyük bir boşluk mevcuttu. Bu boşluğu doldurmayan Türkmen büyükleri, Türkmen siyasetine en büyük hatayı işlemişlerdir. Bu boşluğu görüp de boş kalmasına razı gelmeyen gençlerle, Türkmen siyaseti oluşmuştur. Bu gençlerin teşkilat bilgisi, siyaset geçmişi olmaması ve yaşlarının da küçük olması sorunların başında gelmektedir.
Bu işi göğüsleyen gençler, geleceklerini bir milletin geleceği için feda etmişlerdir. Kimsenin olmadığı, ateşten gömlek giyen gençlerin, Türkmen siyaseti dışında bırakılması Suriye Türkmenleri için en büyük kayıp olacaktır. Genel devrim yapısında işe başlayanlar ve başarıya ulaştıranlar ortadan kaldırılarak yerine fırsatçıların gelmesi büyük hata olur. Çünkü bu fırsatçılar bütün kazanımları kendilerine mal etmeye çalışacaklardır. Suriye Türkmenlerini böyle bir tehlike beklemektedir. Her şey yerli yerinde iken saklananlar ve uzak duranlar, ayaklananlara bu işten vazgeçmeleri için baskı yapıyorlardı. Devran dönüp de rejimin gitmesi kesinleşince, sahte kahramanlar çoğalmaya başladı. Bu gelişmeler ışığında da zor günde mücadele veren gerçek kahramanlar göz ardı edildi. Bu insanların yerlerini de fırsatçı, eski konumlarını devam ettirmek ve Suriye Türklerine sağlanacak imtiyazları ellerine geçirmek isteyen sahte kahramanlar aldı. Lakin bazı fırsat ve imkanlardan dolayı ön plana çıkmamış, muhtelif nedenlerden dolayı kendini gösteremeyen ve zamanla tanınan gerçek kahramanları Türkmen siyaseti dışında tutmak doğru bir tutum olmayacaktır. Dolayısıyla şartlar gereği geride kalan ya da tanınmayanlarla fırsatçıları ayrıt edip, dengeyi korumak şarttır. Aksi takdirde kadroya ehil, aklı başında, işi bilen ve siyasi tecrübesi olanlar dahil edilmeyip, küstürülürse Türkmen siyasetine büyük bir kötülük edilmiş olunacaktır. Bu noktada hakiki kahramanlar bu ince dengeyi iyi hesap edip buna göre de kadroyu genişletmeyi zaman kaybetmeden
tamamlamaları icap etmektedir. Türkmen siyasetini bekleyen diğer bir tehdit ise davanın önüne şahısların geçmesidir. Olaylara yaklaşımın şahıslar üzerinden yapılması, güvenin kaybolması ve suçlamaların davanın ötesine geçip şahıs kavgasına indirgenmesi diğer bir tehlikedir. Bu tehlikelere ilaveten Suriye Türklerine has bölgesel bir ayrımdan kaynaklanan bölgecilik tehlikesidir. Coğrafik bütünlüğü olmayan Türkmenler bölgelere ayrışırlar. Bu ayrışmadan dolayı bazı taraflar arasında bölge kavgası çıkması Türkmen davasına zarar verecek unsurlardan birisidir. Aklıselim bölge temsilcileri arsında alınacak erken tedbir bu tehdidi ortadan kaldırabilir.
6.CI BÖLÜM İLE DEVAM EDECEKTİR,
