Oyak Nasıl Başarıyor?
Dr. Tahir Tamer Kumkale
Türk Kamuoyu'nun yakından tanıdığı kısaca OYAK adı ile bilinen Ordu Yardımlaşma Kurumu her alanda can çekişen Türk ekonomisi için adeta bir cankurtaran simidi gibi örnek oldu. Önce Sümerbank'ın satın alınması ve bilahare Etibank'ın alınma hazırlıkları ile kamuoyunun gündemine gelen OYAK 40 yıllık tarihinde ilk defa kendini halka tanıtma ihtiyacını duydu. Nitekim Genel Müdür'ün bizzat kendisi tarafından yönlendirilen ve yönetilen bilgilendirme çalışmalarını halkımız geçtiğimiz günlerde ilgi ve gurur ile izledi. Herkezin aklından aklından geçirdiklerini "keşke diğer kuruluşlarımız da bunlar gibi olsa" şeklinde özetlemek mümkün. Peki bütün sektörler ve en güçlü dediğimiz firmalar dahi Cumhuriyet tarihimizde yaşadığımız bu en büyük ekonomik krizden yara alırken OYAK KRİZDEN NEDEN GÜÇLENEREK çıkıyor? Askerler ekonomiyi çok iyi bildikleri için mi? Bunun cevabı tabi ki hayır. Ekonomi'nin kuralları basittir ve genellikle kolay kolay değişmez. Ekonominin kurallarını Askerler başka, siviller başka uygulamaz. Yani Takımlar ayni sahada ve ayni seyirci önünde oynamaktadır.Takımları tabi olduğu kurallar da aynidir. Farklı olan yönetim anlayışıdır. İyi yönetilen takımlar daima başarırlar. 1961 yılında Ordu mensuplarına maddi yönden katkıda bulunmak ve gelirlerine destek olmak amacıyla kurulan OYAK; adındanda anlaşılacağı gibi kâr gayesi gütmeyen, kazancını tamamen yardıma endeksli olarak arttıran bir kuruluştur. Türk Silahlı Kuvvetlerinde mevcut ve muvazzaf(hizmette bulunan) Subay, Astsubay ve Sivil Memurların zorunlu üye olarak kabul edildiği Kurum; her ay üyelerinin maaşlarının % 10'nu otomatik olarak üye aidatı olarak alır. Bu aidatlar üyenin mesleğe girdiği tarihte başlar ve emekli olduğu gün sona erer. Yani her ay OYAK kasalarına önemli miktarda nakit para otomatikman girmektedir. Bu çok önemli bir kaynaktır.Başarının sırrı bu değişmeyen ve maaşların artması ile matematiksel olarak artan bir sermaye varlığında yatmaktadır. Başlangıçta sadece bu sermayeye dayanılarak üyelere yapılan yardım ve destek faaliyetleri, sayıları giderek artan ciddi yatırımlarla çapını ve yardım sahalarını arttırmıştır. İnşaattan-Otomative,Taşımacılıktan-Bankacılığa, Çimento Sanayiinden-Hipermarket İşletmeciliğine kadar her alanda faaliyet gösteren OYAK İŞTİRAKLERİ'nin yıllık kârları giderek artmıştır. Sonunda üye kesintilerinden gelen aylık nakit sermaye miktarı OYAK mal varlığı ve sermayesinin yanında çok küçük miktarda kalmıştır. Peki bu başarının sırrı nerededir? 1989-1992 yılları arasında Ordu Yardımlaşma Kurumu'nun en yetkili Yönetim organı olan TEMSİLCİLER KURULU ve GENEL KURUL'da üç yıl süre ile görev yaptığımdan bunun sebebini çok iyi değerlendirme imkanına sahibim. - OYAK'ın başarısındaki sır bütün üyelerinin kurumun gerçek sahipleri olmalarında yatar. Mesleğe intisâbı müteakip doğal olarak kuruma üye olan ordu mensupları 1996 yılında kabul edilen EMEKLİLİK SİSTEMİ uygulaması ile ölünceye kadar kurum üyeliklerine devam edebilmekte, kurumun sağladığı yıllık kârdan kurumdaki hissesi kadar nema almakta ve kurumun pek çok hizmetinden doğrudan yararlanmaktadır.Bu uygulama kuruma sahiplenmenin ve o'nu devamlı denetim ve gözetim altında tutmanın önemli bir göstergesidir. - Kurumu iştiraklerdeki ve Genel Müdürlükteki profesyonel idareciler dışında tamamen üyeler yönetir. Kurum ile ilgili yapılacak bütün faaliyetlere üyeler karar verir.Üyeler,bu haklarını kendi aralarından seçilen ve genellikle her rütbe ve sınıftan temsilcinin oluşturduğu 75 kişilik TEMSİLCİLER KURULU vasıtasıyla kullanır. - Üç yılda bir toplanan TEMSİLCİLER KURULU geçen üç yılda verilen talimatlara göre kurumu denetler ve ibra eder. Gelecek üç yıl için yapılmasını istediği faaliyetleri Temsilciler Kurulu Kararları olarak GENEL KURUL'a iletir. - Kurumun fiili yönetimi GENEL KURUL üyeleri vasıtasıyla yapılır.Genel Kurul 40 üyeden oluşur. Bu üyelerden 20 tanesi Kadro Personelidir. Bunlar seçilmezler ve atandıkları görev itibarı ile otomatikman Genel Kurul üyesi olurlar.Genelkurmay Başkanı, Kuvvet Komutanları ile Genelkurmay ve MSB.lığı bünyesindeki rütbeli personelden oluşur. Kurumun yönetimindeki esas ve en etkili unsur Temsilciler Kurulu arasından Genel Kurul Üyesi olarak seçilen 20 asker üyedir. Bu 20 üye,Temsilciler Kurulu kararları ışığında alacağı kararlar, direktifler ve temenniler ile kurumu fiilen yönetir. Bu üyeler atanan üyelerle birlikte yılda bir kez Olağan olarak Genel Merkez'de toplanarak bir yıl önce verdiği talimatlar doğrultusunda 8 kişilik Yönetim Kurulu'nun bir yıllık icraatını bütün yönleri ile denetler. Buna göre yönetimi ibra eder,veya başarısız görürse Yönetim Kurulu'nu görevden alır.Gelecek bir yıl için Yönetim Kurulu'nun yapacağı faaliyetleri belirler ve bu konuda direktifler verir.Yönetim Kurulu hiç bir şekilde verilen kararlar dışına çıkamaz ve keyfi kararlar alamaz,harcamalar yapamaz. Yaparsa Genel Kurul'ca derhal gereken müdahaleyi göreceğini bilir. - Kurumun gerçek sahipleri olan Genel Kurul Üyeleri çok geniş bir satha yayılmış üye tabanının fikir ve düşüncelerini devamlı takip ederek onların isteklerini Yönetime bildirmek durumundadır. Yani en uç noktadaki bir üyenin isteklerini, ihtiyaç ve beklentilerini bilmek ve takip etmekle sorumludur. OYAK'ın müesseseleri sivildir. Ekonominin kanunlarına göre çalışırlar.Fakat kurumun sahiplerinin kimliklerin de doğuştan varolan disiplin ve ciddi çalışma anlayışı kurumun bütün iştiraklerine hissedilir şekilde yayılmıştır. Esasen alınan kararlar doğrultusunda iştiraklerin Yönetim ve Denetim Kurullarında belli bir yüzde dahilinde kurumun eski sahipleri olan emekli askeri personel istihdam edilmektedir. Bu disiplinin devamlılığı sağlamaktadır. Disiplinli, devamlı kontrol ve denetim altında tutulan ve bizzat sahiplerinin yönettiği bir sistemin başarısız olması ise maddeten mümkün değildir. Başarının sırrı buradadır. Ülke ekonomisinin belkemiği durumundaki büyük şirketlerimizin başarısındaki sürekliliğin disiplinli ve kurallara uygun çalışmayla mümkün olabileceğini OYAK ispat etmiştir. Bütün ekonomik kuruluşlarımızın OYAK'tan alacağı çok şeyler olduğunu biliyorum ve tavsiye ediyorum. ORDU YARDIMLAŞMA KURUMU İLE İLGİLİ ÖZET BİLGİLER 1961; 1 Mart tarihinde, OYAK, yaklaşık 65 bin üyenin katılımı ile üyelerinin karşılaşabilecekleri sosyal ve fiziksel risklere karşı ek bir sosyal güvenlik oluşturma amacıyla kuruldu. Aynı yıl üyelerine ölüm, maluliyet yardımları ile emeklilik yardımı ödemelerine ve bir sosyal hizmet uygulaması olarak Borç Verme Hizmeti uygulamasına başladı. Yardım ve hizmetlerini geliştirerek yerine getirebilmek için fonlarının değerlendirilmesinde iştirak yatırımlarına önem veren OYAK, ilk iştirak yatırımını Goodyear Lastikleri T.A.Ş'ye ortak olarak gerçekleştirdi. 2001; OYAK’ın üye sayısı 193 bine ulaştı. OYAK ve Grup Şirketleri’nde bir önceki yıl başlatılan yeniden yapılanma çalışmaları tamamlandı. Sümerbank A.Ş. ve iştiraki YADAŞ Bilgisayar ve Yazılım Hizmetleri A.Ş., Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’ndan devralındı ve Oyak Bank ile birleşme çalışmalarına başlandı. Yaşar Yatırım A.Ş.’nin %91,5 hissesi Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’ndan devralındı ve Oyak Menkul Kıymetler A.Ş. ile birleşme çalışmalarına başlandı. Hizmet Sunum Müdürlüğü bünyesinde, üyelerin her türlü soru, şikayet, dilek ve bilgi taleplerinin karşılanması, ayrıca çeşitli iletişim kanalları vasıtasıyla ulaşan üye taleplerinin kayıt altına alınması, istatistiklerin tutulması ve bunların değerlendirilerek OYAK-Üye ilişkilerinde etkinliğin artması yolunda çalışmalar yapmak üzere " OYAK Çağrı Merkezi" Nisan ayında faaliyete başladı. OYAK Hizmet Sunum Müdürlüğü 2001 yılının Eylül ayından itibaren öğle tatillerinde de üyelere hizmet sunmaya başladı. Üyelerin konut sorununa çözüm sağlamak amacıyla Türkiye’de o güne kadar uygulanmamış bir arazi geliştirme ve konut projesinin ilk adımı olarak hafif çelik konstrüksiyondan deneme evleri yapılarak üyelerin beğenisine sunuldu. OYAK’ta başlatılan kurumsal kimlik çalışmaları Grup Şirketleri’ni de kapsayacak şekilde genişletildi. İlk kez Faaliyet Raporu yayınlandı. Kuruluş Amacı ve Gelir Kaynakları 1 Mart 1961 tarihinde 205 sayılı Yasayla kurulmuştur. Amacı, üyelerinin karşılaşabilecekleri sosyal ve fiziksel risklere karşı ek bir sosyal güvenlik oluşturmaktır. Özel hukuk hükümlerine bağlı bir sosyal güvenlik kuruluşudur. Anayasamızın öngördüğü sosyal güvenlik sistemi içinde, üyelerine ana sosyal güvenlik kurumlarından (Emekli Sandığı, SSK) ayrı güvenceler sağlamaktadır. Yasayla öngörülen hizmetleri; • Daimi üyelerine yapılan emeklilik, ölüm ve maluliyet yardımları, • Geçici üyelerine yapılan ölüm ve maluliyet yardımları, • Daimi üyelerinin çeşitli ihtiyaçlarını gidermek amacıyla sunulan sosyal hizmetler oluşturmaktadır. OYAK'ın gelir kaynakları; • Muvazzaf subay ve astsubayların maaşları tutarından her ay kesilecek %10'lar, • Milli Savunma Bakanlığı ve Jandarma Genel Komutanlığı teşkilatında çalışan maaşlı/ücretli sivil memur ve müstahdemlerin Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı kanuna göre emekliliklerine esas olan maaş ve ücretleri tutarından her ay kesilecek %10'lar, • Ordu Yardımlaşma Kurumu'nun (OYAK) ve OYAK'ın sermayesinin %50'sinden fazlasına sahip olduğu veya iştirak edeceği şirketlerde çalışan ve OYAK'ta daimi üye olmayı kabul eden bütün maaşlı ve ücretli sivil memur ve müstahdemlerin maaşları tutarından kesilecek %10'lar, • Geçici üyeler olarak adlandırılan yedek subayların her ay maaşları tutarı üzerinden kesilecek %5'ler, • Bağışlar, • Konut Ön Biriktirim Fonu'ndan yararlanmak isteyenlerin maaşları tutarından her ay kesilecek %10 ek aidatlar, • OYAK mevcutlarının işletilmesinden elde edilecek gelirler oluşturmaktadır. Merkezi Ankara'da bulunan OYAK'ın çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren 25 iştiraki bulunmaktadır. • Oyak Renault, Mais ve Goodyear otomotiv ve yan sanayi sektöründe, • Omsan, taşımacılık sektöründe, • Adana, Bolu, Ünye, Mardin, Elazığ, OYSA Niğde, OYSA İskenderun Çimento fabrikaları, çimento sektöründe, • OYKA Kağıt Ambalaj, kağıt ve ambalaj sektöründe, • AXA-OYAK Holding, OYAK Yatırım Menkul Değerler, OYAK BANK ve Halk Leasing, finans ve sigortacılık sektöründe, • Hektaş, tarım ilaçları sektöründe, • Tukaş, Tam Gıda, Eti Pazarlama, gıda sektöründe, • OYAK İnşaat, inşaat sektöründe, • OYTUR, turizm sektöründe, • OYTAŞ, dış ticaret sektöründe, • OYPA, perakendecilik sektöründe, • OYAK Güvenlik, güvenlik sektöründe faaliyet göstermektedir. OYAK Üyeleri • Daimi üye sıfatıyla, Türk Silahlı Kuvvetleri kadrolarında görevli bütün muvazzaf Subay, Sözleşmeli Subay, Askeri Memur, Astsubay, Sözleşmeli Astsubay ve Uzman Jandarmalar ile Emekli Maaşı Sistemine giren üyeler ve ölümleri halinde sisteme devam etmek isteyen eşleri ile uzman erbaşlar, Milli Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı teşkilatında, OYAK ve OYAK'ın sermayesinin %50'sinden fazlasına sahip olduğu şirketlerde çalışanlardan arzu edenler, • Geçici üye sıfatıyla, muvazzaflık hizmetini yapmakta olan Yedek Subaylar oluşturmaktadır. OYAK TEŞKİLATI OYAK'ın yönetim ve denetimi Temsilciler Kurulu, Genel Kurul, Yönetim Kurulu, Denetleme Kurulu ve Genel Müdürlük aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. • Temsilciler Kurulu; OYAK'ın en geniş katılımlı organıdır. Temsilciler Kurulu, sayıları 50'den az 100'den fazla olmamak üzere Milli Savunma Bakanlığı koordinasyonunda, daimi üye adedi dikkate alınarak birlik ve kuruluşlarda görevli daimi üyeler arasından, birlik ve kuruluşların kumandan veya amirlerince tespit olunacak temsilcilerden oluşur. Temsilciler Kurulu, her üç yılda bir geçmiş 3 yılın mali hesaplarını inceler ve 20 asil, 10 yedek Genel Kurul üyesini seçer. • Genel Kurul; her yıl gerçekleştirilen olağan ve gereken hallerde gerçekleştirilen olağanüstü toplantılarla, OYAK'ın faaliyet raporlarını ve bilançolarını değerlendirerek, ileriye dönük kararlar alır. Temsilciler Kurulu'nun seçtiği 20 üye ile Yasada belirtilen 20 üyeden oluşur. • Yönetim Kurulu; OYAK'ın yönetiminden sorumludur. Görev süresi 3 yıldır. Üyelerinden 3 ünü Genel Kurul, 4 ünü ise Yasada belirtilen komisyon seçer. Genel Müdür, Yönetim Kurulu'nun doğal üyesidir ve kararlarda oy sahibidir. • Denetleme Kurulu; 3 kişiden oluşur. Görev süresi 3 yıldır. Hizmet, yardım ve faaliyetlerin kararlara ve mevzuata uygun olup olmadığı, OYAK'ın verimlilik, tasarruf ve bireysel eşitlik ilkelerine göre çalışıp çalışmadığının denetimini yapar. • Genel Müdürlük; Bir Genel Müdür ve ihtiyaca göre belirlenen sayıda Genel Müdür Yardımcısından oluşur. OYAK'ı Genel Müdür temsil eder. OYAK ÜYE HİZMETLERİ VE YARDIMLARI • Emeklilik Yardımı, • Ölüm Yardımı, • Maluliyet Yardımı, • Emekli Maaşı Sistemi, • Borç Verme Hizmetleri, • Konut Edindirme Hizmetleri, • Konut Ön Biriktirim Fonu, • Yüzde 80 Borç Verme, • Bağışa Dayalı Emekli Geliri Sistemi, • Ordu Pazarı Mal Kredisi, • Yedek Subaylık Hizmet Süresinin Birleştirilmesi. Dr. Tahir Tamer Kumkale 27 Kasım 2001 Salı | |
