Ege Adalarının Hukuki Statüsü,
Ümit Yalım
12 Kasım 2018,
Ege Adalarının hukuki statüsü, 30 Mayıs 1913 Londra Antlaşması, 14 Kasım 1913 Atina Antlaşması, 13 Şubat 1914’de Yunan Hükümetine tebliğ edilen Altı Büyük Devlet Kararı, 24 Temmuz 1923 Lozan Antlaşması, 04 Ocak 1932 Türk İtalyan Sözleşmesi, 1936 Montrö Sözleşmesi ve 1947 Paris Antlaşması olmak üzere toplam yedi antlaşma ve sözleşme ile belirlenmiştir.
30 Mayıs 1913 Londra Antlaşması ve 14 Kasım 1913 Atina Antlaşması ile 24 Temmuz 1923 Lozan Antlaşması’nın 12.Maddesine göre Girit Adası’nın sadece dörtte biri Yunanistan’a verilmiş, dörtte üçlük pay Bulgaristan, Karadağ ve Sırbistan’ın egemenliğine bırakılmış, Girit Adası’nın etrafındaki 14 ada ile adacık ve kayalıklar Türk egemenliğinde kalmıştır.
Lozan Antlaşması sonrasındaki süreçte; Bulgaristan, Sırbistan ve Karadağ, Girit Adası üzerindeki haklarından fiili olarak feragat etmiştir. Anılan ülkeler tarafından yapılan feragat, Yunanistan lehine yapılmamıştır. Yunanistan lehine feragat (vazgeçme) yapılmadığı için Bulgaristan, Sırbistan ve Karadağ’ın Girit Adası üzerindeki toplam dörtte üçlük payı aslına rücu olmuştur. Yani anılan dörtte üçlük pay Osmanlı Devleti’ne geri dönmüştür.
Osmanlı Devleti’nin hak ve borçları küllî halefiyet yoluyla Türkiye Cumhuriyeti’ne geçmiştir. Girit Adasının hukuki statüsünü belirleyen uluslararası antlaşmalar ve uluslararası hukuka göre Girit Adası’nın dörtte üçü ve adanın etrafındaki 14 ada ile adacık ve kayalıklar, Osmanlı Devleti’nin küllî halefi olarak Türkiye Cumhuriyeti’ne aittir.
Girit Adası’nın etrafındaki adalarımızdan beşi 2004 yılından itibaren Yunanistan tarafından işgal edilmiştir.
1923 Lozan Antlaşmasının 15. maddesine ek olarak konulan 2 no.lu haritada, Osmanlı Devleti döneminde, İtalya tarafından ilhak edilen toplam 14 adanın isimlerinin altı kırmızı çizgi ile çizilmiştir.
Lozan Antlaşması, Tayyip Erdoğan ve AKP Hükümeti tarafından 2004 yılında fiilen güncellenmiş ve Lozan Antlaşmasında verilmeyen, haritada altı kırmızı çizgi ile çizilmeyen 18 Türk Adası ve 1 Türk Kayalığı 2004 yılında alenen Yunanistan’a teslim edilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti, Lozan Antlaşması’nın 16.Maddesi ile 3 milin ötesindeki egemenlik haklarını saklı tutmuş ve 04 Ocak 1932 tarihli Türk İtalyan Sözleşmesi ile 3 milin ötesinde bulunan adalar üzerindeki egemenlik haklarını Milletler Cemiyeti’ne tescil ettirmiştir. Lozan Antlaşmasına taraf olan İngiltere tarafından 1939 yılında yayınlanan haritada; 04 Ocak 1932 tarihli Sözleşmeye göre İtalya’nın egemenliği altında olan adaların deniz sınırı çizilmiş ve sınırın/çizginin dışındaki bölge Türk olarak tanımlanmıştır.
Söz konusu 1939 Tarihli İngiliz haritasında, Yunanistan tarafından işgal edilen adaların, 12 Ada Deniz sınırının dışında ve Türkiye’ye ait olduğu açıkça gösterilmiştir.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 1947 Paris Antlaşması ile 12 Adanın egemenliği İtalya’dan alınarak Yunanistan’a devredilmiştir. Paris Antlaşmasına taraf olan Amerika Birleşik Devletleri tarafından 1957 yılında yayınlanan haritada da Yunanistan tarafından işgal edilen adaların, 12 Ada deniz sınırının dışında ve Türkiye’ye ait olduğu açıkça gösterilmiştir.
Türk Tarih Kurumu tarafından 2004 yılında yayınlanan milli haritada da Doğu Ege Denizi’nde ve Girit Adası’nın etrafında bulunan Türk adaları gösterilmiştir.
Türk Tarih Kurumunun 2004 yılında yayınladığı haritada da Yunan işgali altında olan 18 Ada ve 1 Kayalığın Türkiye’ye ait olduğu açıkça gösterilmiştir.
Ümit YALIM
Milli Savunma Bakanlığı eski Genel Sekreteri
https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/balkanlar-ve-kibris-arastirmalari-merkezi/ege-adalarinin-hukuki-statusu
